ashli
Bayan Üye
Soğan bütün dünyada olduğu gibi ülkemizde de çok tüketilen sebzelerin başında gelip, besin değeri oldukça yüksektir. Yemeklere lezzet vermesi bakımından vazgeçilmeyen sebze olan soğanın insan sağlığına metabolizmada düzenleyici, mikrobik hastalıklarda bağışıklılığı arttırmak gibi fonksiyonları vardır.
ANNELERİN EN İYİ GIDASI
Ayrıca büyüme çağındaki çocuklar için bir enerji kaynağı, bol süt yapıcı özelliğinden dolayı bebekli anneler için iyi bir gıda olarak vasıflandırılır.
GENELDE 2 YILLIKTIR
Soğan genel olarak iki yıllık bir bitkidir. Birinci yıl başlar, ikinci yıl tohum oluşur. Ancak ülkemizde de geniş miktarda üretildiği gibi, bazı soğanlar üç yıllık olup, birinci yıl tohum ekimiyle arpacık haline gelmektedir. Bu durum çeşitlere has genetik bir karakterdir.
SERİN İKLİM VE IŞIK ISTER
Soğan yetiştiriciliğinde özellikle sıcaklık ve gün uzunluğu önemlidir. Geniş bir sıcaklık toleransı olmasına karşılık kök ve yaprakların gelişmesi sırasında iklimi serin olan yerlerde üretim daha verimli olur. Başların gelişiminin son devrelerinde ise daha yüksek sıcaklık ve düşük rutubeti severler.
Yumrunun yeterli gelişimi için gerekli diğer bir iklim faktörü de gün uzunluğu yani ışıklanmadır. Yumru bağlama döneminde yazlık çeşitler 1 2, kışlık çeşitler de 15 saatlik gün uzunluğu isterler.
HAFIF TOPRAK SEVER
Soğan yeterli seviyede besin maddesi ihtiva eden, hafif toprakları sever. Kumlu-tınlı topraklar yanında, humusça zengin killi-kumlu topraklarda da iyi ürün alınır. Ancak soğan yüksek asitliğe karşı hassas olup, uygun toprak asitliği pH 6,0-6,5'dur.
ÇOK ZENGİN ÇEŞİTLERE SAHİPTİR
Soğan çeşitleri şekil, kabuk rengi, baş bağlama eğilimleri, acılık ve depolanmaya dayanıklılık yönünden farklılıklar gösterirler. Sofralık çeşit olarak en çok hafif omuzlu, alt kısmı hafif konik, yuvarlağa oldukça yakın soğanlar aranmaktadır. Dış kabuk renklerine göre sarı, solgun kırmızı, tunç renkli, koyu kırmızı, mor ve beyaz soğanlar üretilmektedir.
YAZLIK VE KIŞLIK SOĞANLAR
Ülkemizde yetiştirilen soğan çeşitleri yazlık ve kışlık olmak üzere iki gruba ayrılır. Kışlık çeşitlere örnek olarak Yalova-12, Yalova-15 ve Çorum soğanı sayılabilir. Yazlık çeşitler içinde de Yalova-3 ve Mor soğan sayılabilir.
FAZLA KABUK İÇEREN KIŞLIK SOĞAN
Kışlık soğanlarda etli doku ince ve sıkı, acılık hissedilir derecede ve sayısı daha fazladır.
AZ KABUK IÇEREN YAZLIK SOĞAN
Yazlık çeşitler ise tatlı, hafif kokulu, gevrek, sulu etli ve dış kabuk sayısı daha azdır.
MÜNAVEBE ŞART
Soğan yetiştiriciliğinde münavebe, toprak hazırlığı ve gübreleme öncelikli konulardır. İki yıl üst üste aynı tarlada kesinlikle soğan yetiştirmemek gerekir.
BILINEN TOPRAK HAZIRLIĞI
Soğan ekilecek tarla sonbaharda bir veya iki defa orta derinlikte sürülüp, tezekli olarak bırakılmalıdır. Dikim mevsiminde ve toprak tava geldiği zaman diskaro veya tırmık geçirilerek kışın yağış ve donlarıyla dağılan tezekler düzlenmeli ve dikim yapılmalıdır.
BIR YIL ÖNCE ÇİFTLİK GÜBRESİ
Soğan yetiştirilecek tarlaya o yıl çiftlik gübresi verilmez, bir yıl önce çiftlik gübresi verilmiş tarlalara soğan ekilebilir. Ortalama bir gübreleme uygulama istenirse; dekara 20-25 kg süperfosfat, 40 kg amonyum sülfat ile 20 kg potasyum sülfat gübreleri yeterlidir. Tarlanın besin durumu biliniyorsa ve zenginse bu değerlerde % 50 kadar indirim yapılabilir. İzlenecek en doğru yol, toprak analizi yaptırmaktır.
- KISACA
Ülkemizde soğan 2 şekilde üretilir;
l.Yıl 2.Yıl
1 - Tohum Arpacık Yemeklik soğan ........................... (2 yıl gereklidir)
l.Yıl
2- Tohum Yemeklik soğan (Doğrudan tohum ekimi) ... (1 yıl gereklidir)
ÖNCE ARPACIK YETİŞTİRELİM
Seçilen toprak bu işe uygun olmalı, tohum ekiminden 3-4 ay önce derince işlenmelidir. Bir süre sonra yapılan ikinci toprak işlemeyi müteakip tırmıkla toprak düzlenir. Genellikle 120 cm genişlikte, tahtalar yapılır.
ŞUBAT-MART AYLARINDA TOHUM EKİLİR
Havaların durumu ve yağışlar izlenerek Şubat ile Nisan ayları arasında ekim yapılır. Tohumlar ya dikkatlice elle serpilir, ya da çiziye ekilir. Eğer eken kimsenin bu konuda tecrübesi yetersiz ise çiziye ekim tavsiye edilir. Çiziler arası 5-6 cm yeterlidir. Çiziler üzerinde her cm'ye 1-2 tohum bırakılır, tırmıkla hafifçe kapatılır ve bastırılır.
DEKARA 2-3 kg TOHUM
1 dekara 2-3 kg tohum sarfedilir. Tohumların zamanında çimlenebilmeleri için ekimden sonra süzgeçli kovalarla yeteri kadar sulanır. 10-15 günde tohumlar çimlenir, bundan sonra sürekli ot temizliği yapılır.
5-6 AY SONRA ARPACIK SÖKÜMÜ
Uygun şartlarda tohum ekiminden 5-6 ay sonra arpacıklar söküme gelir. Arpacık hasadının zamanı daha çok yaprakların sararmasından anlaşılır. Arpacık hasadı kuru bir havada yapılır. Toplanan arpacıklar 2-3 gün kurutulur, uygun şartlarda depolanır. Bir dekardan iyi şartlarda 1 ,0-1 ,5 ton arpacık elde edilir.
ARPACIKTAN BAŞ SOĞANA
Ülkemiz üreticilerinin ve amatörlerinin en çok bildiği ve uyguladığı yöntemdir. Dikim sıravari ve elle yapılır. Arpacık dikiminde en uygun mesafe sıra arası 25 cm, sıra üzerleri de 10-12 cm'dir. Dikilen arpacıkların çok iri olmaması ve yuvarlak şekilli olması istenir.
ARPACIK İRILİĞİ ÖNEMLİDİR
Çapları 1.0-1.5 cm olan arpacıklar baş soğan üretimine uygundur. Çapları daha büyük arpacıklar yeşil soğan üretiminde kullanılırlar.
SADECE ÇAPA
Yapılacak bakım işlerinin başında çapa gelir. Bitkilerin yâbani otlardan kurtarılması ve toprağı gevşetmek bakımından 2 veya 3 kez çapa mutlaka gereklidir.
AZ SU İSTER
Soğan bitkisinin su ihtiyacı fazla değildir. Şubat ve Mart aylarında dikilen soğanlar kışın toprakta biriken sudan uzun süre faydalanırlar. Ancak başların irileştiği Haziran-Temmuz aylarında soğanların 1-2 defa sulanması gerekmektedir. Halk arasında yaygın bulunan, sulanan soğanların dayanıksız olduğu düşüncesi doğru değildir.
AŞIRI SU VE GÜBRE VERME!
Ancak aşırı sulama ve fazla azotlu gübre kullanımının soğanı gevşek yapılı ve dayanıksız hale getirdiği de bilinmektedir.
ARPACIK ÜRETİM MASRAFINDAN KURTULALIM DİREKT TOHUM EKİMİ YAPALIM
ABD ve bazı Avrupa ülkelerinde yıllardır uygulanan bu yöntem son 10 yılda ülkemizde de yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu yöntemi uygulamak için alüvyonlu veya tınlı-kumlu kolay işlenebilir, besin maddelerince zengin topraklarla uygun bir çeşit seçimi gerekmektedir. Uygun yabancı çeşitlerin yanısıra Yalova-3 ve Çorum gibi yerli çeşitler tohum ekimine uygun çeşitlerdir.
ŞUBAT-MART AYLARINDA EKELIM
Bu metodun uygulanması, şubat ayı içinde veya Mart ayı başlarında iyi hazırlanmış tarlalara mibzerle tohum ekimi ile başlar. Uygun sıra arası mesafeleri 20-25 cm'dir. Ekim derinliği 1 cm'yi geçmemelidir. Bu tür ekimde dekara ortalama 600-750 gram tohum sarfedilir. Diğer bakım işleri aynıdır.
HASAT ZAMANINI IYI TESPİT ET!
Soğanın yaprakları gelişmelerini tamamlayıp, önce sararır daha sonra boyun kısmı yumuşayıp yana yatar. Hasat zamanının tespiti en pratik olarak toprak üstü aksamının 2/3'sinin kurumuş olması ve tarladaki bitkilerin % 80'inin bu duruma gelmesinden anlaşılır. Hasat hafif topraklarda elle, daha ağır topraklarda ise çapa veya çepinlerle yapılır.
TURFANDA SOĞAN
Mayıs-Haziran aylarındaki turfanda soğan hasadı yaprak kısımları kurumadan ,yapılır. Bunlar baş bağlamış soğanlar olup, yaprak kısımları da yeşildir.
HASAT SONRASI IYICE KURUT
Temmuz-Eylül ayları arasında hasada gelen soğanlar toplandıktan sonra ya tarlada, ya da özel kurutma odalarında kurutulur. Kurutma yığınlarının yüksekliği 30 cm'yi geçmemeli ve sık sık havalandırılmalıdır. Kurutmanın süresi ise 20-30 gündür. Yağışlı bölgelerde kurutma kapalı yerlerde yapılmalıdır.
DEPO YA DA PAZARA
Kuruyan soğanlar tarlada temizlenerek depoya hazırlanır. Kuruyan yapraklar boynun 2-4 cm üzerinden ve kurumuş kökler bıçakla kesilir. Ayrıca çatlamış kabuklar temizlenir. Bundan sonra çuvallara doldurulan soğanlar depoya gönderilir.
TANSİYON İLACI SARIMSAK
Kültür sebzeleri arasında yemeklik ve ilaç olarak kullanılan sarımsak çok eski zamanlardan beri bilinen bizde ve diğer Akdeniz memleketlerinde bol miktarda tüketilen bir sebzedir.
ILIK İKLİMİ SEVER
Sarımsak ılımlı iklimden hoşlanır. Sıcaklığın 15-20°C olması yeterlidir. Bilindiği gibi sarımsak tohum bağlamaz.
OPTİMUM 15-20°C İSTER
Bitkinin yeşil aksamı, 15°C üzerindeki sıcaklıkta iyi gelişme gösterir. 25°C den sonraki sıcaklıklar gelişmeyi yavaşlatır. Sarımsak diş halinde iken -10°C kadar düşük sıcaklıklara dayanabilir. Bitki halinde ancak -3, -4°C sıcaklığa karşı kendini korur. Düşük sıcaklıklar uzun süre devam ederse 0°C nin hemen altında donmaya başlarlar.
Sarımsak uzun gün bitkisidir. Diş verimini arttırmak için sıcaklığın biraz yüksek olması, sulamanın az olması ya da hiç yapılmaması, yeteri kadar gübre verilmesi gerekmektedir. Belirtilen sıcaklık için ülkemizin iklimi uygun olup, suyun kontrollü verilmesi ve düzenli gübreleme üreticilerimizi ilgilendirmektedir.
ORGANİK MADDELİ TOPRAK
Fazla ağır, killi ve su tutan topraklarda, başlar güzel oluşamaz. Bitki gelişmesi yavaşlar. Sarımsak yetişmesi sırasında organik gübrelenmeden hoşlanmaz. Ama toprakta organik maddenin bulunmasını ister. Bu yüzden % 5 humus içeren kumlu-tınlı topraklarda iyi yetişir. Toprakta fazla nem bulunmamalıdır. Asitliğin nötr olması gereklidir. Fazla asit ve bazik topraklarda gelişme yavaşlar.
TOPRAK TAHLİLİNE GÖRE GÜBRE
Sarımsak ticaret gübresinden hoşlanan bir sebzedir. Organik gübreler bir önceki ürüne atılırsa daha iyi sonuç alınır. Sarımsağın. azot, potasyum ve fosfora ihtiyacı fazladır.
- Gelişmenin başlangıcında azot isteği fazla olup giderek azalır. Baş bağladıktan sonra özellikle hasata yakın azot miktarı azaltılmalıdır.
- Bu dönemde potasyuma olan ihtiyaç artmıştır. Potasyum ilerde başın depolanma gücünü arttırır. lyi bir ürün için tınlı-kumlu bir toprağa 20 kg/da azot, 25 kg/da potasyum ve 10 kg/da fosforlu gübre atılmalıdır.
GÜBRE YETERSİZ OLURSA!
Besin maddesi oranı düştüğü zaman, dişler küçük ve cılız kalır, bir baştaki diş adeti çoğalır, başlar depolama sırasında çabuk koflaşır, saklama müddeti kısalır.
ÜRETİM SADECE DIŞ İLE YAPILIR
Sarımsak, sadece dişlerle üretilir. Dişler gövde üzerinde veya çiçek sürgünü üzerinde oluşmuştur. Üretimde daha çok gövde üzerinde oluşan ve sarımsağın başını meydana getiren esas dişler kullanılır.
DİŞLER NORMAL İRİLİKTE OLMALI
Üretimde kullanılacak sarımsak dişleri belli bir büyüklükte olmalıdır. Dişler fazla dolgun ve fazla küçük ve zayıf olursa istenen ürün elde edilmez. Fazla büyük dişler çabuk çiçek sapı meydana getirir. Zayıf ve küçük dişler ise, iyi bir bitki oluşturmaz ve verim düşüklüğü meydana getirir.
DİŞLER 18-20°C DE DEPOLANMALI
Bir başta 10-15 adet diş bulunması, arzu edilen bir durumdur. Bu tip sarımsak 20-25 gr büyüklüktedir. Üretimde kullanılacak dişler 18- 20°C sıcaklıkta depolanmış olmalıdır.
TEK VEYA ÇİFT SIRA EKİM
Sarımsak dişleri tek veya çok sıralı ekilir. Tek sıra 20-40 cm sıra arası ve 5-10 cm sıra üzeri mesafelerde, şayet makinalı tarım yapılıyorsa çok sıralı ve 120-150 cm genişlikteki tahtalar üzerine sıra üzeri ve sıra arası mesafeler 10'ar cm olmak üzere 12-15 sıra yapılır.
DEKARA 60-90 KG DİŞ
Çok sıralı ekimde birim sahadan daha fazla ürün elde edilir. 1 dekar yere orta büyüklükte diş kullanıldığı zaman tek sıraya 55-60 kg, çok sıraya 75-90 kg diş hesaplanır. Dişler tek tek dikilir. Sivri kısmı yukarı, yassı kısmı aşağıya gelecek şekilde, diklemesine dikilir. Dikim derinliği 3-4 cm dir. Kuru topraklarda derinlik 5 cm ye kadar indirilebilir.
DİKİM NE ZAMAN?
Sarımsaklar ılımlı iklimlerde Kasım ayından itibaren, soğuk ve toprakta don yapan yerlerde Nisan'dan sonra dikilir.
ANCAK GEREKİRSE SU VERILIR
Ülkemizde kıraçta yetiştiricilik yapıldığından, sadece yağmur suyundan yararlanılır. Şayet sulama yapılacaksa o zaman, tahtalar 80- 100 cm genişlikte ve her tahtaya 20-40 cm derinlikte bir ark hesaplanır. Su sızdırma olarak verilir. Tek sıra dikim yapıldığında 20-40 cm sıra arasında bitkiler büyüyüp 10-15 cm boy aldığında boğaz doldurma yaparak 10-15 cm derinlikte çizgiler açılır.Su bu çizgilere verilir.
ÇAPA VE YABANCIOT
Kurak yetiştiricilikte 2-3 çapa yeterlidir. Bitkiler toprak yüzünü kapatıncaya kadar, yabancı otlarla mücadele ve birde yağmur yağdıktan sonra kaymak tabakası için çapa yapılır. Sulu şartlarda her sulamadan sonra bir çapa yapılmalıdır. Sarımsakta ilk çapa önemlidir.Genç devrede yabancı ot bulundurulmamalı ve kaymak tabakası oluşturulmamalıdır.
HASAT ZAMANI EKİM ZAMANINA BAĞLIDIR
Başların olgunluğu ekim zamanına bağlı olarak değişir. Normalde en erken olgunlaşma taze yeşil sarımsak için Şubat sonu ve geç ekimde ise Haziran başıdır. Başların olgunlaşması ve hasatı en erken Mayıs sonu, Haziran başı, geç ekimde ise Temmuz sonu ve Ağustos başıdır.
Sarımsak çeşitlerine göre ya toprak içinde 2/3 kısmı kalacak şekilde veya toprak üstünde baş oluşturur. Seyrek dişli başların hasatı oldukça güçtür. Yalnız bu tipler genelde toprak üstünde ba; oluşturur. Sık başlı olanlar daha kolay hasat edilir.
Toprak içinde baş oluşturanlar elle çekilmemeli, çapa ile çıkartılmalıdır. Hasat öncesi sarımsak sapları aynen soğanda olduğu gibi yatırılır. Böylece dişlerin daha fazla olgunlaşması sağlanır. Saplar iyice kuruyunca güneşli ve kum havada hasat yapılır.
İYİ KURUTALIM
Ürün 4-5 gün tarla üstünde bırakılarak iyice kurutulur. Yağışlı bölgelerde ürün kapalı yerlerde serilerek kurutulur.
- lyi bir çeşit ve uygun bakım şartlarında dekardan 700-1200 kg kuru baş sarımsak alınır.
ANNELERİN EN İYİ GIDASI
Ayrıca büyüme çağındaki çocuklar için bir enerji kaynağı, bol süt yapıcı özelliğinden dolayı bebekli anneler için iyi bir gıda olarak vasıflandırılır.
GENELDE 2 YILLIKTIR
Soğan genel olarak iki yıllık bir bitkidir. Birinci yıl başlar, ikinci yıl tohum oluşur. Ancak ülkemizde de geniş miktarda üretildiği gibi, bazı soğanlar üç yıllık olup, birinci yıl tohum ekimiyle arpacık haline gelmektedir. Bu durum çeşitlere has genetik bir karakterdir.
SERİN İKLİM VE IŞIK ISTER
Soğan yetiştiriciliğinde özellikle sıcaklık ve gün uzunluğu önemlidir. Geniş bir sıcaklık toleransı olmasına karşılık kök ve yaprakların gelişmesi sırasında iklimi serin olan yerlerde üretim daha verimli olur. Başların gelişiminin son devrelerinde ise daha yüksek sıcaklık ve düşük rutubeti severler.
Yumrunun yeterli gelişimi için gerekli diğer bir iklim faktörü de gün uzunluğu yani ışıklanmadır. Yumru bağlama döneminde yazlık çeşitler 1 2, kışlık çeşitler de 15 saatlik gün uzunluğu isterler.
HAFIF TOPRAK SEVER
Soğan yeterli seviyede besin maddesi ihtiva eden, hafif toprakları sever. Kumlu-tınlı topraklar yanında, humusça zengin killi-kumlu topraklarda da iyi ürün alınır. Ancak soğan yüksek asitliğe karşı hassas olup, uygun toprak asitliği pH 6,0-6,5'dur.
ÇOK ZENGİN ÇEŞİTLERE SAHİPTİR
Soğan çeşitleri şekil, kabuk rengi, baş bağlama eğilimleri, acılık ve depolanmaya dayanıklılık yönünden farklılıklar gösterirler. Sofralık çeşit olarak en çok hafif omuzlu, alt kısmı hafif konik, yuvarlağa oldukça yakın soğanlar aranmaktadır. Dış kabuk renklerine göre sarı, solgun kırmızı, tunç renkli, koyu kırmızı, mor ve beyaz soğanlar üretilmektedir.
YAZLIK VE KIŞLIK SOĞANLAR
Ülkemizde yetiştirilen soğan çeşitleri yazlık ve kışlık olmak üzere iki gruba ayrılır. Kışlık çeşitlere örnek olarak Yalova-12, Yalova-15 ve Çorum soğanı sayılabilir. Yazlık çeşitler içinde de Yalova-3 ve Mor soğan sayılabilir.
FAZLA KABUK İÇEREN KIŞLIK SOĞAN
Kışlık soğanlarda etli doku ince ve sıkı, acılık hissedilir derecede ve sayısı daha fazladır.
AZ KABUK IÇEREN YAZLIK SOĞAN
Yazlık çeşitler ise tatlı, hafif kokulu, gevrek, sulu etli ve dış kabuk sayısı daha azdır.
MÜNAVEBE ŞART
Soğan yetiştiriciliğinde münavebe, toprak hazırlığı ve gübreleme öncelikli konulardır. İki yıl üst üste aynı tarlada kesinlikle soğan yetiştirmemek gerekir.
BILINEN TOPRAK HAZIRLIĞI
Soğan ekilecek tarla sonbaharda bir veya iki defa orta derinlikte sürülüp, tezekli olarak bırakılmalıdır. Dikim mevsiminde ve toprak tava geldiği zaman diskaro veya tırmık geçirilerek kışın yağış ve donlarıyla dağılan tezekler düzlenmeli ve dikim yapılmalıdır.
BIR YIL ÖNCE ÇİFTLİK GÜBRESİ
Soğan yetiştirilecek tarlaya o yıl çiftlik gübresi verilmez, bir yıl önce çiftlik gübresi verilmiş tarlalara soğan ekilebilir. Ortalama bir gübreleme uygulama istenirse; dekara 20-25 kg süperfosfat, 40 kg amonyum sülfat ile 20 kg potasyum sülfat gübreleri yeterlidir. Tarlanın besin durumu biliniyorsa ve zenginse bu değerlerde % 50 kadar indirim yapılabilir. İzlenecek en doğru yol, toprak analizi yaptırmaktır.
- KISACA
Ülkemizde soğan 2 şekilde üretilir;
l.Yıl 2.Yıl
1 - Tohum Arpacık Yemeklik soğan ........................... (2 yıl gereklidir)
l.Yıl
2- Tohum Yemeklik soğan (Doğrudan tohum ekimi) ... (1 yıl gereklidir)
ÖNCE ARPACIK YETİŞTİRELİM
Seçilen toprak bu işe uygun olmalı, tohum ekiminden 3-4 ay önce derince işlenmelidir. Bir süre sonra yapılan ikinci toprak işlemeyi müteakip tırmıkla toprak düzlenir. Genellikle 120 cm genişlikte, tahtalar yapılır.
ŞUBAT-MART AYLARINDA TOHUM EKİLİR
Havaların durumu ve yağışlar izlenerek Şubat ile Nisan ayları arasında ekim yapılır. Tohumlar ya dikkatlice elle serpilir, ya da çiziye ekilir. Eğer eken kimsenin bu konuda tecrübesi yetersiz ise çiziye ekim tavsiye edilir. Çiziler arası 5-6 cm yeterlidir. Çiziler üzerinde her cm'ye 1-2 tohum bırakılır, tırmıkla hafifçe kapatılır ve bastırılır.
DEKARA 2-3 kg TOHUM
1 dekara 2-3 kg tohum sarfedilir. Tohumların zamanında çimlenebilmeleri için ekimden sonra süzgeçli kovalarla yeteri kadar sulanır. 10-15 günde tohumlar çimlenir, bundan sonra sürekli ot temizliği yapılır.
5-6 AY SONRA ARPACIK SÖKÜMÜ
Uygun şartlarda tohum ekiminden 5-6 ay sonra arpacıklar söküme gelir. Arpacık hasadının zamanı daha çok yaprakların sararmasından anlaşılır. Arpacık hasadı kuru bir havada yapılır. Toplanan arpacıklar 2-3 gün kurutulur, uygun şartlarda depolanır. Bir dekardan iyi şartlarda 1 ,0-1 ,5 ton arpacık elde edilir.
ARPACIKTAN BAŞ SOĞANA
Ülkemiz üreticilerinin ve amatörlerinin en çok bildiği ve uyguladığı yöntemdir. Dikim sıravari ve elle yapılır. Arpacık dikiminde en uygun mesafe sıra arası 25 cm, sıra üzerleri de 10-12 cm'dir. Dikilen arpacıkların çok iri olmaması ve yuvarlak şekilli olması istenir.
ARPACIK İRILİĞİ ÖNEMLİDİR
Çapları 1.0-1.5 cm olan arpacıklar baş soğan üretimine uygundur. Çapları daha büyük arpacıklar yeşil soğan üretiminde kullanılırlar.
SADECE ÇAPA
Yapılacak bakım işlerinin başında çapa gelir. Bitkilerin yâbani otlardan kurtarılması ve toprağı gevşetmek bakımından 2 veya 3 kez çapa mutlaka gereklidir.
AZ SU İSTER
Soğan bitkisinin su ihtiyacı fazla değildir. Şubat ve Mart aylarında dikilen soğanlar kışın toprakta biriken sudan uzun süre faydalanırlar. Ancak başların irileştiği Haziran-Temmuz aylarında soğanların 1-2 defa sulanması gerekmektedir. Halk arasında yaygın bulunan, sulanan soğanların dayanıksız olduğu düşüncesi doğru değildir.
AŞIRI SU VE GÜBRE VERME!
Ancak aşırı sulama ve fazla azotlu gübre kullanımının soğanı gevşek yapılı ve dayanıksız hale getirdiği de bilinmektedir.
ARPACIK ÜRETİM MASRAFINDAN KURTULALIM DİREKT TOHUM EKİMİ YAPALIM
ABD ve bazı Avrupa ülkelerinde yıllardır uygulanan bu yöntem son 10 yılda ülkemizde de yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu yöntemi uygulamak için alüvyonlu veya tınlı-kumlu kolay işlenebilir, besin maddelerince zengin topraklarla uygun bir çeşit seçimi gerekmektedir. Uygun yabancı çeşitlerin yanısıra Yalova-3 ve Çorum gibi yerli çeşitler tohum ekimine uygun çeşitlerdir.
ŞUBAT-MART AYLARINDA EKELIM
Bu metodun uygulanması, şubat ayı içinde veya Mart ayı başlarında iyi hazırlanmış tarlalara mibzerle tohum ekimi ile başlar. Uygun sıra arası mesafeleri 20-25 cm'dir. Ekim derinliği 1 cm'yi geçmemelidir. Bu tür ekimde dekara ortalama 600-750 gram tohum sarfedilir. Diğer bakım işleri aynıdır.
HASAT ZAMANINI IYI TESPİT ET!
Soğanın yaprakları gelişmelerini tamamlayıp, önce sararır daha sonra boyun kısmı yumuşayıp yana yatar. Hasat zamanının tespiti en pratik olarak toprak üstü aksamının 2/3'sinin kurumuş olması ve tarladaki bitkilerin % 80'inin bu duruma gelmesinden anlaşılır. Hasat hafif topraklarda elle, daha ağır topraklarda ise çapa veya çepinlerle yapılır.
TURFANDA SOĞAN
Mayıs-Haziran aylarındaki turfanda soğan hasadı yaprak kısımları kurumadan ,yapılır. Bunlar baş bağlamış soğanlar olup, yaprak kısımları da yeşildir.
HASAT SONRASI IYICE KURUT
Temmuz-Eylül ayları arasında hasada gelen soğanlar toplandıktan sonra ya tarlada, ya da özel kurutma odalarında kurutulur. Kurutma yığınlarının yüksekliği 30 cm'yi geçmemeli ve sık sık havalandırılmalıdır. Kurutmanın süresi ise 20-30 gündür. Yağışlı bölgelerde kurutma kapalı yerlerde yapılmalıdır.
DEPO YA DA PAZARA
Kuruyan soğanlar tarlada temizlenerek depoya hazırlanır. Kuruyan yapraklar boynun 2-4 cm üzerinden ve kurumuş kökler bıçakla kesilir. Ayrıca çatlamış kabuklar temizlenir. Bundan sonra çuvallara doldurulan soğanlar depoya gönderilir.
TANSİYON İLACI SARIMSAK
Kültür sebzeleri arasında yemeklik ve ilaç olarak kullanılan sarımsak çok eski zamanlardan beri bilinen bizde ve diğer Akdeniz memleketlerinde bol miktarda tüketilen bir sebzedir.
ILIK İKLİMİ SEVER
Sarımsak ılımlı iklimden hoşlanır. Sıcaklığın 15-20°C olması yeterlidir. Bilindiği gibi sarımsak tohum bağlamaz.
OPTİMUM 15-20°C İSTER
Bitkinin yeşil aksamı, 15°C üzerindeki sıcaklıkta iyi gelişme gösterir. 25°C den sonraki sıcaklıklar gelişmeyi yavaşlatır. Sarımsak diş halinde iken -10°C kadar düşük sıcaklıklara dayanabilir. Bitki halinde ancak -3, -4°C sıcaklığa karşı kendini korur. Düşük sıcaklıklar uzun süre devam ederse 0°C nin hemen altında donmaya başlarlar.
Sarımsak uzun gün bitkisidir. Diş verimini arttırmak için sıcaklığın biraz yüksek olması, sulamanın az olması ya da hiç yapılmaması, yeteri kadar gübre verilmesi gerekmektedir. Belirtilen sıcaklık için ülkemizin iklimi uygun olup, suyun kontrollü verilmesi ve düzenli gübreleme üreticilerimizi ilgilendirmektedir.
ORGANİK MADDELİ TOPRAK
Fazla ağır, killi ve su tutan topraklarda, başlar güzel oluşamaz. Bitki gelişmesi yavaşlar. Sarımsak yetişmesi sırasında organik gübrelenmeden hoşlanmaz. Ama toprakta organik maddenin bulunmasını ister. Bu yüzden % 5 humus içeren kumlu-tınlı topraklarda iyi yetişir. Toprakta fazla nem bulunmamalıdır. Asitliğin nötr olması gereklidir. Fazla asit ve bazik topraklarda gelişme yavaşlar.
TOPRAK TAHLİLİNE GÖRE GÜBRE
Sarımsak ticaret gübresinden hoşlanan bir sebzedir. Organik gübreler bir önceki ürüne atılırsa daha iyi sonuç alınır. Sarımsağın. azot, potasyum ve fosfora ihtiyacı fazladır.
- Gelişmenin başlangıcında azot isteği fazla olup giderek azalır. Baş bağladıktan sonra özellikle hasata yakın azot miktarı azaltılmalıdır.
- Bu dönemde potasyuma olan ihtiyaç artmıştır. Potasyum ilerde başın depolanma gücünü arttırır. lyi bir ürün için tınlı-kumlu bir toprağa 20 kg/da azot, 25 kg/da potasyum ve 10 kg/da fosforlu gübre atılmalıdır.
GÜBRE YETERSİZ OLURSA!
Besin maddesi oranı düştüğü zaman, dişler küçük ve cılız kalır, bir baştaki diş adeti çoğalır, başlar depolama sırasında çabuk koflaşır, saklama müddeti kısalır.
ÜRETİM SADECE DIŞ İLE YAPILIR
Sarımsak, sadece dişlerle üretilir. Dişler gövde üzerinde veya çiçek sürgünü üzerinde oluşmuştur. Üretimde daha çok gövde üzerinde oluşan ve sarımsağın başını meydana getiren esas dişler kullanılır.
DİŞLER NORMAL İRİLİKTE OLMALI
Üretimde kullanılacak sarımsak dişleri belli bir büyüklükte olmalıdır. Dişler fazla dolgun ve fazla küçük ve zayıf olursa istenen ürün elde edilmez. Fazla büyük dişler çabuk çiçek sapı meydana getirir. Zayıf ve küçük dişler ise, iyi bir bitki oluşturmaz ve verim düşüklüğü meydana getirir.
DİŞLER 18-20°C DE DEPOLANMALI
Bir başta 10-15 adet diş bulunması, arzu edilen bir durumdur. Bu tip sarımsak 20-25 gr büyüklüktedir. Üretimde kullanılacak dişler 18- 20°C sıcaklıkta depolanmış olmalıdır.
TEK VEYA ÇİFT SIRA EKİM
Sarımsak dişleri tek veya çok sıralı ekilir. Tek sıra 20-40 cm sıra arası ve 5-10 cm sıra üzeri mesafelerde, şayet makinalı tarım yapılıyorsa çok sıralı ve 120-150 cm genişlikteki tahtalar üzerine sıra üzeri ve sıra arası mesafeler 10'ar cm olmak üzere 12-15 sıra yapılır.
DEKARA 60-90 KG DİŞ
Çok sıralı ekimde birim sahadan daha fazla ürün elde edilir. 1 dekar yere orta büyüklükte diş kullanıldığı zaman tek sıraya 55-60 kg, çok sıraya 75-90 kg diş hesaplanır. Dişler tek tek dikilir. Sivri kısmı yukarı, yassı kısmı aşağıya gelecek şekilde, diklemesine dikilir. Dikim derinliği 3-4 cm dir. Kuru topraklarda derinlik 5 cm ye kadar indirilebilir.
DİKİM NE ZAMAN?
Sarımsaklar ılımlı iklimlerde Kasım ayından itibaren, soğuk ve toprakta don yapan yerlerde Nisan'dan sonra dikilir.
ANCAK GEREKİRSE SU VERILIR
Ülkemizde kıraçta yetiştiricilik yapıldığından, sadece yağmur suyundan yararlanılır. Şayet sulama yapılacaksa o zaman, tahtalar 80- 100 cm genişlikte ve her tahtaya 20-40 cm derinlikte bir ark hesaplanır. Su sızdırma olarak verilir. Tek sıra dikim yapıldığında 20-40 cm sıra arasında bitkiler büyüyüp 10-15 cm boy aldığında boğaz doldurma yaparak 10-15 cm derinlikte çizgiler açılır.Su bu çizgilere verilir.
ÇAPA VE YABANCIOT
Kurak yetiştiricilikte 2-3 çapa yeterlidir. Bitkiler toprak yüzünü kapatıncaya kadar, yabancı otlarla mücadele ve birde yağmur yağdıktan sonra kaymak tabakası için çapa yapılır. Sulu şartlarda her sulamadan sonra bir çapa yapılmalıdır. Sarımsakta ilk çapa önemlidir.Genç devrede yabancı ot bulundurulmamalı ve kaymak tabakası oluşturulmamalıdır.
HASAT ZAMANI EKİM ZAMANINA BAĞLIDIR
Başların olgunluğu ekim zamanına bağlı olarak değişir. Normalde en erken olgunlaşma taze yeşil sarımsak için Şubat sonu ve geç ekimde ise Haziran başıdır. Başların olgunlaşması ve hasatı en erken Mayıs sonu, Haziran başı, geç ekimde ise Temmuz sonu ve Ağustos başıdır.
Sarımsak çeşitlerine göre ya toprak içinde 2/3 kısmı kalacak şekilde veya toprak üstünde baş oluşturur. Seyrek dişli başların hasatı oldukça güçtür. Yalnız bu tipler genelde toprak üstünde ba; oluşturur. Sık başlı olanlar daha kolay hasat edilir.
Toprak içinde baş oluşturanlar elle çekilmemeli, çapa ile çıkartılmalıdır. Hasat öncesi sarımsak sapları aynen soğanda olduğu gibi yatırılır. Böylece dişlerin daha fazla olgunlaşması sağlanır. Saplar iyice kuruyunca güneşli ve kum havada hasat yapılır.
İYİ KURUTALIM
Ürün 4-5 gün tarla üstünde bırakılarak iyice kurutulur. Yağışlı bölgelerde ürün kapalı yerlerde serilerek kurutulur.
- lyi bir çeşit ve uygun bakım şartlarında dekardan 700-1200 kg kuru baş sarımsak alınır.