Döviz ve Efektif
Günlük hayatta döviz ve efektif kavramları sürekli biribirine karıştırılmaktadır. Bu sebeple gerçekte aralarında önemli farklar olan bu kavramları açıklamakta fayda görmekteyiz.
Yabancı paralar cinsinden ve yabancı ülkelerde ödenebilir kaydi paraya döviz denilmektedir. Yabancı ülke banknotları ve madeni paralarına ise efektif denilmektedir.
Buna göre döviz çoğunlukla banka hesaplarına geçmiş yabancı para olarak değerlendirilirken, efektif ise cepte taşınan kağıt ve madeni para olarak tanımlanmaktadır.
Bankalar açısından döviz efektifden daha kıymetlidir. Bunun başlıca sebepleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;
1 – Dövizin mobilitesi ( hareket kabiliyeti ) vardır.
2 – Dövizin saklanması emniyetlidir.
3 – Dövizin neması vardır.
1.2 Döviz Kuru
Her ülkenin kendine özgü bağımsız bir para sistemi vardır. Oysa uluslararası ödemeler, daima bu ulusal paraların birbirleriyle değiştirilmesini gerektirmektedir. Örneğin bir Alman ihracatçı, Fransa’ya yapmış olduğu ihracat karşılığında, kazandığı Fransız Frank’larını Alman Markı’na çevirerek Almanya’da hammadde satın alacaktır.
İşte çeşitli milli paraların birbirlerine çevrilmesi zorunluluğu, bu çevrilme işleminin hangi oran üzerinden yapılması gerektiğini belirlemek gibi çok önemli bir sorun ortaya çıkarmaktadır. Milli paraların bu değişim oranına Döviz Kuru ya da Parite denmektedir. Yani ;
Bir ülkenin döviz kuru, o ülkenin milli para biriminin yabancı paralar cinsinden değerini ifade etmektedir.
1.3 Çapraz Kur
Uluslararası döviz piyasalarında her bir dövizin diğerlerine karşı paritesi yerine başka paraların Amerikan Doları’na karşı pariteleri baz alınmaktadır. Böylece, günlük alım-satım işlemlerinde hız ve kolaylık sağlanmaktadır. Ayrıca USD, halen uluslararası ödemelerde en yaygın kullanılan para birimi özelliğine sahiptir. Bunun yanında tabii ki çapraz kurlar da gerektiğinde kullanılmaktadır. Buna göre uluslararası uygulamada kotasyonlar 1 Ocak 1999’dan önce yani EURO hayata geçirilmeden önce aşağıdaki gibi verilmekteydi.
1 USD = 1.9500 / 1.9505 DEM
1 USD = 1.6000 / 1.6005 SFR
1 USD = 5.8500 / 5.8525 FRF
1 GBP = 1.6500 / 1.6505 USD
Yukarıda verilen tarihten itibaren Belçika, Almanya, İspanya, Fransa, İrlanda, İtalya, Luksemburg, Hollanda, Avusturya ve Portekiz EURO’ya dahil oldular ve daha önce kullandıkları para birimleri cinsinden işlemler 2002 yılına kadar devam edecek olsa da uluslararası sistemde artık bu ülkelerin para birimleri yerine EURO kote edilmeye başlandı.
PARA BİRİMİ 1 EURO
BELÇİKA FRANGI 40,33990
ALMAN MARKI 1,95583
İSPANYOL PEZETASI 166,38600
FRANSIZ FRANGI 6,55957
İRLANDA PUNTU 0,78756
İTALYAN LİRETİ 1936,27000
LUXSEMBURG FRANGI 40,33990
HOLLANDA FLORİNİ 2,20371
AVUSTURYA ŞİLİNİ 13,76030
PORTEKİZ ESKÜDOSU 200,48200
1.4 KOTASYON
Herhangi bir varlık için verilen alım ve satım taraflı fiyat teklifi kotasyon olarak adlandırılır. Para piyasalarında kotasyon faiz cinsinden verilir.
Örnek : 1 WK TL %40 / %45
Bu kotasyonu açarsak daha önceden piyasa teamülleri ile belirlenen bir meblağ, sözgelimi 1 trilyon TL için XYZ bankasının 1 hafta boyunca 40% ile borç alabileceğini 45% ile borç verebileceğini anlamak mümkündür.
Döviz piyasalarında ise kotasyon satın alma, ya da satma değeri olarak verilir.
Örnek : USD/TRL 565.000 / 565.500
Bu kotasyonu açarsak, yine piyasa teamülleri gereği daha önceden belirlenen bir meblağ için sözgelimi 1 milyon USD için XYZ bankasının aynı gün 1 milyon USD’nı 580.000 TL alabileceğini, aynı miktarda USD’ı ise 580.500 TL’dan satabileceğini anlamak mümkündür.
Tanımdan ve örneklerden de anlaşılacağı üzere kotasyon çift taraflı verilmektedir.
5 / 7 gibi verilen bir kotasyonda
Döviz kotasyonlarda bir para “baz döviz” olarak kabul edilmektedir.
Genelde ABD Doları baz döviz olarak kabul edilse de EURO’dan sonra, EURO cinsinden kotasyonlarda baz döviz EURO olmuştur. Ayrıca USD’nın İngiliz Sterlini cinsinden çapraz kurunda baz döviz İngiliz Sterlini’dir.
Buradan hareketle, eğer tüm para birimlerinin USD cinsinden karşılığı biliniyorsa diğer para birimlerinin de birbirleri cinsinden ifadesi kolaylaşmaktadır.
Örnek :
USD/JPY = 110,85/95
USD/TRL = 565,000 / 565,500
JPY/TRL = ?
Bağlı döviz (TRL) = 565,000 / 565,500
Baz döviz (JPY) = 110,85 / 110,95
BID RATE = 565,000 / 110,95 = 5092,38
ASK RATE = 565,500 / 110,85 = 5101,48
Örnek :
EURO/USD = 1,0110 / 1,0115
GBP / USD = 1,5860 / 1,5865
GBP / EURO = ?
Bağlı döviz (EURO) = 1,0110 / 1,0115
Baz döviz (GBP) = 1,5860 / 1,5865
BID RATE = 1,5860 / 1,0115 = 1,5679
ASK RATE = 1,5865 / 1,0110 = 1,5692
Günlük hayatta döviz ve efektif kavramları sürekli biribirine karıştırılmaktadır. Bu sebeple gerçekte aralarında önemli farklar olan bu kavramları açıklamakta fayda görmekteyiz.
Yabancı paralar cinsinden ve yabancı ülkelerde ödenebilir kaydi paraya döviz denilmektedir. Yabancı ülke banknotları ve madeni paralarına ise efektif denilmektedir.
Buna göre döviz çoğunlukla banka hesaplarına geçmiş yabancı para olarak değerlendirilirken, efektif ise cepte taşınan kağıt ve madeni para olarak tanımlanmaktadır.
Bankalar açısından döviz efektifden daha kıymetlidir. Bunun başlıca sebepleri aşağıdaki gibi sıralanabilir;
1 – Dövizin mobilitesi ( hareket kabiliyeti ) vardır.
2 – Dövizin saklanması emniyetlidir.
3 – Dövizin neması vardır.
1.2 Döviz Kuru
Her ülkenin kendine özgü bağımsız bir para sistemi vardır. Oysa uluslararası ödemeler, daima bu ulusal paraların birbirleriyle değiştirilmesini gerektirmektedir. Örneğin bir Alman ihracatçı, Fransa’ya yapmış olduğu ihracat karşılığında, kazandığı Fransız Frank’larını Alman Markı’na çevirerek Almanya’da hammadde satın alacaktır.
İşte çeşitli milli paraların birbirlerine çevrilmesi zorunluluğu, bu çevrilme işleminin hangi oran üzerinden yapılması gerektiğini belirlemek gibi çok önemli bir sorun ortaya çıkarmaktadır. Milli paraların bu değişim oranına Döviz Kuru ya da Parite denmektedir. Yani ;
Bir ülkenin döviz kuru, o ülkenin milli para biriminin yabancı paralar cinsinden değerini ifade etmektedir.
1.3 Çapraz Kur
Uluslararası döviz piyasalarında her bir dövizin diğerlerine karşı paritesi yerine başka paraların Amerikan Doları’na karşı pariteleri baz alınmaktadır. Böylece, günlük alım-satım işlemlerinde hız ve kolaylık sağlanmaktadır. Ayrıca USD, halen uluslararası ödemelerde en yaygın kullanılan para birimi özelliğine sahiptir. Bunun yanında tabii ki çapraz kurlar da gerektiğinde kullanılmaktadır. Buna göre uluslararası uygulamada kotasyonlar 1 Ocak 1999’dan önce yani EURO hayata geçirilmeden önce aşağıdaki gibi verilmekteydi.
1 USD = 1.9500 / 1.9505 DEM
1 USD = 1.6000 / 1.6005 SFR
1 USD = 5.8500 / 5.8525 FRF
1 GBP = 1.6500 / 1.6505 USD
Yukarıda verilen tarihten itibaren Belçika, Almanya, İspanya, Fransa, İrlanda, İtalya, Luksemburg, Hollanda, Avusturya ve Portekiz EURO’ya dahil oldular ve daha önce kullandıkları para birimleri cinsinden işlemler 2002 yılına kadar devam edecek olsa da uluslararası sistemde artık bu ülkelerin para birimleri yerine EURO kote edilmeye başlandı.
PARA BİRİMİ 1 EURO
BELÇİKA FRANGI 40,33990
ALMAN MARKI 1,95583
İSPANYOL PEZETASI 166,38600
FRANSIZ FRANGI 6,55957
İRLANDA PUNTU 0,78756
İTALYAN LİRETİ 1936,27000
LUXSEMBURG FRANGI 40,33990
HOLLANDA FLORİNİ 2,20371
AVUSTURYA ŞİLİNİ 13,76030
PORTEKİZ ESKÜDOSU 200,48200
1.4 KOTASYON
Herhangi bir varlık için verilen alım ve satım taraflı fiyat teklifi kotasyon olarak adlandırılır. Para piyasalarında kotasyon faiz cinsinden verilir.
Örnek : 1 WK TL %40 / %45
Bu kotasyonu açarsak daha önceden piyasa teamülleri ile belirlenen bir meblağ, sözgelimi 1 trilyon TL için XYZ bankasının 1 hafta boyunca 40% ile borç alabileceğini 45% ile borç verebileceğini anlamak mümkündür.
Döviz piyasalarında ise kotasyon satın alma, ya da satma değeri olarak verilir.
Örnek : USD/TRL 565.000 / 565.500
Bu kotasyonu açarsak, yine piyasa teamülleri gereği daha önceden belirlenen bir meblağ için sözgelimi 1 milyon USD için XYZ bankasının aynı gün 1 milyon USD’nı 580.000 TL alabileceğini, aynı miktarda USD’ı ise 580.500 TL’dan satabileceğini anlamak mümkündür.
Tanımdan ve örneklerden de anlaşılacağı üzere kotasyon çift taraflı verilmektedir.
5 / 7 gibi verilen bir kotasyonda
Döviz kotasyonlarda bir para “baz döviz” olarak kabul edilmektedir.
Genelde ABD Doları baz döviz olarak kabul edilse de EURO’dan sonra, EURO cinsinden kotasyonlarda baz döviz EURO olmuştur. Ayrıca USD’nın İngiliz Sterlini cinsinden çapraz kurunda baz döviz İngiliz Sterlini’dir.
Buradan hareketle, eğer tüm para birimlerinin USD cinsinden karşılığı biliniyorsa diğer para birimlerinin de birbirleri cinsinden ifadesi kolaylaşmaktadır.
Örnek :
USD/JPY = 110,85/95
USD/TRL = 565,000 / 565,500
JPY/TRL = ?
Bağlı döviz (TRL) = 565,000 / 565,500
Baz döviz (JPY) = 110,85 / 110,95
BID RATE = 565,000 / 110,95 = 5092,38
ASK RATE = 565,500 / 110,85 = 5101,48
Örnek :
EURO/USD = 1,0110 / 1,0115
GBP / USD = 1,5860 / 1,5865
GBP / EURO = ?
Bağlı döviz (EURO) = 1,0110 / 1,0115
Baz döviz (GBP) = 1,5860 / 1,5865
BID RATE = 1,5860 / 1,0115 = 1,5679
ASK RATE = 1,5865 / 1,0110 = 1,5692