ashli
Bayan Üye
Maslow teorisi veya İhtiyaçlar Hiyerarşisi Teorisi, Amerikalı psikolog Abraham Maslow tarafından 1943 yılında yayınlanmış bir çalışmada ortaya atılmış ve sonrasında geliştirilmiş bir insan psikolojisi teorisidir.
Maslow teorisi, insanların belirli kategorilerdeki ihtiyaçlarını karşılamalarıyla, kendi içlerinde bir hiyerarşi oluşturan daha 'üst ihtiyaçlar'ı tatmin etme arayışına girdiklerini ve bireyin kişilik gelişiminin, o an için başat olan ihtiyaç kategorisinin niteliği tarafınan belirlendiğini sözkonusu etmektedir. Maslow'un kişilik kategorileri kendi aralarında bir dizilim oluştururlar ve her ihtiyaç kategorisine bir kişilik gelişme düzeyi karşılık gelir. Birey, bir kategorideki ihtiyaçları tam olarak gideremeden bir üst düzeydeki ihtiyaç kategorisine, dolayısıyla kişilik gelişme düzeyine geçemez.
Bu teori (Maslow's hierarchy of needs) motivasyon konusunda ortaya atılan ilk içerik teorilerindendir (content theories). Motivasyonu ihtiyaçlara bağlayan Maslow (1954), esas olarak beş basamakta topladığı ihtiyaçların hiyerarşik bir düzende ve bir piramid gibi yapılandığını öne sürmüştür. Maslow, gereksinimleri şu şekilde kategorize etmektedir.
Belirli bir kategorideki gereksinimler tam olarak karşılanmadan kişi bir üst düzeydeki kategorinin gereksinimlerini algılamaz, böyle gereksinimleri yoktur. Örnek olarak günlük olarak karnını doyurabilen fakat güvenlik içinde bulunmayan, kendini sürekli olarak olası bir tehdit altında algılayan bir insanın, dünya görüşünü geliştirmek için kitap okumak gibi bir gereksinimi yoktur.
Belirli bir gereksinim kategorisindeki gereksinimlerin karşılanması durumunda kişi, bir üst kategorideki gereksinimleri karşılamaya yönelecektir. Bu durum kişilik gelişme düzeyini de bir üst düzeye sürükleyecektir.
Maslow psikoloji çalışmalarını 'zihin özürlü' veya 'sinir hastası' süjelerden ziyade, Albert Einstein, Jane Addams, Eleanor Roosevelt gibi örnek teşkil edebilecek insanlar üzerinde yoğunlaştırmıştır. "Özürlü, gelişmemiş, olgunlaşmamış, sağlıksız, kendi kişiliklerini tayin edememiş, insan ilişkileri çarpık, agresif, provokatör, kompleksli, tutarsız, kaypak süjelere dayalı araştırmaların, özürlü bir psikoloji ve felsefeye temel oluşturacağını" savunmuştur. (Motivation and Personality, 1987)
Maslow’un psikoloji ve davranış bilimleri açısından önem kazanmasına neden olan teorisi ise ‘Maslow Teorisi’ olarak da anılan meşhur ‘İhtiyaçlar hiyerarşisi teorisi’dir. Buna göre bireyin davranışlarında iki ana çıkış noktası vardır: Birincisi, her davranış belli bir ihtiyacı karşılamaya yöneliktir. İkincisi ise bu ihtiyaçların bir hiyerarşisi vardır.
Bu hiyerarşideki kademeler ise şöyledir:
Teoriye göre bireylerin bu aşamaları gerçekleştirme oranları kişiden kişiye farklılık gösterir ve üst basamağa çıktıkça bunun gerçekleştirilme oranları azalma gösterir. Hatta bazı bireyler üst basamaklara hiç çıkamazlar.
Bireyin ihtiyaçları, yukarıdaki sıraya göre doyurulmazsa, bireyin gelişimi de tamamlanmış sayılmaz. Maslow’un bu teorisini çürütmeye çalışan bilimadamları da olmuştur, ancak bu bilimadamlarının öne sürdüğü Charles Bukowski gibi örnekler yalnızca istisna olarak değerlendirilmiştir. (Charles Bukowski, kendi duygularını doyurmuş ancak karnını doyuramamış bir yazardır. İlk basamaklar doyurulmadığı halde, ‘kendini gerçekleştirme’ basamağına ulaşmıştır. Ancak ‘istisna’ olarak değerlendirildiği için Maslow’un Hiyerarşi Tezi çürütülememiştir.)
Bireylerin gereksinimleri, gelişmeleriyle doğru orantılı olarak artmaktadır.
Maslow teorisi, insanların belirli kategorilerdeki ihtiyaçlarını karşılamalarıyla, kendi içlerinde bir hiyerarşi oluşturan daha 'üst ihtiyaçlar'ı tatmin etme arayışına girdiklerini ve bireyin kişilik gelişiminin, o an için başat olan ihtiyaç kategorisinin niteliği tarafınan belirlendiğini sözkonusu etmektedir. Maslow'un kişilik kategorileri kendi aralarında bir dizilim oluştururlar ve her ihtiyaç kategorisine bir kişilik gelişme düzeyi karşılık gelir. Birey, bir kategorideki ihtiyaçları tam olarak gideremeden bir üst düzeydeki ihtiyaç kategorisine, dolayısıyla kişilik gelişme düzeyine geçemez.
Bu teori (Maslow's hierarchy of needs) motivasyon konusunda ortaya atılan ilk içerik teorilerindendir (content theories). Motivasyonu ihtiyaçlara bağlayan Maslow (1954), esas olarak beş basamakta topladığı ihtiyaçların hiyerarşik bir düzende ve bir piramid gibi yapılandığını öne sürmüştür. Maslow, gereksinimleri şu şekilde kategorize etmektedir.
1. Fizyolojik gereksinimler
2. Güvenlik gereksinimi
3. Ait olma gereksinimi
4. Sevgi, sevecenlik gereksinimi
5. Saygınlık gereksinimi
6. Kendini geliştirme gereksinimi
2. Güvenlik gereksinimi
3. Ait olma gereksinimi
4. Sevgi, sevecenlik gereksinimi
5. Saygınlık gereksinimi
6. Kendini geliştirme gereksinimi
Ona göre piramidin ilk basamağında fizyolojik ihtiyaçlar yer almaktadır. İkinci basamakta güvenlik ihtiyaçları (tehlikelere, yokluğa, tehdide karşı korunma ihtiyacı); üçüncü basamakta aidiyet ihtiyaçları (bir gruba girme, dostluk ilişkileri kurma ihtiyacı); dördüncü basamakta sosyal onay ve prestij ihtiyaçları (öz saygı, özgüven, bağımsızlık, sosyal tanınma, vb. ihtiyaçlar); beşinci basamakta kendini gerçekleştirme ihtiyaçları (kendini, projelerini gerçekleştirme, potansiyelini geliştirme, mükemmelleşme, vb.) bulunmaktadır ve tüm bu ihtiyaçlar aynı bir çizgi (continuum) üzerinde yer almaktadırlar.
Maslow'a göre birey için o an başat olan gereksinimler hangi kategoriye ait gereksinimler ise, diğer deyişle günlük etkinlikleri ağırlıklı olarak hangi gereksinimleri doyurmaya yöneliyorsa, kişilik gelişmişlik düzeyi de onun istencinden ya da seçiminden bağımsız olarak bu gereksinim kategorisine karşılık gelen düzeyde bulunacaktır.
Belirli bir kategorideki gereksinimler tam olarak karşılanmadan kişi bir üst düzeydeki kategorinin gereksinimlerini algılamaz, böyle gereksinimleri yoktur. Örnek olarak günlük olarak karnını doyurabilen fakat güvenlik içinde bulunmayan, kendini sürekli olarak olası bir tehdit altında algılayan bir insanın, dünya görüşünü geliştirmek için kitap okumak gibi bir gereksinimi yoktur.
Belirli bir gereksinim kategorisindeki gereksinimlerin karşılanması durumunda kişi, bir üst kategorideki gereksinimleri karşılamaya yönelecektir. Bu durum kişilik gelişme düzeyini de bir üst düzeye sürükleyecektir.
Maslow psikoloji çalışmalarını 'zihin özürlü' veya 'sinir hastası' süjelerden ziyade, Albert Einstein, Jane Addams, Eleanor Roosevelt gibi örnek teşkil edebilecek insanlar üzerinde yoğunlaştırmıştır. "Özürlü, gelişmemiş, olgunlaşmamış, sağlıksız, kendi kişiliklerini tayin edememiş, insan ilişkileri çarpık, agresif, provokatör, kompleksli, tutarsız, kaypak süjelere dayalı araştırmaların, özürlü bir psikoloji ve felsefeye temel oluşturacağını" savunmuştur. (Motivation and Personality, 1987)
Maslow’un psikoloji ve davranış bilimleri açısından önem kazanmasına neden olan teorisi ise ‘Maslow Teorisi’ olarak da anılan meşhur ‘İhtiyaçlar hiyerarşisi teorisi’dir. Buna göre bireyin davranışlarında iki ana çıkış noktası vardır: Birincisi, her davranış belli bir ihtiyacı karşılamaya yöneliktir. İkincisi ise bu ihtiyaçların bir hiyerarşisi vardır.
Bu hiyerarşideki kademeler ise şöyledir:
1. Fizyolojik-Psikolojik gereksinimler:Temel ve içgüdüsel ihtiyaçlardır. Yemek, içmek, cinsellik, annelik gibi birincil güdüler bu gruba dahildir.
2. Güvenlik gereksinimi: Her insan can ve mal güvenliğinin korunmasına gereksinim duyar.
3. Ait olma ve sevgi gereksinimi: Her birey, aidiyet hissi taşır. Bir gruba mensup olma, sevmek, sevilmek, şefkat, yardımseverlik gibi dürtüler de bu gruba girer.
4. Saygınlık gereksinimi: Her insan, sevmek ve sevilmek dışında bir de saygı görme ihtiyacındadır. Belli bir sosyal statüye sahip olma ve onaylanma dürtüsü, tanınma, başarı elde etme, takdir edilme saygınlık gereksinimine dahildir.
5. Kendini gerçekleştirme gereksinimi: Alt kategorilerdeki tüm ihtiyaçlarını karşılayan birey, son olarak amaçlarını ve hedeflerini gerçekleştirerek bireysel doyuma ulaşma hissine sahip olmak ister; kendini geliştirmek, zorlu hedefleri başarmak ve kapasiteyi artırmak gibi idealleri ve yetenekleri gerçekleştirme ihtiyacı duyar.
Maslow’un ölümünden önce altıncı basamak olarak ‘Topluma katkı gereksinimi’ni de eklediği söylenmektedir.2. Güvenlik gereksinimi: Her insan can ve mal güvenliğinin korunmasına gereksinim duyar.
3. Ait olma ve sevgi gereksinimi: Her birey, aidiyet hissi taşır. Bir gruba mensup olma, sevmek, sevilmek, şefkat, yardımseverlik gibi dürtüler de bu gruba girer.
4. Saygınlık gereksinimi: Her insan, sevmek ve sevilmek dışında bir de saygı görme ihtiyacındadır. Belli bir sosyal statüye sahip olma ve onaylanma dürtüsü, tanınma, başarı elde etme, takdir edilme saygınlık gereksinimine dahildir.
5. Kendini gerçekleştirme gereksinimi: Alt kategorilerdeki tüm ihtiyaçlarını karşılayan birey, son olarak amaçlarını ve hedeflerini gerçekleştirerek bireysel doyuma ulaşma hissine sahip olmak ister; kendini geliştirmek, zorlu hedefleri başarmak ve kapasiteyi artırmak gibi idealleri ve yetenekleri gerçekleştirme ihtiyacı duyar.
Teoriye göre bireylerin bu aşamaları gerçekleştirme oranları kişiden kişiye farklılık gösterir ve üst basamağa çıktıkça bunun gerçekleştirilme oranları azalma gösterir. Hatta bazı bireyler üst basamaklara hiç çıkamazlar.
Bireyin ihtiyaçları, yukarıdaki sıraya göre doyurulmazsa, bireyin gelişimi de tamamlanmış sayılmaz. Maslow’un bu teorisini çürütmeye çalışan bilimadamları da olmuştur, ancak bu bilimadamlarının öne sürdüğü Charles Bukowski gibi örnekler yalnızca istisna olarak değerlendirilmiştir. (Charles Bukowski, kendi duygularını doyurmuş ancak karnını doyuramamış bir yazardır. İlk basamaklar doyurulmadığı halde, ‘kendini gerçekleştirme’ basamağına ulaşmıştır. Ancak ‘istisna’ olarak değerlendirildiği için Maslow’un Hiyerarşi Tezi çürütülememiştir.)
Bireylerin gereksinimleri, gelişmeleriyle doğru orantılı olarak artmaktadır.