POLİSİYE TÜRÜNDE AÇILIMLAR
Suça ve suçlulara bütünüyle yer veren edebiyat, çok çeşitli açılımlar yaratmıştır. T.Kakınçın 100 Filmde Başlangıcından Günümüze Gerilim/Polisiye Filmleri adlı kitabında bu açılımlar genel olarak şu başlıklar altında incelenmiştir;
1-Gerilim Romanları:
Genelde serüven hikayeleridir. Olayların gelişimi kimi zaman yaşamın gerçeklerine dayanmaktadır. Kimi zaman da düşlere, gerçek dışına ve gerçeküstüne dayanır. Amaç, okurda merak uyandırmaktır.
2-Casus Romanları:
Bir gizli servis ajanının serüvenlerini anlatan tek boyutlu hikayelerden; psikolojik, bazen de siyasal havalı olanlara, Bond ve benzerleri gibi bilim-kurgu sınırlarına dayananlara dek uzanan geniş bir yelpazede yer alır.
3-Suç Romanları:
Yer altı dünyası da denilen suçlular dünyasını anlatır. Gangster çeteleri, örgütlü suç, adam öldürme şebekeleri, kaçakçılar, hırsızlar ve yer altı dünyasının olanca pisliği bu romanların işlediği ana konulardır.
4-Gerçekçi Gangster Romanları:
Bunlarda gerçekten yaşamış ünlü gangsterlerin, çetebaşılarının, örgüt ve mafya önde gelenlerinin portreleri çizilir, hayat hikayeleri anlatılır.
5-Kahraman Polis Romanları:
Polis örgütlerinin çalışmalarını, yöntemlerini, olumlu ve olumsuz yanlarıyla anlatırlar. Kimi zaman aşırı gerçekçidirler, bütünü belgelere dayandırılmıştır. Kimi zaman da güvenlik görevlilerinin günlük yaşamları hikaye edilmiştir.
6-Polisiye Romanlar:
Bir suçun, çoğunlukla da cinayetin kimin eliyle işlenmiş olduğunu bulma odağı etrafında gelişen romanlardır. Kimi zaman okur, tüm roman kişilerini şüpheli görür. Romanın meslekten gelme veya amatör hafiye olan kahramanı, olayı saklayan giz perdesini bir takım kanıtlara dayanarak, aşama aşama kaldırıp olayı çözümlerken okur da onunla bu çözüm eylemine katılır. Roman gerçek katilin saptanmasıyla son bulur.
7-Tersine Polisiye Romanlar:
Polisiye romanlar bir bilinmeyenle başladığı halde bu türde daha kitabın başında katil apaçık ortadadır. Roman, olayı aydınlatıp suçluyu yakalamak isteyen hafiye ile yakalanmamak için çaba gösteren suçlu arasında bir çekişme şeklinde gelişir. Bu arada yeni cinayetlerin işlenmesi de söz konusu olabilir.
8-Cinayet Romanları:
Bir cinayeti, nedenleri, işlenişi ve sonuçlarıyla bir arada ele alan romanlardır. Burada cinayet ve cinayetin işlenmesine neden olan etkenlerin irdelenmesi, asıl cinayetin aydınlanmasından da, suçlunun cezalandırılmasından da daha fazla önem kazanır.
9-Tarihsel Cinayet Romanları:
Geçmiş zamanda işlenmiş, fakat bir türlü aydınlatılamamış cinayetleri ya da başka suçları konu alan, eldeki bilgilere dayanarak ye da kanıtlar uydurup yakıştırarak olayları yeni baştan canlandırıp aydınlatmaya çalışan romanlardır.
10-Psikolojik Gerilim Romanları:
Olaylar dizisinin kuruluşunu başka bir eserden iğreti olarak alırlar. Romanın ağırlık noktası; katil ile kurbanı, kimi zaman da katil ile hafiye arasındaki ilişkilerde psikolojik ortak paydalara dayanmaktadır.
11-Korku Romanları:
Polisiye Yazmak İçin Uyulması Gereken 20 Kural
Öncelikle bir dehşet ortamı, bir gerilim havası yaratma amacını gütmektedir. Romanda olayların gelişimi çoğunlukla akıl dışı niteliklerde olabileceği gibi, doğaüstü güçler ve doğaüstü varlıklar da ortaya çıkabilmektedir. Burada önemli olan okurda ürperti yaratmaktır.
Polisiye literetür araştırmacısı ve yazar S.S. van Dine'ın "Polisiye yazmak için uyulması gereken 20 kural"ı şöyle:
1 - Okuyucudan ipucu saklanmamalı, okuyucu ile dedektife eşit imkanlar sağlanmalı.
2 - Suçlunun dedektife oynadığı oyunların haricinde okuyuca akıl karıştırıcı fazladan oyun yapılmamalı.
3 - İşin içine aşk girmemeli. Asıl konu bir suçluyu adalete teslim etmek olmalı.
4 - Dedektif asıl suçlu çıkmamalı.
5 - Suçlu, akıl yürütme ile bulunmalı.
6 - Bir dedektif ipuçlarını toplamalı, analiz etmeli ve çözmeli.
7 - Mutlaka bir cinayet olmalı, 300 sayfada cinayetten az bir şey anlatmak okuyucunun çabasına saygısızlıktır.
8 - Suçlar doğal yoldan çözülmeli. Fal baktırmak, ruh çağırmak, kristal küre döndürmek gibi paranormal yöntemler sayılmıyor.
9 - Kahraman sadece bir dedektif olmalı, birden çok dedektif, okuyucuya haksızlık ve 1. ile 2. maddeye ihanettir.
10 - Suçlu, hikayede önemi olan biri olmalı, okuyucu tarafından tanınmalıdır.
11 - Katil uşak çıkmamalıdır. Bu en çaresiz yazarların yöntemidir.
12 - Kaç suç işlenirse işlensin tek bir suçlu olmalıdır.
13 - Gizli örgütlerin, mafyanın dedektif öykülerinde yeri yoktur.
14 - Suç ve araştırma bilim kurgu sınırlarına girmemeli, mantıklı olmalıdır.
15 - Gerçekler hep göz önünde olmalıdır. Okuyucu kitabı bir kere daha okursa finalden önce de her şeyin yerli yerine oturduğunu görebilmelidir.
16 - Bir polisiye uzun betimlemelere, edebi karakter çalışmalarına yer vermemelidir. Bunlar heyecanı düşüren etkenlerdir.
17 - Porfesyonel bir suçlu, suçluluk duygusu duymaz, polisiye romanlardaki suçlular da duymamalıdır.
18 - Polisiye romandaki suç asla kaza ya da intihar çıkmamalıdır. Okuyucunun kalbini kırmamak için suçun dahiyane şekilde önceden planlanmasına özen gösterilmelidir.
19 - Suçun arkasındaki sebepler kişisel olmalıdır, uluslararası komplolar ya da sadece para sebebiyle işlenen suçlar ucuz numaralardır.
20 - Aşağıda sayılacak durumlar ve objeler, kendine saygısı olan bir yazar tarafından asla kullanılmamalıdır. O kadar çok kullanılmışlardır ki, türün sevenlerine çok aşinadırlar, yazarın orijinalliğine büyük zarar verirler:
a) Suç mahalinde bırakılan sigaranın markası ile suçluyu tanımak.
b) Suçluyu korkutmak için kullanılan sahte ruh çağırma seansları.
c) Parmak izleri.
d) Suçluya havlamayan ve içeriden biri olduğunu ortaya çıkaran köpek.
e) Suçlu sanılanın şeytani ikizinin suçlu çıkması.
f) Bayıltıcı şırınga.
Suça ve suçlulara bütünüyle yer veren edebiyat, çok çeşitli açılımlar yaratmıştır. T.Kakınçın 100 Filmde Başlangıcından Günümüze Gerilim/Polisiye Filmleri adlı kitabında bu açılımlar genel olarak şu başlıklar altında incelenmiştir;
1-Gerilim Romanları:
Genelde serüven hikayeleridir. Olayların gelişimi kimi zaman yaşamın gerçeklerine dayanmaktadır. Kimi zaman da düşlere, gerçek dışına ve gerçeküstüne dayanır. Amaç, okurda merak uyandırmaktır.
2-Casus Romanları:
Bir gizli servis ajanının serüvenlerini anlatan tek boyutlu hikayelerden; psikolojik, bazen de siyasal havalı olanlara, Bond ve benzerleri gibi bilim-kurgu sınırlarına dayananlara dek uzanan geniş bir yelpazede yer alır.
3-Suç Romanları:
Yer altı dünyası da denilen suçlular dünyasını anlatır. Gangster çeteleri, örgütlü suç, adam öldürme şebekeleri, kaçakçılar, hırsızlar ve yer altı dünyasının olanca pisliği bu romanların işlediği ana konulardır.
4-Gerçekçi Gangster Romanları:
Bunlarda gerçekten yaşamış ünlü gangsterlerin, çetebaşılarının, örgüt ve mafya önde gelenlerinin portreleri çizilir, hayat hikayeleri anlatılır.
5-Kahraman Polis Romanları:
Polis örgütlerinin çalışmalarını, yöntemlerini, olumlu ve olumsuz yanlarıyla anlatırlar. Kimi zaman aşırı gerçekçidirler, bütünü belgelere dayandırılmıştır. Kimi zaman da güvenlik görevlilerinin günlük yaşamları hikaye edilmiştir.
6-Polisiye Romanlar:
Bir suçun, çoğunlukla da cinayetin kimin eliyle işlenmiş olduğunu bulma odağı etrafında gelişen romanlardır. Kimi zaman okur, tüm roman kişilerini şüpheli görür. Romanın meslekten gelme veya amatör hafiye olan kahramanı, olayı saklayan giz perdesini bir takım kanıtlara dayanarak, aşama aşama kaldırıp olayı çözümlerken okur da onunla bu çözüm eylemine katılır. Roman gerçek katilin saptanmasıyla son bulur.
7-Tersine Polisiye Romanlar:
Polisiye romanlar bir bilinmeyenle başladığı halde bu türde daha kitabın başında katil apaçık ortadadır. Roman, olayı aydınlatıp suçluyu yakalamak isteyen hafiye ile yakalanmamak için çaba gösteren suçlu arasında bir çekişme şeklinde gelişir. Bu arada yeni cinayetlerin işlenmesi de söz konusu olabilir.
8-Cinayet Romanları:
Bir cinayeti, nedenleri, işlenişi ve sonuçlarıyla bir arada ele alan romanlardır. Burada cinayet ve cinayetin işlenmesine neden olan etkenlerin irdelenmesi, asıl cinayetin aydınlanmasından da, suçlunun cezalandırılmasından da daha fazla önem kazanır.
9-Tarihsel Cinayet Romanları:
Geçmiş zamanda işlenmiş, fakat bir türlü aydınlatılamamış cinayetleri ya da başka suçları konu alan, eldeki bilgilere dayanarak ye da kanıtlar uydurup yakıştırarak olayları yeni baştan canlandırıp aydınlatmaya çalışan romanlardır.
10-Psikolojik Gerilim Romanları:
Olaylar dizisinin kuruluşunu başka bir eserden iğreti olarak alırlar. Romanın ağırlık noktası; katil ile kurbanı, kimi zaman da katil ile hafiye arasındaki ilişkilerde psikolojik ortak paydalara dayanmaktadır.
11-Korku Romanları:
Polisiye Yazmak İçin Uyulması Gereken 20 Kural
Öncelikle bir dehşet ortamı, bir gerilim havası yaratma amacını gütmektedir. Romanda olayların gelişimi çoğunlukla akıl dışı niteliklerde olabileceği gibi, doğaüstü güçler ve doğaüstü varlıklar da ortaya çıkabilmektedir. Burada önemli olan okurda ürperti yaratmaktır.
Polisiye literetür araştırmacısı ve yazar S.S. van Dine'ın "Polisiye yazmak için uyulması gereken 20 kural"ı şöyle:
1 - Okuyucudan ipucu saklanmamalı, okuyucu ile dedektife eşit imkanlar sağlanmalı.
2 - Suçlunun dedektife oynadığı oyunların haricinde okuyuca akıl karıştırıcı fazladan oyun yapılmamalı.
3 - İşin içine aşk girmemeli. Asıl konu bir suçluyu adalete teslim etmek olmalı.
4 - Dedektif asıl suçlu çıkmamalı.
5 - Suçlu, akıl yürütme ile bulunmalı.
6 - Bir dedektif ipuçlarını toplamalı, analiz etmeli ve çözmeli.
7 - Mutlaka bir cinayet olmalı, 300 sayfada cinayetten az bir şey anlatmak okuyucunun çabasına saygısızlıktır.
8 - Suçlar doğal yoldan çözülmeli. Fal baktırmak, ruh çağırmak, kristal küre döndürmek gibi paranormal yöntemler sayılmıyor.
9 - Kahraman sadece bir dedektif olmalı, birden çok dedektif, okuyucuya haksızlık ve 1. ile 2. maddeye ihanettir.
10 - Suçlu, hikayede önemi olan biri olmalı, okuyucu tarafından tanınmalıdır.
11 - Katil uşak çıkmamalıdır. Bu en çaresiz yazarların yöntemidir.
12 - Kaç suç işlenirse işlensin tek bir suçlu olmalıdır.
13 - Gizli örgütlerin, mafyanın dedektif öykülerinde yeri yoktur.
14 - Suç ve araştırma bilim kurgu sınırlarına girmemeli, mantıklı olmalıdır.
15 - Gerçekler hep göz önünde olmalıdır. Okuyucu kitabı bir kere daha okursa finalden önce de her şeyin yerli yerine oturduğunu görebilmelidir.
16 - Bir polisiye uzun betimlemelere, edebi karakter çalışmalarına yer vermemelidir. Bunlar heyecanı düşüren etkenlerdir.
17 - Porfesyonel bir suçlu, suçluluk duygusu duymaz, polisiye romanlardaki suçlular da duymamalıdır.
18 - Polisiye romandaki suç asla kaza ya da intihar çıkmamalıdır. Okuyucunun kalbini kırmamak için suçun dahiyane şekilde önceden planlanmasına özen gösterilmelidir.
19 - Suçun arkasındaki sebepler kişisel olmalıdır, uluslararası komplolar ya da sadece para sebebiyle işlenen suçlar ucuz numaralardır.
20 - Aşağıda sayılacak durumlar ve objeler, kendine saygısı olan bir yazar tarafından asla kullanılmamalıdır. O kadar çok kullanılmışlardır ki, türün sevenlerine çok aşinadırlar, yazarın orijinalliğine büyük zarar verirler:
a) Suç mahalinde bırakılan sigaranın markası ile suçluyu tanımak.
b) Suçluyu korkutmak için kullanılan sahte ruh çağırma seansları.
c) Parmak izleri.
d) Suçluya havlamayan ve içeriden biri olduğunu ortaya çıkaran köpek.
e) Suçlu sanılanın şeytani ikizinin suçlu çıkması.
f) Bayıltıcı şırınga.