sensiz olmaz
Kayıtlı Üye
Diye adlandırılan tahliller, klasik ve modern iktisatçıların milletlerarası değişimleri açıklayan görüşlerini geliştirmiş ve sistemleştirmiş bir sentezdir. Milletlerarası ticari ilişkilerin eskidenberi tartışma konusu oluşturmuş bazı yönlerini Matematik Teori berraklığa kavuşturmuştur. Matematik Teorinin tahlilleri, aynı zamanda ekonometrik incelemelere zemin hazırlamıştır.
Ricardo, bir ülkenin gayrısafi milli hasılasını teşkil eden mallar arasında sabit bir dönüşüm oranı bulunduğunu varsaymıştır. Başka bir deyişle ülkede tek bir üretim faktörü (örneğin emek) bulunmaktadır. j ülkesinde i malını üretmek için gerekli emek miktarı aij olsun. Şu halde mukayeseli üstünlük teoremine göre a11/a12 < a21/a22 ise 1 no.lu ülke 1 no.lu malı üretmelidir.
Ülke ve mal sayısı ikiyi aştığında karşılaştırmalı üstünlük veya uzmanlaşma modelinde çözüme varmak güçleşmektedir (Graham. 1948). n adet ülkenin ve m adet malın ele alındığı bir sistemde Sk şeklinde tasnif edilebilen mn adet alternatif bulunacaktır. akESk ihtisaslaşma tasnifinde j ülkesinin i malında ihtisaslaşması ak(j) = i ile gösterilsin. Buna göre herhangi bir akESk için ihtisaslaşmasının etkin olabilmesi
Nihai mallar yanında ara malların da mevcut bulunduğu ve Dış Ticaret e konu teşkil ettiği bir sistemde çözüm değişik olmaktadır (McKenzie. 1955). j ülkesinde k üretim vetiresi için inputoutput vektörü yjk olsun. Bu vektörün karşılığı olan gayrıseyyal input vektörü xjk, mal fiyatları vektörü p ve faktör fiyatları vektörü wj ile gösterilsin. Net dünya hasılası y ve j ülkesinde faktör inputu xj olsun. j ülkesi için elverişli üretim süreçleri seti lj ile ifade edilsin. Bu takdirde (y, x1 , ..., xn) dünya output'unun etkin olabilmesi şu şartlara bağlı kalacaktır:
(3)
Heckscher-Ohlin Teoremine göre Dış Ticaret in serbest olması halinde faktör fiyatları bütün ülkelerde birbirine eşit hale gelecektir, p ve w veri ise denge şartı olarak
p. yk + w. xk = 0 (4)
yazılabilir. (p.) gibi bir başka denge fiyat setinin mevcut olmasına imkan yoktur. Çünkü bu takdirde üretim faktörlerinin tümü kullanılmıyor demektir; yani, bu durumda faktör fiyatları vektörü, p mal fiyatları vektörü ve xj faktör arzı ile tutarsız hale gelmektedir.
i malının minimum maliyet süreci endeksi ki olsun. Buna göre tam rekabet şartları altında denge
pi = w xki
halinde belirecektir. Burada xki, faktör fiyatları vektörüne (w) bağlı bir eleman olmaktadır. Mal sayısı ile faktör sayısı birbirine eşitse buradan bir A=[xki] kare matrisi elde edilir. w>0 için bu matrisin esas minörleri positif ise
p = w A
yazılabilir.
Yukardaki sonuç yardımıyla Stolper Samuelson teoremi yeniden gözden geçirilebilir. Teoremin geçerli olabilmesi için şu şart gereklidir: Mallar ile üretim faktörleri Ekonomi de o şekilde bir araya gelmişlerdir ki diğer malların fiyatları sabitken bir tanesinin fiyatında meydana gelen bir yükselme, bahis konusu malın üretiminde kullanılan faktörün fiyatında artma, diğer faktörlerin fiyatlarında düşme eğilimi yaratır.
p = wA ve wdA = O ve dolayısıyla dp = dwA ve dw = dpA-1 olduğundan, ve A nın esas minörleri positif işaret taşıdığından faktör fiyatlarının eşitlenmesi teoremi, tutarlılığını muhafaza etmektedir.
Keynes'in kısa dönemli eksik istihdam dengesi modeli ve çarpan mekanizması sonraları uluslararası iktisadi ilişkiler alanına da uygulanmıştır (Metzler, 1950).
i ülkesinde bağımsız harcamalar ai, bahis konusu ülkenin geliri yi, i ülkesinin i mallarına yönelmiş marjinal harcama meyli mij olsun. Buna göre denge
yi = ∑ j mij yk + aj i = 1 .....n } (5)
veya
y = (l-M) -1 A
denklemi ile gösterilebilir. Burada M marjinal meyillerin matrisidir. Aynı ilişkiden faydalanarak dinamik Keynes'yen sistem
y(t+1)=My(t)+a (6)
eşitliği ile belirtilebilir.
Yatırımların uyarılmış olduğu durum da aynı model içinde bir çarpan - hızlandıran mekanizması halinde ele alınabilir (Brovvn ve Jones, 1962):
y(t+1)=My(t)+C[y(t+1) - y(t)]+a
veya
y(t+1)=[I-(I-C)-1(I-M)]y(t)+(I-C)-1a (7)
Bütün ülkeleri içine alan bir modelde dengeye varılıp varılamıyacağı ilginç bir sorundur. Bu konu etrafında ancak yakın yıllarda çaba harcanmıştır (McKenzie. 1954; Nikaide. 1956). Böyle bir modelde talep ilişkilerinin dikkate alınması gerektiği açıktır. Ayrıca faktör arzları da değişebilir nitelikli olarak ele alınabilir. Böyle bir denğe modeli, (3) no.lu ilişkilere
y= ∑1 j f1j (p. wj), (8)
xj = f2j (p,wj) i=1.....n
ilişkileri eklenerek genel olarak tanımlanabilir.
Bu modelde tek tek ülkeler talep yönünde birer tüketici birey olarak ele alınabilir. Her ülkeye ait talep fonksiyonunun devamlılığı (3) no. lu ilişkilerde mevcut olan karlılık şartına yani,
(p, wj) ¹ 0 ilişkisine bağlıdır.
Tam rekabet modelinin bilinen şartları, özellikle üretim fonksiyonlarının doğrusal türdeş olmaları ve talebin devamlılığı varsayımları altında bir dengeden bahsedilebilir. Fakat bu sonuç bahis konusu dengenin mutlaka kararlı olacağı anlamına gelmez, (Koopmarts 1957). istikrarlı bir fiyat yordamı (tatonnement) vetiresi mevcut bulunmadıkça kararlı piyasa dengesinden bahsedilemez. istikrarlı tatonnement ise bazı özel var, sayımlar altında düşünülebilir. Örneğin, bütün mallar birbirleriyle ikame edilebilir veya piyasada beliren tercih teoreminin zayıf aksiyonu piyasa talep fonksiyonları için geçerli ise (Arrow, 1959) böyle bir vetire mevcut olabilir.
Almancası : mathematische Theorie des Aussenhandels.
Fransızcası : théorie mathamatique du commerce international.
İngilizcesi : mathematicai theory of International trade.
(Bk; Dış Ticaret Teorisi. Klasik Dış Ticaret Teorisi, Heckscher - Ohlin Teoremi, Keynesyen Dış Ticaret Teorisi).
Ricardo, bir ülkenin gayrısafi milli hasılasını teşkil eden mallar arasında sabit bir dönüşüm oranı bulunduğunu varsaymıştır. Başka bir deyişle ülkede tek bir üretim faktörü (örneğin emek) bulunmaktadır. j ülkesinde i malını üretmek için gerekli emek miktarı aij olsun. Şu halde mukayeseli üstünlük teoremine göre a11/a12 < a21/a22 ise 1 no.lu ülke 1 no.lu malı üretmelidir.
Ülke ve mal sayısı ikiyi aştığında karşılaştırmalı üstünlük veya uzmanlaşma modelinde çözüme varmak güçleşmektedir (Graham. 1948). n adet ülkenin ve m adet malın ele alındığı bir sistemde Sk şeklinde tasnif edilebilen mn adet alternatif bulunacaktır. akESk ihtisaslaşma tasnifinde j ülkesinin i malında ihtisaslaşması ak(j) = i ile gösterilsin. Buna göre herhangi bir akESk için ihtisaslaşmasının etkin olabilmesi
Nihai mallar yanında ara malların da mevcut bulunduğu ve Dış Ticaret e konu teşkil ettiği bir sistemde çözüm değişik olmaktadır (McKenzie. 1955). j ülkesinde k üretim vetiresi için inputoutput vektörü yjk olsun. Bu vektörün karşılığı olan gayrıseyyal input vektörü xjk, mal fiyatları vektörü p ve faktör fiyatları vektörü wj ile gösterilsin. Net dünya hasılası y ve j ülkesinde faktör inputu xj olsun. j ülkesi için elverişli üretim süreçleri seti lj ile ifade edilsin. Bu takdirde (y, x1 , ..., xn) dünya output'unun etkin olabilmesi şu şartlara bağlı kalacaktır:
(3)
Heckscher-Ohlin Teoremine göre Dış Ticaret in serbest olması halinde faktör fiyatları bütün ülkelerde birbirine eşit hale gelecektir, p ve w veri ise denge şartı olarak
p. yk + w. xk = 0 (4)
yazılabilir. (p.) gibi bir başka denge fiyat setinin mevcut olmasına imkan yoktur. Çünkü bu takdirde üretim faktörlerinin tümü kullanılmıyor demektir; yani, bu durumda faktör fiyatları vektörü, p mal fiyatları vektörü ve xj faktör arzı ile tutarsız hale gelmektedir.
i malının minimum maliyet süreci endeksi ki olsun. Buna göre tam rekabet şartları altında denge
pi = w xki
halinde belirecektir. Burada xki, faktör fiyatları vektörüne (w) bağlı bir eleman olmaktadır. Mal sayısı ile faktör sayısı birbirine eşitse buradan bir A=[xki] kare matrisi elde edilir. w>0 için bu matrisin esas minörleri positif ise
p = w A
yazılabilir.
Yukardaki sonuç yardımıyla Stolper Samuelson teoremi yeniden gözden geçirilebilir. Teoremin geçerli olabilmesi için şu şart gereklidir: Mallar ile üretim faktörleri Ekonomi de o şekilde bir araya gelmişlerdir ki diğer malların fiyatları sabitken bir tanesinin fiyatında meydana gelen bir yükselme, bahis konusu malın üretiminde kullanılan faktörün fiyatında artma, diğer faktörlerin fiyatlarında düşme eğilimi yaratır.
p = wA ve wdA = O ve dolayısıyla dp = dwA ve dw = dpA-1 olduğundan, ve A nın esas minörleri positif işaret taşıdığından faktör fiyatlarının eşitlenmesi teoremi, tutarlılığını muhafaza etmektedir.
Keynes'in kısa dönemli eksik istihdam dengesi modeli ve çarpan mekanizması sonraları uluslararası iktisadi ilişkiler alanına da uygulanmıştır (Metzler, 1950).
i ülkesinde bağımsız harcamalar ai, bahis konusu ülkenin geliri yi, i ülkesinin i mallarına yönelmiş marjinal harcama meyli mij olsun. Buna göre denge
yi = ∑ j mij yk + aj i = 1 .....n } (5)
veya
y = (l-M) -1 A
denklemi ile gösterilebilir. Burada M marjinal meyillerin matrisidir. Aynı ilişkiden faydalanarak dinamik Keynes'yen sistem
y(t+1)=My(t)+a (6)
eşitliği ile belirtilebilir.
Yatırımların uyarılmış olduğu durum da aynı model içinde bir çarpan - hızlandıran mekanizması halinde ele alınabilir (Brovvn ve Jones, 1962):
y(t+1)=My(t)+C[y(t+1) - y(t)]+a
veya
y(t+1)=[I-(I-C)-1(I-M)]y(t)+(I-C)-1a (7)
Bütün ülkeleri içine alan bir modelde dengeye varılıp varılamıyacağı ilginç bir sorundur. Bu konu etrafında ancak yakın yıllarda çaba harcanmıştır (McKenzie. 1954; Nikaide. 1956). Böyle bir modelde talep ilişkilerinin dikkate alınması gerektiği açıktır. Ayrıca faktör arzları da değişebilir nitelikli olarak ele alınabilir. Böyle bir denğe modeli, (3) no.lu ilişkilere
y= ∑1 j f1j (p. wj), (8)
xj = f2j (p,wj) i=1.....n
ilişkileri eklenerek genel olarak tanımlanabilir.
Bu modelde tek tek ülkeler talep yönünde birer tüketici birey olarak ele alınabilir. Her ülkeye ait talep fonksiyonunun devamlılığı (3) no. lu ilişkilerde mevcut olan karlılık şartına yani,
(p, wj) ¹ 0 ilişkisine bağlıdır.
Tam rekabet modelinin bilinen şartları, özellikle üretim fonksiyonlarının doğrusal türdeş olmaları ve talebin devamlılığı varsayımları altında bir dengeden bahsedilebilir. Fakat bu sonuç bahis konusu dengenin mutlaka kararlı olacağı anlamına gelmez, (Koopmarts 1957). istikrarlı bir fiyat yordamı (tatonnement) vetiresi mevcut bulunmadıkça kararlı piyasa dengesinden bahsedilemez. istikrarlı tatonnement ise bazı özel var, sayımlar altında düşünülebilir. Örneğin, bütün mallar birbirleriyle ikame edilebilir veya piyasada beliren tercih teoreminin zayıf aksiyonu piyasa talep fonksiyonları için geçerli ise (Arrow, 1959) böyle bir vetire mevcut olabilir.
Almancası : mathematische Theorie des Aussenhandels.
Fransızcası : théorie mathamatique du commerce international.
İngilizcesi : mathematicai theory of International trade.
(Bk; Dış Ticaret Teorisi. Klasik Dış Ticaret Teorisi, Heckscher - Ohlin Teoremi, Keynesyen Dış Ticaret Teorisi).