HAVAALANI PLANLAMASI
1. Talep Tahmini
Talep analizi, bölgeleme, talep üretimi, türel dağıtım ve atama ile oluşan adımlarla gerçekleştirilmektedir. Havaalanı boyutunda yapılan bir talep ile makro ekonomik büyüklükler karşılıklı analiz edilir. Talep üretimi aşamasında bölgeler içinde başta gelir olmak üzere hava ulaşımına etki eden makro ekonomik büyüklüklere bağlı olarak oluşacak talep tahmin edilir. Hava ulaşımı için en önemli talep yolcudur. Yolcu talebi de yurt içi ve yurt dışı talebi olarak ikiye ayrılmaktadır. Talep analizi ile yolcu, kargo ve yük incelenir. Burada yolcu ve yüke ait ekonomik büyüklükler arasında bir regresyon analizi yapılır.
Talep analizi sonucunda bulunan yolcu talebi, kargo talebi belli bir gelişme gösterecek şekilde tespit edilir ve uçak sayısının gelecekte alacağı durum ile ilgili bir tahmin yapılır. Ana planda talep analizinden sonra ihtiyaç programı belirlenir. Mevcut havalimanlarında kapasite incelenir. Talep analizi sonunda, belli bir yıl sonunda oluşacağı tahmin edilen kapasite mevcut kapasiteyi aşıyorsa mevcut havalimanlarına bir takım müdahaleler yapılmalıdır. Pistler uzatılabileceği gibi, apronlar ve taksi yolları da büyütülebilmektedir. Bu kapasite artışının, mevcut sistemdeki yansımaları uzun vadede etki ettirilmelidir. Kara için seçenekler sıralanabilir.
1. Yeni pist yapılmaz, pistin kapasitesi sınırına kadar terminal kapasitesi artırılır.
2. Pist kapasitesi artırılır ve buna uygun olması amacıyla kapasitede artırılır.
Ama planın hem ekonomik ve hem de çevresel büyüklükler açısından geçerli olmalıdır.
2. Sistem Planı
Havaalanı veya hava ulaşımı sistem planı geçerli bir çalışmadır. Belli bir zaman aralığında ( yaklaşık olarak 20 yıl ) ülkedeki, bölgedeki veya metropol alandaki hava ulaşımı ihtiyacının karşılanması için yapılması gereken tesislerin ve gerçekleştirilen uygulamaların belirlenmesi ile ilgili bir plandır. Hava ulaşımını sistemli bir şekilde gerçekleştiren ülkelerin mutlaka bir sistem planı mevcuttur. Ulaştırma sistemi; ülkenin ekonomik, politik maddi koşullarıyla uyumlu olmalı, mevcut ulaştırma ana planına ters düşmemelidir. Sistem planı, hava yollarının gelecek yıllar içerisinde olacağı durumu yansıtan önemli bir plandır. Ülkenin çevre politikasına uyumda ayrı bir noktadır. Bu çerçevede, yakın ve uzak gelecekte kaç adet hava alanının nerelere yapılacağı belirlenir (havaalanlarının pahalı yatırımlar olması nedeniyle, geleceğe yönelik planların finansman modelleri de belirlenmelidir.). Sistem planının elemanlarından biride planın uygulanmasında hangi kuruluşların ne şekilde görev alacağına ait bilgidir.
3. Ana Plan
Sistem planının ortaya koyduğu temel ilkeler ve genel görünüş üzerine oturan bir plandır. Ana plan belli bir havaalanı bazında yapılan bir değerlendirmedir. Ana plan mevcut bir havaalanının nasıl gelişeceğinin belirlenmesine yönelik bir plandır. Bu plan yeni yapılan havaalanları içinde yapılabilmektedir. Ana planda yapılanlar genel anlamda şöyle sıralanabilir.
Belli bir havaalanın fiziki öğelerinin nasıl bir hal alacağı belirlenir ve çevreye olan etkiler incelenir.
Doğal yapıya olan etkiler.
Havaalanına ulaşım planı tespit edilir. Kent merkezine olan bağlantı nasıldır?
Havaalanına kent merkezinden düzgün bir ulaşım sağlanmaması durumunda, havaalanının kapasitesi olumsuz yönde etkilenmektedir. Kent merkezi ile havaalanının bağlantısı çok iyi olmalıdır.
Ana plan bir havaalanının gelişimi ile ilgili çalışmaları içermektedir. Havaalanlarının öğeleri de ana planda, gelecek acısından değerlendirilmelidir. Ana plan hem mevcut, hem de yeni yapılan havaalanına göre uygulanmalıdır.
Mevcut havaalanları öncelikle, mevcut durumu, büyüklüğü, pistlerinin konuları, adetleri, uzunlukları, v.b çeşitli elemanlar açısından ortaya konulur. Yeni bir hava alanı için yapılacak değerlendirme yer seçimidir. Bundan sonraki aşama ise talep analizidir.
4. Hava Alanı Projelendirmesi Proje Karakteristikleri
Eşik: Pistin iniş için kullanılabilen bölümün başıdır.
Konma noktası bölgesi: İniş yapacak uçakların pist üzerinde ilk temas ettikleri ve eşikten daha içeride bulunan pist bölümüdür.
Aşma sahası (clearway): Bir kara veya su meydanında uçakların uygun bir yüksekliğe kadar ilk tırmanmalarını yapabilmelerine elverişli olarak hazırlanmış, dikdörtgen şekilli bir sahadır.
Kalkış koşusu için mevcut mesafe(TORA): Kalkan bir uçağın yerdeki koşusu için mevcut ve elverişli olarak ilan edilen pist uzunluğu
Mevcut kalkış mesafesi (TODA): Clearway + TORA
Mevcut hızlanma durma mesafesi (ASDA): Stopway + iniş
Mevcut iniş mesafesi(LDA): İnen bir uçağın yer koşusu için mevcut ve elverişli ilan edilen pist uzunluğudur.
Obstacle free zone: İç yaklaşım yüzeyi, iç geçiş yüzeyi, temkinli iniş yüzeyi ve şeritli sahanın bu yüzeylerle sınırlanmış bölümü üzerinde seyrüsefer amacıyla monte edilmiş kırılabilir kitlelerin dışındaki sabit engelleri ihlal etmediği hava sahasıdır.
Pist: Bir kara meydanında uçakların iniş ve kalkışları için hazırlanmış dikdörtgen şeklinde belirlenmiş sahadır. Pistlerin konum, düzen ve adedini belirleyen faktörlerden başlıcaları yerel hava koşulları, özellikle rüzgâr dağılışı ve görüş uzaklığı, havaalanının ve çevresinin topografyası, havaalanının hizmet verdiği hava trafiği cinsi, uçak performansı ile ilgili gereklilikler ve gürültüdür.
Havaalanı işaret kulesi (Aeordrome beacon): Bir havaalanın yerinin havadan tanınması için kullanılan havacılık işaretidir.
Havaalanı Rakımı (Aerodrome elevation): İniş sahasının en yüksek noktasının deniz seviyesinden yüksekliğidir.
Durma uzantısı (stopway): Kalkışına vazgeçilmesi halinde uçağın durabilmesine elverişli şekilde hazırlanmış, kalkış için mevcut koşu mesafesinin ve yer üzerinde belirlenmiş sahadır.
Taksi yolu: Uçakların taksi yapmaları için hazırlanmış ve hava alanının bir yeri ile diğer bir yeri arasında bağlantı sağlayan yol.
Uçak park yeri taksi yolu (Aircraft stand taxiway): Uçak park yerlerine girişi sağlamak için apronun taksi yeri gibi belirtilmiş bir kısmıdır.
Apron taksi yolu(apron taxiway): Apronun bir yanından öbür yanına geçiş için kullanılan ve apron üzerinde bulunan taksi yolu sistemidir.
Hızlı çıkış taksi yolu(rapid exit taxiway): Bir piste dar açıyla bağlanan ve iniş yapan uçakların diğer çıkış taksi yollarına nazaran daha hızlı dönüş yaptıkları böylece pisti işgal zamanını azaltabilen taksi yollarıdır.
Taksi yolu şeridi(Taxiway Strip): Taksi yolunu içine alan ve taksi de olan bir uçağı muhafaza etmek ve taksi yolu dışına çıkması halinde zarar görme riskini azaltmak için kullanılan bir sahadır.
Menzil: Bir uçağın yeni yakıt ihmali yapmadan uçabileceği mesafedir.
Faydalı Yük Menzil İlişkisi: Ücret karşılığı taşınan yük (yolcu, bagaj, posta, kargo vs.)
Uçuş teknikleri:
IFR ( Instrument Flight Rules ); aletli iniş demektir. Pilotun çeşitli diş etkenler sebebiyle önünü iyi görememesi durumunda, tamamen uçaktaki aletlere bağlı olarak inişin gerçekleştirilmesidir.
VFR ( Visual Flight Rules ); görerek iniş demektir. Dış etkenlerin uygun olması durumunda, pilotun pisti ve çevresini görerek tıpkı otomobil kullanırcasına iniş yapmasıdır.
Hava alanları 2 bölümden oluşmaktadır. Bunlar hava trafiği ve kara trafiğidir. Terminal hava sahasındaki uçaklar terminal tarafından yönlendirilmektedir.
Apron: Uçakların yolcu alışverişi, diğer işlem ve ihtiyaçları karşılamak amaçlı durmak zorunda oldukları yerlerdir.
5. Hava Alanı Yer Seçiminde Dikkat Edilecek Hususlar
Havaalanı gelişme olanakları sağlamak ve ileriki ihtiyaçlarını karşılamalıdır.
Atmosferik koşulların durumu uygun olmalıdır. Sis ve pus gibi görüşü engelleyen unsurlar makul ölçülerde olmalıdır. Hava alanı çevresinde sanayi kuruluşları yer alması. Pus yaratıcı bir etkendir. Hakim rüzgar akımlarının yönlerinin şiddetlerinin ve dağılımlarının durumu tespit edilmelidir. ICAO ya göre yılın %95 inde hava koşulları uygun olmalıdır.
Havaalanlarının, kent merkezi ile bağlantı yolları düzgün olmalıdır.
Hava sahası uygun olmalıdır.
Çevredeki engeller tespit edilmelidir. ( Topoğrafik engeller, yapılaşma ve yüksek yapıların durumu )
Yapım sırasında malzeme kaynaklarına yakın bir yer seçilmelidir. Genel olarak yapım maliyetlerinin min. olmasını sağlayacak bir konum önemlidir.
Bir havaalanının kapasitesi hava sahasının ve yaklaşım koridorunun kapasitesine bağlıdır. Yaklaşım yollarının girişim yapma tehlikesi bir havaalanı kapasitesinin, bir başka havaalanı tarafından etkilenmesi sebebidir.