Salvo
Kayıtlı Üye
Ney bilinen en eski nefesli enstrumandır. M.Ö.1249'lu yıllarda Şan-kiyen'in Çin'e götürdüğü söylenen çift borulu bir düdük çalgısı vardır. Bu çalgı halen günümüzde Türkistan'da kullanılmaktadır. Koş-Ney adı verilen bu Neyin en eski Türk sazı olduğu tahmin edilmektedir.
Neyin kökeni M.Ö 3000 li yıllara dayanır. O yıllarda kullanıldığı sanılan iki Ney bugün The University of Pennsylvania Museum of Archaeology de bulunmaktadır.
Ney sazını, ilk olarak uygarlık beşiği Mezapotamya'da (Dicle ile Fırat nehirleri arasındaki bölge) Sümerler kullanmıştır. Farsça'da kamış: Na veya Nay anlamına gelir ve bugün kullandığımız " Ney " kelimesi, adını buradan almıştır.
Dünyanın en eski Neyin resmini yanda görmekteyiz.Günümüzdeki halinden pek farklı değil.Gördüğünüz gibi o zamanlarda başparesiz olarak çalınmış.
Mısırlı tarihçiler ise Ney'in icadını Tanrı Osiris'e (Mısır ilk dönem zamanı,ölümsüz yaşam için diriliş Tanrısı) dayandırırlar. Mısır'da Ney'lerin doğru tutularak üflenenlerine Mam , eğri tutularak üflenenlerine de Sebi adını vermişler. Mısır uygarlığında çifte Neylere de rastlanmış. Bu çeşit Ney'leri kadınlar çalarlarmış. Tevrat'ta da adı Hagub olarak bahsedilen bir tür ney belirtilmektedir.
Bilindiği gibi Türkler M.S. 751 Talas Savaşı'ndan sonra Müslümanlığı gönüllü olarak kabul etmişlerdir. Ancak Ney , Xlll. yüzyıldan itibaren İslâm Aleminde önem kazanmıştır. Şüphesiz bunda Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî 'nin önemi büyüktür.
Onuncu yüzyılın ikinci yarısında müzik biliminde ilk Türk Nota sistemini Farabi "Ebced Notası" olarak kullanmıştır. 1124 den sonraki yıllarda da Karahitayların (Doğu Karahanlılar) "Ayalgu" dedikleri kendilerine has bir nota yazısı geliştirip kullandıklarını sanıyoruz. Bu nota düzeni şimdi kullandığımız nota sisteminden farklıdır. Karahitayların (1124-1211) Neyi, Orta Asya' da eskiden beri kullandıklarını ve hatta onu tıpkı bir yan flüt gibi çaldıklarını Gıyaseddin Nakkaş Hocanın seyahatnâmesinden okuyoruz.
Asteklerin çaldığı bir çeşit Ney
Meksika civarında yaşayan Astekler de törenlerde Ney benzeri çalgılar kullanmışlardır. Neyin buralara kadar gelme ihtimali ise Orta Asya 'dan, Alaska yoluyla yapılan göçlerdir. Sümerlere (M.Ö. 3500 - 2000) ait kazılarda bulunan Ney ve Ney çalanlarını simgeleyen kabartma heykeller günümüzde yine Philadelphia Müzesinde sergilenmektedir.Yandaki resimde Asteklerden kalma Ney benzeri enstrumanı görmektesiniz.
Mutasavvuf Ferittin-i Atar ise Neyin kökenini H.z. Muhammed'in devrine dayandırır. Hazreti Muhammed, damadı olan Hazreti Ali'ye bir gün bazı manevi sırlardan bahsetmiş ve sır olarak aralarında kalmasını söylemiş. Hazreti Ali'de ağzını tutamamış ve gitmiş bir kuyunun içerisine bu sırları haykırmış. Allah, o kuyuda uzun bir kamış yaratmış ve bir gün deve otlatan bir çoban bu kuyudaki kamışı görünce kesmiş ve bir Ney yapmış. Peygamber efendimiz çobanı Ney çalarken görmüş ve dinlemiş. Efendimiz,Neyin melodi olarak söylediği sırları kamıştan duymuş ve damadına bu durumu soruvermiş "Sen Kuyuya sırlarımızı anlattın mı" diye. H.z. Ali'de anlattığını itiraf etmiş ve kendisinden af dilemiş. Mutasavvuf Ferittin-i Attar'ın kitabında yazan hikayeyi tema olarak meşhur Midas'ın Kulakları Efsanesine benzetebiliriz.
Tarihi Minyatür ve Gravürler de bize Ney hakkında bilgi veriyor; örneğin Topkapı Sarayı kitaplıklarında çeşitli kitaplar ve albümler içerisinde 13533 minyatür vardır. Osmanlı dönemine ait müzik enstrumanlarının yer aldığı en eski minyatür örneği Dilsuznâme (Gül ve Bülbül) dir.Enstrumanlar: Çeng, def ve borudur.
Bunların içerisinde tabi ki Ney minyatürleri de bulunmakta:
Topkapı Sarayı Müze Kütüphanesinde R. 989 yazma adı: Külliyatı Katibi, yazarı Şemseddin Muhammed b.Abdullah Nişapuri burada Çeng, Def ve Ney sazlarını görmekteyiz.
Topkapı Sarayı M.K.Yazarı Hüseyin Vehbi,yazma adı :Sürname-i Vehbi olan minyatürde Ney, Davul, Def, Kaval, Tanbur, Rebab, Miskal, Çevgen gibi sazlara rastlıyoruz.
1500 lü yıllarda da Viyana-Avusturya Ulusal Kütüphanesinde bulunan at Codex Vindobonensis adlı kitapda bir kadın neyzen gravürü vardır.
Ney üç parçadan meydana gelir;
Kamış;Ney,saz kamışından elde edilen bir enstrumandır. Bu kamışın birbirinden az ya da çok farklı cinsleri bulunur. Kamış özellikleri itibariyle en çok, Asi ve Nil nehirleri kıyılarında ve Hatay Samandağı 'nda rastlanır. Ney kesinlikle dokuz boğum olmalıdır.Doğadaki neylik kamışlar, yerden yukarıya doğru ters olarak yer alır. Ney yapılabilecek kamışlar sonbaharda, hava sıcaklığına göre Eylül - Ekim - Kasım - Aralık - Ocak aylarında kesilmelidir. Neyin dış yüzeyini kaplayan ve kamışı koruyan mine tabakası, olgunlaşma sürecinin sonunda istenen özelliğe kavuşur. Bir de neylik kamışın düzgün olması önemlidir.
Parazvane;Neylerin üst ve alt ucuna çatlamayı önlemek için takılan bir tür bileziktir. Bu metâller genelde bafon, gümüş, bakır, ya da daha sert bir alaşım olabilir. Bazen de parazvane yerine süslemek amacıyla gümüş veya başka madenlerden teller sarılabilmektedir.
Başpâre;Neylerin üst ucuna sesin daha net ve keskin çıkması için başpâre denilen bir aparat takılır. Başpare yapımında genelde manda boynuzu, fildişi, abanoz ya da derlin kulanılır. Başpârelerin dudağa temas eden dış çapı (rim), iç yüzeyindeki hazne derinliği(cup) ve dış çapları standart değildir.
Ney sazı günümüzde Arap ülkelerinin hepsinde, Hindistan'da ve Ülkemizde etnik saz olarak kullanılan ve hala popülerliği ön planda olan bir çalgıdır. Son zamanlarda Klâsik Türk Müziği ve Tasavvuf Müziği icralarıyla kalmayıp, Halk müziği, Pop ve çeşitli türdeki piyasa müzikleri olarak nitelendirdiğimiz türlerde renk sazı olarak icra edilmektedir.
Neyin kökeni M.Ö 3000 li yıllara dayanır. O yıllarda kullanıldığı sanılan iki Ney bugün The University of Pennsylvania Museum of Archaeology de bulunmaktadır.
Ney sazını, ilk olarak uygarlık beşiği Mezapotamya'da (Dicle ile Fırat nehirleri arasındaki bölge) Sümerler kullanmıştır. Farsça'da kamış: Na veya Nay anlamına gelir ve bugün kullandığımız " Ney " kelimesi, adını buradan almıştır.
Dünyanın en eski Neyin resmini yanda görmekteyiz.Günümüzdeki halinden pek farklı değil.Gördüğünüz gibi o zamanlarda başparesiz olarak çalınmış.
Mısırlı tarihçiler ise Ney'in icadını Tanrı Osiris'e (Mısır ilk dönem zamanı,ölümsüz yaşam için diriliş Tanrısı) dayandırırlar. Mısır'da Ney'lerin doğru tutularak üflenenlerine Mam , eğri tutularak üflenenlerine de Sebi adını vermişler. Mısır uygarlığında çifte Neylere de rastlanmış. Bu çeşit Ney'leri kadınlar çalarlarmış. Tevrat'ta da adı Hagub olarak bahsedilen bir tür ney belirtilmektedir.
Bilindiği gibi Türkler M.S. 751 Talas Savaşı'ndan sonra Müslümanlığı gönüllü olarak kabul etmişlerdir. Ancak Ney , Xlll. yüzyıldan itibaren İslâm Aleminde önem kazanmıştır. Şüphesiz bunda Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî 'nin önemi büyüktür.
Onuncu yüzyılın ikinci yarısında müzik biliminde ilk Türk Nota sistemini Farabi "Ebced Notası" olarak kullanmıştır. 1124 den sonraki yıllarda da Karahitayların (Doğu Karahanlılar) "Ayalgu" dedikleri kendilerine has bir nota yazısı geliştirip kullandıklarını sanıyoruz. Bu nota düzeni şimdi kullandığımız nota sisteminden farklıdır. Karahitayların (1124-1211) Neyi, Orta Asya' da eskiden beri kullandıklarını ve hatta onu tıpkı bir yan flüt gibi çaldıklarını Gıyaseddin Nakkaş Hocanın seyahatnâmesinden okuyoruz.
Asteklerin çaldığı bir çeşit Ney
Meksika civarında yaşayan Astekler de törenlerde Ney benzeri çalgılar kullanmışlardır. Neyin buralara kadar gelme ihtimali ise Orta Asya 'dan, Alaska yoluyla yapılan göçlerdir. Sümerlere (M.Ö. 3500 - 2000) ait kazılarda bulunan Ney ve Ney çalanlarını simgeleyen kabartma heykeller günümüzde yine Philadelphia Müzesinde sergilenmektedir.Yandaki resimde Asteklerden kalma Ney benzeri enstrumanı görmektesiniz.
Mutasavvuf Ferittin-i Atar ise Neyin kökenini H.z. Muhammed'in devrine dayandırır. Hazreti Muhammed, damadı olan Hazreti Ali'ye bir gün bazı manevi sırlardan bahsetmiş ve sır olarak aralarında kalmasını söylemiş. Hazreti Ali'de ağzını tutamamış ve gitmiş bir kuyunun içerisine bu sırları haykırmış. Allah, o kuyuda uzun bir kamış yaratmış ve bir gün deve otlatan bir çoban bu kuyudaki kamışı görünce kesmiş ve bir Ney yapmış. Peygamber efendimiz çobanı Ney çalarken görmüş ve dinlemiş. Efendimiz,Neyin melodi olarak söylediği sırları kamıştan duymuş ve damadına bu durumu soruvermiş "Sen Kuyuya sırlarımızı anlattın mı" diye. H.z. Ali'de anlattığını itiraf etmiş ve kendisinden af dilemiş. Mutasavvuf Ferittin-i Attar'ın kitabında yazan hikayeyi tema olarak meşhur Midas'ın Kulakları Efsanesine benzetebiliriz.
Tarihi Minyatür ve Gravürler de bize Ney hakkında bilgi veriyor; örneğin Topkapı Sarayı kitaplıklarında çeşitli kitaplar ve albümler içerisinde 13533 minyatür vardır. Osmanlı dönemine ait müzik enstrumanlarının yer aldığı en eski minyatür örneği Dilsuznâme (Gül ve Bülbül) dir.Enstrumanlar: Çeng, def ve borudur.
Bunların içerisinde tabi ki Ney minyatürleri de bulunmakta:
Topkapı Sarayı Müze Kütüphanesinde R. 989 yazma adı: Külliyatı Katibi, yazarı Şemseddin Muhammed b.Abdullah Nişapuri burada Çeng, Def ve Ney sazlarını görmekteyiz.
Topkapı Sarayı M.K.Yazarı Hüseyin Vehbi,yazma adı :Sürname-i Vehbi olan minyatürde Ney, Davul, Def, Kaval, Tanbur, Rebab, Miskal, Çevgen gibi sazlara rastlıyoruz.
1500 lü yıllarda da Viyana-Avusturya Ulusal Kütüphanesinde bulunan at Codex Vindobonensis adlı kitapda bir kadın neyzen gravürü vardır.
Ney üç parçadan meydana gelir;
Kamış;Ney,saz kamışından elde edilen bir enstrumandır. Bu kamışın birbirinden az ya da çok farklı cinsleri bulunur. Kamış özellikleri itibariyle en çok, Asi ve Nil nehirleri kıyılarında ve Hatay Samandağı 'nda rastlanır. Ney kesinlikle dokuz boğum olmalıdır.Doğadaki neylik kamışlar, yerden yukarıya doğru ters olarak yer alır. Ney yapılabilecek kamışlar sonbaharda, hava sıcaklığına göre Eylül - Ekim - Kasım - Aralık - Ocak aylarında kesilmelidir. Neyin dış yüzeyini kaplayan ve kamışı koruyan mine tabakası, olgunlaşma sürecinin sonunda istenen özelliğe kavuşur. Bir de neylik kamışın düzgün olması önemlidir.
Parazvane;Neylerin üst ve alt ucuna çatlamayı önlemek için takılan bir tür bileziktir. Bu metâller genelde bafon, gümüş, bakır, ya da daha sert bir alaşım olabilir. Bazen de parazvane yerine süslemek amacıyla gümüş veya başka madenlerden teller sarılabilmektedir.
Başpâre;Neylerin üst ucuna sesin daha net ve keskin çıkması için başpâre denilen bir aparat takılır. Başpare yapımında genelde manda boynuzu, fildişi, abanoz ya da derlin kulanılır. Başpârelerin dudağa temas eden dış çapı (rim), iç yüzeyindeki hazne derinliği(cup) ve dış çapları standart değildir.
Ney sazı günümüzde Arap ülkelerinin hepsinde, Hindistan'da ve Ülkemizde etnik saz olarak kullanılan ve hala popülerliği ön planda olan bir çalgıdır. Son zamanlarda Klâsik Türk Müziği ve Tasavvuf Müziği icralarıyla kalmayıp, Halk müziği, Pop ve çeşitli türdeki piyasa müzikleri olarak nitelendirdiğimiz türlerde renk sazı olarak icra edilmektedir.
