Motil Aeromonas Hastalığı - Akvaryum
Aeromonas genusuna dahil olan bakteriler suda, toprakta ve tabiatta bol miktarda bulunur. bu bakterilerin hemen hemen hepsi geniş sıcaklık limitlerinde üreyebilir. balıklar aeromonas'ların konakçısı durumundadırlar. eğer balıkların savunma mekanizması bozulur ise invazyona (yayılma) neden olur. motil aeromonas hastalığı tabiri 1974 yılında kabul edilmiştir. daha önceleri hastalığa hemorajik septisemi, red sore of pike, red mouth disease, kurbağaların kızıl bacak enfeksiyonu, tatlı su yılan balığı hastalığı ve bakteriyel septisemi gibi çeşitli isimler verilmiştir. hastalık akut, subakut, kronik veya latent olarak balıklarda, amfibilerde (kurbağalarda) reptillerde (sürüngenlerde), kuşlarda ve kara hayvanlarında görülür.
Hastalığın etiyolojisi:
motil aeromonas'ların taksonomisi (sınıflandırılması) henüz tam olarak yapılmış değildir. iki tanınmış türün balıklarda hastalık yaptığı bildirilmiştir. motil aeromonas'lar: aeromonas hydrophila, a. punctata ve a. sobria olmak üzere üç tür olarak karşımıza çıkmaktadır. ilk iki etken birbirine oldukça benzerdir. bazı türlerde a. punctata'nın, bazı türlerde ise a. hydrophila'nın hastalık yaptığı söylenmektedir. son yıllarda yapılan çalışmalarda a. punctata ve a. hydrophila ve a. sobria'nın üçünün de aynı etken a. hydrophila olduğu bildirilmektedir. a. hydrophila çeşitli kaynaklarda bacillus hydrophlis, proteus hydrophlis, aerobacter liquafasiens, pseudomonas hydrophila, pseudomonas punctatum, bacterium punctatum, aeromonas punctatum'da denilmektedir. bu mikroorganizmalar, balıklarda obligat (zorunlu) patojen değildir. birçok balık türünde doğal konakcısıdır. balıklarda sekunder veya fakültatif patojendir.
Çoğrafik dağılım
tüm dünyada yaygın olup çoğunlukla tatlı sularda görülür. nadir olarak acı ve tuzlu sularda da görülür. aeromonas, kuşlar, kara hayvanları, kurbağalar ve sürüngenler vasıtasıyla balıklara bulaşır. tüm tatlı sularda, soğuk ve ılık sularda motil aeromonas hastalığı görülür. tuzlu su balıkları holofilik aeromonas hastalıklarına dayanıklı yılan, kurbağa, kaplumbağa gibi duyarlı canlılar a. hydrophila hastalığına yakalanabilirler. a. hydrophila insanda deri enfeksiyonlarına ve vücut direnci kırılmışlarda septisemik enfeksiyona neden olur. motil aeromonas enfeksiyonlarının tamamına yakını stresle ilgilidir. aşırı kalabalık populasyonlar bir yandan o2 tüketimini artırırken diğer yandan metaboliklerin konsantrasyonunu artırır. bu durum oportinistik (fırsatçı) bakterilerin enfeksiyon yapmasına neden olur. yeterli beslenmeyen, solungaçları hasarlı, yaralı balıklar, pulların dökülmüş olması ve stres hastalığın çıkmasına neden olur.
motil aeromonas etkileri ılıman iklimlerde bahar aylarında ortaya çıkar. bu durum muhtemelen termal stresle ilgilidir. enfeksiyon genel olarak oral yolla bulaşır. ancak deri ve yüzgeçlerin bütünlüğünde bir zarar görüldüğünde enfeksiyon buradan bulaşabilir. balıkta dış parazitlerin bulunması bakterilerin dış parazitler tarafından bulaştırıldığı düşündürür. genç balıklar hastalığa daha duyarlı ve yaşlı balıklar hastalığın portörüymüş gibi davranır. mikroorganizmalar bağırsakta ürer ve kan ile tüm vücuda yayılır. 7-8ºc'nin altında hastalık görülmez (9,4ºc). su sıcaklığı 12-14ºc'ye çıktığında enfeksiyon patlak verir. özellikle balıklar stres içindeyken hastalık ortaya çıkar. hasta balık suya çok miktarda etken olan mikroorganizmayı bırakır ve bu durun diğer balıklar için tehlike arz eder. a. hydrophila yumurtanın dış yüzeyinde bulunur ve bu yönden enfeksiyon bulaşır. fakat yumurtalar dezenfektanlarla temizlenerek etken giderilir. 40-50 ppm polyvinil-prinidol-iyot ile 10 dakika banyo ettirilir. daha sonra polivinil-prinidol iyotun etkisi sodyum tiyosülfat ile nötralize edilmelidir. 4ppm'lik metilen mavisi sudaki bakteri sayısını azaltır.
Hastalığın belirtileri
yüzgeç kaidesinde kızarıklık, ağızda, altçene, operculumda, anüs ve çevresinde kanamalar görülür, iç organların ve peritonun kızarık olduğu dikkati çeker. kaslardan dilim şeklinde kesit alındığında peteşial (noktalar halinde) kanamalar görülür. bağırsaklar genellikle kızarık, içlerinde kanlı mukus vardır.
Teşhis:
etkenin izolasyonu (üretimi) ve identifikasyonu (adlandırılması) ile olur. identifikasyondan sonra teşhis konur. a.hydrophila 0,8-1,0x2,0-3,5µm ebadındadır. kısa çomakçık veya kokoid tarzda görülür. bakteri boyandığı zaman tek tek veya çiftler halinde bazende zincir şeklinde görünürler. hareketli,gr(-), sporsuz,kapsülsüz,mikroorganizmalardır. standart agarda (sa), kanlı agarda (ka) ve tsa'da izole edilir. motil aeromonas'ların çoğunluğu pigment oluşturmaz. bazı suşları suda çözünen kahverengi pigment meydana oluştururlar. a. hydrophila hareketli olması nedeni ile a. salmonicida'dan ayrılır. aeromonas'ların tamamına yakını oportinistik patojendirler. 40 kadar serotipi vardır..
Tedavi ve kontrol
koruma amacıyla sulara 4 mg/l metilen mavisi ilave edilirse bakteri sayısı düşürülür. hastalık çıktığında antibiyogram sonucuna göre antibiyotik veya sülfanamidlerden en uygun olanı oral yolla uygun dozda verilir. sulfamerazin 200mg/kg ca dozunda 10 gün, kloramfenikol 50-70mg/kg ca dozunda 5-10 gün, oxytetracycline 75mg/kg ca dozunda 10 gün kullanılabilinir.
not: motil aeromonas enfeksiyonu genellikle ipn ile ortaya çıkar. tedaviye başlamadan önce ipn yönünden pozitif olup olmadığına bakılmalıdır.
Aeromonas genusuna dahil olan bakteriler suda, toprakta ve tabiatta bol miktarda bulunur. bu bakterilerin hemen hemen hepsi geniş sıcaklık limitlerinde üreyebilir. balıklar aeromonas'ların konakçısı durumundadırlar. eğer balıkların savunma mekanizması bozulur ise invazyona (yayılma) neden olur. motil aeromonas hastalığı tabiri 1974 yılında kabul edilmiştir. daha önceleri hastalığa hemorajik septisemi, red sore of pike, red mouth disease, kurbağaların kızıl bacak enfeksiyonu, tatlı su yılan balığı hastalığı ve bakteriyel septisemi gibi çeşitli isimler verilmiştir. hastalık akut, subakut, kronik veya latent olarak balıklarda, amfibilerde (kurbağalarda) reptillerde (sürüngenlerde), kuşlarda ve kara hayvanlarında görülür.
Hastalığın etiyolojisi:
motil aeromonas'ların taksonomisi (sınıflandırılması) henüz tam olarak yapılmış değildir. iki tanınmış türün balıklarda hastalık yaptığı bildirilmiştir. motil aeromonas'lar: aeromonas hydrophila, a. punctata ve a. sobria olmak üzere üç tür olarak karşımıza çıkmaktadır. ilk iki etken birbirine oldukça benzerdir. bazı türlerde a. punctata'nın, bazı türlerde ise a. hydrophila'nın hastalık yaptığı söylenmektedir. son yıllarda yapılan çalışmalarda a. punctata ve a. hydrophila ve a. sobria'nın üçünün de aynı etken a. hydrophila olduğu bildirilmektedir. a. hydrophila çeşitli kaynaklarda bacillus hydrophlis, proteus hydrophlis, aerobacter liquafasiens, pseudomonas hydrophila, pseudomonas punctatum, bacterium punctatum, aeromonas punctatum'da denilmektedir. bu mikroorganizmalar, balıklarda obligat (zorunlu) patojen değildir. birçok balık türünde doğal konakcısıdır. balıklarda sekunder veya fakültatif patojendir.
Çoğrafik dağılım
tüm dünyada yaygın olup çoğunlukla tatlı sularda görülür. nadir olarak acı ve tuzlu sularda da görülür. aeromonas, kuşlar, kara hayvanları, kurbağalar ve sürüngenler vasıtasıyla balıklara bulaşır. tüm tatlı sularda, soğuk ve ılık sularda motil aeromonas hastalığı görülür. tuzlu su balıkları holofilik aeromonas hastalıklarına dayanıklı yılan, kurbağa, kaplumbağa gibi duyarlı canlılar a. hydrophila hastalığına yakalanabilirler. a. hydrophila insanda deri enfeksiyonlarına ve vücut direnci kırılmışlarda septisemik enfeksiyona neden olur. motil aeromonas enfeksiyonlarının tamamına yakını stresle ilgilidir. aşırı kalabalık populasyonlar bir yandan o2 tüketimini artırırken diğer yandan metaboliklerin konsantrasyonunu artırır. bu durum oportinistik (fırsatçı) bakterilerin enfeksiyon yapmasına neden olur. yeterli beslenmeyen, solungaçları hasarlı, yaralı balıklar, pulların dökülmüş olması ve stres hastalığın çıkmasına neden olur.
motil aeromonas etkileri ılıman iklimlerde bahar aylarında ortaya çıkar. bu durum muhtemelen termal stresle ilgilidir. enfeksiyon genel olarak oral yolla bulaşır. ancak deri ve yüzgeçlerin bütünlüğünde bir zarar görüldüğünde enfeksiyon buradan bulaşabilir. balıkta dış parazitlerin bulunması bakterilerin dış parazitler tarafından bulaştırıldığı düşündürür. genç balıklar hastalığa daha duyarlı ve yaşlı balıklar hastalığın portörüymüş gibi davranır. mikroorganizmalar bağırsakta ürer ve kan ile tüm vücuda yayılır. 7-8ºc'nin altında hastalık görülmez (9,4ºc). su sıcaklığı 12-14ºc'ye çıktığında enfeksiyon patlak verir. özellikle balıklar stres içindeyken hastalık ortaya çıkar. hasta balık suya çok miktarda etken olan mikroorganizmayı bırakır ve bu durun diğer balıklar için tehlike arz eder. a. hydrophila yumurtanın dış yüzeyinde bulunur ve bu yönden enfeksiyon bulaşır. fakat yumurtalar dezenfektanlarla temizlenerek etken giderilir. 40-50 ppm polyvinil-prinidol-iyot ile 10 dakika banyo ettirilir. daha sonra polivinil-prinidol iyotun etkisi sodyum tiyosülfat ile nötralize edilmelidir. 4ppm'lik metilen mavisi sudaki bakteri sayısını azaltır.
Hastalığın belirtileri
yüzgeç kaidesinde kızarıklık, ağızda, altçene, operculumda, anüs ve çevresinde kanamalar görülür, iç organların ve peritonun kızarık olduğu dikkati çeker. kaslardan dilim şeklinde kesit alındığında peteşial (noktalar halinde) kanamalar görülür. bağırsaklar genellikle kızarık, içlerinde kanlı mukus vardır.
Teşhis:
etkenin izolasyonu (üretimi) ve identifikasyonu (adlandırılması) ile olur. identifikasyondan sonra teşhis konur. a.hydrophila 0,8-1,0x2,0-3,5µm ebadındadır. kısa çomakçık veya kokoid tarzda görülür. bakteri boyandığı zaman tek tek veya çiftler halinde bazende zincir şeklinde görünürler. hareketli,gr(-), sporsuz,kapsülsüz,mikroorganizmalardır. standart agarda (sa), kanlı agarda (ka) ve tsa'da izole edilir. motil aeromonas'ların çoğunluğu pigment oluşturmaz. bazı suşları suda çözünen kahverengi pigment meydana oluştururlar. a. hydrophila hareketli olması nedeni ile a. salmonicida'dan ayrılır. aeromonas'ların tamamına yakını oportinistik patojendirler. 40 kadar serotipi vardır..
Tedavi ve kontrol
koruma amacıyla sulara 4 mg/l metilen mavisi ilave edilirse bakteri sayısı düşürülür. hastalık çıktığında antibiyogram sonucuna göre antibiyotik veya sülfanamidlerden en uygun olanı oral yolla uygun dozda verilir. sulfamerazin 200mg/kg ca dozunda 10 gün, kloramfenikol 50-70mg/kg ca dozunda 5-10 gün, oxytetracycline 75mg/kg ca dozunda 10 gün kullanılabilinir.
not: motil aeromonas enfeksiyonu genellikle ipn ile ortaya çıkar. tedaviye başlamadan önce ipn yönünden pozitif olup olmadığına bakılmalıdır.