BeyAz_İnci
Banned
Erzurumlu Yeşilzade Mehmed Salih Efendi’yi anlatan bir biyografiyi karıştırırken bir bölümün başlığı ilgimi çekti: Zurefâ Kelâmı… Bu ilginç başlığın altında ise atasözleri ve nükteler peşpeşe sıralanmıştı. Önce bu başlığın, peşpeşe sıralanmış nüktelerin uzunluğu sebebiyle zürafaya benzetilerek konduğunu düşündüm. Yine de tatmin olmayıp Osmanlıca sözlüğe baktığımda olayın aslı ortaya çıktı: Meğer zurefâ, ince duygulu, hoş konuşmayı bilen zeki kimseler anlamına gelen zarif kelimesinin çoğuluymuş. Ve ben, zurefâ kelimesi ile bildiğimiz sevimli zürafayı birbirine karıştırmaktan böyle kurtuldum.
II. Abdülhamid Han zamanında yetişen ve Birinci Meclis’te Erzurum Milletvekilliği yapan Yeşilzade Salih Efendi’nin hayatı da, zurefâ kelâmı bölümündeki nükteleri gibi renkli. Zurefâ kelâmından sizin için seçtiklerime gelince:
“Ata kuyruk, yiğide bıyık yakışır”: Ne bıyık kaldı ne de kuyruk. Erkekler kadınlaştı, kadınlar da erkekleşti. Alamet-i sukût (çöküş alameti)!..
“At sahibine göre eşer”: Atı bırak, kadınının gezişine dikkat et.
“Açık kapıdan giren çıkan çok olur”: Asrilik bu ya!
“Açık gül çabuk solar”: Tabii değil mi?
“Arslan yatağında it yatamaz”: Eski söz; şimdi arslan yatağında kelp oğlu kelpler yatıyorlar.
“Erenler helvası, fakirler çorbası tatlıdır”: Helâl ekmek elbette tatlıdır.
“Eski defteri karıştırıyor”: Ya müflistir yahut yahudi. Maliye memurları da böyledir.
“Aşağı tükürsen sakal, yukarı tükürsen bıyık”: Merak etme dostum! Ne sakal kaldı ne de bıyık; istediğin yere tükür!
“Erkek gibi kadın, kadın gibi erkek”: İnsan pazarında hiçbiri iki para etmez.
“Ağaç yaş iken eğilir”: Durma çabuk ol, çocuk yedi yaşına girdi; bir an evvel ecnebi mektebine kaydettiriver, büyük adam olsun.
“İnsaf dinin yarısıdır”: Eski söz; şimdi insanlar kırk paraya babasını öldürüyorlar.
“Anadan doğan ölür”: Çok şükür elhamdülillahi tealâ; ölüm ne büyük nimettir!
“İnsan ektiğini biçer”: O halde kendi cezamızı çekiyoruz
“Okumadan alim, gezmeden seyyah olmaz”: Yeni türeyen çocuklar müstesna.
“Bizi sokmayan yılan bin yaşasın”: Başkasını sokan yılan, bir gün de seni sokacaktır.
“Borç vermekle, yol yürümekle tükenir”: Asır değişti, şimdi hükümet bile aldığını vermiyor.
“Bugün dünya ise yarın da ahirettir”: Ey dostum! İnanmazsan ölür görürsün.
“Başlar ayak, ayaklar baş oldu”: O halde dünyada hayır kalmamıştır vesselâm!
“Tebasından korkan baş, haindir”: Tabii değil mi?
“Takdire rıza, belaya sabır”: Bu iş çok kuvvetli müslüman işidir. Söz müslümanları sabır-mabır tanımaz, beyhude çarpınır durur.
“Çingene baş olunca çiftçiler sultan kesilir”: Kusur, çingeneyi başa geçirendedir.
“Çok koklanan gülde koku kalmaz”: Asri kızlar.
“Kızım sana söylüyorum gelinim sen dinle”: Dünya değişti; ne kız dinler ne de gelin.
“Kişi sevdiğiyle haşrolur”: Vallah’il-azim böyledir. Amandır kötülerden uzak olunuz!
“Gümrükten mal kaçırılmaz”: Şimdi bütün gümrüğü kaçırıyorlar.
“Mal canın yongasıdır”: Paraya tapanlar için. “Malın bekçisi zekâttır:” Zekât malı, sadaka canı korur.
“Ne yüzüme ağla ne arkamdan gül”: Zamane dostu; iyi günde yar, kötü günde ağyar.
“Yapan bulur”: Cenab-ı Hakk’a çok şükrolsun!
II. Abdülhamid Han zamanında yetişen ve Birinci Meclis’te Erzurum Milletvekilliği yapan Yeşilzade Salih Efendi’nin hayatı da, zurefâ kelâmı bölümündeki nükteleri gibi renkli. Zurefâ kelâmından sizin için seçtiklerime gelince:
“Ata kuyruk, yiğide bıyık yakışır”: Ne bıyık kaldı ne de kuyruk. Erkekler kadınlaştı, kadınlar da erkekleşti. Alamet-i sukût (çöküş alameti)!..
“At sahibine göre eşer”: Atı bırak, kadınının gezişine dikkat et.
“Açık kapıdan giren çıkan çok olur”: Asrilik bu ya!
“Açık gül çabuk solar”: Tabii değil mi?
“Arslan yatağında it yatamaz”: Eski söz; şimdi arslan yatağında kelp oğlu kelpler yatıyorlar.
“Erenler helvası, fakirler çorbası tatlıdır”: Helâl ekmek elbette tatlıdır.
“Eski defteri karıştırıyor”: Ya müflistir yahut yahudi. Maliye memurları da böyledir.
“Aşağı tükürsen sakal, yukarı tükürsen bıyık”: Merak etme dostum! Ne sakal kaldı ne de bıyık; istediğin yere tükür!
“Erkek gibi kadın, kadın gibi erkek”: İnsan pazarında hiçbiri iki para etmez.
“Ağaç yaş iken eğilir”: Durma çabuk ol, çocuk yedi yaşına girdi; bir an evvel ecnebi mektebine kaydettiriver, büyük adam olsun.
“İnsaf dinin yarısıdır”: Eski söz; şimdi insanlar kırk paraya babasını öldürüyorlar.
“Anadan doğan ölür”: Çok şükür elhamdülillahi tealâ; ölüm ne büyük nimettir!
“İnsan ektiğini biçer”: O halde kendi cezamızı çekiyoruz
“Okumadan alim, gezmeden seyyah olmaz”: Yeni türeyen çocuklar müstesna.
“Bizi sokmayan yılan bin yaşasın”: Başkasını sokan yılan, bir gün de seni sokacaktır.
“Borç vermekle, yol yürümekle tükenir”: Asır değişti, şimdi hükümet bile aldığını vermiyor.
“Bugün dünya ise yarın da ahirettir”: Ey dostum! İnanmazsan ölür görürsün.
“Başlar ayak, ayaklar baş oldu”: O halde dünyada hayır kalmamıştır vesselâm!
“Tebasından korkan baş, haindir”: Tabii değil mi?
“Takdire rıza, belaya sabır”: Bu iş çok kuvvetli müslüman işidir. Söz müslümanları sabır-mabır tanımaz, beyhude çarpınır durur.
“Çingene baş olunca çiftçiler sultan kesilir”: Kusur, çingeneyi başa geçirendedir.
“Çok koklanan gülde koku kalmaz”: Asri kızlar.
“Kızım sana söylüyorum gelinim sen dinle”: Dünya değişti; ne kız dinler ne de gelin.
“Kişi sevdiğiyle haşrolur”: Vallah’il-azim böyledir. Amandır kötülerden uzak olunuz!
“Gümrükten mal kaçırılmaz”: Şimdi bütün gümrüğü kaçırıyorlar.
“Mal canın yongasıdır”: Paraya tapanlar için. “Malın bekçisi zekâttır:” Zekât malı, sadaka canı korur.
“Ne yüzüme ağla ne arkamdan gül”: Zamane dostu; iyi günde yar, kötü günde ağyar.
“Yapan bulur”: Cenab-ı Hakk’a çok şükrolsun!