Salvo
Kayıtlı Üye
1.1. Tanımlar
Karst, doğal suların etkisiyle yüksek oranlarda çözünebilen ve iyi gelişmiş ikincil poroziteye sahip kayaçların bulunduğu alanların tanımlanması için kullanılan bir terimdir. Bu tür alanlar kendilerine özgü hidrojeolojik ve jeomorfolojik özelliklere sahiptirler.
"Karst" terimi Yugoslavya'nın batısında, karbonat kayaçlarıyla kaplı bir bölgenin morfolojisi için kullanılan ve "kayalık, eğri-büğrü, çıplak arazi" anlamlarına gelen "Krs" sözcüğünden türetilmiştir. Kireçtaşı, dolomit, jips, halit ve diğer çözünebilen kayaçlarla kaplı alanlar, uzun jeolojik zamanlar boyunca, çözünme ve çeşitli jeolojik süreçlerin etkisiyle karstlaşmanın görülebildiği alanları oluştururlar. Karstik alanlarda gözlenen morfolojik şekillerden en yaygın olanları karren, dolin, düden, gölova, mağara, alıcı-verici düden, geçici kaynak, denizaltı kaynağı, kuru vadiler, yeraltı nehirleri ve buna benzer yapılardır.
Karst teriminin, bir cümle ile tam olarak tanımlanması oldukça zordur. Çünkü, karst çözünebilen kayaçların çeşitli jeolojik, iklimsel, fiziksel ve kimyasal süreçlerin ortak etkileri sonucunda oluşmaktadır. Bu nedenle de çeşitli araştırıcılar karstı, bu süreçlerden birini ön plana alarak farklı tanımlamışlardır.
1.2. Karst Araştırmalarının İnterdisipliner Karakteri
Karstlaşma aşağıdaki ön koşulları gerektirir;
1. Karstlaşmanın gelişebileceği uygun jeolojik ortamın bulunması
2. Tektonik hareketler yüzeyde bozunma ve erozyon süreçlerinin görülmesi
3. Çözücü ajan olan suyun bulunması
Görüldüğü gibi karst, çözünebilen kayaçların oluşturduğu bir jeoloji ortamında gelişmekte olup, karstlaşma, jeoloji bilimlerinin alt dallarının incelediği süreçlerin (ekzodinamik, endodinamik, çözünme-erozyon) etkisiyle başlamaktadır. Dolayısıyla, karst jeolojik süreçlerin bir ürünü olup karstlaşma jeolojik bir olgudur.
Suyun yüzeydeki ve yeraltındaki dolaşımı, akiferin oluşumunu denetleyen koşullar, akiferin geometrisi, beslenme ve boşalım özellikleri de kapalı gölovaların beslenme+boşalımları ve buna benzer birçok karstik yapının oluşumu gibi hidrojeolojik ve jeomorfolojik olgulardır. Doğal olarak, bu olguların tümü bölgenin jeolojik yapısıyla yakından ilgilidir. Karstın oldukça karmaşık yapısı, araştırmalarda çeşitli bilimsel disiplin ve tekniklerin bir araya gelmesini gerektirmektedir. Karst araştırmalar-ında konuyla doğrudan ilgili disiplinlerden bazıları jeoloji, jeofizik, hidroloji, hidrojeoloji, jeomorfoloji, mağaracılık, ekoloji, istatistik, matematik vd.' dir.
Karst kaynaklarının geliştirilmesi projelerinin, yukarıda sözü edilen disiplinlerden araştırıcıların biraraya geldiği bir grup tarafından gerçekleştirilmesi, çalışmaların başarısı için zorunludur.
1.3. Dünyada ve Türkiye'de Karstik Alanların Yayılımı
Karstik alanlar, kabaca, dünyanın kara bölgelerinin (buzullar dışında) %12'sini kapalmaktadır. Karbonat kayaçları kuzey yarımkürede daha yaygın olarak bulunmaktadır. Dünya nüfusunun bir kısmı karbonat kayaçlarının kapladığı önemli alanlarda yaşamaktadır. Dünya nüfusu-nun %25'inin ise su ihtiyacının büyük oranda karst sularından karşılandığı tahmin edilmektedir.
Akdeniz havzasında yeralan ülkelerde ileri derecede gelişmiş karst yoğun olarak gözlenir. ıte yandan güney Amerika ve ıskandinavya ülkelerinde karst ancak yerel öneme sahiptir.
Avrupa kıtasında bulunan önemli karst alanları Yugoslavya (Dinar dağ kuşağı), Yunanistan (Helen dağ kuşağı), Türkiye (Toros dağ kuşağı), ıtalya (Apenin dağ kuşapı), ıspanya (Pirene dağ kuşağı) ve Alplerde, Karpatlarda, Balkanlarda yeralmaktadır. Bunun yanında, ısrail, Tunus ve Libya'da da karst oluşumları görülmektedir. Asya kıtasında Rusya ve özellikle Çin, karstın ileri derecede gelişmiş olduğu iki ülke durumundadır. Amerika kıtasında, Birleşik devletler ve Meksika körfezi bölgesinde yaygın karst bulunmaktadır. Okyanusya'da Yeni Zelanda ve Avustralya'da karst geniş alanlar kaplar.
Türkiye yüzölçümünün yaklaşık üçte biri karbonat kayaçları ile kaplıdır. Karstlaşmalı kayaçlar karbonat kayaçlarıdır. Güneyde Toros karst kuşağı, Güneydoğu'da Güneydoğu Anadolu Karst kuşağı, Marmara ve Trakya'da Kuzeybatı Anadolu Karst Kuşağı ve ıç Anadolu'da ise Konya Kapalı Havzası Karst Kuşağı bulunmaktadır.
2. KARSTLAŞABİLEN KAYAÇLARIN JEOLOJİSİ
2.1. Giriş
Karstlaşma, ortamda ancak bazı özel kayaçların bulunması ile gelişebilir. Bu kayaçların özelliği çözünebilir olmalarıdır. Karstlaşabilen kayaçların çözünmesi ile geriye çok az miktarlarda kalıntı malzeme kaldığından, genişleyen kırık ve çatlaklar kapanmaz ve böylece yeraltı-suyu dolaşımı engellenmemiş olur.
Aşağıdaki kayaçlar karstlaşabilen kayaçlar olarak tanımlanmaktadır.
Evaporitler: Jips, anhidrit, kayatuzu
Karbonat Kayaçları: Kireçtaşı, dolomit
Kuvarsit: sadece tropik alanlarda gelişebilir.
Tropik, nemli bölgelerde karsta benzer yapılar gösteren silikatlar karstlaşabilen kayaçlar sınıfına dahil edilmezler. Bu tür kayaçlar,
tropik bölgelerde çözünmeden çok, bozunarak belli birtakım morfolojilere sahip olurlar. Oysa, karstlaşma, minerallerin çözünmesi ile oluşur.
Kuvarsitin durumu ise biraz farklıdır. Bugüne kadar karstlaşamayan kayaçlar arasında yeralan kuvarsitin bazı özel koşullar altında karst-laşabileceği görülmüştür. Amorf silisik asit 0 oC'de 50-80 ppm., 25 oC'de ise 100-140 ppm. oranlarında çözünebilmektedir. White (1960) Venezuela'da karen, dolin, ve mağaraların bulunduğu kuvarsit karst-ından söz etmektedir. Colvee (1973) ise aynı ülkede 395 metre uzunluğu-nda sarkıtlı, dikitli bir kuvarsit mağarasının varlığını ortaya çıkarmıştır.
Sonuç olarak, kuvarsit ancak, tropik iklim koşulları ve hidrotermal koşullar altında karstlaşabilmekte ve dünyada önemsiz alanlarda bulun-maktadır. Bu nedenle kuvarsit karstı burada tekrar ele alınmayacaktır.
2.2. Evoporitler
Lagünlerin oluştuğu koşulları yansıtan ılık, kurak iklimler, tropik bölgelerin subtropik ve marjinal bölgelerinde deniz suyu yüksek oranlarda buharlaşır. Denizsuyu bileşenlerinin yapısı ve çözünebilirlik-lerine bağlı olarak evopotitler çökelirler; kireçtaşı, jips, anhidrit, kaya veya potas tuzu.
2.3.5. Yapısal Özellikler :
Yapısal ve tektonik tarihçe, karbonat akiferlerinin davranışlarının belirlenmesinde oldukça büyük öneme sahip bilgiler verir.
Tektonik hareketler sonucu kazanılan yapı ve konum, karbonat kayacının beslenme/ boşalım ilişkilerini belirleyen ana etkenlerdir.
Kırılma/kıvrılma gibi hareketler, kayacın porozitesini ve permeabilite-sini belirlemekle kalmaz, aynı zamanda, yeraltısuyunun hareket yönünü de kontrol eder. Tektonik hareketlerle konumlanan karbonat kayacının permeabilitesi, yağış sularının yeraltısuyuna doğru süzülürken kayacı çözmesi sonucu zamanla artar.
Karbonat kayaçlarının birincil poroziteleri sedimantasyon sırasında kazandıkları ilksel porozite olup çok küçük bir değere sahiptir. Bu tür kayaçlarda, etkili olan porozite, ikincil porozite olarak adlandırılan ve sedimantasyondan sonra tektonizmanın etkisiyle kazanılan (eklem, kırık, çatlak) yapısal unsurlar ve bunların çözünerek gelişmesiyle oluşan erime kanallarının bir toplamı olan porozitedir.
3.1.1. Morfolojik Sınıflama :
Cvıjıc (1924-1926) tarafından morfolojik unsurlar dikkate alınarak yapılan sınıflamaya göre üç tür karst vardır. Holokarst (olgun karst), Morekarst (olgun olmayan karst) ve Geçiş karstı.
3.1.2. Hidrojeolojik (Litolojik-Yapısal Özelliklere Dayalı) Sınıflama :
Bu sınıflamaya göre;
1) platform karstı ve
2) jeosenklinal karstı bulunmaktadır.
Platform karstı, yatay veya az eğimli tabakalarla karakterize edilir. Jeosenklinal karstı ise kıvrımlı, kırıklı karbonat kayaçlarında gelişir. ıki karst tipi arasındaki en önemli fark jeosenklinal tipi karstın hidrojeolojik açıdan çok daha karmaşık olmasıdır.
3.1.3. Tekto - Jenetik Sınıflama :
Herak (1977) tarafından önerilen sınıflamaya göre;
1) Epiorojenik ve
2) Orojenik karst tipi vardır.
Epiorojenik karstın alt grupları :
a. Epiorojenik Tabular Karst
b. Epiorojenik Kıvrımlı Karst
c. Epiorojenik Havza tipi Karst
d. Epiorojenik Derin Karst
Orojenik karstın alt grupları :
a. Merceksi orojenik karst
b. Kıvrmlı orojenik karst
c. Kesintili (Süreksiz) orojenik karst
d. Orojenik birikmeli karst
Öte yandan, oluşum zamanına göre iki tür karst vardır: Paloekarst (fosil karst) ve Güncel Karst.
Yukarıdaki sınıflamalar dışında Jennings (1971), Quinlan (1972), Folk (1971) , Komatina (1971), Lu ve diğerleri (1976) gibi yazarların çeşitli parametreleri dikkate alarak yaptıkları sınıflamalar bulunmaktadır.
3.2. Karst Yapıları
Karstlaşma sonucunda oluşan yapılar, karstik ortamları diğer ortamlar-dan ayıran en belirgin özelliklerdir.
Kireçtaşlarının hakim olduğu ortamlarda gelişen morfoloji ile masif dolomitlerin hakim olduğu alanlarda gelişen morfoloji oldukça farklıdır. Kireçtaşında tabakalar ayırdedilebilir ve gelişen mikro ve makro yapılar kolayca tanınabilir. Eğimli bölgeler genelde çıplak olup gevşek malzeme ancak yamaç molozu
şeklinde bulunabilir. Yüzey, karren ve diğer dişe benzer yapılarla kaplıdır.
Dolomitler daha yumuşak topoğrafya sunarlar. Genellikle tabakalanma gözlenmez. En belirgin özelliği, büyük boyutlarda blokların ve dişlere benzer yapıların bulunmasıdır.
Ufalanmış dolomit kırıntıları oyuklarda ve hafif eğimli ovaların yüzey-lerini kaplar. Yağmurdan sonra dolomitin rengi koyulaşır ve bu açıkça gözlenebilir.
Karst alanlarında yaygın olarak gözlenen karstik yapılar karrenler, düdenler, kuru vadiler, şaftlar, mağaralar, polyeler, karst kaynakları, alıcı-verici düdenler (estavella), dolinler ve denizaltı kaynaklarıdır.
Bunların yanında, karst ovaları (Korrozyon platoları), doğal kemerler (köprü), humlar, koni karst gibi yapılarda gözlenebilmektedir.
4.4. Karst Sularının Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri
Karst sularının kalitesini çeşitli etkenler verir. Bunlardan en önemlileri;
1- Yeraltısuyunu besleyen atmosferik yağışın bileşimi
2- Yeraltısuyunu besleyen kaynaklardan meydana gelen buharlaşma
kayıpları
3- Yeraltısuyunu besleyen kaynakların ve yeraltısuyunun karbonat
kayaçlarına göre doygunluk durumu ve asitliği
4- Ortamda çözünebilen kayaçların (karbonat kayacı, jips, halit,
vb.)varlığı.
5- Bu kayaçların çözünme oranı ve yeraltısuyu ile temasta olduğu süre
6- Yeraltısuyunun tatlı su beslenmesi veya farklı özellikteki su ile
karışımı denetleyen hidrolojik süreçler
7- ınsan kaynaklı kirlenmeler
Karst sularının kalitesini belirleyen en önemli parametreler:
- sıcaklık
- pH
- Çözünmüş katı madde
- PCO2
- DO
- Majör iyonlar
- Sertlik
- Azot türeni kirleticiler
- Fosfat, deterjan
- Mikroorganizmalar
Bu parametrelerin önemi suyun kullanılabilirliğini etkilemelerinden ileri gelmektedir.
Değerlendirme, grafiksel, diyagramsal ve doygunluk yorumlamaları şeklinde yapılmaktadır.
Karst, doğal suların etkisiyle yüksek oranlarda çözünebilen ve iyi gelişmiş ikincil poroziteye sahip kayaçların bulunduğu alanların tanımlanması için kullanılan bir terimdir. Bu tür alanlar kendilerine özgü hidrojeolojik ve jeomorfolojik özelliklere sahiptirler.
"Karst" terimi Yugoslavya'nın batısında, karbonat kayaçlarıyla kaplı bir bölgenin morfolojisi için kullanılan ve "kayalık, eğri-büğrü, çıplak arazi" anlamlarına gelen "Krs" sözcüğünden türetilmiştir. Kireçtaşı, dolomit, jips, halit ve diğer çözünebilen kayaçlarla kaplı alanlar, uzun jeolojik zamanlar boyunca, çözünme ve çeşitli jeolojik süreçlerin etkisiyle karstlaşmanın görülebildiği alanları oluştururlar. Karstik alanlarda gözlenen morfolojik şekillerden en yaygın olanları karren, dolin, düden, gölova, mağara, alıcı-verici düden, geçici kaynak, denizaltı kaynağı, kuru vadiler, yeraltı nehirleri ve buna benzer yapılardır.
Karst teriminin, bir cümle ile tam olarak tanımlanması oldukça zordur. Çünkü, karst çözünebilen kayaçların çeşitli jeolojik, iklimsel, fiziksel ve kimyasal süreçlerin ortak etkileri sonucunda oluşmaktadır. Bu nedenle de çeşitli araştırıcılar karstı, bu süreçlerden birini ön plana alarak farklı tanımlamışlardır.
1.2. Karst Araştırmalarının İnterdisipliner Karakteri
Karstlaşma aşağıdaki ön koşulları gerektirir;
1. Karstlaşmanın gelişebileceği uygun jeolojik ortamın bulunması
2. Tektonik hareketler yüzeyde bozunma ve erozyon süreçlerinin görülmesi
3. Çözücü ajan olan suyun bulunması
Görüldüğü gibi karst, çözünebilen kayaçların oluşturduğu bir jeoloji ortamında gelişmekte olup, karstlaşma, jeoloji bilimlerinin alt dallarının incelediği süreçlerin (ekzodinamik, endodinamik, çözünme-erozyon) etkisiyle başlamaktadır. Dolayısıyla, karst jeolojik süreçlerin bir ürünü olup karstlaşma jeolojik bir olgudur.
Suyun yüzeydeki ve yeraltındaki dolaşımı, akiferin oluşumunu denetleyen koşullar, akiferin geometrisi, beslenme ve boşalım özellikleri de kapalı gölovaların beslenme+boşalımları ve buna benzer birçok karstik yapının oluşumu gibi hidrojeolojik ve jeomorfolojik olgulardır. Doğal olarak, bu olguların tümü bölgenin jeolojik yapısıyla yakından ilgilidir. Karstın oldukça karmaşık yapısı, araştırmalarda çeşitli bilimsel disiplin ve tekniklerin bir araya gelmesini gerektirmektedir. Karst araştırmalar-ında konuyla doğrudan ilgili disiplinlerden bazıları jeoloji, jeofizik, hidroloji, hidrojeoloji, jeomorfoloji, mağaracılık, ekoloji, istatistik, matematik vd.' dir.
Karst kaynaklarının geliştirilmesi projelerinin, yukarıda sözü edilen disiplinlerden araştırıcıların biraraya geldiği bir grup tarafından gerçekleştirilmesi, çalışmaların başarısı için zorunludur.
1.3. Dünyada ve Türkiye'de Karstik Alanların Yayılımı
Karstik alanlar, kabaca, dünyanın kara bölgelerinin (buzullar dışında) %12'sini kapalmaktadır. Karbonat kayaçları kuzey yarımkürede daha yaygın olarak bulunmaktadır. Dünya nüfusunun bir kısmı karbonat kayaçlarının kapladığı önemli alanlarda yaşamaktadır. Dünya nüfusu-nun %25'inin ise su ihtiyacının büyük oranda karst sularından karşılandığı tahmin edilmektedir.
Akdeniz havzasında yeralan ülkelerde ileri derecede gelişmiş karst yoğun olarak gözlenir. ıte yandan güney Amerika ve ıskandinavya ülkelerinde karst ancak yerel öneme sahiptir.
Avrupa kıtasında bulunan önemli karst alanları Yugoslavya (Dinar dağ kuşağı), Yunanistan (Helen dağ kuşağı), Türkiye (Toros dağ kuşağı), ıtalya (Apenin dağ kuşapı), ıspanya (Pirene dağ kuşağı) ve Alplerde, Karpatlarda, Balkanlarda yeralmaktadır. Bunun yanında, ısrail, Tunus ve Libya'da da karst oluşumları görülmektedir. Asya kıtasında Rusya ve özellikle Çin, karstın ileri derecede gelişmiş olduğu iki ülke durumundadır. Amerika kıtasında, Birleşik devletler ve Meksika körfezi bölgesinde yaygın karst bulunmaktadır. Okyanusya'da Yeni Zelanda ve Avustralya'da karst geniş alanlar kaplar.
Türkiye yüzölçümünün yaklaşık üçte biri karbonat kayaçları ile kaplıdır. Karstlaşmalı kayaçlar karbonat kayaçlarıdır. Güneyde Toros karst kuşağı, Güneydoğu'da Güneydoğu Anadolu Karst kuşağı, Marmara ve Trakya'da Kuzeybatı Anadolu Karst Kuşağı ve ıç Anadolu'da ise Konya Kapalı Havzası Karst Kuşağı bulunmaktadır.
2. KARSTLAŞABİLEN KAYAÇLARIN JEOLOJİSİ
2.1. Giriş
Karstlaşma, ortamda ancak bazı özel kayaçların bulunması ile gelişebilir. Bu kayaçların özelliği çözünebilir olmalarıdır. Karstlaşabilen kayaçların çözünmesi ile geriye çok az miktarlarda kalıntı malzeme kaldığından, genişleyen kırık ve çatlaklar kapanmaz ve böylece yeraltı-suyu dolaşımı engellenmemiş olur.
Aşağıdaki kayaçlar karstlaşabilen kayaçlar olarak tanımlanmaktadır.
Evaporitler: Jips, anhidrit, kayatuzu
Karbonat Kayaçları: Kireçtaşı, dolomit
Kuvarsit: sadece tropik alanlarda gelişebilir.
Tropik, nemli bölgelerde karsta benzer yapılar gösteren silikatlar karstlaşabilen kayaçlar sınıfına dahil edilmezler. Bu tür kayaçlar,
tropik bölgelerde çözünmeden çok, bozunarak belli birtakım morfolojilere sahip olurlar. Oysa, karstlaşma, minerallerin çözünmesi ile oluşur.
Kuvarsitin durumu ise biraz farklıdır. Bugüne kadar karstlaşamayan kayaçlar arasında yeralan kuvarsitin bazı özel koşullar altında karst-laşabileceği görülmüştür. Amorf silisik asit 0 oC'de 50-80 ppm., 25 oC'de ise 100-140 ppm. oranlarında çözünebilmektedir. White (1960) Venezuela'da karen, dolin, ve mağaraların bulunduğu kuvarsit karst-ından söz etmektedir. Colvee (1973) ise aynı ülkede 395 metre uzunluğu-nda sarkıtlı, dikitli bir kuvarsit mağarasının varlığını ortaya çıkarmıştır.
Sonuç olarak, kuvarsit ancak, tropik iklim koşulları ve hidrotermal koşullar altında karstlaşabilmekte ve dünyada önemsiz alanlarda bulun-maktadır. Bu nedenle kuvarsit karstı burada tekrar ele alınmayacaktır.
2.2. Evoporitler
Lagünlerin oluştuğu koşulları yansıtan ılık, kurak iklimler, tropik bölgelerin subtropik ve marjinal bölgelerinde deniz suyu yüksek oranlarda buharlaşır. Denizsuyu bileşenlerinin yapısı ve çözünebilirlik-lerine bağlı olarak evopotitler çökelirler; kireçtaşı, jips, anhidrit, kaya veya potas tuzu.
2.3.5. Yapısal Özellikler :
Yapısal ve tektonik tarihçe, karbonat akiferlerinin davranışlarının belirlenmesinde oldukça büyük öneme sahip bilgiler verir.
Tektonik hareketler sonucu kazanılan yapı ve konum, karbonat kayacının beslenme/ boşalım ilişkilerini belirleyen ana etkenlerdir.
Kırılma/kıvrılma gibi hareketler, kayacın porozitesini ve permeabilite-sini belirlemekle kalmaz, aynı zamanda, yeraltısuyunun hareket yönünü de kontrol eder. Tektonik hareketlerle konumlanan karbonat kayacının permeabilitesi, yağış sularının yeraltısuyuna doğru süzülürken kayacı çözmesi sonucu zamanla artar.
Karbonat kayaçlarının birincil poroziteleri sedimantasyon sırasında kazandıkları ilksel porozite olup çok küçük bir değere sahiptir. Bu tür kayaçlarda, etkili olan porozite, ikincil porozite olarak adlandırılan ve sedimantasyondan sonra tektonizmanın etkisiyle kazanılan (eklem, kırık, çatlak) yapısal unsurlar ve bunların çözünerek gelişmesiyle oluşan erime kanallarının bir toplamı olan porozitedir.
3.1.1. Morfolojik Sınıflama :
Cvıjıc (1924-1926) tarafından morfolojik unsurlar dikkate alınarak yapılan sınıflamaya göre üç tür karst vardır. Holokarst (olgun karst), Morekarst (olgun olmayan karst) ve Geçiş karstı.
3.1.2. Hidrojeolojik (Litolojik-Yapısal Özelliklere Dayalı) Sınıflama :
Bu sınıflamaya göre;
1) platform karstı ve
2) jeosenklinal karstı bulunmaktadır.
Platform karstı, yatay veya az eğimli tabakalarla karakterize edilir. Jeosenklinal karstı ise kıvrımlı, kırıklı karbonat kayaçlarında gelişir. ıki karst tipi arasındaki en önemli fark jeosenklinal tipi karstın hidrojeolojik açıdan çok daha karmaşık olmasıdır.
3.1.3. Tekto - Jenetik Sınıflama :
Herak (1977) tarafından önerilen sınıflamaya göre;
1) Epiorojenik ve
2) Orojenik karst tipi vardır.
Epiorojenik karstın alt grupları :
a. Epiorojenik Tabular Karst
b. Epiorojenik Kıvrımlı Karst
c. Epiorojenik Havza tipi Karst
d. Epiorojenik Derin Karst
Orojenik karstın alt grupları :
a. Merceksi orojenik karst
b. Kıvrmlı orojenik karst
c. Kesintili (Süreksiz) orojenik karst
d. Orojenik birikmeli karst
Öte yandan, oluşum zamanına göre iki tür karst vardır: Paloekarst (fosil karst) ve Güncel Karst.
Yukarıdaki sınıflamalar dışında Jennings (1971), Quinlan (1972), Folk (1971) , Komatina (1971), Lu ve diğerleri (1976) gibi yazarların çeşitli parametreleri dikkate alarak yaptıkları sınıflamalar bulunmaktadır.
3.2. Karst Yapıları
Karstlaşma sonucunda oluşan yapılar, karstik ortamları diğer ortamlar-dan ayıran en belirgin özelliklerdir.
Kireçtaşlarının hakim olduğu ortamlarda gelişen morfoloji ile masif dolomitlerin hakim olduğu alanlarda gelişen morfoloji oldukça farklıdır. Kireçtaşında tabakalar ayırdedilebilir ve gelişen mikro ve makro yapılar kolayca tanınabilir. Eğimli bölgeler genelde çıplak olup gevşek malzeme ancak yamaç molozu
şeklinde bulunabilir. Yüzey, karren ve diğer dişe benzer yapılarla kaplıdır.
Dolomitler daha yumuşak topoğrafya sunarlar. Genellikle tabakalanma gözlenmez. En belirgin özelliği, büyük boyutlarda blokların ve dişlere benzer yapıların bulunmasıdır.
Ufalanmış dolomit kırıntıları oyuklarda ve hafif eğimli ovaların yüzey-lerini kaplar. Yağmurdan sonra dolomitin rengi koyulaşır ve bu açıkça gözlenebilir.
Karst alanlarında yaygın olarak gözlenen karstik yapılar karrenler, düdenler, kuru vadiler, şaftlar, mağaralar, polyeler, karst kaynakları, alıcı-verici düdenler (estavella), dolinler ve denizaltı kaynaklarıdır.
Bunların yanında, karst ovaları (Korrozyon platoları), doğal kemerler (köprü), humlar, koni karst gibi yapılarda gözlenebilmektedir.
4.4. Karst Sularının Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri
Karst sularının kalitesini çeşitli etkenler verir. Bunlardan en önemlileri;
1- Yeraltısuyunu besleyen atmosferik yağışın bileşimi
2- Yeraltısuyunu besleyen kaynaklardan meydana gelen buharlaşma
kayıpları
3- Yeraltısuyunu besleyen kaynakların ve yeraltısuyunun karbonat
kayaçlarına göre doygunluk durumu ve asitliği
4- Ortamda çözünebilen kayaçların (karbonat kayacı, jips, halit,
vb.)varlığı.
5- Bu kayaçların çözünme oranı ve yeraltısuyu ile temasta olduğu süre
6- Yeraltısuyunun tatlı su beslenmesi veya farklı özellikteki su ile
karışımı denetleyen hidrolojik süreçler
7- ınsan kaynaklı kirlenmeler
Karst sularının kalitesini belirleyen en önemli parametreler:
- sıcaklık
- pH
- Çözünmüş katı madde
- PCO2
- DO
- Majör iyonlar
- Sertlik
- Azot türeni kirleticiler
- Fosfat, deterjan
- Mikroorganizmalar
Bu parametrelerin önemi suyun kullanılabilirliğini etkilemelerinden ileri gelmektedir.
Değerlendirme, grafiksel, diyagramsal ve doygunluk yorumlamaları şeklinde yapılmaktadır.