sensiz olmaz
Kayıtlı Üye
TÜRKİYE'DE BANKACILIĞIN GELİŞMESİ nedir ?
Geçen yüzyılın ortalarında başlar. O zamana kadar banka muameleleriyle uğraşan sarraflar mevcut idi.
Osmanlı malî tarihinde önemli rol oynamış olan bu sarraflar, ticarî senetleri iskonto etmek, para bozmak. hükümetten maaş veya herhangi bir surette alacaklı olanların senetlerini kırıp tahsil etmek, vergi mültezimlerine Maliye veznesine defaten yatırmak mecburiyetinde oldukları teminat akçeleri için avans vermek, devlet hazinesinin paraya ihtiyacı oldukça, vilâyetlere ait vergi hasılatına karşı çıkardığı (vergi), (havale) veya (tahvilâtı) kırmak veya vilâyetlerin hazineye ait gelirlerini «iltizam» suretiyle üzerlerine almak gibi muamelelerle uğraşırlardı.
Bu sarraflardan ileri gelenlerine, iş yerlerinin Galata'da bulunması sebebiyle Galata Sarrafları son devirlerde de Galata Bankerleri adı verilmişti.
İstanbul Bankası, (Bançue de Constantinopie):
Osmanlı imparatorluğu devrinde ilk banka Bangue de Constantinopie yani İstanbul Bankası adıyla 1847 yılında kurulmuştur.
İkinci Mahmut devrinde birbirini takiben vukua gelmiş bulunan Yunan isyanı, Rus harbi, Mısır gailesi ve Kavalalı Mehmet AH Paşa ile olan harpler. Yeniçeri Ocağının kaldırılması ve yeni ordu kurulması hazineyi ağır bir malî sıkıntıya düşürmüştü. Abdulmecit zamanında 1839 senesinde ilân edilen Tanzimat ve yapmak istediği İslâhatta paraya olan ihtiyacı arttırdığından bu ihtiyacı karşılamak amacı ile 1840 yılında Kaimei Muteberei Nakdiye adı ile memleketimizde para çıkarılmasına zaruret hasıl olmuştu.
Başlangıçta kâğıt para altına nazaran büyük fark göstermemiş, fakat sonraları malî sıkıntıların tesiriyle miktarının arttırılması kıymetinin düşmesine sebep olmuş ve kambiyo müşkülâtı kendini şiddetle hissettirmeye başlamıştı. Bunun üzerine hükümet 1846 yıllarında Galata Bankerlerinden Alleon ve Th. Baltazzi ile sözleşme yaparak, kambiyo istikrarını temin vazifesini senevi 2 milyon kuruş mukabilinde bu bankerlere vermişti. Bir yıl sonra sözleşme yenilenirken, bu bankerler hükümetten aynı vazifeleri ifa etmek üzere bir banka kurmak müsaadesini almaya muvaffak olmuşlardır.
Bu suretle Osmanlı imparatorluğunda ilk Banka olarak Banque de Constantinopie kurulmuş oluyordu.
Ancak bu banka kambiyo istikrarını temin edemediği gibi piyasaya evvelâ kâğıt para sürdükten sonra bu kaimeleri ucuz fiyatla toplamak suretiyle para kazanma yolunu tutmuş, 1852-1853 senelerinde, Kırım harbi arifesinde iflâs etmiş ve Osmanlı hazinesini de 600 bin lira bir zarara sokmuştu.
Bankı Osmanî (Ottoman Bank) :
Kırım harbinden sonra daha da bozulan para ve maliye işlerini düzeltmek amacı ile yeni bir banka kurulması düşünülmüş ve bir ingiliz sermayedar grubunun yaptığı teklifin Reşit Paşa tarafından kabulü üzerine İngiltere Kralının 24 Mayıs 1856 tarihli fermanı ile idare merkezi Londra'da olmak üzere Ottoman Bank kuruldu, iş merkezi istanbul olan bankanın sermayesi ileride 2 milyon sterline yükseltilmek üzere 500 bin sterlin idi. Banka herhangi bir imtiyazı olmamakla beraber Osmanlı Devleti ile sıkı malî işbirliği kurmaya muvaffak olmuştur.
Ancak Mires istikrazının yarattığı 1860 buhranı ile karşılaştığından fazla bir faaliyet gösteremeyerek 1863 yılında lâğvedilerek sermayedarları yeniden kurulan Imperial Ottoman Bank yahut Bankı Osmani-i Şahane adlı bankaya katıldılar.
Türkiye Bankası: 1859 yıllarında Abdülmecidin son zamanlarda bozulan kambiyo istikrarını sağlamak amacı ile Galata Bankerleri, hükümete, kendilerine tanınacak bazı imkânlar karşılığında. 1 İngiliz Lirasını 110 kuruşa satmak üzere yeni bir teşekkül meydana getirmeyi teklif ve bu tekliflerinin kabulü üzerine de 320.000 lira sermayeli bir Union Financihre Mali Birlik kurmuşlardır. Bilâhare bu birliğin beheri 5.000 liralık 40 hissesine sahip bir sermayedar grubu da 1860 yılında Türkiye Bankası adı altında yeni bir banka kurmayı başardılar. Müteşebbislerinin gayesi bu bankayı resmî bir devlet bankası haline getirip banknot ihracı imtiyazını elde etmekdi. Ancak bilâhare bu bankaya %20 hisse ile iştirak eden JulesMires'in Osmanlı hükümetine yaptığı istikrazın başarılı olmaması ve Mires'in de yaptığı hileli muamelelerden dolayı hapsedilmesi neticesinde bu banka da tasfiyeye tâbi tutuldu.
Banki Osmanii Şahane (Osmanlı Bankası):
Türkiye Bankasının da başarısızlığından sonra Fransız ve İngiliz müşterek sermayesi ile kurulan Osmanlı Bankasına imtiyaz verilmesi yoluna gidilmiştir.
Tanzimattan sonra Galata Bankerleri ya doğrudan doğruya veya yabancı sermayedarlarla daha bir takım Bankalar kurmuşlardır. Bunlar da;
1864 yılında kurulan Şirketi Umumiyei Osmaniye Bankası (La Societe Gânerale de l'Empire Ottomane).
1866 yılında kurulan Şirketi Maliyei Osmaniye Bankası (The Ottoman Financial Association).
1869 yılında kurulan İtibarı Umumi Osmani Şirketi (Credit Göneral Ottoman).
1870 yılında kurulan AvusturyaOsmanlı Bankası (AustroOttoman Bank).
Yine aynı yılda faaliyete geçirilen Avusturya Türk Bankası (Austro Turkish Bank).
1872 yılında kurulan ikinci istanbul Bankası (The Bank of Constantinople).
1872 de kurulan Kambiyo ve Esham Şirketi Osmaniyesi (La Societe Ottomane de Change et de valeurs).
Şark Şömendüferleri Bankası.
1875 de kurulan Credit Lyonnis of Mytilene).
1888 de kurulan Selânik Bankası (bu banka halen Uluslararası Endüstri ve Ticaret Bankası olarak faaliyette bulunmaktadır). Yapı ve Kredi Bankası bu banka sermayesine %38 oranında iştirak etmiş durumdadır.
(Bk; Osmanlı Bankası).
Geçen yüzyılın ortalarında başlar. O zamana kadar banka muameleleriyle uğraşan sarraflar mevcut idi.
Osmanlı malî tarihinde önemli rol oynamış olan bu sarraflar, ticarî senetleri iskonto etmek, para bozmak. hükümetten maaş veya herhangi bir surette alacaklı olanların senetlerini kırıp tahsil etmek, vergi mültezimlerine Maliye veznesine defaten yatırmak mecburiyetinde oldukları teminat akçeleri için avans vermek, devlet hazinesinin paraya ihtiyacı oldukça, vilâyetlere ait vergi hasılatına karşı çıkardığı (vergi), (havale) veya (tahvilâtı) kırmak veya vilâyetlerin hazineye ait gelirlerini «iltizam» suretiyle üzerlerine almak gibi muamelelerle uğraşırlardı.
Bu sarraflardan ileri gelenlerine, iş yerlerinin Galata'da bulunması sebebiyle Galata Sarrafları son devirlerde de Galata Bankerleri adı verilmişti.
İstanbul Bankası, (Bançue de Constantinopie):
Osmanlı imparatorluğu devrinde ilk banka Bangue de Constantinopie yani İstanbul Bankası adıyla 1847 yılında kurulmuştur.
İkinci Mahmut devrinde birbirini takiben vukua gelmiş bulunan Yunan isyanı, Rus harbi, Mısır gailesi ve Kavalalı Mehmet AH Paşa ile olan harpler. Yeniçeri Ocağının kaldırılması ve yeni ordu kurulması hazineyi ağır bir malî sıkıntıya düşürmüştü. Abdulmecit zamanında 1839 senesinde ilân edilen Tanzimat ve yapmak istediği İslâhatta paraya olan ihtiyacı arttırdığından bu ihtiyacı karşılamak amacı ile 1840 yılında Kaimei Muteberei Nakdiye adı ile memleketimizde para çıkarılmasına zaruret hasıl olmuştu.
Başlangıçta kâğıt para altına nazaran büyük fark göstermemiş, fakat sonraları malî sıkıntıların tesiriyle miktarının arttırılması kıymetinin düşmesine sebep olmuş ve kambiyo müşkülâtı kendini şiddetle hissettirmeye başlamıştı. Bunun üzerine hükümet 1846 yıllarında Galata Bankerlerinden Alleon ve Th. Baltazzi ile sözleşme yaparak, kambiyo istikrarını temin vazifesini senevi 2 milyon kuruş mukabilinde bu bankerlere vermişti. Bir yıl sonra sözleşme yenilenirken, bu bankerler hükümetten aynı vazifeleri ifa etmek üzere bir banka kurmak müsaadesini almaya muvaffak olmuşlardır.
Bu suretle Osmanlı imparatorluğunda ilk Banka olarak Banque de Constantinopie kurulmuş oluyordu.
Ancak bu banka kambiyo istikrarını temin edemediği gibi piyasaya evvelâ kâğıt para sürdükten sonra bu kaimeleri ucuz fiyatla toplamak suretiyle para kazanma yolunu tutmuş, 1852-1853 senelerinde, Kırım harbi arifesinde iflâs etmiş ve Osmanlı hazinesini de 600 bin lira bir zarara sokmuştu.
Bankı Osmanî (Ottoman Bank) :
Kırım harbinden sonra daha da bozulan para ve maliye işlerini düzeltmek amacı ile yeni bir banka kurulması düşünülmüş ve bir ingiliz sermayedar grubunun yaptığı teklifin Reşit Paşa tarafından kabulü üzerine İngiltere Kralının 24 Mayıs 1856 tarihli fermanı ile idare merkezi Londra'da olmak üzere Ottoman Bank kuruldu, iş merkezi istanbul olan bankanın sermayesi ileride 2 milyon sterline yükseltilmek üzere 500 bin sterlin idi. Banka herhangi bir imtiyazı olmamakla beraber Osmanlı Devleti ile sıkı malî işbirliği kurmaya muvaffak olmuştur.
Ancak Mires istikrazının yarattığı 1860 buhranı ile karşılaştığından fazla bir faaliyet gösteremeyerek 1863 yılında lâğvedilerek sermayedarları yeniden kurulan Imperial Ottoman Bank yahut Bankı Osmani-i Şahane adlı bankaya katıldılar.
Türkiye Bankası: 1859 yıllarında Abdülmecidin son zamanlarda bozulan kambiyo istikrarını sağlamak amacı ile Galata Bankerleri, hükümete, kendilerine tanınacak bazı imkânlar karşılığında. 1 İngiliz Lirasını 110 kuruşa satmak üzere yeni bir teşekkül meydana getirmeyi teklif ve bu tekliflerinin kabulü üzerine de 320.000 lira sermayeli bir Union Financihre Mali Birlik kurmuşlardır. Bilâhare bu birliğin beheri 5.000 liralık 40 hissesine sahip bir sermayedar grubu da 1860 yılında Türkiye Bankası adı altında yeni bir banka kurmayı başardılar. Müteşebbislerinin gayesi bu bankayı resmî bir devlet bankası haline getirip banknot ihracı imtiyazını elde etmekdi. Ancak bilâhare bu bankaya %20 hisse ile iştirak eden JulesMires'in Osmanlı hükümetine yaptığı istikrazın başarılı olmaması ve Mires'in de yaptığı hileli muamelelerden dolayı hapsedilmesi neticesinde bu banka da tasfiyeye tâbi tutuldu.
Banki Osmanii Şahane (Osmanlı Bankası):
Türkiye Bankasının da başarısızlığından sonra Fransız ve İngiliz müşterek sermayesi ile kurulan Osmanlı Bankasına imtiyaz verilmesi yoluna gidilmiştir.
Tanzimattan sonra Galata Bankerleri ya doğrudan doğruya veya yabancı sermayedarlarla daha bir takım Bankalar kurmuşlardır. Bunlar da;
1864 yılında kurulan Şirketi Umumiyei Osmaniye Bankası (La Societe Gânerale de l'Empire Ottomane).
1866 yılında kurulan Şirketi Maliyei Osmaniye Bankası (The Ottoman Financial Association).
1869 yılında kurulan İtibarı Umumi Osmani Şirketi (Credit Göneral Ottoman).
1870 yılında kurulan AvusturyaOsmanlı Bankası (AustroOttoman Bank).
Yine aynı yılda faaliyete geçirilen Avusturya Türk Bankası (Austro Turkish Bank).
1872 yılında kurulan ikinci istanbul Bankası (The Bank of Constantinople).
1872 de kurulan Kambiyo ve Esham Şirketi Osmaniyesi (La Societe Ottomane de Change et de valeurs).
Şark Şömendüferleri Bankası.
1875 de kurulan Credit Lyonnis of Mytilene).
1888 de kurulan Selânik Bankası (bu banka halen Uluslararası Endüstri ve Ticaret Bankası olarak faaliyette bulunmaktadır). Yapı ve Kredi Bankası bu banka sermayesine %38 oranında iştirak etmiş durumdadır.
(Bk; Osmanlı Bankası).