Salvo
Kayıtlı Üye
KALİTE KONTROL
Kalite kontrol , bir mal veya cismin istenen özelliklerde taşına bilmesi için üretim başlangıcından üretim sonuna kadar yapılan bütün kontrollerdir .
Bir üretimdeki kalite kontrol fonksiyonu 4 ana aşamadan oluşur.
1) standartların tesbiti : Tüketici istekleri ve teknolojik olarak göz önüne alınarak mamul kalitesi ilgilendiren maliyet , güvenilirlik ve performans standartları saptanır.
2) Uygunluk sağlanması: Üretilen mamulün kalite özelliklerinin önceden saptanan standartlar a uygunluğunun saptanması
3) Düzenli kararlar alınması: Standartlarda tolerans limitleri dışına çıkan sapmalar meydana geldiğinde gerekli düzeltici kararların alınması
4) Geliştirma çabaları : Kalite ile ilgili maliyet güvenilirlik ve performans standartların geliştirilmesi yeni yöntem ve teknolojik olanakların araştırılması .
KALİTE KONTROLUN AMAÇLARI
Kalite kontrolün esas amacı tüketici isteklerini mümkün olan en ekonomik düzeyde karsılayan mamulün üretimidir . Bu konu işletmedeki tüm departmanları ilgilendirmektedir .
Kalite kontrolün temel amacına bağlı bir atkım alt amaçlar da vardır. Bunlar ;
• Mamul kalite düzeyinin yükseltilmesi ,
• Mamul dizaynının geliştirilmesi
• Daha ucuz ve kolay işlenebilir malzeme araştırılması ,
• İşletme maliyetlerinin azaltılması,
• Iskarta işçilik ve
• Malzeme kayıplarının azaltılması,
• Üretim hattındaki dar boğazların giderilmesi ,
• Personel moralinin yükseltilmesi ,
• Müşteri şikayetlerinin azltılması ,
• Rakiplere karşı firma prestijinin arttırılması ,
• İşçi-İşveren ilişkilerinin geliştirilmesi
KALİTE KONTROLUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER
• Ham madde
• Tesis , makine ve üretim yöntemleri
• Teknolojik seviye
• İnsan gücü (yönetici teknisyen işci)
• Pazar ve tüketici özellikleri ,
• Mali olanaklar ,
• Eğitim düzeyi.
KALİTE KONTROL YÖNTEMLERİ
1) TEST YÖNTEMLERİ : Hammadde yarı mamul ve mamul maddelere ait çeşitli özelliklerin saptanması için uygulanan yöntemlere “test yöntemleri “ denir. Bunlar bir ölçme aleti ile yapılan ölçmeleri , bunların değerlendirilmesini eğer ölçülen özellik değişken ise standart sapmanın ya da değişim katsayısının ve örnekleme planının saptanması test için harcanan zaman bu yöntemlerle ilgili önemli sorunlardır.
2) MUAYENE KONTROLU: Muayene , hamadde yada işlenmiş ürünün tümü üzerinde uygulanan bir kontrol işlemidir. Bu kontrol işlemi , subjektif olarak yapıla bileceği gibi , ölçme yada saymayada dayanabilir. Burada önemli olan husus tüm yığının kontrol
• Üretim sırasindaki ölçmeler (kaliteyi oluşturacak özelliklerin üretim sırasındaki ölçümleri )
• Üretim sonundaki ölçmeler
Olmak üzere üç aşamada yapılır.
Bu ölçüm işlemleri sırasında yapıla bilecek ölçme hataları ise genellikle ;
• Ölçme aletnin yapısından veya ayarsız oluşundan (termohigrografin psikrometre ile kontrol edilmesi gibi.)
• Ölçmeyi yapan kişiden kaynaklanmaktadır.
Ölçme aletinin yapısından kaynaklanan hataların farkına varmak oldukça güçtür .Ölçüm işleminde kişisel beceriler de rol oynar .Bu tür hataların önlenmesi için tek çare ölçmeyi yapan kişilerin eğitimine önem vermek ve ölçüm işleminde standart ölçme talimatına uymaktır.
Ölçüm aletlerinin seçiminde , yapılanacak ölçme işlemlerinin özellikleri , aletin hassasiyeti , kullanım kolaylığı , ömür boyu bakım olanakları , ( kalibrasyon için) maliyeti göz önünde bulundurulmalıdır.
ÖRNEKLEME
Bir kütleyi veya yığını oluşturan birimlerin hepsinin birden gözlenmesi çoğu zaman mümkün değildir veya çok zahmetli ve zaman alıcıdır. Örneğin ; bir pamuk partisinin kaç balyasından , nasıl ve ne kadar numune alınmalıdır. Tüm üretim ve malzemenin kontrolü yerine az çok tüm üretimi temsil kabiliyetinde olan belli bir miktarını kontrol etmek daha kolay ve ucuza mal olur . Buna göre, bir ana kütlenin belli özellikleri hakkında karar vermek amacı ile kütlenin küçük bir kısmının seçilmesi işlemine örnek alma denilebilir.
Örnek almada dikkat edilmesi gereken üç nokta vardır.
• Örneğin parti içinde normlara uygun olduğu tahmin edilen kalite elemanlarından oluşturmaya çalışmak
• Örnek hacmini saptamadan bir , iki örnekle karara varmak
• Örnek teşkilde partiden devamlı ayrı yüzdelerle örnek almak
ÖRNEK ALMA YÖNTEMLERİ
İyibir örnek alma palanında 6 noktaya dikkat edilmelidir.
• Üniform ve kabul edilebilir kalite seviyesine sahip bir partinin reddine karşı üreticiyi korumak
• Hatalı bir partinin kabulüne karşı müşteriyi korumak
• Üreticiyi , üretimi kontrol altında tutmaya teşvik etmek
• Mamulün kalitesi ile ilgili bilgiyi sağlama
• Örnek alma ve kontrol maliyetlerini minimuma indire bilmektir.
KONDİSYONLAMA
Tekstil materyalinin fiziksel ve mekanik özelliklerini tayin için deneye başlamadan önce deney metodunun gerektirdiği gibi bir sürede standart atmosfer koşullarında bırakılması işlemidir. Bu süre deneylere göre değişmekle birlikte ikişer saat aralıklarla yapılan tartımlar da iki tartım arasında %0,25’den az fark kalıncaya kadarki süredir. Bazı durumlarda deney için gelen materyal çok rutubetli olabilir bundan dolayı bekletme süresi daha uzun olabilir .Bu gibi durumlarda ön kondisyonlama işlemi yapılır. Tekstil maddesinin %65’den fazla nispî rutubetli olmadan geldiği biliniyorsa kondisyonlama işlemine alınmadan önce nispî rutubeti %10 sıcaklığı 50 ‘C’yi geçmeyen bir ortamda değişmez ağırlığa gelinceye kadar bekletilmesine ön kondisyonlama denir.
FİZKSEL TEKTİL MUAYENELERİ VE KONTROLÜ
İşletmede yapılan fiziksel tekstil muayeneleri ve kontrolleri üç aşamada yapılmalıdır.
1. ÜRETİM ÖNCESİ KONTROLLER :Hammaddenin üretim özelliklerini bilmek için yapılır. Hammaddenin özelliklerine göre en uygun işlemlerin planlanması yapılır.
2. ÜRETİM ESNASINDA KONTROLLER: Ürünün planlandığı şekilde üretilip üretilmediğini gösterirler.
3. ÜRETİM SONONDA KONTROLLER: İstenilen özelliklere sahip üretimin yapılıp yapılmadığı kontrol edilir . Üretilen ürünün özellikleri istenilen standartlarda ise kontroller amacına ulaşmıştır.
LİFLERDE YAPILAN KALİTE KONTROLLER
1. İncelik
2. Uzunluk
3. Mukavemet ve uzama
4. Yabancı madde
5. Renk
6. Olgunluk
7. Büküm
8. Yumuşaklık
9. Rutubet
LİFLERDE İNCELİK TAYİNİ
İplik yapımında en önemli özelliklerden bir tanesi inceliktir. İnce lifler daha kolay büküm alırlar lif inceliği ile iplik inceliği arasında pozitif kolerasyon vardır. İnce lifler ile daha düzgün ve mukavemetli iplik yapılır . Çünkü birim kesite düşen lif sayısı fazla olduğundan daha mukavemetli iplik elde edilir.
Lif İnceliği Tespitinde Kullanılan Yöntemler
1. Gravimetrik yöntem
• Kesip-tartma yöntemi
2. optik yöntemler
a) Uzunlugana kesit metodu
• Kısa-kesit yöntemler
• Normal mikroskop
• Kama cetveli yöntemi
b) Enine kesit metodu
• Enine kesit sayma
• enine kesit kıyaslama
• İki çaplı cetvel
3. Hava geçirgenliği metodu
HAVA GEÇİRGENLİĞİ METODU
Liflerde teker teker incelik tayine çok zaman aldığından ve yorucu olduğundan son zamanlarda küme halindeki liflerde incelik tayin metotları daha çok kullanılmalıdır. Bu metod, küme halindeki lifler arasından geçen hava hızı esasına dayanmaktadır. Bu prensiple çalışan çeşitli aletler vardır. En çok kullanılan “MİCRONİRE” aletidir.
Micronaire aletinde pamuk liflerinin inceliğini tayin edebilmek için 3.24 gramlık numune alınır . Aletin 1 inch çapındaki numune odasına konur. Odanın kapağı kapatılır . Kapak kapatıldığında numune oda ağzından 1 inch aşağıya itilmiş olur. Daha sonra bir kompresör yardımıyla numunenin bulunduğu odaya basınçlı hava sevk edilir. Bu pamuk numunesi arasından geçebilen basınçlı havanın hız ve miktarı ile buna bitişik bir boru içinde bulunan gösterge harekete geçer. Göstergenin boru içindeki yükselme seviyesi yandaki bir skaladan okunur. Bu skalada işaretli bulunan değerler 1 inch uzunluğundaki 1000 adet pamuk lifinin miligram olarak ağırlığını gösterecek şekilde hazırlanmıştır . Bu değer alette mic/ index olarak okunur.
HVI sistemiyle çalışan cihazlarda da incelik tespiti hava geçirgenliği metoduna göre yapılır . Klasik mikroner sistemine kıyasla burada numune miktarı daha büyük (9.5- 10.5 gram) tutulduğundan alınan sonucun istatiksel güvenirliliği daha fazladır. Gram sınırlarının geniş tutulması ölçüm süresini kısaltmaktadır. Tartılan numune basınçlı havanın geçtiği odaya yerleştirilir ve kapağı kapatılır . incelik değeri bilgisayar monitöründen alınır.
Mic/index grupları
3 veya daha az ise bu pamuklar çok ince
3- 3.9 arasında ince
4-4.9 arasında orta
5-5.9 arasında kaba
6’ dan daha fazla ise çok kaba
olarak nitelendirilir
Nm =L/G = 2.54* 1000/mic. İndex (mgr)
Kalite kontrol , bir mal veya cismin istenen özelliklerde taşına bilmesi için üretim başlangıcından üretim sonuna kadar yapılan bütün kontrollerdir .
Bir üretimdeki kalite kontrol fonksiyonu 4 ana aşamadan oluşur.
1) standartların tesbiti : Tüketici istekleri ve teknolojik olarak göz önüne alınarak mamul kalitesi ilgilendiren maliyet , güvenilirlik ve performans standartları saptanır.
2) Uygunluk sağlanması: Üretilen mamulün kalite özelliklerinin önceden saptanan standartlar a uygunluğunun saptanması
3) Düzenli kararlar alınması: Standartlarda tolerans limitleri dışına çıkan sapmalar meydana geldiğinde gerekli düzeltici kararların alınması
4) Geliştirma çabaları : Kalite ile ilgili maliyet güvenilirlik ve performans standartların geliştirilmesi yeni yöntem ve teknolojik olanakların araştırılması .
KALİTE KONTROLUN AMAÇLARI
Kalite kontrolün esas amacı tüketici isteklerini mümkün olan en ekonomik düzeyde karsılayan mamulün üretimidir . Bu konu işletmedeki tüm departmanları ilgilendirmektedir .
Kalite kontrolün temel amacına bağlı bir atkım alt amaçlar da vardır. Bunlar ;
• Mamul kalite düzeyinin yükseltilmesi ,
• Mamul dizaynının geliştirilmesi
• Daha ucuz ve kolay işlenebilir malzeme araştırılması ,
• İşletme maliyetlerinin azaltılması,
• Iskarta işçilik ve
• Malzeme kayıplarının azaltılması,
• Üretim hattındaki dar boğazların giderilmesi ,
• Personel moralinin yükseltilmesi ,
• Müşteri şikayetlerinin azltılması ,
• Rakiplere karşı firma prestijinin arttırılması ,
• İşçi-İşveren ilişkilerinin geliştirilmesi
KALİTE KONTROLUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER
• Ham madde
• Tesis , makine ve üretim yöntemleri
• Teknolojik seviye
• İnsan gücü (yönetici teknisyen işci)
• Pazar ve tüketici özellikleri ,
• Mali olanaklar ,
• Eğitim düzeyi.
KALİTE KONTROL YÖNTEMLERİ
1) TEST YÖNTEMLERİ : Hammadde yarı mamul ve mamul maddelere ait çeşitli özelliklerin saptanması için uygulanan yöntemlere “test yöntemleri “ denir. Bunlar bir ölçme aleti ile yapılan ölçmeleri , bunların değerlendirilmesini eğer ölçülen özellik değişken ise standart sapmanın ya da değişim katsayısının ve örnekleme planının saptanması test için harcanan zaman bu yöntemlerle ilgili önemli sorunlardır.
2) MUAYENE KONTROLU: Muayene , hamadde yada işlenmiş ürünün tümü üzerinde uygulanan bir kontrol işlemidir. Bu kontrol işlemi , subjektif olarak yapıla bileceği gibi , ölçme yada saymayada dayanabilir. Burada önemli olan husus tüm yığının kontrol
• Üretim sırasindaki ölçmeler (kaliteyi oluşturacak özelliklerin üretim sırasındaki ölçümleri )
• Üretim sonundaki ölçmeler
Olmak üzere üç aşamada yapılır.
Bu ölçüm işlemleri sırasında yapıla bilecek ölçme hataları ise genellikle ;
• Ölçme aletnin yapısından veya ayarsız oluşundan (termohigrografin psikrometre ile kontrol edilmesi gibi.)
• Ölçmeyi yapan kişiden kaynaklanmaktadır.
Ölçme aletinin yapısından kaynaklanan hataların farkına varmak oldukça güçtür .Ölçüm işleminde kişisel beceriler de rol oynar .Bu tür hataların önlenmesi için tek çare ölçmeyi yapan kişilerin eğitimine önem vermek ve ölçüm işleminde standart ölçme talimatına uymaktır.
Ölçüm aletlerinin seçiminde , yapılanacak ölçme işlemlerinin özellikleri , aletin hassasiyeti , kullanım kolaylığı , ömür boyu bakım olanakları , ( kalibrasyon için) maliyeti göz önünde bulundurulmalıdır.
ÖRNEKLEME
Bir kütleyi veya yığını oluşturan birimlerin hepsinin birden gözlenmesi çoğu zaman mümkün değildir veya çok zahmetli ve zaman alıcıdır. Örneğin ; bir pamuk partisinin kaç balyasından , nasıl ve ne kadar numune alınmalıdır. Tüm üretim ve malzemenin kontrolü yerine az çok tüm üretimi temsil kabiliyetinde olan belli bir miktarını kontrol etmek daha kolay ve ucuza mal olur . Buna göre, bir ana kütlenin belli özellikleri hakkında karar vermek amacı ile kütlenin küçük bir kısmının seçilmesi işlemine örnek alma denilebilir.
Örnek almada dikkat edilmesi gereken üç nokta vardır.
• Örneğin parti içinde normlara uygun olduğu tahmin edilen kalite elemanlarından oluşturmaya çalışmak
• Örnek hacmini saptamadan bir , iki örnekle karara varmak
• Örnek teşkilde partiden devamlı ayrı yüzdelerle örnek almak
ÖRNEK ALMA YÖNTEMLERİ
İyibir örnek alma palanında 6 noktaya dikkat edilmelidir.
• Üniform ve kabul edilebilir kalite seviyesine sahip bir partinin reddine karşı üreticiyi korumak
• Hatalı bir partinin kabulüne karşı müşteriyi korumak
• Üreticiyi , üretimi kontrol altında tutmaya teşvik etmek
• Mamulün kalitesi ile ilgili bilgiyi sağlama
• Örnek alma ve kontrol maliyetlerini minimuma indire bilmektir.
KONDİSYONLAMA
Tekstil materyalinin fiziksel ve mekanik özelliklerini tayin için deneye başlamadan önce deney metodunun gerektirdiği gibi bir sürede standart atmosfer koşullarında bırakılması işlemidir. Bu süre deneylere göre değişmekle birlikte ikişer saat aralıklarla yapılan tartımlar da iki tartım arasında %0,25’den az fark kalıncaya kadarki süredir. Bazı durumlarda deney için gelen materyal çok rutubetli olabilir bundan dolayı bekletme süresi daha uzun olabilir .Bu gibi durumlarda ön kondisyonlama işlemi yapılır. Tekstil maddesinin %65’den fazla nispî rutubetli olmadan geldiği biliniyorsa kondisyonlama işlemine alınmadan önce nispî rutubeti %10 sıcaklığı 50 ‘C’yi geçmeyen bir ortamda değişmez ağırlığa gelinceye kadar bekletilmesine ön kondisyonlama denir.
FİZKSEL TEKTİL MUAYENELERİ VE KONTROLÜ
İşletmede yapılan fiziksel tekstil muayeneleri ve kontrolleri üç aşamada yapılmalıdır.
1. ÜRETİM ÖNCESİ KONTROLLER :Hammaddenin üretim özelliklerini bilmek için yapılır. Hammaddenin özelliklerine göre en uygun işlemlerin planlanması yapılır.
2. ÜRETİM ESNASINDA KONTROLLER: Ürünün planlandığı şekilde üretilip üretilmediğini gösterirler.
3. ÜRETİM SONONDA KONTROLLER: İstenilen özelliklere sahip üretimin yapılıp yapılmadığı kontrol edilir . Üretilen ürünün özellikleri istenilen standartlarda ise kontroller amacına ulaşmıştır.
LİFLERDE YAPILAN KALİTE KONTROLLER
1. İncelik
2. Uzunluk
3. Mukavemet ve uzama
4. Yabancı madde
5. Renk
6. Olgunluk
7. Büküm
8. Yumuşaklık
9. Rutubet
LİFLERDE İNCELİK TAYİNİ
İplik yapımında en önemli özelliklerden bir tanesi inceliktir. İnce lifler daha kolay büküm alırlar lif inceliği ile iplik inceliği arasında pozitif kolerasyon vardır. İnce lifler ile daha düzgün ve mukavemetli iplik yapılır . Çünkü birim kesite düşen lif sayısı fazla olduğundan daha mukavemetli iplik elde edilir.
Lif İnceliği Tespitinde Kullanılan Yöntemler
1. Gravimetrik yöntem
• Kesip-tartma yöntemi
2. optik yöntemler
a) Uzunlugana kesit metodu
• Kısa-kesit yöntemler
• Normal mikroskop
• Kama cetveli yöntemi
b) Enine kesit metodu
• Enine kesit sayma
• enine kesit kıyaslama
• İki çaplı cetvel
3. Hava geçirgenliği metodu
HAVA GEÇİRGENLİĞİ METODU
Liflerde teker teker incelik tayine çok zaman aldığından ve yorucu olduğundan son zamanlarda küme halindeki liflerde incelik tayin metotları daha çok kullanılmalıdır. Bu metod, küme halindeki lifler arasından geçen hava hızı esasına dayanmaktadır. Bu prensiple çalışan çeşitli aletler vardır. En çok kullanılan “MİCRONİRE” aletidir.
Micronaire aletinde pamuk liflerinin inceliğini tayin edebilmek için 3.24 gramlık numune alınır . Aletin 1 inch çapındaki numune odasına konur. Odanın kapağı kapatılır . Kapak kapatıldığında numune oda ağzından 1 inch aşağıya itilmiş olur. Daha sonra bir kompresör yardımıyla numunenin bulunduğu odaya basınçlı hava sevk edilir. Bu pamuk numunesi arasından geçebilen basınçlı havanın hız ve miktarı ile buna bitişik bir boru içinde bulunan gösterge harekete geçer. Göstergenin boru içindeki yükselme seviyesi yandaki bir skaladan okunur. Bu skalada işaretli bulunan değerler 1 inch uzunluğundaki 1000 adet pamuk lifinin miligram olarak ağırlığını gösterecek şekilde hazırlanmıştır . Bu değer alette mic/ index olarak okunur.
HVI sistemiyle çalışan cihazlarda da incelik tespiti hava geçirgenliği metoduna göre yapılır . Klasik mikroner sistemine kıyasla burada numune miktarı daha büyük (9.5- 10.5 gram) tutulduğundan alınan sonucun istatiksel güvenirliliği daha fazladır. Gram sınırlarının geniş tutulması ölçüm süresini kısaltmaktadır. Tartılan numune basınçlı havanın geçtiği odaya yerleştirilir ve kapağı kapatılır . incelik değeri bilgisayar monitöründen alınır.
Mic/index grupları
3 veya daha az ise bu pamuklar çok ince
3- 3.9 arasında ince
4-4.9 arasında orta
5-5.9 arasında kaba
6’ dan daha fazla ise çok kaba
olarak nitelendirilir
Nm =L/G = 2.54* 1000/mic. İndex (mgr)