nones
Bayan Üye
Mısır'da şimdiye kadar bulunan papirüslerin en eskisi, veteriner hekimliğe ait olan Kahun Papirüsüdür.[1] Kahun papirüsleri, M.Ö. 1900 yılından kalmadır.[2] Jinekoloji, veterinerlik ve matematik konularını kapsar.[3][4][5] 1889 yılında Lahun'un Fayyum bölgesinde [2] Prof. Dr. William [6] Flinders Petrie tarafından keşfedilmiş [2] ve Grifth tarafından tercüme edilmiştir. Burada kullanılan hiyeroglif dini yazılara özgü şekilde soldan sağa yazıldığına bakılırsa veteriner hekimliği mesleği o çağda önemli bir statüde bulunuyordu. Çok harap ve çok eksik olan bu papirüsün dilinin de çok eski olmasından tercümesi güç olmuştur.[1]
Papirüsün sağ tarafında Amenemhat III krallığının 29. yılını (M.Ö.1825) gösteren bir tarih düşülmüştür. 1898 yılında Griffith tarafından transkripsiyonu ve çevirisi yapılmıştır. Papirüs, şimdi Londra Üniversitesi (London University College)'nde korunmaktadır.[2]
Tıbbi uygulamalara örnek olabilecek en eski kaynaklardan biri olan Kahun Papirüsleri, bir hastalığın iyileştirilmesinde "büyülü sözlerin söylenmesi, tekrarlanması" gibi aktivitelerin olduğu konusunda bilgiler içermektedir.[7]
Papirüs, iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, kadın hastalıkları, gebelik ve doğacak çocuğun cinsiyetini anlamaya yönelik bilgiler içermektedir. İkinci bölüm ise veteriner hekimlik üzerinedir.[2]
Tıp
Tıp, insanla varolan bir meslektir. Tarihin her evresinde ayrıcalıklı bir yere sahip olan hekimlerin davranış biçimleri de meslekleri kadar önemli olmuştur. Hekimlerin mesleki uygulamalarında uyması gereken sosyal ve hukuki kuralları içeren ilk düzenlemeler bundan 5000 yıl önce Eski Mısır'daki Hamurabi yasalarında bulunmaktadır. Bu düzenlemelerde hekimlerin alacağı ücretlerden ve hatalı uygulamalarında kendisine verilecek cezalardan bahsedilmektedir. Tıbbi etikten çok tıp hukuku ve tıbbi deontoloji ile ilgili de olsa da önemli bir belge sayılmaktadır. Bundan başka Eski Mısır'dan kalan Ebers Papirüsü, Edwin Smith Papirüsü, Berlin Papirüsü ve Kahun Papirüsü, tıp tarihinde kayda değer yeri olan eserlerdir. Ancak bu papirüslerde tedavi, ilaç yapımı ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Hayatlarında metafiziğe ve mistisizme yer veren Çin ve Hindistan'daki eserlerde ise tıp etiğinin izlerine rastlamak mümkündür.[8][9]
Mısır'da adı bilinen ilk büyük hekim, İmhotep'tir. Milattan önce 3000'li yılların sonlarında yaşamıştır. Firavun Zoser'in veziri olup aynı zamanda fizikçi, mimar ve astronomdu. Bazı büyük piramitlerin de mimarıdır ve daha sonra tanrılaştırılarak tıbbın tanrısı sayılmıştır. Mısır tıbbının bir başka önemli kişisi İris'tir. M.Ö. 2500'lü yıllarda yaşamış, sarayın başhekimliğini yapmış; göz, mide ve bağırsak hastalıkları konusunda ünlenmiştir. Bugüne kadar Mısır tıbbı ile ilgili 8-10 adet papirüs bulunmuştur. Kahun, Gardiner, Smith ve Ebers en önemlileri olup M.Ö. 1600 yıllarında Mısır'ın askeri ve siyasal açıdan en güçlü olduğu çağda yazılmışlardır.[10]
London University College'da korunan Kahun Papirüsü, 1889'da William Flinders Petrie tarafından [6] Fayyum'da [11] bulunmuştur. III. Amenemhat Dönemi'ne aittir. Oldukça parçalanmış olan papirüs, daha çok jinekoloji ile ilgilidir ve birçok paragraftan meydana gelir. Örneğin 19. paragrafta, doğum yapmaya müsait kadınların nasıl tespit edileceği; 20. paragrafta gebe kalınması için yapılan tütsüler; 20. ve 22. paragraflarda ise doğum kontrolü yöntemleri anlatılmıştır. Gebeliği önlemek için, timsah gübresi, 45 ml. bal ve ekşi sütten meydana gelen bir karışım önerilmektedir. Üçüncü bölüm (26.-32. paragraflar) gebelik testi hakkındadır. Bu testlerden birinde, bir soğanın başı hastanın vajinasına yerleştirilir ve bir süre bekletilir. Ardından, hastanın soğanda algıladığı kokunun tarifine göre hamile olup olmadığı anlaşılır. Son bölümde, mesane ile vajina arasında meydana gelmiş bir fistül ve bel gevşekliği ile ilgili bilgiler verilmektedir.[6]
Jinekolojik bölüm, 34 paragrafa bölünmüştür. 1.-17. paragrafta semptomların kısa başlıkları ve bunu takip eden kısa tanımlamalar mevcuttur. Genellikle üreme organları ile ilgili bilgi verilmiştir.
İkinci bölümde 19. paragraf doğumla ilgilidir. 20. paragrafta tütsüleme ile hamile kalınabileceği belirtilmiştir. 20.-22. paragraflar, doğum kontrolü ile ilgilidir. Doğum kontrol yöntemi; timsah dışkısı, 45 cc bal ve ekşimiş süt karışımdan ibaret olarak reçete tarif edilmiştir.
Üçüncü bölümde hamilelikle ilgili testler vardır. Dördüncü ve beşinci bölümlerde daha önceki kategorilerde bahsedilmeyen hamilelikte diş ağrılarının tedavisini anlatan reçeteler mevcuttur.
İkinci kısımda idrar inkontinansı ile birlikte mesane ve vagina arasındaki fistüllerden bahsedilmiştir.[2]
Veterinerlik
En eski medeniyetlerden biri olan Mısır'da tabâbete (hekimliğe) ait çok es vesikalar ele geçmektedir. Şimdiye, kadar bulunmuş olan papirüslerin en eskisi, Kahun papirüsü (M.Ö. 1900), veteriner tababete aittir. Burada "Kurt yuvası" ismi altında, muhtemelen köpeklerin paraziter b hastalığından bahsedilmektedir. 1910 ve 1921 yıllarında Ruffer tarafından M.Ö. 1250 - 1000 arasında, yirminci firavun sülalesine ait iki mumyanın böbreklerinde Schistosoma heamatobium yumurtalarının keşfi, bu hastalığın eski Mısırda mevcut olduğunu göstermiştir. Bu hastalığın karakteristik semptomu olan hematüri, halihazırda bilinen papirüslerde elli defa zikredildiğine nazaran enfeksiyonun bu memlekette sık sık görüldüğü anlaşılmaktadır. A-a-a hastalığı ve papirüste bununla ilgili olduğu bildirilen kurdun Schistosomiasis'e atfedilmesine rağmen Mısırlılar'ın hastalığı yapan parazitleri görememiş olmaları da muhtemeldir.[12][13]
İlk çağlardan beri, sığır vebasının varlığı kabul edilmektedir. Eski tarihçiler sık sık sığırlarda seyreden müthiş kırgınlardan bahsederler. Bunların çoğunun sığır vebası olması pek az şüphe götürmektedir. Hayvan hekimliğine ait en eski belge hatta şimdiye kadar ele geçen papirüslerin en erken yazılanı olan Kahun Papirüsü (M. Ö. 1900)'nde rastlanan bir sığır hastalığının sığır vebası olduğunu tanınmış veteriner tarihçisi Smith [14] ileri sürmektedir. Buna göre zamanımızdan 4000 yıl kadar önce de sığırlar bu salgınla ölmektedirler.[15]
Veteriner hekimliği ile ilgili en eski belgelerden olan Kahun Papirüsü'nde, Göz hastalıkları ve ilgili konular da yer almıştır.[21][16] Bu papirüste, bir boğada gözlerde akıntı görüldüğünde hayvan için dua edilmesi; gözlerin su kabağı ya da kavun ve karpuzla ovulmasının yanı sıra tütsü uygulanması önerildikten sonra gözler eğer aralanmış ise sıcak ketenle bandaj uygulaması salık verilmiştir.[16][17][18]
Matematik
Eski Mısır matematiği hakkında edinilebilen temel bilgileri Rhind ve Moskova papirüsleriyle ancak birer parçası zamanımıza kadar intikal edebilmiş olan Kahun ve Berlin papirüslerine borçluyuz.[19] Kaynaklar, XII. sülale zamanından (M.Ö. 2000-1787) kalma, bir takım aritmetik problemlerini açıklayan papirüsler ele geçtiğini, bunların bugün, Kahun, Moskova, Berlin ve Rhind papirüsleri diye adlandırıldığını belirtir.[20] Bunlar sayesinde Grek tesirinin nüfuzundan evvelki devre ait Mısır matematiğinin esasları hakkında oldukça. toplu ve homogen bir fikir edinmek kabil olmaktadır. İhtiva ettikleri bilgi ve takip ettikleri metot, hattâ ifade bakımından bu muhtelif eserler arasında tespit edilen benzerlik ve uygunluk, bahis mevzuumuz olan matematik bilgisinin artık teessüs etmiş, tamamiyle muayyen ve ahenktar bir bütün teşkil ettiğini göstermektedir.
Bundan başka, Mısırlılar, Kahun papirüsünde 3 ve 4 sayılarının karelerinin 5'in karesine eşit olduğunu da bulmuşlardı ve bu özeliği geometri şekillerine tatbik ediyorlardı. Fakat meşhur Pisagor teoremini ne amprik olarak, ne de rasyonel bir surette ispat edebildiklerini gösteren hiç bir vesikaya rastlanmamıştır. Hattâ, bunu sadece aritmetik bir özelik olarak keşif ve tespit ettiklerini, bu hususta hiç bir geometrik esasa varmamış bulunduklarını da söyleyebiliriz.
Papirüsün sağ tarafında Amenemhat III krallığının 29. yılını (M.Ö.1825) gösteren bir tarih düşülmüştür. 1898 yılında Griffith tarafından transkripsiyonu ve çevirisi yapılmıştır. Papirüs, şimdi Londra Üniversitesi (London University College)'nde korunmaktadır.[2]
Tıbbi uygulamalara örnek olabilecek en eski kaynaklardan biri olan Kahun Papirüsleri, bir hastalığın iyileştirilmesinde "büyülü sözlerin söylenmesi, tekrarlanması" gibi aktivitelerin olduğu konusunda bilgiler içermektedir.[7]
Papirüs, iki bölümden oluşmaktadır. Birinci bölüm, kadın hastalıkları, gebelik ve doğacak çocuğun cinsiyetini anlamaya yönelik bilgiler içermektedir. İkinci bölüm ise veteriner hekimlik üzerinedir.[2]
Tıp
Tıp, insanla varolan bir meslektir. Tarihin her evresinde ayrıcalıklı bir yere sahip olan hekimlerin davranış biçimleri de meslekleri kadar önemli olmuştur. Hekimlerin mesleki uygulamalarında uyması gereken sosyal ve hukuki kuralları içeren ilk düzenlemeler bundan 5000 yıl önce Eski Mısır'daki Hamurabi yasalarında bulunmaktadır. Bu düzenlemelerde hekimlerin alacağı ücretlerden ve hatalı uygulamalarında kendisine verilecek cezalardan bahsedilmektedir. Tıbbi etikten çok tıp hukuku ve tıbbi deontoloji ile ilgili de olsa da önemli bir belge sayılmaktadır. Bundan başka Eski Mısır'dan kalan Ebers Papirüsü, Edwin Smith Papirüsü, Berlin Papirüsü ve Kahun Papirüsü, tıp tarihinde kayda değer yeri olan eserlerdir. Ancak bu papirüslerde tedavi, ilaç yapımı ile ilgili bilgiler bulunmaktadır. Hayatlarında metafiziğe ve mistisizme yer veren Çin ve Hindistan'daki eserlerde ise tıp etiğinin izlerine rastlamak mümkündür.[8][9]
Mısır'da adı bilinen ilk büyük hekim, İmhotep'tir. Milattan önce 3000'li yılların sonlarında yaşamıştır. Firavun Zoser'in veziri olup aynı zamanda fizikçi, mimar ve astronomdu. Bazı büyük piramitlerin de mimarıdır ve daha sonra tanrılaştırılarak tıbbın tanrısı sayılmıştır. Mısır tıbbının bir başka önemli kişisi İris'tir. M.Ö. 2500'lü yıllarda yaşamış, sarayın başhekimliğini yapmış; göz, mide ve bağırsak hastalıkları konusunda ünlenmiştir. Bugüne kadar Mısır tıbbı ile ilgili 8-10 adet papirüs bulunmuştur. Kahun, Gardiner, Smith ve Ebers en önemlileri olup M.Ö. 1600 yıllarında Mısır'ın askeri ve siyasal açıdan en güçlü olduğu çağda yazılmışlardır.[10]
London University College'da korunan Kahun Papirüsü, 1889'da William Flinders Petrie tarafından [6] Fayyum'da [11] bulunmuştur. III. Amenemhat Dönemi'ne aittir. Oldukça parçalanmış olan papirüs, daha çok jinekoloji ile ilgilidir ve birçok paragraftan meydana gelir. Örneğin 19. paragrafta, doğum yapmaya müsait kadınların nasıl tespit edileceği; 20. paragrafta gebe kalınması için yapılan tütsüler; 20. ve 22. paragraflarda ise doğum kontrolü yöntemleri anlatılmıştır. Gebeliği önlemek için, timsah gübresi, 45 ml. bal ve ekşi sütten meydana gelen bir karışım önerilmektedir. Üçüncü bölüm (26.-32. paragraflar) gebelik testi hakkındadır. Bu testlerden birinde, bir soğanın başı hastanın vajinasına yerleştirilir ve bir süre bekletilir. Ardından, hastanın soğanda algıladığı kokunun tarifine göre hamile olup olmadığı anlaşılır. Son bölümde, mesane ile vajina arasında meydana gelmiş bir fistül ve bel gevşekliği ile ilgili bilgiler verilmektedir.[6]
Jinekolojik bölüm, 34 paragrafa bölünmüştür. 1.-17. paragrafta semptomların kısa başlıkları ve bunu takip eden kısa tanımlamalar mevcuttur. Genellikle üreme organları ile ilgili bilgi verilmiştir.
İkinci bölümde 19. paragraf doğumla ilgilidir. 20. paragrafta tütsüleme ile hamile kalınabileceği belirtilmiştir. 20.-22. paragraflar, doğum kontrolü ile ilgilidir. Doğum kontrol yöntemi; timsah dışkısı, 45 cc bal ve ekşimiş süt karışımdan ibaret olarak reçete tarif edilmiştir.
Üçüncü bölümde hamilelikle ilgili testler vardır. Dördüncü ve beşinci bölümlerde daha önceki kategorilerde bahsedilmeyen hamilelikte diş ağrılarının tedavisini anlatan reçeteler mevcuttur.
İkinci kısımda idrar inkontinansı ile birlikte mesane ve vagina arasındaki fistüllerden bahsedilmiştir.[2]
Veterinerlik
En eski medeniyetlerden biri olan Mısır'da tabâbete (hekimliğe) ait çok es vesikalar ele geçmektedir. Şimdiye, kadar bulunmuş olan papirüslerin en eskisi, Kahun papirüsü (M.Ö. 1900), veteriner tababete aittir. Burada "Kurt yuvası" ismi altında, muhtemelen köpeklerin paraziter b hastalığından bahsedilmektedir. 1910 ve 1921 yıllarında Ruffer tarafından M.Ö. 1250 - 1000 arasında, yirminci firavun sülalesine ait iki mumyanın böbreklerinde Schistosoma heamatobium yumurtalarının keşfi, bu hastalığın eski Mısırda mevcut olduğunu göstermiştir. Bu hastalığın karakteristik semptomu olan hematüri, halihazırda bilinen papirüslerde elli defa zikredildiğine nazaran enfeksiyonun bu memlekette sık sık görüldüğü anlaşılmaktadır. A-a-a hastalığı ve papirüste bununla ilgili olduğu bildirilen kurdun Schistosomiasis'e atfedilmesine rağmen Mısırlılar'ın hastalığı yapan parazitleri görememiş olmaları da muhtemeldir.[12][13]
İlk çağlardan beri, sığır vebasının varlığı kabul edilmektedir. Eski tarihçiler sık sık sığırlarda seyreden müthiş kırgınlardan bahsederler. Bunların çoğunun sığır vebası olması pek az şüphe götürmektedir. Hayvan hekimliğine ait en eski belge hatta şimdiye kadar ele geçen papirüslerin en erken yazılanı olan Kahun Papirüsü (M. Ö. 1900)'nde rastlanan bir sığır hastalığının sığır vebası olduğunu tanınmış veteriner tarihçisi Smith [14] ileri sürmektedir. Buna göre zamanımızdan 4000 yıl kadar önce de sığırlar bu salgınla ölmektedirler.[15]
Veteriner hekimliği ile ilgili en eski belgelerden olan Kahun Papirüsü'nde, Göz hastalıkları ve ilgili konular da yer almıştır.[21][16] Bu papirüste, bir boğada gözlerde akıntı görüldüğünde hayvan için dua edilmesi; gözlerin su kabağı ya da kavun ve karpuzla ovulmasının yanı sıra tütsü uygulanması önerildikten sonra gözler eğer aralanmış ise sıcak ketenle bandaj uygulaması salık verilmiştir.[16][17][18]
Matematik
Eski Mısır matematiği hakkında edinilebilen temel bilgileri Rhind ve Moskova papirüsleriyle ancak birer parçası zamanımıza kadar intikal edebilmiş olan Kahun ve Berlin papirüslerine borçluyuz.[19] Kaynaklar, XII. sülale zamanından (M.Ö. 2000-1787) kalma, bir takım aritmetik problemlerini açıklayan papirüsler ele geçtiğini, bunların bugün, Kahun, Moskova, Berlin ve Rhind papirüsleri diye adlandırıldığını belirtir.[20] Bunlar sayesinde Grek tesirinin nüfuzundan evvelki devre ait Mısır matematiğinin esasları hakkında oldukça. toplu ve homogen bir fikir edinmek kabil olmaktadır. İhtiva ettikleri bilgi ve takip ettikleri metot, hattâ ifade bakımından bu muhtelif eserler arasında tespit edilen benzerlik ve uygunluk, bahis mevzuumuz olan matematik bilgisinin artık teessüs etmiş, tamamiyle muayyen ve ahenktar bir bütün teşkil ettiğini göstermektedir.
Bundan başka, Mısırlılar, Kahun papirüsünde 3 ve 4 sayılarının karelerinin 5'in karesine eşit olduğunu da bulmuşlardı ve bu özeliği geometri şekillerine tatbik ediyorlardı. Fakat meşhur Pisagor teoremini ne amprik olarak, ne de rasyonel bir surette ispat edebildiklerini gösteren hiç bir vesikaya rastlanmamıştır. Hattâ, bunu sadece aritmetik bir özelik olarak keşif ve tespit ettiklerini, bu hususta hiç bir geometrik esasa varmamış bulunduklarını da söyleyebiliriz.