KERTENKELELER takımının asıl üyeleri «özkertenkeleler» (Lacertidae) iyice gelişmiş bacakları, silindir biçimli uzun vücutları, çok uzun, ince ve kırılabilir kuyrukları, dıştan görünen kulak zarları, çoğu
zaman oynak göz kapakları ile dikkati çekerler. Kafaları kemik sertliğinde ve çok köşeli pullarla örtülüdür. Kuyrukları, uzunlamasına az veya çok çıkıntılı pullardan meydana gelmiş enme halkalarla süslüdür. Kertenkelelerin dişleri oyuk ve iki ya da üç uçludur ve bunlar çenelerin iç yüzeylerinden bitmiştir. Dilleri de pullarla örtülü ve derin çatallıdır.
Tamamiyle bir Eski Dünya grubu olan «özkertenkelegiller» (Laeertidae), Avrupa'da, Asya'da ve en kalabalık bulundukları Afrika'da barınırlar. Eski Dünyada yalnız Madagaskar ile Avustralya'da özkertenkelegil yoktur.
Kertenkele gerek yerde sürünürken, gerek yüzerken son derece hızlı, âdeta gözle takip edilemeyecek kadar hızlı yol alır. Yakalanması bu bakımdan zordur. Kertenkele avcıları bu iş için çok kere ucu ilmikli bir sicimden faydalanırlar. Güneşi ve sıcağı seven bu hayvanlar, bilhassa en sıcak saatlerde ortaya çıkarlar. Kayaların ve eski duvarların üzerinde dolaşırken ve güneşlenirken görülürler. Ama yanlarına yaklaşıldı mı derhal taşların arasındaki bir oyuğa kayıp kurtulurlar. Kışın bir ine çekilip soğuktan korunurlar. Fakat buna sadece yurtlarının kuzey kesimlerinde, Norveç ile İsveç'ten Çin ile Japonya'nın kuzeyine uzanan bir hatta yaklaşıldıkça ihtiyaç duyarlar.
Kertenkeleler bol miktarda böcek, örümcek, solucan ve küçük yumuşakça yerler. Bu bakımdan insanlar tarafından korunmaları gerekir. Fakat ne yazık ki pek çoğu, yılanların, gelinciklerin, soreks'lerin, hatta kuşların kurbanı olur. Bu düşmanlarına karşı tek savunma silâhları kaçmaktır, bu arada kuyrukları çok kere koparak düşmanın elinde kalır. Sonradan iki veya üç uçlu yeni bir kuyrukları uzarsa da, bunun pullarının tertibi ilk kuyruğununkinden farklıdır.
Erkekler çiftleşme mevsiminde dişilere sahip olmak için aralarında dövüşlere girişirler. Özkertenkelegil türleri yumurtlar, fakat kiminde yavrular belli bir kuluçka devresinden sonra yumurtadan çıkar, kiminde ise tam gelişmiş yavrular yumurtlanan yumurtadan çıkmaya hazırdır. Kertenkele bir yaşından itibaren deri değiştirmeye başlar, bu arada derisi parça parça soyulur.
Bütün özkertenkelegillerin ortak özellikleri ve davranışları bunlardır. Şimdi de bellibaşlı türlerin arasındaki ayrılıkları görelim.
En yaygın kertenkelelerden biri «duvar kertenkelesi» dir (Lacerta muralis). Yazın eski duvarların, yıkıntıların ve harabelerin üzerinde çok rastlanan bu tür, gri zemin üzerinde çevreye uyan çizgiler ve açık renklerle süslüdür. Bu kertenkelenin yurdu, Orta Avrupadan Kuzey Afrika'ya ve Ön Asya'ya kadar uzanır. Tüm uzunluğu 20 santimi geçmez.
zaman oynak göz kapakları ile dikkati çekerler. Kafaları kemik sertliğinde ve çok köşeli pullarla örtülüdür. Kuyrukları, uzunlamasına az veya çok çıkıntılı pullardan meydana gelmiş enme halkalarla süslüdür. Kertenkelelerin dişleri oyuk ve iki ya da üç uçludur ve bunlar çenelerin iç yüzeylerinden bitmiştir. Dilleri de pullarla örtülü ve derin çatallıdır.
Tamamiyle bir Eski Dünya grubu olan «özkertenkelegiller» (Laeertidae), Avrupa'da, Asya'da ve en kalabalık bulundukları Afrika'da barınırlar. Eski Dünyada yalnız Madagaskar ile Avustralya'da özkertenkelegil yoktur.
Kertenkele gerek yerde sürünürken, gerek yüzerken son derece hızlı, âdeta gözle takip edilemeyecek kadar hızlı yol alır. Yakalanması bu bakımdan zordur. Kertenkele avcıları bu iş için çok kere ucu ilmikli bir sicimden faydalanırlar. Güneşi ve sıcağı seven bu hayvanlar, bilhassa en sıcak saatlerde ortaya çıkarlar. Kayaların ve eski duvarların üzerinde dolaşırken ve güneşlenirken görülürler. Ama yanlarına yaklaşıldı mı derhal taşların arasındaki bir oyuğa kayıp kurtulurlar. Kışın bir ine çekilip soğuktan korunurlar. Fakat buna sadece yurtlarının kuzey kesimlerinde, Norveç ile İsveç'ten Çin ile Japonya'nın kuzeyine uzanan bir hatta yaklaşıldıkça ihtiyaç duyarlar.
Kertenkeleler bol miktarda böcek, örümcek, solucan ve küçük yumuşakça yerler. Bu bakımdan insanlar tarafından korunmaları gerekir. Fakat ne yazık ki pek çoğu, yılanların, gelinciklerin, soreks'lerin, hatta kuşların kurbanı olur. Bu düşmanlarına karşı tek savunma silâhları kaçmaktır, bu arada kuyrukları çok kere koparak düşmanın elinde kalır. Sonradan iki veya üç uçlu yeni bir kuyrukları uzarsa da, bunun pullarının tertibi ilk kuyruğununkinden farklıdır.
Erkekler çiftleşme mevsiminde dişilere sahip olmak için aralarında dövüşlere girişirler. Özkertenkelegil türleri yumurtlar, fakat kiminde yavrular belli bir kuluçka devresinden sonra yumurtadan çıkar, kiminde ise tam gelişmiş yavrular yumurtlanan yumurtadan çıkmaya hazırdır. Kertenkele bir yaşından itibaren deri değiştirmeye başlar, bu arada derisi parça parça soyulur.
Bütün özkertenkelegillerin ortak özellikleri ve davranışları bunlardır. Şimdi de bellibaşlı türlerin arasındaki ayrılıkları görelim.
En yaygın kertenkelelerden biri «duvar kertenkelesi» dir (Lacerta muralis). Yazın eski duvarların, yıkıntıların ve harabelerin üzerinde çok rastlanan bu tür, gri zemin üzerinde çevreye uyan çizgiler ve açık renklerle süslüdür. Bu kertenkelenin yurdu, Orta Avrupadan Kuzey Afrika'ya ve Ön Asya'ya kadar uzanır. Tüm uzunluğu 20 santimi geçmez.