endLesS
Webmaster
İrade ve İnsiyak Bütünlüğü
İnsanda irade vardır. O, yaşantısının belli bölümlerini kendi iradesiyle yaşar ve onun davranışlarını da belli ölçüde irade yönlendirir.
Hayvanlarda ise hakim olan insiyaklardır. Onları daima İlâhî sevk yönlendirir. Buna, küllî şuur demek de mümkündür. Hayvanlarda, hatta bir yönüyle bitkilerde böyle küllî bir şuur vardır. Yani şuur onlarda küllî bir kanun şeklinde tezahür etmektedir.
Dikkatle incelenirse, câmid dediğimiz, taş, toprak gibi cansız varlıklarda da insiyak mevcuddur. Herşeyin Allah’ı tesbih ettiğini anlatan, taşların Allah korkusu sebebiyle yukarılardan aşağıya indiğini hatırlatan, eğer onlara inmiş olsaydı Kur’ân, dağları paramparça olmuş göreceğimizi ifade eden nice âyetler var ki, bizim cansız dediğimiz varlıklarda da bir insiyak olduğuna açık veya örtülü işaretlerde bulunmaktadır.
Öyleyse, esas itibariyle her varlık, ister iradesiyle isterse tâbi olduğu insiyaklarla mutlak irade ve yegane güce sahip olan Cenâb-ı Hakk’ı göstermekte ve hal diliyle O’nun mevcudiyetini dile getirmektedir. Zira, irade veya insiyakın kendiliğinden olması mümkün olmadığı gibi, mutlak iradeye ve sınırsız güce sahip olmayanın da başkasına irade ve insiyak vermesi mümkün değildir. Bu yönüyle bütün varlık aynı çizgide birleşir. Bu çizgi, Cenâb-ı Hakk’ın varlığını gösterme çizgisidir. Ve yine bu çizgi, herşeyi Allah’ın yaratığı ve bizlerin de O’nun kulu olma çizgisidir. Ayrıca, varlığa bu perspektiften bakma, bizlere eşya ve hâdiseleri değerlendirmede ayrı ve çok derin buudlar kazandırmaktadır ki, inançsız insanların, bir mü’minin ulaşacağı bu idrak merhalesine ulaşması da imkânsızdır.
Biz, ancak bu idrakımızla, kainatla insan fıtratı arasında mevcud âhenk ve uygunluğu sezip kavrayabiliyoruz. Ve yine bu, idrakımızla makro, normo ve mikro alemleri birbiriyle irtibatlandıran sebepleri yakalıyor ve onları birer merdiven gibi kullanarak marifet adına zirvelere ulaşabiliyoruz. Tabii bunu yapabildiğimiz sürece de irademizin hakkını vermiş oluyoruz. Bu açıdan da biz, iradesinin hakkını veremeyenlerin de büyük bir mahrumiyet ve boşlukta olduğuna inanıyoruz.
İnsanda irade vardır. O, yaşantısının belli bölümlerini kendi iradesiyle yaşar ve onun davranışlarını da belli ölçüde irade yönlendirir.
Hayvanlarda ise hakim olan insiyaklardır. Onları daima İlâhî sevk yönlendirir. Buna, küllî şuur demek de mümkündür. Hayvanlarda, hatta bir yönüyle bitkilerde böyle küllî bir şuur vardır. Yani şuur onlarda küllî bir kanun şeklinde tezahür etmektedir.
Dikkatle incelenirse, câmid dediğimiz, taş, toprak gibi cansız varlıklarda da insiyak mevcuddur. Herşeyin Allah’ı tesbih ettiğini anlatan, taşların Allah korkusu sebebiyle yukarılardan aşağıya indiğini hatırlatan, eğer onlara inmiş olsaydı Kur’ân, dağları paramparça olmuş göreceğimizi ifade eden nice âyetler var ki, bizim cansız dediğimiz varlıklarda da bir insiyak olduğuna açık veya örtülü işaretlerde bulunmaktadır.
Öyleyse, esas itibariyle her varlık, ister iradesiyle isterse tâbi olduğu insiyaklarla mutlak irade ve yegane güce sahip olan Cenâb-ı Hakk’ı göstermekte ve hal diliyle O’nun mevcudiyetini dile getirmektedir. Zira, irade veya insiyakın kendiliğinden olması mümkün olmadığı gibi, mutlak iradeye ve sınırsız güce sahip olmayanın da başkasına irade ve insiyak vermesi mümkün değildir. Bu yönüyle bütün varlık aynı çizgide birleşir. Bu çizgi, Cenâb-ı Hakk’ın varlığını gösterme çizgisidir. Ve yine bu çizgi, herşeyi Allah’ın yaratığı ve bizlerin de O’nun kulu olma çizgisidir. Ayrıca, varlığa bu perspektiften bakma, bizlere eşya ve hâdiseleri değerlendirmede ayrı ve çok derin buudlar kazandırmaktadır ki, inançsız insanların, bir mü’minin ulaşacağı bu idrak merhalesine ulaşması da imkânsızdır.
Biz, ancak bu idrakımızla, kainatla insan fıtratı arasında mevcud âhenk ve uygunluğu sezip kavrayabiliyoruz. Ve yine bu, idrakımızla makro, normo ve mikro alemleri birbiriyle irtibatlandıran sebepleri yakalıyor ve onları birer merdiven gibi kullanarak marifet adına zirvelere ulaşabiliyoruz. Tabii bunu yapabildiğimiz sürece de irademizin hakkını vermiş oluyoruz. Bu açıdan da biz, iradesinin hakkını veremeyenlerin de büyük bir mahrumiyet ve boşlukta olduğuna inanıyoruz.