Caddelerde
raylar üzerinde çalışan yolcu taşıma vâsıtası. Önceleri at, buhar ve basınçlı havayla çalıştırılırken
sonradan tamâmen elektrikle çalıştırılmaya başlandı. Troleybüs olarak adlandırılan tramvaylarda
elektrik havâî bir hattan sağlanır. Diğer bir tipte, elektrik, tekerlerin üzerinde hareket ettiği raylara
paralel döşenmiş üçüncü bir ray vasıtasıyla sağlanır. Elektrik devresini tamamlamak için gereken ikinci
iletkenin vazifesini toprak veya raylar yapar. Hareket hâlindeki kabloların çektiği tramvaylar daha çok
tepelik bölgelerde uygun bir vâsıtadır.
Vatman adı verilen tramvay sürücüsü tramvayı frenlemek için kontrol devreleriyle birlikte el freni ve
havalı fren kullanır. Hızı ve gücü değiştirmek için ya bâzı dirençler devreden çıkarılır veya devredeki
seri bağlantılar paralel hâle çevrilir veya manyetik alanda zayıflatma yapılır. Son duraklarda
dönmemek için tramvaylar iki yöne gidebilecek şekilde yapılır.
On dokuzuncu yüzyılın sonlarında kullanılmaya başlanıp, Birinci Dünyâ Harbi sırasında yaygın hâle
gelen tramvay ilk defâ 1842de New Yorkta servise çıkarıldı. Lüzumlu gücü temin eden elektriği
raylarla sağlama usulünden havâî hatlarla sağlama usûlüne geçene kadar tramvay hakkında pekçok
çalışmalar ve gelişmeler oldu. Hattâ, Almanyadaki elektriği tekerlek raylarıyla sağlanan tramvaylar
kötü havalarda kısa devrelere sebep olduğundan zamanla yerini havâî hatlı tramvaylara bıraktı. Birinci
Dünyâ Harbinden sonra önemini kaybeden tramvayın yerini daha ekonomik bir taşıma vâsıtası olan
otobüs ve arabalar aldı. Buna rağmen Avrupa ve bazı Güney Amerika ülkelerinde hâlâ hizmet
vermektedir.
Türkiyeye ilk tramvay 1871de getirildi. Atlı olan bu ilk tramvaylar 1914te elektrikliye çevrildi. Uzun
seneler kullanıldıktan sonra 1961de İstanbul, 1967de Kadıköy yakasından kaldırıldı. 1992den
îtibâren tekrar İstanbulda Aksaray-Sirkeci arasında tramvay çalıştırılmaya başlandı. Daha sonra
Eminönü-Bakırköy arası devreye girdi. İleri târihlerde İstanbulun başka semtleri arasında da tramvay
çalıştırılması düşünülmektedir.
raylar üzerinde çalışan yolcu taşıma vâsıtası. Önceleri at, buhar ve basınçlı havayla çalıştırılırken
sonradan tamâmen elektrikle çalıştırılmaya başlandı. Troleybüs olarak adlandırılan tramvaylarda
elektrik havâî bir hattan sağlanır. Diğer bir tipte, elektrik, tekerlerin üzerinde hareket ettiği raylara
paralel döşenmiş üçüncü bir ray vasıtasıyla sağlanır. Elektrik devresini tamamlamak için gereken ikinci
iletkenin vazifesini toprak veya raylar yapar. Hareket hâlindeki kabloların çektiği tramvaylar daha çok
tepelik bölgelerde uygun bir vâsıtadır.
Vatman adı verilen tramvay sürücüsü tramvayı frenlemek için kontrol devreleriyle birlikte el freni ve
havalı fren kullanır. Hızı ve gücü değiştirmek için ya bâzı dirençler devreden çıkarılır veya devredeki
seri bağlantılar paralel hâle çevrilir veya manyetik alanda zayıflatma yapılır. Son duraklarda
dönmemek için tramvaylar iki yöne gidebilecek şekilde yapılır.
On dokuzuncu yüzyılın sonlarında kullanılmaya başlanıp, Birinci Dünyâ Harbi sırasında yaygın hâle
gelen tramvay ilk defâ 1842de New Yorkta servise çıkarıldı. Lüzumlu gücü temin eden elektriği
raylarla sağlama usulünden havâî hatlarla sağlama usûlüne geçene kadar tramvay hakkında pekçok
çalışmalar ve gelişmeler oldu. Hattâ, Almanyadaki elektriği tekerlek raylarıyla sağlanan tramvaylar
kötü havalarda kısa devrelere sebep olduğundan zamanla yerini havâî hatlı tramvaylara bıraktı. Birinci
Dünyâ Harbinden sonra önemini kaybeden tramvayın yerini daha ekonomik bir taşıma vâsıtası olan
otobüs ve arabalar aldı. Buna rağmen Avrupa ve bazı Güney Amerika ülkelerinde hâlâ hizmet
vermektedir.
Türkiyeye ilk tramvay 1871de getirildi. Atlı olan bu ilk tramvaylar 1914te elektrikliye çevrildi. Uzun
seneler kullanıldıktan sonra 1961de İstanbul, 1967de Kadıköy yakasından kaldırıldı. 1992den
îtibâren tekrar İstanbulda Aksaray-Sirkeci arasında tramvay çalıştırılmaya başlandı. Daha sonra
Eminönü-Bakırköy arası devreye girdi. İleri târihlerde İstanbulun başka semtleri arasında da tramvay
çalıştırılması düşünülmektedir.