Hubyar Sultan Türkistan'dan (Ortalık Asya dan) Anadolu'yu irşat etmek üzere önce Antalya bölgesine ,sonra VARAY,a (Amasya Çengel den Tekeli Dağına kadar olan bölğe) ilk yerleştiği nokta KAZOVA -ERKİLET köyüne yerleşmiştir. Alevi-Türkmen,Kızılbaş (Piridir) önderidir. 24 Oğuz boyundan birisi olan Beydili boyu na mensuptur ve bir çok boyu bir araya toplamayı onlara öncülük etmeyi sağlamıştır. Sivas, Tokat, Amasya, Çorum,Samsun.Kocaeli,Aydın,Manisa,Yozgat,Erzurum,Erzincan,Yunanistan İskeceden Türmenistan Kazan a kadar uzanan bi coğraf ya da inanları olduğu bilinmektedir..
Kimliği
Hubyar Sultan'ın ismi Ahmeddir. Hoca Ahmed Yesevi (Pîr-i Türkistan) ekolünden geldiği bilinmektedir.Hubyar Ocağı adını Kurucusu olan, Hubyar Sultan Dede den almıştır. Hubyar Sultanın 13,yy da yaşadığı Hacı Bektaş-i Veli nin çağdaşı olduğu bilinmektedir. Torunun torunu Hubyar Abdal ın ise Celali isyanları dönemlerinde bugün türbesinin de bulunduğu daha evvel dedesinin dedesi Hubyar Sultanın yaylalığı olan BALIŞIH böleğesine(Gürgençukuru) Tokat-Almus-Hubyar köyüne geldiği bilinmektedir.
Hubyar Ocağını ve 1500 lü yıllarda zaviyeyi kuran HUBYAR ABDAL ın oldukça kalabalık bir kitleye hitap ettiği bilinmektedir. Bu Ocağın kuruluşu ve geçirdiği evreler ile ilgili evrak ve dökümanlar Gazi Üniversitesi Türk Kültürü ve Hacı Bektaşi Veli araştırma merkezince toplanmakta ve derlenmektedir. Bunların sonuçlanmasıyla birlikte bu belgeler bilim çevrelerinin incelemesine sunulacaktır.
Hubyar Sultanın Horasan Türkmen pirlerinden olduğu Hacı Ahmet Yesevi ( Pir-i Türkistan ) ekolü mensubu olduğu Oğuz boylarından Bey-Dilli Türkmen lideri olduğu ve Hace Bektaş Veli ile Anadoluya geldiği, ilk önce Antalya civarlarında konakladığı daha sonra ise Tokat Erkilet köyüne yerleştiği yönündedir.
Hubyar Dedelerinin diğer bir anlatımı ise Hubyar Sultanın Hoca Ahmed Yesevi (Pîr-i Türkistan) olduğu yönündedir. Tabi buradaki anlatım gerçeği yansıtmasa ise de bu söylemin Hubyarlılar tarafından Hubyar Sultan ile Hacı Ahmet Yesevi arasında büyük bir gönül bağın kurulması gerçeğidir. Hubyar Abdal Zünnünoğlu Halil in kuvvetli müsteşarıdır (baş danışmanıdır) diye amasya tahrir defterlerinde geçmektedir.Ayrıca Bozoklu Celal in haklı mücadelesine sahip çıkmış muhipleriyle Bozoklu Celali desteklemiştir.
Celali isyanlarını bastırmak için yapılan katliamlar ve bu katliamlardan kaçan Kızılbaş Alevilerin Anadolu da bulunan yüksek dağların eteklerine sığındıkları herkesin malumudur. İşte Hubyar Sultanın torunun torunu Hubyar Abdal da bu dönemde yani Celali isyanları sonrasında Tokat - Sivas yöresinin en yüksek dağı olan Tekeli dağı eteklerine eski adı BALIŞIH yaylalığı olan bölgenin GÜRGENÇUKURU mıntıkasına ailesiyle beraber çıkmış ve zaviyesini kurmuş orada inancı türkmen kültürünü yaşatarak yayarak yaşamış ve orada hakka yürümüştür.Mezarı zaviyenin içine konulmuş ve Hubyar türbesi olmuştur(1582). Bitişiğindeki küçük türbede ise torunu Hüseyin Abdal ve onun oğlu Hasan Abdal yatmaktadır.
Türbesi
Türbesi Adını taşıyan Tokat- Almus - Hubyar köyündedir.Hubyar Sultan,, Hubyar Abdal, Hubyar Devletlü ,Hubyar Derviş ,Gülyüzlü Hubyar,Hızır Hubyar diye anıla gelmiştir.Dede Hubyar Sultan ile Torun Hubyar Abdal bir isimle bütünleşmiş ve asırlardır gönüllerdeki yerini korumuştur.Köyündeki türbesine her yıl on binlerce insan gelmekte ziyaretlerini yapıp kurbanlarını keserek lokmalarını yemektedirler. Hubyar Dedelerinin hayırlı dualarını alarak ziyaretlerini sona erdirmektedirler.Hubyar ocağı anadoludaki 12 büyük ocaktan biridir.Hubyarlılar ve mühipleri arasındaki dede talip yol erkan inanç ve kültürün devamı yüzyıllardır canlılığını sürdüre gelmektedir.
Hubyar Abdal ve torunlarının Çeşitli dönemlerinde Çeşitli soydan gelen ailelerin Tekkenin Dedelik unvanıyla ferman aldıkları bilinmektedir. Bu fermanlarda Tekkenin gelip geçenlere yiyecek vermesi ve bölgenin sükunetini koruması şartı ile verilmiştir. Bu fermanlarda Hubyarlılara birçok ayrıcalıklar tanınmış, bu sayede yüzyıllarca Hubyarlılar Askerlik yapmamışlar, Vergi vermemişler, birtakım imtiyazlardan yararlanmışlardır.
II.Mahmut zamanında bu imtiyazlar kaldırılmış ve Hubyarlılar Askere gitmeye , Vergi vermeye başlamışlardır.
Talipleri
Hubyar Ocağı mensupları Başta Sivas olmak üzere Tokat-Amasya-Çorum-Yozgat-Samsun- Aydın-İzmir-Manisa- İzmit-Erzurum-Erzincan yörelerinde yogunlukla bulunmaktadır. Genelde sıraç ismiyle de anılan Hubyar topluluklarında başta Beğ-dilli aşireti olmak üzere birçok Türkmen aşireti bulunmaktadır. Ayrıca daha evvelden Hubyar Dedelerinin Rusya taraflarına Dedeliğe gittikleri anlatılmaktadır.
Hubyar Sultan
Hubyar Abdal ın sadece Talipleri değil Alevi - Sünni tüm Türkmenler tarafından bilinmekte sayılıp sevgi duyulmakta ve de ziyaret edilip kurbanlar kesilmektedirler.
Yörede bulunan Sünni insanlar özellikle hastalık , sakatlık tedavisi ve çocuk istemek için Hubyara gelmekte dualarını edip kurbanlarını sunmaktalar. Hubyar köyünün yakınında bulunan Sivas ın Doğanşar ilçesinde halk, Hubyar ın Cuma günleri kendi ilçelerinde bulunan Ulu camiye geldiğine inanırlar ve Cuma namazlarını özellikle bu cami de kılarlar. Caminin içine çeşitli bezler asarak Hubyardan dilekte bulunurlar Hubyar Dedelerinin eskilerden Hızır Üryan Ocağına bağlı oldukları ve bu ocağa görüldükleri , tarikatlarını yürüttükleri anlatıla gelmektedir. Bu durum gerek Hubyarlılar gerekse de Üryan Hızır dedelerinden bilinmektedir. Hatta Üryan Hızır Ocağının dedeleri ecdatlarının Hubyar ile birlikte fırına girdiğini, fırına girerken hırkasını çıkardığını ve böylelikle Üryan ismini aldığını anlatmaktadırlar.
Belirli bir zaman sonra Üryan Hızır dedelerinin Hubyar köyüne dedeliğe gelememesi sebebiyle Hubyarlıların birbirlerine el verdikleri ve birbirlerini görerek sorarak yollarını yürüttükleri anlatılmakta ve günümüzde de bu şekilde devam etmektedir.
Fakat bazı Hubyar dedeleri bunu kabul etmemekte ve Hızır Üryanın Hubyar Derviş den el aldığını dolayısıyla Hızır Üryanlıların Hubyarlıların dedeleri olamayacağını belirtmektedirler.
Hubyar Sultan'ın Soyu
Hubyar Sultan ın iki oğlu ve bunlardan olan Hüseyin Abdal, Saçlı Ali DEDE ve Kenan Şeyh isimlerindeki üç torunundan sülalesi çoğalmıştır bu sülaleden gelen kişiler yüzyıllardır Hubyar Ocağının yolunu yürütmüş dedelik yapmışlardır. Bugün başta Hubyar köyü olmak üzere Tokat-Sivas-Amasya-Çorum bölgelerinde Hubyar dedeleri bulunmaktadır. Bunlar Hubyar köyünden göç etmek suretiyle buralara yerleşmişlerdir. Hubyar Ocağı diğer ocaklar içerisinde aktifliğini sürdüren,inancı ve kültürünü koruyan ender ocaklardan birisidir. Birçok Alevi ocağı günümüzde işlevini yitirmişken Hubyar Ocağı halen Dedesiyle, Talibiyle ve Hubyar köyünde bulunan dergahıyla aktif olarak faliyettedir. Yüzyıllardan günümüze aktarılan geleneksel kültürümüzü devam ettirmede gerek Sivas Tokat Amasya Çorum Manisa İzmir Aydın Kocaeli Samsun Erzurum Erzincan Yozgat vs.yörelerinde gerekse de göçler yoluyla gelinen büyük şehirlerde Hubyar Ocağı mensupları Türkmen Alevi Kızılbaşlığın gerekli hassasiyetini göstermektedirler.