Soğan , Soğan nedir , Soğan ekimi , Soğan serası , Soğan Kokusu

Yemeklerimiz ile salatalarımıza çeşni katan sağlığımıza yararlı pek çok etkileri bulunan acı sebze soğanı veren Soğan bitkisi Zambakgiller'dendir. Anayurdunun Güneydoğu Asya olduğu sanılmaktadır. Birçok türü olan soğan bitkilerinden sofralık soğan (A. cepa) dünyanın pek çok yeri ile Türkiye'de yetiştirilmekte ürünü olan kuru ve yeşil soğanlar bol bol tüketilmektedir.

Soğan 40-80 cm. kadar boylanabilen ikiyıllık otsu bir bitkidir. Birinci yılında 40 cm'ye kadar yükselen içi boş koyu yeşil yapraklarını verir. İkinci yılında bu yapaklardan daha uzun bir sapın tepesinde beyaz ya da bazen leylak rengi küçük çiçeklerden oluşan top biçiminde bir çiçek salkımını oluşturur.

Bitkinin birinci yılının ortalarında yaprakların dip bölümü şişkinleşerek toprağın altında bir baş meydana getirmeye başlar. Bu haliyle topraktan sökülürse özellikle salatalarda kullanılan yeşil soğan denilen taze soğan ürünü elde edilir. Sökülmeyip toprakta kalan başlar bitkinin ikinci yılında sökülüp kurutularak bu kez kuru soğan elde edilir.

Soğan salataların yanı sıra çeşitli yemeklere krem peynirlere ve hamburgerlere katılır çorba ve yahni gibi sevilen yemekleri yapılır. Mutfakların vazgeçilmez bir öğesidir.

BESİN DEĞERLERİ

100 gr. çiğ (pişirilmemiş) kuru soğanın içerdiği besin değerleri şunlardır: 38 kalori; 15 gr. protein; 9 gr. karbonhidrat; 0 kolesterol; 01 gr. yağ; 06 gr. lif; 56 mgr. fosfor; 27 mgr. kalsiyum; 05 mgr. demir; 10 mgr. sodyum; 157 mgr. potasyum: 12 mgr. magnezyum; 40 IU A vitamini; 003 mgr. B1 vitamini; 004 mgr. B2 vitamini; 02 mgr. B3 vitamini: 0l mgr. B6 vitamini: 10 mcgr. folik asit: 10 mgr. C vitamini ve 03 mgr. E vitamini.

Yeşil soğanın bazı besin değerleri kuru soğandan daha yüksek bazıları da daha düşüktür. Yeşil soğanın besin değerleri şöyle sıralanabilir: 45 kalori; 105 gr. protein; 1 gr. karbonhidrat; yağ ve lifi eser miktarlarda; 40 mgr. kalsiyum; 5 mgr. sodyum; 231 mgr. potasyum; 20 IU A vitamini ve 25 mgr. C vitamini.

SAĞLIĞIMIZA YARARLARI

Yukarıda sayılan önemli besin değerlerinin yanı sıra;

o Soğan bedenin savunma sistemini güçlendirir: Soğuk algınlığı öksürük bronşit ve gastrit gibi enfeksiyon hastalıklarına iyi gelen ve geleneksel olarak bu nedenle tüketilen bir besindir.

o Soğan yağlı yemeklerin yenmesinden sonra bedende kolesterol yükselmesi ve kanın pıhtılaşması olaylarını önler: Çok fazla yağlı yemek yiyen kişilerde meydana gelen bu gibi sakıncalı durumlar yemeklerde bol soğan bulunması halinde ortadan kalkar.

o Soğan bedende bulunan kötü kolesterolü ve yüksek tansiyonu düşürür ama iyi kolesterol düzeyini artırır.

o Bol bol soğan yemenin bedenin kansere yakalanması rizikosunu azalttığı savunulmaktadır.

o Son zamanlarda yapılan bazı bilimsel araştırmalara göre soğanın kalbi güçlendirdiği ve koroner damarları genişlettiği ileri sürülmektedir.

o Soğan idrar söktürücüdür: Bu etkisiyle bedendeki toksinlerin atılmasına ve kanın temizlenmesine yardımcı olur.

o Soğan midevidir: iştahı açar ve sindirimi kolaylaştırır. Ayrıca müshil etkisi de vardır.

BİTKİSİNİN ÜRETİLMESİ

Yetiştirilmesi kolay bir bitki olan soğan şu dört yöntemle çoğaltılabilir:

1. Bitki tohumları bahçe ya da tarlaya serpme veya sıraya ekme yoluyla çoğaltılabilir.

2. Soğan tohumları önceden toprağı hazırlanmış tavalara ekilir. Burada filizlenen soğan fideleri daha sonra bahçe ya da tarlaya şaşırtılarak bitki çoğaltılmış olur.

3. İlkbaharda ekilen soğan tohumlarından oluşan ve arpacık soğanı denilen küçük soğanlar ağustos ayı içinde toplanır. Bunlar daha sonra bahçe ya da tarladaki yerlerine sıralı olarak ekilir.

4. Baş soğanlar da toprağa ekilerek yeniden soğan bitkisi elde edilebilir.

BİTKİSİNİN YETİŞTİRİLMESİ

İklim isteği: Soğan serin ılıman bölgelerin bitkisidir. Soğuklardan hoşlanmaz ama donlara dayanabilir. Fide döneminde serin başının olgunlaştığı dönemde sıcak havaya gereksinir. Bu sıcaklıklar 7 ila 30 derecelerdir.

Toprak isteği: Soğan bitkisi süzek (suyu iyi akıntılı) pH'ı 6-65 olan kumlu milli killi ve organik madde yönünden zengin topraklarda yetiştirilebilir. Toprağın asiditesinin yüksek olmasından hoşlanmaz. Bu durumu düzeltmek için toprağa sönmüş kireç katılması gerekir. Soğan üretiminde en iyi sonuç bol güneş gören gevşek yapılı ve su tutma kapasitesi yüksek topraklarda alınır. Ayrıca soğan bitkisi her yıl topraktan fazla besin kaldırdığı için üst üste aynı yere ekimi yapılmamalı yıllık nöbetler halinde ekim yeri değiştirilmelidir.

Sulama: Çok sıcak ve kurak yaz günlerinde toprakta yeterli nemi bulundurmak için bitki sulanır.

Gübreleme: Soğan bitkisine iyi yanmış çiftlik gübresi ile fosfatlı ve azotlu kompoze fenni gübreler verilir.

Toprak isleme ve bitki seyreltme: Çevresinde yetişen yabani otlar soğan bitkisini fena halde etkileyeceğinden bunlarla çapalama yapılarak mücadele edilir. Ayrıca zayıf gelişmiş soğan bitkileri de sökülerek bitki seyreltmesi uygulanır. Baş bağlaması için soğan bitkisinin çiçek sapları da kopardır.

Hasat (Derim): Yeşil soğanlar mart-eylül ayları arasında bitkinin yaprakları yeterli büyüklüğe ulaşınca bitki yerinden sökülerek hasat edilir. Baş soğanların hasadı için yapraklarının dörtte üçü sararınca bitkinin boynu kesilir ve yaprakları çıkarılır. Böylece başların daha da irileşip besin toplaması sağlanır. Bu işlemden 3-4 hafta sonra soğanlar elle ya da büyük tarlalarda patates hasat makinesiyle yerinden sökülerek hasat edilir. Daha sonra bu soğan başları çuvalların üzerine konularak kurutulur.

Zararlı ve hastalıklarıyla mücadele: Soğan bitkisine dadanan zararlı ve hastalıklarla uzmanlara danışılarak ve uygun tarıma koruma ilacı kullanılarak zamanında eksiksiz ve aksatılmadan mücadele sürdürülmelidir.