ParadokS
Kayıtlı Üye
DVD’leri yeni çıkan “Benim Adım Aşk” ve “İz Peşinde” ile ağustos ayında raflara girecek olan “Rango”, ABD ve İtalya’nın western eğilimine bakış açılarını ortaya koyuyor.
Belli ülke sinemalarında geçmişte yaşanan şeylerin etkilerinin bazen farklı, bazen klasik, bazen de çığır açıcı şekilde karşımıza çıktığını görürüz. Bu durum tür, gelenek, stil farketmeden etkisini hissettirebilir. Western tarihine baktığımızda ise; kaynağını 30’lu yıllar Amerikan sinemasından almasının devamında 60’larda Türkiye dahil çeşitli ülkeye sıçrayan bir tür ezberi görüyoruz.
70’lerden itibaren karşıt görüşlerle yaşayan bir tür.
Bu bağlamda da İtalya’dan çıkıp evrensel etki bırakan spagetti western’in yanında 70’lerden itibaren Sam Peckinpah’ın şiddet içerikli ‘anti-western’ mantığının devreye girmesi şaşırtıcı değildi. 2000’ler Hollywood’unda ise bu karşıt görüşü ya da rekabet alanını kullanma düşüncesi; ‘eşcinsel westerni’, ‘minimalize edilmiş western’, ‘hipnotik western’, ‘tür kırması western’ gibi eğilimler yarattı kendisine.
Ancak ‘gelenek gelenektir’ derler. Zira böylesi bir çeşitlenmenin dahi türün ana damarı olarak anılabilecek kızılderili-kovboy ya da yerli-Amerikalı çekişmesinden yeşerdiği çok açık.
İtalya’nın spagetti western’i artık tür olarak değil stil olarak temsil ediliyor
İtalya’da ise ilginç bir şekilde Sergio Leone’nin hakim isminin yanında Sergio Corbucci, Gianfranco Parolini gibi yönetmenler de bu kültürel alt türe rağbet gösterdi. Hatta spagetti western genişlerek korkuya sıçradı ve kendine orada da bir kol açtı (Bkz. Dario Argento, Lucio Fulci filmleri). Yani esasen Leone’nin ses ve görüntüyü öne çıkararak yarattığı opera estetiği Hong Kong’taki wuxia (stilize dövüş filmi türü) misali bir yönetmenlik stili miras bıraktı.
2000’lerde ise Paolo Sorrentino’nun başı çektiği bir grup sinemacı bu geleneği en safkan haliyle farklı türlerin içine sokma arzusuna kapılmış durumda. En son “Yenmek” (“Vincere”, 2009) ve “Benim Adım Aşk” (“Io sono l’amore”, 2009) örnekleri de, önceki filmlerinde böylesi eğilimlerden uzak duran Marco Bellochio ve Luca Guadagnino’nun de bu yolun yolcusu olduğunu gösteriyor.
“Rango” ve “İz Peşinde”nin aynı sistemden çıktığına inanmak zor
Bu durum nereye kadar devam eder bilinmez ancak klasik western’in İtalyan muhalifi olan tür, bir şekilde estetik kaygı ya da yönetmenlik geleneği olarak günümüze sıçramış durumda. İşin daha da ilginci, ABD’den buna “Rango” (2011) adlı bir animasyon temsilinin de eşlik etmesi. Bu noktada Leone’nin yönetmenlik açısından devrim yaptığını daha iyi algılamak mümkün olabiliyor.
Ancak bir diğer taraftan bakınca da Coen Kardeşler anti-western algısını “İhtiyarlara Yer Yok” (“No Country for Old Men”, 2007) ile tür kırması ve dönüştürücü bir dünyaya transfer ettikten sonra, “İz Peşinde” (“True Grit”, 2010) gibi safkan bir klasik western çekebiliyor. Tahmin edebileceğiniz her detay; 1938’den 1960’a kadar altın devrini yaşayan John Ford, Henry Hathaway ve diğerlerinin izindeki o ‘klasik vahşi batı dünyası’nın üzerine kurulmuş. Dışa dönük ve kostümlü karakterler bile!
Ağır aksak tür geleneği de, devrimci yönetmenlik stili de halen geçerli
Uzun lafın kısası geleneklerin tamamı kültürel bir yoldan işine geldiği gibi işliyor. Nasıl Kemal Sunal sonrası Şahan Gökbakar gerçeği Türk halkını esir aldıysa veya Peter Sellers sonrası Jim Carrey Hollywood’da ‘komedi yıldızı’ olmakta sıkıntı çekmediyse aynı durum burada da geçerli. İtalya’da opera kaynaklı bir estetik kaygı, ABD’de her detayıyla kalıplara uyan ama ağır aksak yürüyen bir gelenek var.
Söz konusu Avrupa olunca ‘yönetmenlik stili’, Amerika olunca ise ‘çıkış noktasındaki kültürel oluşum-tür’ eğilim haline gelebiliyor. İşte spagetti western ile klasik western’in arasındaki demografik fark da tam olarak bu aslında.
Kerem Akça’nın Önerdiği 15 DVD:
1-İki Sevgili (John & Mary)
2-Fellini’den Casanova (Fellini’s Casanova)
3-Kaybedenler Kulübü
4-Benim Adım Aşk (I Am Love)
5-Gişe Memuru
6-Güzel Günler (All Good Things)
7-Kusursuz Kurban (I Am You)
8-Yeşil Yaban Arısı (The Green Hornet)
9-Öteki Dünya (Hereafter)
10-Silkwood
11-Kuzeyin Derinliklerinde (Far North)
12-En İyisi (The Greatest)
13-Ölülerin Kurtuluşu (Survival of the Dead)
14-Hayatım Yalan (Just Go with It)
15-İyi Komşular (Good Neighbors)
Belli ülke sinemalarında geçmişte yaşanan şeylerin etkilerinin bazen farklı, bazen klasik, bazen de çığır açıcı şekilde karşımıza çıktığını görürüz. Bu durum tür, gelenek, stil farketmeden etkisini hissettirebilir. Western tarihine baktığımızda ise; kaynağını 30’lu yıllar Amerikan sinemasından almasının devamında 60’larda Türkiye dahil çeşitli ülkeye sıçrayan bir tür ezberi görüyoruz.
70’lerden itibaren karşıt görüşlerle yaşayan bir tür.
Bu bağlamda da İtalya’dan çıkıp evrensel etki bırakan spagetti western’in yanında 70’lerden itibaren Sam Peckinpah’ın şiddet içerikli ‘anti-western’ mantığının devreye girmesi şaşırtıcı değildi. 2000’ler Hollywood’unda ise bu karşıt görüşü ya da rekabet alanını kullanma düşüncesi; ‘eşcinsel westerni’, ‘minimalize edilmiş western’, ‘hipnotik western’, ‘tür kırması western’ gibi eğilimler yarattı kendisine.
Ancak ‘gelenek gelenektir’ derler. Zira böylesi bir çeşitlenmenin dahi türün ana damarı olarak anılabilecek kızılderili-kovboy ya da yerli-Amerikalı çekişmesinden yeşerdiği çok açık.
İtalya’nın spagetti western’i artık tür olarak değil stil olarak temsil ediliyor
İtalya’da ise ilginç bir şekilde Sergio Leone’nin hakim isminin yanında Sergio Corbucci, Gianfranco Parolini gibi yönetmenler de bu kültürel alt türe rağbet gösterdi. Hatta spagetti western genişlerek korkuya sıçradı ve kendine orada da bir kol açtı (Bkz. Dario Argento, Lucio Fulci filmleri). Yani esasen Leone’nin ses ve görüntüyü öne çıkararak yarattığı opera estetiği Hong Kong’taki wuxia (stilize dövüş filmi türü) misali bir yönetmenlik stili miras bıraktı.
2000’lerde ise Paolo Sorrentino’nun başı çektiği bir grup sinemacı bu geleneği en safkan haliyle farklı türlerin içine sokma arzusuna kapılmış durumda. En son “Yenmek” (“Vincere”, 2009) ve “Benim Adım Aşk” (“Io sono l’amore”, 2009) örnekleri de, önceki filmlerinde böylesi eğilimlerden uzak duran Marco Bellochio ve Luca Guadagnino’nun de bu yolun yolcusu olduğunu gösteriyor.
“Rango” ve “İz Peşinde”nin aynı sistemden çıktığına inanmak zor
Bu durum nereye kadar devam eder bilinmez ancak klasik western’in İtalyan muhalifi olan tür, bir şekilde estetik kaygı ya da yönetmenlik geleneği olarak günümüze sıçramış durumda. İşin daha da ilginci, ABD’den buna “Rango” (2011) adlı bir animasyon temsilinin de eşlik etmesi. Bu noktada Leone’nin yönetmenlik açısından devrim yaptığını daha iyi algılamak mümkün olabiliyor.
Ancak bir diğer taraftan bakınca da Coen Kardeşler anti-western algısını “İhtiyarlara Yer Yok” (“No Country for Old Men”, 2007) ile tür kırması ve dönüştürücü bir dünyaya transfer ettikten sonra, “İz Peşinde” (“True Grit”, 2010) gibi safkan bir klasik western çekebiliyor. Tahmin edebileceğiniz her detay; 1938’den 1960’a kadar altın devrini yaşayan John Ford, Henry Hathaway ve diğerlerinin izindeki o ‘klasik vahşi batı dünyası’nın üzerine kurulmuş. Dışa dönük ve kostümlü karakterler bile!
Ağır aksak tür geleneği de, devrimci yönetmenlik stili de halen geçerli
Uzun lafın kısası geleneklerin tamamı kültürel bir yoldan işine geldiği gibi işliyor. Nasıl Kemal Sunal sonrası Şahan Gökbakar gerçeği Türk halkını esir aldıysa veya Peter Sellers sonrası Jim Carrey Hollywood’da ‘komedi yıldızı’ olmakta sıkıntı çekmediyse aynı durum burada da geçerli. İtalya’da opera kaynaklı bir estetik kaygı, ABD’de her detayıyla kalıplara uyan ama ağır aksak yürüyen bir gelenek var.
Söz konusu Avrupa olunca ‘yönetmenlik stili’, Amerika olunca ise ‘çıkış noktasındaki kültürel oluşum-tür’ eğilim haline gelebiliyor. İşte spagetti western ile klasik western’in arasındaki demografik fark da tam olarak bu aslında.
Kerem Akça’nın Önerdiği 15 DVD:
1-İki Sevgili (John & Mary)
2-Fellini’den Casanova (Fellini’s Casanova)
3-Kaybedenler Kulübü
4-Benim Adım Aşk (I Am Love)
5-Gişe Memuru
6-Güzel Günler (All Good Things)
7-Kusursuz Kurban (I Am You)
8-Yeşil Yaban Arısı (The Green Hornet)
9-Öteki Dünya (Hereafter)
10-Silkwood
11-Kuzeyin Derinliklerinde (Far North)
12-En İyisi (The Greatest)
13-Ölülerin Kurtuluşu (Survival of the Dead)
14-Hayatım Yalan (Just Go with It)
15-İyi Komşular (Good Neighbors)