Mal rejimi hakkında soruların fazlalığı nedeniyle Av. M. Canan Arın'ın hazırladığı mal rejimine ilişkin soru ve cevaplarını buraya koymuş bulunmaktayım.
Mal Rejimine İlişkin Sorular ve Cevapları
Hazırlayan :Av. M. Cânân Arın
1) Mal Rejimi nedir?
Mal rejimi, evliliğin, boşanma, iptal, ölüm gibi nedenlerle sona ermesinde tarafların sahip oldukları malları nasıl paylaştıracakları konusunda yaptıkları sözleşme biçimidir.
2) Medeni Kanunumuzda kaç tane mal rejimi vardır?
Medeni Kanunumuzda DÖRT mal rejimi vardır :
Edinilmiş mallara katılma rejimi, (md. 218- yasal mal rejimi)
Mal ayrılığı rejimi, (md. 242)
Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, ( md. 244)
Mal ortaklığı rejimi (md. 256)
aa) Sınırlı mal ortalığı
bb) Edinilmiş mallarda ortaklık
3) Yasal Mal Rejimi ne demektir?
Taraflar, evlenirken veya evlendikten sonra yukarıdaki mal rejimlerinden birini seçip sözleşme yapmamışlarsa yasal mal rejimine tâbi olurlar.
4) Evlenirken herhangi bir mal rejimini seçme zorunluluğu var mıdır?
Hayır, yoktur. Herhangi bir mal rejimi seçilmediği takdirde otomatik olarak yasal mal rejimi seçilmiş sayılır.
5) Hâlen evli olanlar da bu mal rejimine tâbi midir?
Eşler, yeni Medeni Kanunun dolayısı ile bu mal rejimlerinin kabul edildiği tarih olan 1 Ocak 2002#8217;ye kadar geçen süre için eski rejime, ondan sonra edindikleri mallar için yeni rejime tâbi olacaklardır. Yani bu mal rejimi, mevcut evlilikler içinde 1 Ocak 2002#8217;ye kadar edinilmiş malları kapsamamaktadır.
5) Yeni kanuna uyum için bir süre verilmiş midir?
Evet. Taraflar 1 Ocak 2003 tarihine kadar Notere başvurup yeni mal rejiminin evliliklerinin başlangıcından itibaren uygulanmasını kabul ettiklerini belirtebilirler.
6) Böyle bir başvuru yapmazlarsa ne olur?
O zaman 1 Ocak 2002#8217;ye kadar eski rejime, 1 Ocak 2001 tarihinden itibaren de yeni rejime tâbi olurlar.
7) Mal Rejimi Sözleşmesi nerede ve nasıl yapılır?
Mal Rejimi sözleşmeleri, özel olarak avukatlar aracılığı ile yapılabilir ve sonra Notere onaylattırılır, Doğrudan doğruya Noterde yapılabilir, Nüfus Müdürlüklerinde hangi mal rejiminin seçildiği belirtilebilir.
8) Yasal Mal Rejimi olan #8220;Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi#8221; nedir?
Bu rejimde iki çeşit mal vardır :
A) Kişisel Mallar :
Bunlar :
aa) Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya ( kadınların takıları, makyaj malzemeleri, erkeklerin kol düğmeleri, tarafların giyecekleri gibi)
bb) Tarafların emek vermeden sahip oldukları mallar ( bağış, miras gibi)
cc) Tarafların evlenmeden ÖNCE sahip oldukları mallar
dd) Mânevi tazminat gibi tarafların alacakları,
ee) Kişisel malların yerine geçenler ( örneğin evlenmeden önce sahip olunan veya miras yolu ile gelen bir evi satıp yerine yenisinin alınması gibi)
ff) Tarafların aralarında #8220;kişisel mal#8221; olarak kabul edileceğini karalaştırdıkları mallardır.
B) Edinilmiş Mallar:
aa) Tarafların evlenmelerinden başlayarak emekleri karşılığında edindikleri mallar ( Yâni yaptıkları iş ve meslek dolayısı ile elde ettikleri kazançlardan edindikleri mallar)
bb) Sosyal güvenlik ve sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler ( emekli ikramiyesi gibi)
cc) Çalışma gücünün kaybı nedeni ile ödenen tazminatlar,
dd) Kişisel malların gelirleri,
ee) Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
9) Yasada #8220;edinilmiş mal#8221; olarak sayılan malların #8220;kişisel mal sayılması#8221; için sözleşme yapılabilir mi?
Evet. ( md.221)
10) Mal Rejimi nasıl sona erer?
Boşanma ile,
Evliliğin iptali ile
Ölümle,
Başka bir mal rejiminin kabulü ile sona erer.
11) Evlilik sona erdiğinde bu mallar nasıl paylaşılacaktır ?
Her eş, diğer eşte bulunan mallarını geri alır. ( md. 226 ve devamı)
12) Edinilmiş maldaki değer artışı nasıl hesaplanır?
Eşlerden biri diğer eşin bir mal edinmesine, sahip olduğu malın iyileştirilmesine veya korunmasına HİÇ VEYA BİR KARŞILIK ALMAKSIZIN katkıda bulunmuşsa, tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için KATKISI ORANINDA alacak hakkına sahip olur. Bu alacak o malın tasfiye sırasındaki değerine göre hesaplanır. Bir değer kaybı söz konusu olmuşsa katkının başlangıçtaki değeri esas alınır. (md.227)
13) Edinilmiş Mallara eklenecek değerler nelerdir?
a) Eşlerden birinin mal rejimini sona ermesinden önceki BİR YIL içerisinde , diğer eşin RIZASI OLMADAN, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar,
b) Bir eşin, mal rejiminin devamı süresince, diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler.
Kişisel mallar ile edinilmiş malar arasında denkleştirme yapıldıktan sonra kalan miktar eşler arasında eşit paylaştırılır.
Ancak zina veya hayata kast nedeni ile boşanma durumunda yargıç,kusurlu eşin artık değerdeki pay oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya kaldırılmasına karar verebilir.
14) Mal Ayrılığı Rejimi nedir ?
Bu rejimde eşlerden her biri, yasal sınırlar içerisinde kendi mal varlığı üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf haklarını korur.
Evlilik bittiğinde herkes kendi malını alarak ayrılır. Bilindiği gibi bu Türkiye#8217;de yasal mal rejimi idi ve kadınlar bu rejimden, çok zarar gördüler. Çünkü kadınlar da katkıda bulunmuş olsalar biler mallar erkeklerin üzerine kaydedildiği için onların sayılıyordu.
15) Paylaşmalı Mal Ayrılığı ne demektir ?
Eşlerin kendilerine ait olduğunu ispat edemedikleri malları onların paylı mülkiyetinde sayılır.
Evlilik veya bu mal rejimi her hangi bir şekilde sona erdiğinde , eşler paylı mülkiyetlerindeki malı paylaşırlar. ( md. 244 ve devamı)
16) Mal Ortaklığı nedir ?
Burada da iki grup mal vardır.
a) Ortaklık malları,
b) Kişisel mallar
Eşlerin yasa gereği kişisel sayılan malları dışındaki mal ve gelirleri ortaklık malıdır. Eşler ortaklık malları üzerinde bölünmemiş bir bütün olarak hak sahibidir. Hiçbir eş ortaklık payı üzerinde tek başına tasarruf yetkisine sahip değildir.
17) Mal rejimlerinin mirasa etkisi Nedir?
Kural olarak sağ kalan eş birlikte mirasçı olduğu gruba göre mirastan pay alır.
Sağ kalan eş;
- çocuklarla birlikte mirasçı olmuşsa mirasın ¼ ünü,
- miras bırakanın ana-baba veya kardeşleri ile birlikte mirasçı olmuşsa ½ sini,
- miras bırakanın büyük ana ve büyük babası veya onların çocukları ile birlikte mirasçı olmuşsa mirasın ¾ ünü,
- bunların hiç biri yoksa tamamını alır. (md. 499)
Eğer taraflar arasında yasal rejim olan edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanıyorsa o zaman:
- sağ kalan eş veya mirasçıları, diğer eşe ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi olurlar. Alacaklar takas edilir. (md.236) Yâni sağ kalan eş artık değerin yarısını alır sonra kalan yarının (çocuklarla birlikte mirasçı ise) ¼ nü alır böylece ¾ nü almış olur.
- Ayrıca sağ kalan eş , eski yaşamını sürdürmek istiyorsa ölen eşi ile birlikte yaşadıkları ev ve eşyaların kendisine tahsisini isteyebilir. Ancak bunu için diğer mirasçıların payını ödemesi gerekir. Ödemeyi de ya kendi katılma payını diğer mirasçılara bırakarak ve yetmezse üstüne para ekleyerek yapabilir.(md.240)
Paylaşmalı mal ayrılığında sağ kalan eş gene #8220;paylaşma konusu olan mallar arasında ev eşyası veya eşlerin birlikte yaşadıkları konut varsa; bunlar üzerinde kendisine miras ve paylaşmadan doğan hakkına mahsup edilmek ve yetmezse bir bedel eklemek suretiyle mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir. (md.255)
Mal ayrılığı rejiminde ise kişisel ve ortaklık malları ayrımı yapılmadın sağ kalan eş çocuklarla birlikte mirasçı olmuşsa mirasın ¼ nünü alır. Diğer miras payları burada aynen uygulanır.
Mal Ortaklığında ise eşlerden biri diğerinin rızası olmadan ortaklık mallarına girecek olan bir mirası reddedemeyeceği gibi tereke borca batıksa kabul de edemez.(md.265)
Eşlerden birini ölümü veya diğer bir mal rejiminin kabulü ile mal ortaklığı rejiminin sona ermesi halinde her eşe veya mirasçılarına ortaklık mallarının yarısı verilir.(md.276)
Mal Rejimine İlişkin Sorular ve Cevapları
Hazırlayan :Av. M. Cânân Arın
1) Mal Rejimi nedir?
Mal rejimi, evliliğin, boşanma, iptal, ölüm gibi nedenlerle sona ermesinde tarafların sahip oldukları malları nasıl paylaştıracakları konusunda yaptıkları sözleşme biçimidir.
2) Medeni Kanunumuzda kaç tane mal rejimi vardır?
Medeni Kanunumuzda DÖRT mal rejimi vardır :
Edinilmiş mallara katılma rejimi, (md. 218- yasal mal rejimi)
Mal ayrılığı rejimi, (md. 242)
Paylaşmalı mal ayrılığı rejimi, ( md. 244)
Mal ortaklığı rejimi (md. 256)
aa) Sınırlı mal ortalığı
bb) Edinilmiş mallarda ortaklık
3) Yasal Mal Rejimi ne demektir?
Taraflar, evlenirken veya evlendikten sonra yukarıdaki mal rejimlerinden birini seçip sözleşme yapmamışlarsa yasal mal rejimine tâbi olurlar.
4) Evlenirken herhangi bir mal rejimini seçme zorunluluğu var mıdır?
Hayır, yoktur. Herhangi bir mal rejimi seçilmediği takdirde otomatik olarak yasal mal rejimi seçilmiş sayılır.
5) Hâlen evli olanlar da bu mal rejimine tâbi midir?
Eşler, yeni Medeni Kanunun dolayısı ile bu mal rejimlerinin kabul edildiği tarih olan 1 Ocak 2002#8217;ye kadar geçen süre için eski rejime, ondan sonra edindikleri mallar için yeni rejime tâbi olacaklardır. Yani bu mal rejimi, mevcut evlilikler içinde 1 Ocak 2002#8217;ye kadar edinilmiş malları kapsamamaktadır.
5) Yeni kanuna uyum için bir süre verilmiş midir?
Evet. Taraflar 1 Ocak 2003 tarihine kadar Notere başvurup yeni mal rejiminin evliliklerinin başlangıcından itibaren uygulanmasını kabul ettiklerini belirtebilirler.
6) Böyle bir başvuru yapmazlarsa ne olur?
O zaman 1 Ocak 2002#8217;ye kadar eski rejime, 1 Ocak 2001 tarihinden itibaren de yeni rejime tâbi olurlar.
7) Mal Rejimi Sözleşmesi nerede ve nasıl yapılır?
Mal Rejimi sözleşmeleri, özel olarak avukatlar aracılığı ile yapılabilir ve sonra Notere onaylattırılır, Doğrudan doğruya Noterde yapılabilir, Nüfus Müdürlüklerinde hangi mal rejiminin seçildiği belirtilebilir.
8) Yasal Mal Rejimi olan #8220;Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi#8221; nedir?
Bu rejimde iki çeşit mal vardır :
A) Kişisel Mallar :
Bunlar :
aa) Eşlerden birinin yalnız kişisel kullanımına yarayan eşya ( kadınların takıları, makyaj malzemeleri, erkeklerin kol düğmeleri, tarafların giyecekleri gibi)
bb) Tarafların emek vermeden sahip oldukları mallar ( bağış, miras gibi)
cc) Tarafların evlenmeden ÖNCE sahip oldukları mallar
dd) Mânevi tazminat gibi tarafların alacakları,
ee) Kişisel malların yerine geçenler ( örneğin evlenmeden önce sahip olunan veya miras yolu ile gelen bir evi satıp yerine yenisinin alınması gibi)
ff) Tarafların aralarında #8220;kişisel mal#8221; olarak kabul edileceğini karalaştırdıkları mallardır.
B) Edinilmiş Mallar:
aa) Tarafların evlenmelerinden başlayarak emekleri karşılığında edindikleri mallar ( Yâni yaptıkları iş ve meslek dolayısı ile elde ettikleri kazançlardan edindikleri mallar)
bb) Sosyal güvenlik ve sosyal yardım kurum ve kuruluşlarının veya personele yardım amacı ile kurulan sandık ve benzerlerinin yaptığı ödemeler ( emekli ikramiyesi gibi)
cc) Çalışma gücünün kaybı nedeni ile ödenen tazminatlar,
dd) Kişisel malların gelirleri,
ee) Edinilmiş malların yerine geçen değerler.
9) Yasada #8220;edinilmiş mal#8221; olarak sayılan malların #8220;kişisel mal sayılması#8221; için sözleşme yapılabilir mi?
Evet. ( md.221)
10) Mal Rejimi nasıl sona erer?
Boşanma ile,
Evliliğin iptali ile
Ölümle,
Başka bir mal rejiminin kabulü ile sona erer.
11) Evlilik sona erdiğinde bu mallar nasıl paylaşılacaktır ?
Her eş, diğer eşte bulunan mallarını geri alır. ( md. 226 ve devamı)
12) Edinilmiş maldaki değer artışı nasıl hesaplanır?
Eşlerden biri diğer eşin bir mal edinmesine, sahip olduğu malın iyileştirilmesine veya korunmasına HİÇ VEYA BİR KARŞILIK ALMAKSIZIN katkıda bulunmuşsa, tasfiye sırasında bu malda ortaya çıkan değer artışı için KATKISI ORANINDA alacak hakkına sahip olur. Bu alacak o malın tasfiye sırasındaki değerine göre hesaplanır. Bir değer kaybı söz konusu olmuşsa katkının başlangıçtaki değeri esas alınır. (md.227)
13) Edinilmiş Mallara eklenecek değerler nelerdir?
a) Eşlerden birinin mal rejimini sona ermesinden önceki BİR YIL içerisinde , diğer eşin RIZASI OLMADAN, olağan hediyeler dışında yaptığı karşılıksız kazandırmalar,
b) Bir eşin, mal rejiminin devamı süresince, diğer eşin katılma alacağını azaltmak kastıyla yaptığı devirler.
Kişisel mallar ile edinilmiş malar arasında denkleştirme yapıldıktan sonra kalan miktar eşler arasında eşit paylaştırılır.
Ancak zina veya hayata kast nedeni ile boşanma durumunda yargıç,kusurlu eşin artık değerdeki pay oranının hakkaniyete uygun olarak azaltılmasına veya kaldırılmasına karar verebilir.
14) Mal Ayrılığı Rejimi nedir ?
Bu rejimde eşlerden her biri, yasal sınırlar içerisinde kendi mal varlığı üzerinde yönetim, yararlanma ve tasarruf haklarını korur.
Evlilik bittiğinde herkes kendi malını alarak ayrılır. Bilindiği gibi bu Türkiye#8217;de yasal mal rejimi idi ve kadınlar bu rejimden, çok zarar gördüler. Çünkü kadınlar da katkıda bulunmuş olsalar biler mallar erkeklerin üzerine kaydedildiği için onların sayılıyordu.
15) Paylaşmalı Mal Ayrılığı ne demektir ?
Eşlerin kendilerine ait olduğunu ispat edemedikleri malları onların paylı mülkiyetinde sayılır.
Evlilik veya bu mal rejimi her hangi bir şekilde sona erdiğinde , eşler paylı mülkiyetlerindeki malı paylaşırlar. ( md. 244 ve devamı)
16) Mal Ortaklığı nedir ?
Burada da iki grup mal vardır.
a) Ortaklık malları,
b) Kişisel mallar
Eşlerin yasa gereği kişisel sayılan malları dışındaki mal ve gelirleri ortaklık malıdır. Eşler ortaklık malları üzerinde bölünmemiş bir bütün olarak hak sahibidir. Hiçbir eş ortaklık payı üzerinde tek başına tasarruf yetkisine sahip değildir.
17) Mal rejimlerinin mirasa etkisi Nedir?
Kural olarak sağ kalan eş birlikte mirasçı olduğu gruba göre mirastan pay alır.
Sağ kalan eş;
- çocuklarla birlikte mirasçı olmuşsa mirasın ¼ ünü,
- miras bırakanın ana-baba veya kardeşleri ile birlikte mirasçı olmuşsa ½ sini,
- miras bırakanın büyük ana ve büyük babası veya onların çocukları ile birlikte mirasçı olmuşsa mirasın ¾ ünü,
- bunların hiç biri yoksa tamamını alır. (md. 499)
Eğer taraflar arasında yasal rejim olan edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanıyorsa o zaman:
- sağ kalan eş veya mirasçıları, diğer eşe ait artık değerin yarısı üzerinde hak sahibi olurlar. Alacaklar takas edilir. (md.236) Yâni sağ kalan eş artık değerin yarısını alır sonra kalan yarının (çocuklarla birlikte mirasçı ise) ¼ nü alır böylece ¾ nü almış olur.
- Ayrıca sağ kalan eş , eski yaşamını sürdürmek istiyorsa ölen eşi ile birlikte yaşadıkları ev ve eşyaların kendisine tahsisini isteyebilir. Ancak bunu için diğer mirasçıların payını ödemesi gerekir. Ödemeyi de ya kendi katılma payını diğer mirasçılara bırakarak ve yetmezse üstüne para ekleyerek yapabilir.(md.240)
Paylaşmalı mal ayrılığında sağ kalan eş gene #8220;paylaşma konusu olan mallar arasında ev eşyası veya eşlerin birlikte yaşadıkları konut varsa; bunlar üzerinde kendisine miras ve paylaşmadan doğan hakkına mahsup edilmek ve yetmezse bir bedel eklemek suretiyle mülkiyet hakkı tanınmasını isteyebilir. (md.255)
Mal ayrılığı rejiminde ise kişisel ve ortaklık malları ayrımı yapılmadın sağ kalan eş çocuklarla birlikte mirasçı olmuşsa mirasın ¼ nünü alır. Diğer miras payları burada aynen uygulanır.
Mal Ortaklığında ise eşlerden biri diğerinin rızası olmadan ortaklık mallarına girecek olan bir mirası reddedemeyeceği gibi tereke borca batıksa kabul de edemez.(md.265)
Eşlerden birini ölümü veya diğer bir mal rejiminin kabulü ile mal ortaklığı rejiminin sona ermesi halinde her eşe veya mirasçılarına ortaklık mallarının yarısı verilir.(md.276)