SEREBRAL PARALİZİ
Serebral Paralizi kasların kontrolünü olumsuz etkileyen tıbbi bir durum olarak açıklanabilir. Beyin bölgelerinde oluşan hasar vücut bölümlerinin ve kaslarının kontrolünü bozar. Serebral Paralizi (SP) li çocuklar diğer çocuklar gibi yürüyemez konuşamaz yemez yiyemez veya oynayamazlar. SP nin ayrımını yapmak çok önemlidir. Bu bir hastalık veya bulaşıcı bir durum değildir. SP’li çocuklar hayatları boyunca bununla yaşarlar.
SEREBRAL PARALİZİ NASIL OLUŞUR?
SP doğum öncesi doğum sırasında ya da doğum sonrasında beyinde meydana gelen bir hasar sonucu oluşur. Hasarı oluşturan bir çok etken vardır.
Hamilelikte enfeksiyona ya da travma yaratacak bir kazaya maruz kalmak veya annedeki yüksek tansiyon diabet gibi tıbbi bir problem SP’ye neden olabilir. Doğum anında bebeğin yeterli oksijen alamamasıveya zor doğum bebekte beyin hasarı yaratır. Prematüre doğumlarda dış-yaşam koşullarına uyumu zorlaştırdığından çocuklar da riskli gruba girerler. Doğum sonrası oluşan bir enfeksiyon veya travma da beyin hasarı oluşturur.
Unutulmaması gereken önemli bir şey SP beyin hasarıyla oluşan bir doğum defektidir.
SP’NİN TİPLERİ
SP’li çocuklarda etkilenen beyin bölgesine göre kas tonusunun kontrolü bozulur. Beyin hasarının yerine ve büyüklüğüne bağlı olarak kas tonusu gergin gevşek veya her ikisini de içeren karışık tip olabilir. Kas tonusu başımız dik oturmak gibi içinde olduğumuz pozisyonu korumamaızı sağlar kas tonusundaki değişiklikler de hareketlerimizi oluşturur. İstemli olarak değiştirilebilen kas tonusu SP’li çocuklar için böyle değildir. İstemli hareket yapmayı denediklerinde vücutlarında düzgün olmayan sarsıntılı ve titrek hareketler oluşur.
1- SPASTİK SEREBRAL PARALİZİ
Eğer kas tonusu artmış veya sertse SP’nin bir tipini tanımlamak için spastik terimi kullanılır. Spastik SP’li çocuklar zor ve sarsıntılı hareketlere sahiptir. Çünkü kasları fazla serttir. Bir hareketten diğerine geçmede veya ellerini serbest bırakmada güçlük çekerler.
2- ATAKSİK SEREBRAL PARALİZİ
Azalmış kas tonusu ve hareketlerdeki zayıf koordinasyon ataksik SP olarak tanımlanır. Ataksik SP’li çocuklar kararsız ve titrek görünürler. Bu çocuklarn vücutlarında yaşlı insanlarda görülebilen titrek hareketler dikkat çeker. Özellikle bu salınımlar yazı yazmak sayfa çevirmek makasla kesmek gibi aktiviteleri yapmayı denediklerinde oluşur. Sıklıkla yürüdükleri zaman zayıf bir dengeye ve kararsızlığa sahiptirler.
3- ATETOİD SEREBRAL PARALİZİ
Kas tonusu mix tip olduğunda atetoid terimi kullanılır. Tonus bazen yüksek bazen düşük olur. Atetoid SP’li çocuklar kendilerini dik olarak kontrol etmede düzgün pozisyonda oturmada veya yürümede zorluk çekerler. Sıklıkla yüz kollar ve üst gövdelerinde istem dışı ve rastgele hareketler göze çarpar. Elleriyle birşey yapmak istediklerinde (örneğin burunlarını kaşımak bardağa uzanmak gibi) konsantrasyona ihtiyaç duyarlar. Çünkü mix tip kas tonusu belirli bir pozisyonu korumayı engeller. Bu nedenle kalem çatal diş fırçası gibi cisimleri kullanmakta zorluk çekebilirler.
SEREBRAL PARALİZİ’DEKİ DİĞER PROBLEMLER
Kas hareket kontrolündeki problemlere SP’li çocuklarda görülen diğer problemler de eklenebilir.
KONUŞMA VE YEME PROBLEMLERİ
SP’li çocuklarda kol ve bacak hareketlerinin etkilenmesi gibi ağız yüz ve baş hareketlerinde de tutulumlar görülür. Bu durum onların anlaşılır konuşmasını yiyecekleri ısırmasını çiğnemesini ve yutmasını zorlaştırır. SP’li bir çocukla karşılaştığınızda konuşmasının anlaşılmasının ne kadar zor olduğunu fark edebilirsiniz. Çünkü o dudaklarını çenesini ve dilini hızlı hareket ettiremez. O’nun için sesi oluşturan nefes alış-verişler de kontrolü sağlamakta zahmetli olabilir. Vücut kısımlarının her biri konuşmada çok önemlidir.
ÖĞRENME PROBLEMLERİ
SP’li çocuklarda öğrenme güçlüğü ve mental reterdasyon gibi çeşitli öğrenme problemleri görülebilir. Öğrenme güçlüğü olan çocuklar okulda birkaç konu dışında eğitilebilirler. Fakat daha şiddetli tutukura sahip mental reterdasyonlu çocuklar daha yavaş öğrenme sürecine sahiptirler. Mental reterdasyonun farklı seviyeleri vardır. Hafif tutulumlu mental reterdasyonda çocuklar okuma ve yazma öğrenebilir fakat şiddetli tutulumlarda büyük olasılıkla öğrenemeyeceklerdir. Bu çocukların diğer çocuklardan daha yavaş bir tempoyla öğrenmelerini sağlayan özel eğitime ihtiyaçları vardır.
NÖBET
SP’li çocukların yarısında beyin aktivitelerindeki anormal aktiviteler olarak tanımlanan çocuğun yapacaklarını engelleyen nöbetler görülür. Bunlar sıklıkla SP’ye neden olan hasarlı beyin bölgesindeki anormal aktivitelerdir.
Beyin sürekli vücuda mesajlar yollar bu mesajlar nefes alıp-vermek vücudumuzdaki hareketler kalp atışı gibi aktivitelrin devamlılığını sağlar. Nöbet bir seri anormal mesajlar oluşturarak bu devamlılığı engeller. Nöbet anında hareket durabilir donuk bir bakış olabilir veya vücutta kontrol kaybı ve düşmeler görülebilir. Bazı kişilerde sarsıntılı hareketler oluşabilir. Nöbet genellikle birkaç saniyeyle birkaç dakika arası devam eder. Birçok çocukta nöbet sayısını en aza indirmek için tıbbi yöntemler uygulanır.
SEREBRAL PARALİZİ’DE KULLANILAN YARDIMCI ARAÇLAR
1-TEKERLEKLİ SANDALYE: Yürüyemeyen ya da zorlukla yürüyebilen SP’li çocuklar için ulaşımlarını kolaylaştıracak tekerlekli sandalyeler kullanılır. Kollarını kullanabilen birçok SP’li çocuk tekerlekli sandalyesini kendisi kullanabilir. Ayrıca bir el düğmesiyle kontrol edilebilen motorlu tekerlekli sandalyeler de önerilebilir.
2- WALKER (YÜRÜTEÇ): Bazı yürüyebilen SP’li çocuklarda zayıf dengeden dolayı oluşan düşmeleri engellemek için yürüteçler kullanılabilir. İhtiyaca göre tekerlekli olan yürüteçler de tercih edilebilir.
3- ADAPTE EDİLMİŞ KAŞIK VE KALEMLER: Küçük ve ince cisimler kavramakta zorluk çeken SP’li çocuklar için özel saplarla adapte edilebilir. Genellikle kaşık çatal ve kalemlerle uygulanarak çocukların kullanması kolaylaştırılır.
SEREBRAL PARALİZİ İÇİN TERAPİ
SP’li çocukların; yürümek konuşmak ve ellerini kullanmak gibi yeteneklerini artırmak için çeşitli terapi yöntemleri uygulanır.Bazı çocuklar okulda eğitim alırken; bazıları da özel eğitim merkezlerinde terapilere devam ederler.
1-FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON
Fizyoterapistler hareketleri ve dengeyi geliştiren yöntemleri çocuklara öğretirler. SP’li çocukların yürümesi tekerlekli sandalye kullanımı kendi başına oturup-kalkması merdiven inip-çıkmasını öğrenmesine yardım ederler.
2-KONUŞMA TERAPİSİ
Konuşma terapisti çocukların konuşmak dil kullanım gibi iktisirsel yeteneklerini arttirmak için çalışmalar yapar.
3-İŞ-UĞRAŞI TERAPİSİ
İş-uğraşı terapistleri çocukları ellerini kollarını vücutlarının üst kısımlarını daha iyi kullanmaları için çalışırlar. Çocukların daha kolay yazı yazmaları çizim yapmaları makas kullanmaları dişlerini fırçalamaları giyinme ve kendine bakım yöntemlerini öğretirler.
Serebral Paralizi kasların kontrolünü olumsuz etkileyen tıbbi bir durum olarak açıklanabilir. Beyin bölgelerinde oluşan hasar vücut bölümlerinin ve kaslarının kontrolünü bozar. Serebral Paralizi (SP) li çocuklar diğer çocuklar gibi yürüyemez konuşamaz yemez yiyemez veya oynayamazlar. SP nin ayrımını yapmak çok önemlidir. Bu bir hastalık veya bulaşıcı bir durum değildir. SP’li çocuklar hayatları boyunca bununla yaşarlar.
SEREBRAL PARALİZİ NASIL OLUŞUR?
SP doğum öncesi doğum sırasında ya da doğum sonrasında beyinde meydana gelen bir hasar sonucu oluşur. Hasarı oluşturan bir çok etken vardır.
Hamilelikte enfeksiyona ya da travma yaratacak bir kazaya maruz kalmak veya annedeki yüksek tansiyon diabet gibi tıbbi bir problem SP’ye neden olabilir. Doğum anında bebeğin yeterli oksijen alamamasıveya zor doğum bebekte beyin hasarı yaratır. Prematüre doğumlarda dış-yaşam koşullarına uyumu zorlaştırdığından çocuklar da riskli gruba girerler. Doğum sonrası oluşan bir enfeksiyon veya travma da beyin hasarı oluşturur.
Unutulmaması gereken önemli bir şey SP beyin hasarıyla oluşan bir doğum defektidir.
SP’NİN TİPLERİ
SP’li çocuklarda etkilenen beyin bölgesine göre kas tonusunun kontrolü bozulur. Beyin hasarının yerine ve büyüklüğüne bağlı olarak kas tonusu gergin gevşek veya her ikisini de içeren karışık tip olabilir. Kas tonusu başımız dik oturmak gibi içinde olduğumuz pozisyonu korumamaızı sağlar kas tonusundaki değişiklikler de hareketlerimizi oluşturur. İstemli olarak değiştirilebilen kas tonusu SP’li çocuklar için böyle değildir. İstemli hareket yapmayı denediklerinde vücutlarında düzgün olmayan sarsıntılı ve titrek hareketler oluşur.
1- SPASTİK SEREBRAL PARALİZİ
Eğer kas tonusu artmış veya sertse SP’nin bir tipini tanımlamak için spastik terimi kullanılır. Spastik SP’li çocuklar zor ve sarsıntılı hareketlere sahiptir. Çünkü kasları fazla serttir. Bir hareketten diğerine geçmede veya ellerini serbest bırakmada güçlük çekerler.
2- ATAKSİK SEREBRAL PARALİZİ
Azalmış kas tonusu ve hareketlerdeki zayıf koordinasyon ataksik SP olarak tanımlanır. Ataksik SP’li çocuklar kararsız ve titrek görünürler. Bu çocuklarn vücutlarında yaşlı insanlarda görülebilen titrek hareketler dikkat çeker. Özellikle bu salınımlar yazı yazmak sayfa çevirmek makasla kesmek gibi aktiviteleri yapmayı denediklerinde oluşur. Sıklıkla yürüdükleri zaman zayıf bir dengeye ve kararsızlığa sahiptirler.
3- ATETOİD SEREBRAL PARALİZİ
Kas tonusu mix tip olduğunda atetoid terimi kullanılır. Tonus bazen yüksek bazen düşük olur. Atetoid SP’li çocuklar kendilerini dik olarak kontrol etmede düzgün pozisyonda oturmada veya yürümede zorluk çekerler. Sıklıkla yüz kollar ve üst gövdelerinde istem dışı ve rastgele hareketler göze çarpar. Elleriyle birşey yapmak istediklerinde (örneğin burunlarını kaşımak bardağa uzanmak gibi) konsantrasyona ihtiyaç duyarlar. Çünkü mix tip kas tonusu belirli bir pozisyonu korumayı engeller. Bu nedenle kalem çatal diş fırçası gibi cisimleri kullanmakta zorluk çekebilirler.
SEREBRAL PARALİZİ’DEKİ DİĞER PROBLEMLER
Kas hareket kontrolündeki problemlere SP’li çocuklarda görülen diğer problemler de eklenebilir.
KONUŞMA VE YEME PROBLEMLERİ
SP’li çocuklarda kol ve bacak hareketlerinin etkilenmesi gibi ağız yüz ve baş hareketlerinde de tutulumlar görülür. Bu durum onların anlaşılır konuşmasını yiyecekleri ısırmasını çiğnemesini ve yutmasını zorlaştırır. SP’li bir çocukla karşılaştığınızda konuşmasının anlaşılmasının ne kadar zor olduğunu fark edebilirsiniz. Çünkü o dudaklarını çenesini ve dilini hızlı hareket ettiremez. O’nun için sesi oluşturan nefes alış-verişler de kontrolü sağlamakta zahmetli olabilir. Vücut kısımlarının her biri konuşmada çok önemlidir.
ÖĞRENME PROBLEMLERİ
SP’li çocuklarda öğrenme güçlüğü ve mental reterdasyon gibi çeşitli öğrenme problemleri görülebilir. Öğrenme güçlüğü olan çocuklar okulda birkaç konu dışında eğitilebilirler. Fakat daha şiddetli tutukura sahip mental reterdasyonlu çocuklar daha yavaş öğrenme sürecine sahiptirler. Mental reterdasyonun farklı seviyeleri vardır. Hafif tutulumlu mental reterdasyonda çocuklar okuma ve yazma öğrenebilir fakat şiddetli tutulumlarda büyük olasılıkla öğrenemeyeceklerdir. Bu çocukların diğer çocuklardan daha yavaş bir tempoyla öğrenmelerini sağlayan özel eğitime ihtiyaçları vardır.
NÖBET
SP’li çocukların yarısında beyin aktivitelerindeki anormal aktiviteler olarak tanımlanan çocuğun yapacaklarını engelleyen nöbetler görülür. Bunlar sıklıkla SP’ye neden olan hasarlı beyin bölgesindeki anormal aktivitelerdir.
Beyin sürekli vücuda mesajlar yollar bu mesajlar nefes alıp-vermek vücudumuzdaki hareketler kalp atışı gibi aktivitelrin devamlılığını sağlar. Nöbet bir seri anormal mesajlar oluşturarak bu devamlılığı engeller. Nöbet anında hareket durabilir donuk bir bakış olabilir veya vücutta kontrol kaybı ve düşmeler görülebilir. Bazı kişilerde sarsıntılı hareketler oluşabilir. Nöbet genellikle birkaç saniyeyle birkaç dakika arası devam eder. Birçok çocukta nöbet sayısını en aza indirmek için tıbbi yöntemler uygulanır.
SEREBRAL PARALİZİ’DE KULLANILAN YARDIMCI ARAÇLAR
1-TEKERLEKLİ SANDALYE: Yürüyemeyen ya da zorlukla yürüyebilen SP’li çocuklar için ulaşımlarını kolaylaştıracak tekerlekli sandalyeler kullanılır. Kollarını kullanabilen birçok SP’li çocuk tekerlekli sandalyesini kendisi kullanabilir. Ayrıca bir el düğmesiyle kontrol edilebilen motorlu tekerlekli sandalyeler de önerilebilir.
2- WALKER (YÜRÜTEÇ): Bazı yürüyebilen SP’li çocuklarda zayıf dengeden dolayı oluşan düşmeleri engellemek için yürüteçler kullanılabilir. İhtiyaca göre tekerlekli olan yürüteçler de tercih edilebilir.
3- ADAPTE EDİLMİŞ KAŞIK VE KALEMLER: Küçük ve ince cisimler kavramakta zorluk çeken SP’li çocuklar için özel saplarla adapte edilebilir. Genellikle kaşık çatal ve kalemlerle uygulanarak çocukların kullanması kolaylaştırılır.
SEREBRAL PARALİZİ İÇİN TERAPİ
SP’li çocukların; yürümek konuşmak ve ellerini kullanmak gibi yeteneklerini artırmak için çeşitli terapi yöntemleri uygulanır.Bazı çocuklar okulda eğitim alırken; bazıları da özel eğitim merkezlerinde terapilere devam ederler.
1-FİZİK TEDAVİ VE REHABİLİTASYON
Fizyoterapistler hareketleri ve dengeyi geliştiren yöntemleri çocuklara öğretirler. SP’li çocukların yürümesi tekerlekli sandalye kullanımı kendi başına oturup-kalkması merdiven inip-çıkmasını öğrenmesine yardım ederler.
2-KONUŞMA TERAPİSİ
Konuşma terapisti çocukların konuşmak dil kullanım gibi iktisirsel yeteneklerini arttirmak için çalışmalar yapar.
3-İŞ-UĞRAŞI TERAPİSİ
İş-uğraşı terapistleri çocukları ellerini kollarını vücutlarının üst kısımlarını daha iyi kullanmaları için çalışırlar. Çocukların daha kolay yazı yazmaları çizim yapmaları makas kullanmaları dişlerini fırçalamaları giyinme ve kendine bakım yöntemlerini öğretirler.