Bezmi$h
Banned
- Sanat piyasasının olmadığı bir dönemde galeri açmak riskli ve cesurca bir hareket. Neyi gördünüz de o adımı attınız?
1974 yılında Amerikaya gittim. Kavram değişikliği orada oldu.
- Yani Amerikada gördünüz de galeri açtınız... Öyle mi?
Evet, Amerikaya bir seramik sanatçısı olarak gitmiştim ve bir seramik atölyesinde çalışmaya başlamıştım. Orada çalıştığım yer kapandı ve başka bir iş bulmak durumunda kaldım. Bulduğum iş bir galeri işi idi. Aşağı yukarı 3-4 ay kadar çalıştım. Çok hoşuma gitti. Türkiyede de yapmak istedim. O nedenle böyle bir fikir doğdu. Ve oradaki tüm çalışma düzenimi bırakarak Türkiyeye döndüm.
- 70li yıllarda sanat galerisi açmak konusunda sizi vazgeçirmeye çalışanlar olmadı mı?
70li yıllarda bu bir meslek değildi. Saygın bir konumda da değildi. Daha bohem bir yaşam şekli ve para kazandırmayan bir meslek olarak görülüyordu. Sanat zaten gündemde de değildi. Sanat geniş halk kitleleri ile bütünleşememiş ve popüler bir hale gelmemişti. Bizim galeri açmamızdan sonra, ardından açılan başka galerilerle popüler bir hale geldi. Bugün belki bir meslek gibi algılanabilir ama birçok aile tarafından hâlâ bir meslek olarak kabul edilmiyor. Bir galeri sahibi, ressam ya da heykeltıraş olmak çok önemli bir pozisyon değildir Türkiye şartlarında. Türkiye emekleme dönemi geçirmektedir.
SANAT BİR ZENGİN SPORUDUR
- Hâlâ mı emekleme dönemindeyiz?
Birkaç serginin ya da galerinin açılması veya 3-4 tane açık artırma merkezinin olması çok sınırlı olduğu için, geniş halk kitlelerine hitap etmediği için tam olarak homojen bir şekilde yayılmamıştır Türkiyede. Sanat, çok sınırlı ve kaprisli bir grup içinde bir zengin sporudur. Zenginlerin bir tatmin ortamında birbirleriyle yarışı şeklinde görüyorum. Batı ile temas ettiğiniz zaman büyük bir gelişme olmadı. Kurulacak olan müzeler bunu ele alacaktır. Dünya ile entegrasyon olması gerekir. Şu an Türkiye o durumda değildir. Basının yazdığı gibi büyük bir gelişme de olmamıştır. Alım-satım olarak da rakamlar aşağı seviyede kalmıştır.
- Kitabın oluşumundan bahsedebilir misiniz?
Oğuz Ertenin kendi konusuydu galerilerin öncesinde sanatın nasıl olduğu. Onun önerisiyle 1. cilt hazırlandı. 1845ten 1975e kadar açılan tüm sergiler ve galerileri kronolojik bir sırayla hazırladı.
- Son yıllarda galeri sayısı arttı. Siz bu artışı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Türkiyedeki galeri artışı İstanbul merkezli ve beklenmedik bir şekilde arttı. Fakat bunların ne derece sanat ortamında etkin oldukları tartışılır. Bir galeri açmanın belirli kuralları vardır. Burada şunu vurgulamak gerekir; her galeri belli bir sinerji yaratır. Yeni bir müşteri grubu oluşturabilir, yeni bir sanatçı grubunu tanıtabilir. Belki 10 tane koleksiyoncuyu etkiler ve onlar sanata yatırım yapmaya başlar. Ben fazla miktarda galeri açılmasını olumsuz görmüyorum.
- Galeri sayısında artış var ama koleksiyoner sayısı çok artmadı. Bunun sebebi sizce nedir?
Sanatçı sayısında son 5-10 yıldır artış var. Bu artışın farklı sebepleri var. Bir tanesi bugün yaklaşık 57 tane güzel sanatlar fakültesi olması. Fakat aynı paralelde zengin kesimde koleksiyoner çıkmıyor. Bunun sebebi ne olabilir? Toplum henüz hazır olmayabilir. Bunun bir prestij olduğu bilincine varılmamış olabilir. Sanayileşme Türkiyede 1960lı yıllardan sonra olduğu için, güzel sanatlara yatırım artı bir para olduğu zaman zenginin ilgisini çeker. Yani insanlar her şeyleri halletmişlerdir ve artık bir sanat olayına girerler. Henüz bu 30-40 sene ülke bazında baktığınız zaman sınırlı bir zamandır. Yani 2050-2060 yılında milli gelir artabilir, eğitim artabilir, zenginlik artabilir, birçok Türk şirketi yabancı şirketlerle entegre olabilir ve global bir şekilde beraberlik kurulabilir. O zaman sanat da zaten beklenmedik bir boyuta gider fiyat olarak. Benim tahminim 2030-2040 yılında milyon dolarlarla ölçülebilecek bir konuma gelecektir fiyatlar. Çünkü 4.-5. kuşaktan olan zengin parayı en rahat harcayan zengin. Biz galeriyi açtığımızda ilk zenginlere hitap ettik. Onlar parayı harcama konusunda dikkatliydiler. Biz Türkiyede bir temel kurduk. Zaman içinde değişecek bu ortam.
***
OĞUZ ERTEN
'Üçüncü cilt mecburen çıktı'
- Oğuz Bey, kitabın ilk cildi sizin önerinizle hazırlanmış. Nasıl bir tablo görmüştünüz?
Yahşi Beyin Büyük sergilerden bir kitap yapalım demesi benim için onur vericiydi. Nasıl yapılabiliri düşündüm. Türk sanatına damga vurmuş bir galerinin çıkaracağı kitapı da en az o kadar önemli olmalıydı. Ayrıca galeriyi Türk sanat tarihinde daha fazla ön plana çıkarabilmek için daha öncesinde neler olduğuna bakmak gerekiyordu. Bu galeri açıldığında neler yaptı? İkisinin arasındaki kıyaslamayı verebilmek için de birinci cilt elzemdi. Birinci cildi yapmak zor oldu çünkü o konuda çok fazla kaynak yok. Tek tek dergiler tarandı. 1928 öncesi de buna dahildi ki bu tarih Harf Devriminin öncesi anlamına geliyor. Osmanlıca çalışmalar daha da ağır bir pozisyona sokuyordu çalışmayı.
- Oldukça yoğun bir arşiv çalışması yaptığınız için merak ediyorum Oğuz Bey, ne kadar sürede oluştu kitap?
Aslında biz 2 ciltlik bir kitap planlıyorduk. Galeri Baraz öncesi ve ikinci cilt Galeri Baraz. Ama öyle bir araştırma yaptık ki ve Yahşi Bey o kadar güzel kaynaklar toplamış ki, üçüncü cilt mecburen çıktı. Onu çıkarmasaydık bu kitap tam bitmemiş olacaktı. 3. ciltle birlikte zaman içerisinde bu kitabı yaparken kendini mecbur etti bize. Tüm bunlar yaklaşık 2.5-3 yıllık bir süreci aldı. Bir şeyi vurgulamak istiyorum. Bu kitap her ne kadar Oğuz Erten imzalı olsa da, şöyle bir şey kurguladık; yalnızca yazar olarak benim yazdığım bir kitap değil, biz o dönem içinde yaşamış, sergiler açmış sanat yazarlarının ölmüş veya hâlâ hayatta olan, onların o sergiler hakkındaki makalelerini de kitaba koyduk. Aynı zamanda, o günleri görmüş sergileri olmuş olan sanatçılarla röportajlar ve yine Galeri Barazdan resim almış koleksiyonerlerle de röportajlar yaptık. Bundan sonraki araştırmalara zemin oluşturacağını umduğum bir kitap oluşturduk.
1974 yılında Amerikaya gittim. Kavram değişikliği orada oldu.
- Yani Amerikada gördünüz de galeri açtınız... Öyle mi?
Evet, Amerikaya bir seramik sanatçısı olarak gitmiştim ve bir seramik atölyesinde çalışmaya başlamıştım. Orada çalıştığım yer kapandı ve başka bir iş bulmak durumunda kaldım. Bulduğum iş bir galeri işi idi. Aşağı yukarı 3-4 ay kadar çalıştım. Çok hoşuma gitti. Türkiyede de yapmak istedim. O nedenle böyle bir fikir doğdu. Ve oradaki tüm çalışma düzenimi bırakarak Türkiyeye döndüm.
- 70li yıllarda sanat galerisi açmak konusunda sizi vazgeçirmeye çalışanlar olmadı mı?
70li yıllarda bu bir meslek değildi. Saygın bir konumda da değildi. Daha bohem bir yaşam şekli ve para kazandırmayan bir meslek olarak görülüyordu. Sanat zaten gündemde de değildi. Sanat geniş halk kitleleri ile bütünleşememiş ve popüler bir hale gelmemişti. Bizim galeri açmamızdan sonra, ardından açılan başka galerilerle popüler bir hale geldi. Bugün belki bir meslek gibi algılanabilir ama birçok aile tarafından hâlâ bir meslek olarak kabul edilmiyor. Bir galeri sahibi, ressam ya da heykeltıraş olmak çok önemli bir pozisyon değildir Türkiye şartlarında. Türkiye emekleme dönemi geçirmektedir.
SANAT BİR ZENGİN SPORUDUR
- Hâlâ mı emekleme dönemindeyiz?
Birkaç serginin ya da galerinin açılması veya 3-4 tane açık artırma merkezinin olması çok sınırlı olduğu için, geniş halk kitlelerine hitap etmediği için tam olarak homojen bir şekilde yayılmamıştır Türkiyede. Sanat, çok sınırlı ve kaprisli bir grup içinde bir zengin sporudur. Zenginlerin bir tatmin ortamında birbirleriyle yarışı şeklinde görüyorum. Batı ile temas ettiğiniz zaman büyük bir gelişme olmadı. Kurulacak olan müzeler bunu ele alacaktır. Dünya ile entegrasyon olması gerekir. Şu an Türkiye o durumda değildir. Basının yazdığı gibi büyük bir gelişme de olmamıştır. Alım-satım olarak da rakamlar aşağı seviyede kalmıştır.
- Kitabın oluşumundan bahsedebilir misiniz?
Oğuz Ertenin kendi konusuydu galerilerin öncesinde sanatın nasıl olduğu. Onun önerisiyle 1. cilt hazırlandı. 1845ten 1975e kadar açılan tüm sergiler ve galerileri kronolojik bir sırayla hazırladı.
- Son yıllarda galeri sayısı arttı. Siz bu artışı nasıl değerlendiriyorsunuz?
Türkiyedeki galeri artışı İstanbul merkezli ve beklenmedik bir şekilde arttı. Fakat bunların ne derece sanat ortamında etkin oldukları tartışılır. Bir galeri açmanın belirli kuralları vardır. Burada şunu vurgulamak gerekir; her galeri belli bir sinerji yaratır. Yeni bir müşteri grubu oluşturabilir, yeni bir sanatçı grubunu tanıtabilir. Belki 10 tane koleksiyoncuyu etkiler ve onlar sanata yatırım yapmaya başlar. Ben fazla miktarda galeri açılmasını olumsuz görmüyorum.
- Galeri sayısında artış var ama koleksiyoner sayısı çok artmadı. Bunun sebebi sizce nedir?
Sanatçı sayısında son 5-10 yıldır artış var. Bu artışın farklı sebepleri var. Bir tanesi bugün yaklaşık 57 tane güzel sanatlar fakültesi olması. Fakat aynı paralelde zengin kesimde koleksiyoner çıkmıyor. Bunun sebebi ne olabilir? Toplum henüz hazır olmayabilir. Bunun bir prestij olduğu bilincine varılmamış olabilir. Sanayileşme Türkiyede 1960lı yıllardan sonra olduğu için, güzel sanatlara yatırım artı bir para olduğu zaman zenginin ilgisini çeker. Yani insanlar her şeyleri halletmişlerdir ve artık bir sanat olayına girerler. Henüz bu 30-40 sene ülke bazında baktığınız zaman sınırlı bir zamandır. Yani 2050-2060 yılında milli gelir artabilir, eğitim artabilir, zenginlik artabilir, birçok Türk şirketi yabancı şirketlerle entegre olabilir ve global bir şekilde beraberlik kurulabilir. O zaman sanat da zaten beklenmedik bir boyuta gider fiyat olarak. Benim tahminim 2030-2040 yılında milyon dolarlarla ölçülebilecek bir konuma gelecektir fiyatlar. Çünkü 4.-5. kuşaktan olan zengin parayı en rahat harcayan zengin. Biz galeriyi açtığımızda ilk zenginlere hitap ettik. Onlar parayı harcama konusunda dikkatliydiler. Biz Türkiyede bir temel kurduk. Zaman içinde değişecek bu ortam.
***
OĞUZ ERTEN
'Üçüncü cilt mecburen çıktı'
- Oğuz Bey, kitabın ilk cildi sizin önerinizle hazırlanmış. Nasıl bir tablo görmüştünüz?
Yahşi Beyin Büyük sergilerden bir kitap yapalım demesi benim için onur vericiydi. Nasıl yapılabiliri düşündüm. Türk sanatına damga vurmuş bir galerinin çıkaracağı kitapı da en az o kadar önemli olmalıydı. Ayrıca galeriyi Türk sanat tarihinde daha fazla ön plana çıkarabilmek için daha öncesinde neler olduğuna bakmak gerekiyordu. Bu galeri açıldığında neler yaptı? İkisinin arasındaki kıyaslamayı verebilmek için de birinci cilt elzemdi. Birinci cildi yapmak zor oldu çünkü o konuda çok fazla kaynak yok. Tek tek dergiler tarandı. 1928 öncesi de buna dahildi ki bu tarih Harf Devriminin öncesi anlamına geliyor. Osmanlıca çalışmalar daha da ağır bir pozisyona sokuyordu çalışmayı.
- Oldukça yoğun bir arşiv çalışması yaptığınız için merak ediyorum Oğuz Bey, ne kadar sürede oluştu kitap?
Aslında biz 2 ciltlik bir kitap planlıyorduk. Galeri Baraz öncesi ve ikinci cilt Galeri Baraz. Ama öyle bir araştırma yaptık ki ve Yahşi Bey o kadar güzel kaynaklar toplamış ki, üçüncü cilt mecburen çıktı. Onu çıkarmasaydık bu kitap tam bitmemiş olacaktı. 3. ciltle birlikte zaman içerisinde bu kitabı yaparken kendini mecbur etti bize. Tüm bunlar yaklaşık 2.5-3 yıllık bir süreci aldı. Bir şeyi vurgulamak istiyorum. Bu kitap her ne kadar Oğuz Erten imzalı olsa da, şöyle bir şey kurguladık; yalnızca yazar olarak benim yazdığım bir kitap değil, biz o dönem içinde yaşamış, sergiler açmış sanat yazarlarının ölmüş veya hâlâ hayatta olan, onların o sergiler hakkındaki makalelerini de kitaba koyduk. Aynı zamanda, o günleri görmüş sergileri olmuş olan sanatçılarla röportajlar ve yine Galeri Barazdan resim almış koleksiyonerlerle de röportajlar yaptık. Bundan sonraki araştırmalara zemin oluşturacağını umduğum bir kitap oluşturduk.