Çok eski bir web tarayıcısı kullanıyorsunuz. Bu veya diğer siteleri görüntülemekte sorunlar yaşayabilirsiniz.. Tarayıcınızı güncellemeli veya alternatif bir tarayıcı kullanmalısınız.
1991 yılında Azerbaycan Parlamentosunun halktan gelen baskılar karşısında Dağlık Karabağın özerk bölge statüsünü ilga etmesine karşılık Dağlık Karabağ Parlamentosu bir referandum düzenleyerek cevap vermiştir.
Çoğunluğu Ermenilerin oluşturduğu bölgede referandum sonucunda Dağlık Karabağ Parlamentosu bağımsızlığını ilan etmiştir. 1992de Sovyet birlikleri de bölgeden çekilmiştir.
Hocalıda gerçekleştirilen katliama giden süreçte, Ermenileri Rusların desteklediği yönünde ciddi bulgular bulunmaktadır.
Ermeni gönüllülerden oluşan silahlı gruplar Karabağa yerleştirilmiştir. Ardından Gorbaçov, 25 Temmuz 1990da yayımladığı bir kanun ile SSR (Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti) kanunları dahilinde olmayan silahlı grupların kurulmasını yasaklamış ve kanunsuz olarak saklanan silahlara el konulmasını sağlamıştır.
Bu kanunla birlikte Azerbaycanın bütün bölgelerinde av silahları da dahil olmak üzere silahlar toplanmış, Dağlık Karabağda ise bu görev Rus askerleri tarafından yerine getirilmiştir.
1990 yılının Ağustos ve Eylül aylarında Ermeniler saldırılarını doğrudan Azerilere yöneltmeye başlamışlar, otobüs baskınları, yol kesme gibi terör eylemlerine kalkışmışlardır.
1990 yılı başlarında
yaklaşık 186 bin Azeri, Ermenistandan Azerbaycana gitmeye zorlanmıştır.
Ekim 1991de ilk Azeri köyü Ermenilerce ele geçirilmiştir.
Hocalı Katliamı, Rus askerlerinin desteğiyle 2526 Şubat 1992de Hocalıya ulaşan Ermeni kuvvetlerince gerçekleştirilmiştir.
Rusya olaylarla ilgisinin olmadığını iddia etse de, Rus ordusuna ait 366. alayın 1991in sonbaharından beri Ermenilerin safında savaştığı, alaydan kaçan dört askerce doğrulanmıştır.
10 bin nüfuslu Hocalıda olaylar sırasında yaklaşık 3.000 Azeri bulunmaktaydı. Saldırıda ölenler hakkında verilen resmi rakam 613 kişi olmakla birlikte, katledilen toplam Azeri sayısının 1.300 kişi olduğu söylenmektedir.
Saldırılar sırasında Hocalıda yaşayan Ahıska Türkleri de evlerinde yakılarak öldürülmüştür. Kadın, çocuk ve yaşlılar da dahil olmak üzere siviller katledilmiştir.
Katliamın ilk gecesinde sekiz aile bütün fertleriyle öldürülmüş, 700den fazla çocuk anne ya da babasını kaybetmiştir.
Yaralılar ise 1.000in üzerindedir. Katliama tanık olan bir gazeteci, yaşananları şu şekilde aktarmaktadır:
Dağlık Karabağın Hocalı kentinin düşüşünü bir gün boyunca yaşadım. Görüntülerle belgeledim ve video çekimleriyle bir günde 1.300 Azerbaycan Türkünün Ermeni çetecilerce öldürülüşünü bütün dünyaya duyurdum.
Hocalı katliamı anlatılamaz bir vahşetti. Azerbaycan yönetimi ve Cumhurbaşkanı Ayaz Mütellibov, olayı dört gün boyunca kamuoyundan gizlemeye çalıştılar.
Bütün Azerbaycan şok olmuştu. Ermeni bıçaklarından, kurşunlarından kurtulmayı başaranlar; kadınlar, çocuklar, ihtiyarlar karlı dağlarda tipi altında Agdama gelmeyi başardıklarında çoğunun ayakları donmuştu.
Bazılarının ayakları ise kangrenden dolayı kesilmişti.
Ermeniler vahşetin her türlüsünü sanki ibret olsun, örnek olsun diye yapmışlardı. İhtiyar dedelerin, yaşlı anaların yüzleri jiletlerle doğranmış, genç kadınların göğüsleri peynir gibi kesilmiş, bebeklerin kafa derileri yüzülmüştü.
Hocalı ile Agdam arasındaki 12 kilometrelik orman boyunca cesetler dizilmişti.
Gelişmelere seyirci kalan BM ve Batılı devletler, Ermenilerin yaptıkları katliamlara ve işgal hareketlerine ciddi bir tepki göstermemişlerdir.
Ermenilerin Mayıs 1992de Nahçıvana saldırmalarından sonra Türkiye 1921 Kars Anlaşması çerçevesinde bölgeyi korumak için askerî müdahalede bulunabileceğini açıklamıştır.
Uluslararası toplum, ancak Ermenilerin nüfusu 60 binden fazla olan Kelbecere saldırmasıyla harekete geçti. BMGK, 822 sayılı kararı ile Ermeni kuvvetlerinin işgal altındaki topraklardan çekilmesini istedi, ancak bu sonuç vermedi. Kararın ardından AGİT bünyesinde arabuluculuk çalışmaları başlatıldı.
1994 yılında iki taraf arasında ateşkes ilan edilmiştir. Savaş sonrası çözüme kavuşturulamayan bir diğer sorun da, ülke içerisinde yerinden edilen ya da sığınmacı durumuna düşen bir milyon civarı Azeridir.
Bunların büyük bir çoğunluğu Azerbaycan sınırları dahilinde yaşamaktadırlar. Azerbaycan nüfusunun %10undan fazlası ülke içinde yerinden edilmiş sığınmacılardan oluşmaktadır ki bu, kişi başına dünyada yerinden edilmiş en büyük nüfus hareketlerinden biri anlamına gelmektedir.
Bu insanlar hâlâ Ermenilerce işgal edilen topraklarda bulunan evlerine geri dönmeyi beklemektedirler.
Azerbaycan Cumhuriyetinde yaşadığı yeri terk etmek zorunda kalan veya başka ülkelerden Azerbaycana gelen Azerbaycan vatandaşları, Azerbaycan hükümeti tarafından göçkün olarak adlandırılmaktadır.
Sorunlarına hâlâ kalıcı çözümler bulunamayan göçkünler; mesken, iş, yiyecek, sağlık, eğitim ve can güvenliği gibi birçok sorunla karşı karşıyadırlar.
Bu kişiler Bakü ve çevresinde, zor koşullar altında çadırlarda, barakalarda, okul ve yurtlarda, pansiyonlarda, dükkanlarda, yük vagonlarında, hatta yol kenarlarında yaşam mücadelesi vermektedirler.
günlerden yirmi beş şubat hava puslu,karanlık
dünya görmedi böyle vahşet,böyle barbarlık.
katliamdan kaçıyor bağrı yanık analar
hocalı boşalıyor agdam'a daha çok var.
bir yanda ermeniler,bir yanda tipi
rus'a güvenme sakın tutuyor yağlı ipi.
ayaklar buz kesiği,suratlar ayaz tutmuş
dünya seyirci şimdi,insanlığı unutmuş.
memeler peynir gibi kesiliyor sıradan
gözlere şiş sokulmuş,deri yüzülüyor kafadan.
nasipsiz,mundar kefere eline jilet almış
azeri ihtiyarda ne yüz ne kulak kalmış.
tehciri katliam diye yutturmaya kalkanlar
uzağa ne lüzum var,işte 92 de kafkaslar.
ruslar silah toplamış azerinin elinden
ermeniye yasak yok,salya akıyor dilinden.
hocalı'dan agdam'a uzanan yol arası
çoluk çocuk,kadın kız sanki ceset tarlası.
düşman düşmanlığını tabii ki yapacak
benim derdim Türk oğlu bundan ne ders kapacak.
onlar sürüler gibi gelecek boynunda yafta
elbet buluşacağız dünyada olmazsa araf'ta.
Allah'ım senden var bir tek dileğim
namertlere bırakma ebedi hürriyetim.
Selahattin Arslan
HOCALI KATLİAMI
Doksan iki şubatı ayın yirmi altısı
Şafakla beliriyor ermeni karaltısı
Silahsız sivillerin silahıdır baltası
Bu esaret kalkacak size gelecek sıra
Ermeniyiz diyenler ses vermiyor bu ara
Oturmuş düşünürken bahtı kara hocalı
Kurşuna dizildiler çocuk, gençli, kocalı
Vahşetin vahşileri andırırıyor deccalı
Esir düşmüş Karabağ sargı tutmuyor yara
Ermeniyiz diyenler ses vermiyor bu ara
Ana karnı deşilir sabileri yüzerek
Emeline ulaştı başlarını ezerek
Öç almışlar soyumdan kanlarında yüzerek
Köşede siner köpek başı gelince dara
Ermeniyiz diyenler ses vermiyor bu ara
Ortağız de, de hele ermeniyiz der iken
Taşarsa boğulursun içimizde biriken
Utan insanlığından daha fırsat var iken
Dışı insana benzer içi dersen kap kara
Ermeniyiz diyenler ses vermiyor bu ara
Ulu çınarın dalı sınırları yırtıyor
Katillerin katlini yandaşları örtüyor
Azarbaycan gönlümde dünyaları tartıyor
Tek millet iki devlet düşünmeli Ankara
Ermeniyiz diyenler ses vermiyor bu ara
Soykırımdan bahseder yaptığına bakmadan
Yıkılmayız bilir ki bu birliği yıkmadan
Uyuduk uyuttular milleti ayıkmadan
Nifak tohumu saçtı Karabağ ve her yere
Ermeniyiz diyenler ses vermiyor bu ara
Kahramanmaraşlıyım madalyalı tek şehir
Fransanın döşünde sindirmediği zehir
Gâvur gâvurluk eder müslümanlara kahır
Büyük birlikteliği özlemiştir yer küre
Ermeniyiz diyenler ses vermiyor bu ara
On üçünden çocuğu çivileyip yüzerken
Kanındamı donmadı günlüğüne yazarken
Sorulur demedin mi masumları dizerken
Hesabın görülecek ölsem bile bin kere
Ermeniyiz diyenler ses vermiyor bu ara
Dünya bunu bilsin ki o sınır çizilecek
Karabağda kol kola hilalle gezilecek
Bunca adaletsizlik birlikte çözülecek
Ağlamam şehitlere yürüyüşleri yâre
Ermeniyiz diyenler ses vermiyor bu ara
Kalendere kardeştir ayni kanı taşıyor
Ermeninin ettiği çizmeleri aşıyor
Soy kırıyor köpekler kör yarayı kaşıyor
Türktür öyle olacak nefes alan her yöre
Ermeniyiz diyenler ses vermiyor bu ara
HOCALI KATLİAMI
Üşüyorum yüreğimde karlı sepkenler,
Gece öz yurdumda, korku salıyor
Karnımda bebem hıçkırıklardan
Boğulurcasına ağlıyor
Ermeni elinde kan dikilmiş karşıma
Biri kemendi geçirmiş başıma
En çirkin gülümsemesinde sırıtmakta
Titrerken dizlerim, kanıyor yüreğim
Avına yaklaşmış ak baba gibi iki ermeni
Karşımda, gebeliğime aldırmadan
Salladılar mavzer ucundaki kasaturayı
Bebeğim hıçkırdı, acı kaplarken bedenimi
Vampir gibi sevindirdi Ermenileri,
Nara atarak parçaladılar karnımı,
Son nefesini vermemden balamı
Çıkarıp rahmimden astılar sineme
Boşanan kana aldırmadan
Bir vuruşta koparıp serimi,
Diktiler bacım başı ile kale taşına
Çakal naraları atarak keyiften
Op yaptılar on bir yaşındaki
Balanın tıraşlı başını
Futbol sahasında, bir acı gece yaşarken Hocalı
Sessiz kaldı insanlık bu insanlık ayıbına
Soykırım yaparken Karabağ Türküne
Moskof destekli ermeni
Yaman güne koydu bütün dünya meni
Kimse Duymadı (Hocalı Katliamı)
Bir millet dünyanın gözü önünde
Zulümle ezildi kimse duymadı
İslam vardı işin asıl özünde
Kuran-a sövüldü kimse duymadı
Hatırla geçmişi bak neler oldu
Bebeler deriden canlı ayrıldı
Alnına bıçakla haçlar çizildi
Camlara asıldı kimse duymadı
Hocalı bir dram hocalı afet
Uyanmaz bu millet inse de ayet
Ermeniyiz dendi ! Yahu insaf et
Camiler basıldı kimse duymadı.
Haçlının oyunu geldi sırası
Arap baharıydı perde arası
Haham anasıysa papaz babası
Ermeni kasıldı kimse duymadı
Yarın büyük bir gün millet kıyamda
Son söz söylenmeli işte kıvamda
Müslüman Türk isen, varsa davanda
Rahimler deşildi kimse duymadı
Yeter artık irkil bu ne rehavet
Namusun kirlendi yetmez mi diyet
Bismillah diyerek Taksim e niyet
Hudutlar çizildi kimse duymadı
Naimim gün bu gün titre Milletim
Bayrak iki lakin tektir devletim
Görülsün dünyaca neymiş haşmetim
Türk hedef seçildi kimse duymadı
Uymadı milletim bize uymadı
26 Şubat 1992 yılında gerçekleşen hocalı katliamı adı üzerinde Azerbaycanın Hocalı kasabasında bulunan 603 sivilin Hocalı şehrini ele geçirmek için Ermeni askerlerince öldürülmesi olayıdır.
Her yıl anma tarihi olarak 26 Şubatta gerçekleşen Hocalı katliamı anmaları dünyanın pek çok yerinde yapılıyor.
Özellikle katliamı resmi anlamda tanıyan Azerbaycan, Meksika, Pakistan gibi ülkelerde 26 Şubatta anma etkinlikleri düzenleniyor.
İnsan hakları izleme örgütünün de tanıdığı hocalı Katliamı anısına Türkiye de dahil dünyanın pek çok yerinde heykeller dikilmiştir.
1991 yılında Azerbaycan Parlamentosunun halktan gelen baskılar karşısında Dağlık Karabağın özerk bölge statüsünü ilga etmesine karşılık Dağlık Karabağ Parlamentosu bir referandum düzenleyerek cevap vermiştir.
Çoğunluğu Ermenilerin oluşturduğu bölgede referandum sonucunda Dağlık Karabağ Parlamentosu bağımsızlığını ilan etmiştir. 1992de Sovyet birlikleri de bölgeden çekilmiştir.
Hocalıda gerçekleştirilen katliama giden süreçte, Ermenileri Rusların desteklediği yönünde ciddi bulgular bulunmaktadır. Ermeni gönüllülerden oluşan silahlı gruplar Karabağa yerleştirilmiştir.
Ardından Gorbaçov, 25 Temmuz 1990da yayımladığı bir kanun ile Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kanunları dahilinde olmayan silahlı grupların kurulmasını yasaklamış ve kanunsuz olarak saklanan silahlara el konulmasını sağlamıştır.
Bu kanunla birlikte Azerbaycanın bütün bölgelerinde av silahları da dahil olmak üzere silahlar toplanmış, Dağlık Karabağda ise bu görev Rus askerleri tarafından yerine getirilmiştir.
1990 yılının Ağustos ve Eylül aylarında Ermeniler saldırılarını doğrudan Azerilere yöneltmeye başlamışlar, otobüs baskınları, yol kesme gibi terör eylemlerine kalkışmışlardır. 1990 yılı başlarında yaklaşık 186 bin Azeri, Ermenistandan Azerbaycana gitmeye zorlanmıştır.
Ekim 1991de ilk Azeri köyü Ermenilerce ele geçirilmiştir.
Hocalı Katliamı, Rus askerlerinin desteğiyle 2526 Şubat 1992de Hocalıya ulaşan Ermeni kuvvetlerince gerçekleştirilmiştir.
Rusya olaylarla ilgisinin olmadığını iddia etse de, Rus ordusuna ait 366. alayın 1991in sonbaharından beri Ermenilerin safında savaştığı, alaydan kaçan dört askerce doğrulanmıştır.
10 bin nüfuslu Hocalıda olaylar sırasında yaklaşık 3.000 Azeri bulunmaktaydı. Saldırıda ölenler hakkında verilen resmi rakam 613 kişi olmakla birlikte, katledilen toplam Azeri sayısının 1.300 kişi olduğu söylenmektedir.
Saldırılar sırasında Hocalıda yaşayan Ahıska Türkleri de evlerinde yakılarak öldürülmüştür. Kadın, çocuk ve yaşlılar da dahil olmak üzere siviller katledilmiştir.
Katliamın ilk gecesinde sekiz aile bütün fertleriyle öldürülmüş, 700den fazla çocuk anne ya da babasını kaybetmiştir. Yaralılar ise 1.000in üzerindedir.
Katliama tanık olan bir gazeteci, yaşananları şu şekilde aktarmaktadır:Dağlık Karabağın Hocalı kentinin düşüşünü bir gün boyunca yaşadım.
Görüntülerle belgeledim ve video çekimleriyle bir günde 1.300 Azerbaycan Türkünün Ermeni çetecilerce öldürülüşünü bütün dünyaya duyurdum.
Hocalı katliamı anlatılamaz bir vahşetti. Azerbaycan yönetimi ve Cumhurbaşkanı Ayaz Mütellibov, olayı dört gün boyunca kamuoyundan gizlemeye çalıştılar.
Bütün Azerbaycan şok olmuştu. Ermeni bıçaklarından, kurşunlarından kurtulmayı başaranlar; kadınlar, çocuklar, ihtiyarlar karlı dağlarda tipi altında Agdama gelmeyi başardıklarında çoğunun ayakları donmuştu.
Bazılarının ayakları ise kangrenden dolayı kesilmişti.
Ermeniler vahşetin her türlüsünü sanki ibret olsun, örnek olsun diye yapmışlardı.
İhtiyar dedelerin, yaşlı anaların yüzleri jiletlerle doğranmış, genç kadınların göğüsleri peynir gibi kesilmiş, bebeklerin kafa derileri yüzülmüştü.
Hocalı ile Agdam arasındaki 12 kilometrelik orman boyunca cesetler dizilmişti.
Gelişmelere seyirci kalan BM ve Batılı devletler, Ermenilerin yaptıkları katliamlara ve işgal hareketlerine ciddi bir tepki göstermemişlerdir.
Ermenilerin Mayıs 1992de Nahçıvana saldırmalarından sonra Türkiye 1921 Kars Anlaşması çerçevesinde bölgeyi korumak için askerî müdahalede bulunabileceğini açıklamıştır.
Uluslararası toplum, ancak Ermenilerin nüfusu 60 binden fazla olan Kelbecere saldırmasıyla harekete geçti. BMGK, 822 sayılı kararı ile Ermeni kuvvetlerinin işgal altındaki topraklardan çekilmesini istedi, ancak bu sonuç vermedi.
Kararın ardından AGİT bünyesinde arabuluculuk çalışmaları başlatıldı.1994 yılında iki taraf arasında ateşkes ilan edilmiştir.
Savaş sonrası çözüme kavuşturulamayan bir diğer sorun da, ülke içerisinde yerinden edilen ya da sığınmacı durumuna düşen bir milyon civarı Azeridir.
Bunların büyük bir çoğunluğu Azerbaycan sınırları dahilinde yaşamaktadırlar.
Azerbaycan nüfusunun %10undan fazlası ülke içinde yerinden edilmiş sığınmacılardan oluşmaktadır ki bu, kişi başına dünyada yerinden edilmiş en büyük nüfus hareketlerinden biri anlamına gelmektedir.
Bu insanlar hâlâ Ermenilerce işgal edilen topraklarda bulunan evlerine geri dönmeyi beklemektedirler.
Azerbaycan Cumhuriyetinde yaşadığı yeri terk etmek zorunda kalan veya başka ülkelerden Azerbaycana gelen Azerbaycan vatandaşları, Azerbaycan hükümeti tarafından göçkün olarak adlandırılmaktadır.
Sorunlarına hâlâ kalıcı çözümler bulunamayan göçkünler; mesken, iş, yiyecek, sağlık, eğitim ve can güvenliği gibi birçok sorunla karşı karşıyadırlar.
Bu kişiler Bakü ve çevresinde, zor koşullar altında yaşam mücadelesi vermektedirler.
English: Graves of children (3 and 5 years) from Hocali (Azerbaijan), killed by armenian troops, were buried in Baku
Türkçe: Hocalı soykırımında hayatını kaybetmiş olan 3 yaşındaki Gülmire Mehdiyeva ile 5 yaşındaki kız çocuğunun Bakü'deki mezarları.
28/02/1992 tarihli Milliyet Gazetesi
English: memorial The Hague
Lahey'de Hocalı Katliamı anıtı
Xocalı soyqırımının 15 illiyi ilə əlaqədar Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin BƏYANATI
Bu il fevralın 26-da Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsindəki Xocalı şəhərində azərbaycanlıların soyqırımının 15 ili tamam olur. Bu hüznlü günlərdə Azərbaycan xalqı davakar erməni millətçilərinin vəhşiliyinin qurbanı olmuş günahsız insanların əziz xatirəsini ehtiramla yad edir.
Xocalı Azərbaycan xalqı üçün qəddarlıq və cəzasızlıq rəmzinə çevrilmişdir. Dinc əhalinin vəhşicəsinə kütləvi qırğını bütün insanlığa qarşı ən ağır cinayətlərdən biri olmaqla, XX əsrin Xatın, Lidiçe, Babi Yar kimi dəhşətli faciələri ilə bir sırada dayanır.
Xocalı soyqırımı Azərbaycan Respublikasının Dağlıq Qarabağ bölgəsini zəbt etmək məqsədi ilə Ermənistan Respublikasının apardığı işğalçılıq müharibəsinin gedişində dinc azərbaycanlı əhaliyə qarşı törədilmiş soyqırımı cinayətlərinin miqyasına görə ən dəhşətlisidir. Bundan əvvəl azərbaycanlılar yaşayan İmarət Qərvənd, Tuğ, Səlakətin, Axullu, Xocavənd, Cəmilli, Nəbilər, Meşəli, Həsənabad, Kərkicahan, Qaybalı, Malıbəyli, Yuxarı və Aşağı Quşçular, Qaradağlı kəndlərinin işğalı zamanı həmin yaşayış məntəqələri əhalisinin bir hissəsi xüsusi amansızlıqla qətlə yetirilmişdi.
Dağlıq Qarabağda Şuşadan sonra azərbaycanlıların yaşadıqları ikinci böyük yaşayış məntəqəsi olan Xocalı Ermənistan hərbi birləşmələrinin növbəti hədəfi idi. Şəhərdə 7 min nəfərədək adam yaşayırdı. Ermənistan Respublikasındakı ata-baba torpaqlarından zorla qovulub didərgin salınmış azərbaycanlıların bir hissəsi və 1989-cu ildə Fərqanədən qovulmuş məhsəti türklərinin 54 ailəsi də burada məskunlaşmışdı.
Xocalı şəhərinin yer üzündən silinməsi və əhalisinin kütləvi surətdə qətlə yetirilməsi planı qabaqcadan hazırlanmışdı. Davakar erməni millətçiləri kütləvi informasiya vasitələrində, mitinqlərdə azərbaycanlıların kütləvi məhvini təşkil etməyə çağırışlar edirdilər.
1991-ci ilin noyabr ayından şəhər blokadaya alınmışdı; Xocalının xarici aləmlə əlaqəsi ancaq radiotelefon və mülki vertolyotlar vasitəsi ilə həyata keçirilirdi. 1992-ci il yanvarın 28-də Azərbaycan Hava Yolları Dövlət Şirkətinə məxsus Mİ-8 markalı mülki vertolyot Dağlıq Qarabağ səmasında erməni hərbi birləşmələri tərəfindən vurulmuş, vertolyotun sərnişinləri olan 47 azərbaycanlı həlak olmuşdu. Bundan sonra şəhərlə hava əlaqəsi də kəsilmişdi. Yanvarın 2-dən şəhərə elektrik enerjisi verilməsinin qarşısı alınmışdı. Şəhəri yalnız atıcı silahları olan yerli özünümüdafiə dəstələri qoruyurdular. Əlbəttə, bu qüvvələr ən müasir hərbi texnika ilə təchiz edilmiş, əvvəlcədən xüsusi hazırlıq keçmiş silahlı birləşmələrə müqavimət göstərməyə qadir deyildilər.
Fevralın ikinci yarısından başlayaraq Xocalı Ermənistan silahlı birləşmələri tərəfindən tam mühasirəyə alınmışdı. Dinc sakinlərin dəstələr halında və ya təklikdə mühasirədən çıxmaq üçün göstərdiyi bütün cəhdlərin qarşısı alınırdı.
1992-ci il fevralın 25-dən 26-na keçən gecə Xocalıya hücum başlandı. Hücumda Ermənistan Respublikasının hərbi birləşmələri, Dağlıq Qarabağdakı erməni terrorçu dəstələri və keçmiş sovet ordusunun Dağlıq Qarabağda yerləşən 366-cı motoatıcı alayı iştirak edirdi. Heç bir hərbi zərurət olmadan şəhər bir neçə saatın içərisində yerlə yeksan edildi. Xocalı sakini olan 613 nəfər dinc azərbaycanlı, o cümlədən 63 uşaq, 106 qadın işgəncə ilə öldürüldü. 8 ailə bütünlüklə məhv edildi. 487 nəfər şikəst edildi. 1275 sakin qocalar, uşaqlar, qadınlar girov götürülərək ağlasığmaz təhqirlərə, zülmə və həqarətə məruz qaldılar. Girov götürülənlərdən 150 nəfərin, o cümlədən 68 qadının və 26 uşağın taleyi bu günədək məlum deyildir.
Beləliklə, son yüz ildən artıq dövrdə erməni xalqının bir neçə nəslinin milli müstəsnalıq, Azərbaycan xalqına qarşı düşmənçilik ruhunda tərbiyə edilməsi nəticə etibarı ilə XX əsrin sonlarında sivil dünyanın gözü qarşısında Xocalı soyqırımı kimi qanlı faciənin baş verməsinə gətirib çıxarmışdır.
Xocalı şəhərində törədilmiş müdhiş cinayətlərin xarakteri və miqyası bu soyqırımı aktının BMT Baş Məclisinin 1948-ci il 9 dekabr tarixli 260 (III) saylı qətnaməsi ilə qəbul edilmiş "Soyqırımı cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması haqqında" Konvensiyada ifadə olunmuş tərifə tam uyğun gəldiyini sübut edir. Qabaqcadan planlaşdırılmış kütləvi və amansız qırğın aktı həmin ərazidə yaşayan insanları məhz azərbaycanlı olduqlarına görə tamamilə məhv etmək niyyəti ilə törədilmişdir. Azğınlaşmış cəlladlar insanların başlarının dərisini soymuş, müxtəlif əzalarını kəsmiş, körpə uşaqların gözlərini çıxarmış, hamilə qadınların qarınlarını yarmış, adamları diri-diri torpağa basdırmış və ya yandırmış, cəsədlərin bir qismini minalamışlar. Yanan şəhərdən qaçıb xilas olmaq istəyən insanlara aman verilməmiş, dinc sakinləri yollarda, meşələrdə pusqu quran erməni hərbçiləri xüsusi amansızlıqla qətlə yetirmişlər. Məlum olduğu kimi, məhdud coğrafi zonada oxşar əməllərin törədilməsi keçmiş Yuqoslaviya üçün Beynəlxalq Cinayət Tribunalı tərəfindən soyqırımı aktı kimi tövsif edilmişdir.
Xocalı şəhərinə hücum əməliyyatına 366-cı alayın zabitləri Seyran Ohanyan (hazırda işğal edilmiş Dağlıq Qarabağ bölgəsində Ermənistan Respublikasının yaratdığı oyuncaq qurumun müdafiə naziri), Yevgeni Nabokix, Valeri Çitçyan rəhbərlik etmişlər. Dinc əhaliyə qarşı soyqırımı cinayətlərində fəal iştirak etmiş alayın hərbi qulluqçularının, habelə digər şəxslərin bir qisminin adları bu gün Azərbaycan tərəfinə məlumdur. Xocalı şəhərində hərbi əməliyyatdan sonra 366-cı alayın cinayətdə iştirakının izlərini itirmək üçün alay tələm-tələsik Dağlıq Qarabağdan çıxarılıb Gürcüstana aparılmış, bu zaman hərbi texnikanın böyük hissəsi erməni birləşmələrinə təhvil verilmiş və azərbaycanlı əhaliyə qarşı sonrakı cinayət əməllərində istifadə edilmişdir.
Xocalı sakinlərinə qarşı soyqırımı aktı Dağlıq Qarabağ bölgəsinin işğalı zamanı Ermənistan Respublikasının həyata keçirdiyi etnik təmizləmə siyasətinin yeni bir mərhələsini təşkil etmişdir. Bu dəhşətli cinayət əməlinin məqsədi doğma torpağının müdafiəsinə qalxmış dinc əhalini qorxudub onun mübarizə əzmini qırmaq, eyni zamanda, ölkədə siyasi vəziyyəti qarışdıraraq Azərbaycan torpaqlarının işğalını asanlaşdırmaq olmuşdur. Bununla birlikdə, bəzi xarici dövlətlərdən böyük miqdarda hərbi yardım alan Ermənistan Respublikasının silahlı qüvvələri Xocalı faciəsindən sonra tezliklə özünə gələ bilməyən Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinin işğalını qısa müddətdə başa çatdırmış və ətraf rayonların zəbt edilməsi planlarının icrasına başlamışdır.
Xocalı şəhərində dinc əhaliyə vəhşicəsinə divan tutmuş erməni hərbçilərini və onların havadarlarını təmizə çıxarmaq üçün aparılan təbliğat kampaniyası bu gün də ara vermir. İddia olunur ki, guya Xocalıya hücum şəhərdəki atəş nöqtələrini məhv etmək məqsədi ilə həyata keçirilmiş, bu zaman dinc əhaliyə qarşı heç bir zorakılıq əməlinə yol verilməmişdir. Üzdəniraq təbliğatçıların dediklərindən az qala belə çıxır ki, guya Xocalıda azərbaycanlılar bir-birini, sonra da özlərini işgəncə ilə qətlə yetirmişlər. Bəzən onların həyasızlığı elə həddə çatır ki, Xocalı şəhərində lentə alınmış və ya təsvirləri götürülmüş qanlı qırğın səhnələrini beynəlxalq ictimaiyyətə azərbaycanlıların ermənilərə qarşı cinayət əməlləri kimi təqdim edirlər.
Yalançı erməni təbliğatının miqyası ildən-ilə daha da genişləndirilir. Erməni millətçiləri qonşu dövlətlərə, o cümlədən Azərbaycan Respublikasına qarşı ərazi iddialarına haqq qazandırmaq, bunun vasitəsi kimi seçdikləri işğalçılıq, soyqırımı və dövlət terrorizmi siyasətini pərdələmək üçün hər vasitədən istifadə edərək, guya 1915-ci ildə ermənilərin soyqırımına məruz qaldıqları barədə uydurmaların beynəlxalq səviyyədə qəbul olunmasına cəhdlər göstərirlər. Həm də bu cəhdlər bir sıra hallarda müəlliflərinə çirkli siyasi dividendlər gətirir. Xocalı faciəsi kimi real soyqırımı aktına göz yuman ayrı-ayrı dövlətlərin parlamentlərinin təsir altına düşərək, yaxud siyasi konyunkturaya əsaslanaraq erməni soyqırımı əfsanəsini müzakirə mövzusuna çevirməsi, hətta bu barədə əsassız və ədalətsiz aktlar qəbul etməsi yalnız təəssüf hissi doğurur.
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi hesab edir ki, Xocalı soyqırımı unudulmamalı, dünya birliyi tərəfindən beynəlxalq hüquqi qiymətini almalıdır. Faciənin ideoloqları, təşkilatçıları və icraçıları yaxalanaraq layiq olduqları cəzalara çatdırılmalıdırlar.
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Birləşmiş Millətlər Təşkilatına, Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatına, Avropa Şurasına, Avropa Birliyinə, İslam Konfransı Təşkilatına, Müstəqil Dövlətlər Birliyinə, digər beynəlxalq təşkilatlara, dünya ölkələrinin parlamentlərinə və hökumətlərinə müraciət edir ki, erməni millətçiləri tərəfindən Azərbaycan xalqına qarşı törədilmiş Xocalı soyqırımını tanısınlar və pisləsinlər, gələcəkdə bu cür cinayətlərin baş verməsinin qarşısını almaq üçün təsirli tədbirlər görsünlər, Ermənistan Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin beynəlxalq hüququn hamılıqla qəbul olunmuş norma və prinsiplərinə, xüsusən onların arasında təməl rolunu oynayan dövlətlərin ərazi bütövlüyü prinsipinə əsasən sülh yolu ilə həllinə kömək göstərsinlər.
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycanın işğal olunmuş ərazilərinin dərhal və qeyd-şərtsiz azad edilməsi barədə BMT Təhlükəsizlik Şurasının 1993-cü ildə qəbul etdiyi 822, 853, 874 və 884 nömrəli qətnamələrin həyata keçirilməsini tələb edərək, ATƏT-in Budapeşt, Lissabon və İstanbul sammitlərinin qərarları və yekun sənədləri, Avropa Şurası Parlament Assambleyasının 1416 nömrəli qətnaməsi əsasında Dağlıq Qarabağ problemini həll etməyə çağırır.
Azərbaycan parlamenti erməni tərəfini sülh prosesində konstruktiv mövqe tutmağa, silahlı qüvvələrini işğal olunmuş torpaqlardan geri çəkməyə, Azərbaycan Respublikasının ərazi bütövlüyünü tanımağa çağırır.
Azərbaycan Respublikasının Milli Məclisi Azərbaycan xalqının suveren iradəsini ifadə edərək bir daha bildirir ki, Azərbaycan Respublikası öz ərazisinin bir hissəsində suverenliyinin qəsb edilməsinə, əzəli torpaqlarının quldurcasına zəbt edilməsinə və qoparılmasına heç zaman razı ola bilməz və mövcud imkanların hamısından istifadə edərək ərazi bütövlüyünün bərpasını təmin edəcək, Xocalı faciəsinin əsl beynəlxalq hüquqi-siyasi qiymət almasına, onun ideoloqlarının, təşkilatçılarının və icraçılarının cəzalandırılmasına nail olacaqdır.
(Bəyanat Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin
2007-ci il 27 fevral tarixli iclasında qəbul edilmişdir.)
Türk Karabağın tarihi Oğuz Yurdu olan Hocalıda 26 Şubat 1992 tarihinde tam bir Türk Soykırımı yapılarak, 613 Azerbaycan Türkü Ermeni çeteleri tarafından dünyada eşi görülmemiş bir vahşetle katledilmiştir.
Ermenistan ordusu ile Rus Silahlı Kuvvetlerinin Yukarı Karabağda konuşlandırılan 366.Alayının 26 Şubat 1992 tarihinde HOCALI Türklerine yönelik saldırısında 106sı kadın, 63ü çocuk olmak üzere toplam 613 Azerbaycan Türkü soykırıma tabi tutulmuşlardır.
Bunlardan 56sı yakılmış ve başları kesilmiştir. Hocalı katlia m ı n dan sonra 1275 Azerbaycan Türkü de esir edilmiştir.
Ayrıca Hocalı jenosidi, toplu imhası sonrası, 7000 kişilik şehir nüfusundan yalnız 1500 kişi sağ kalmıştır.
