SuskunDervis
Kayıtlı Üye
İSMAİLİN KURBAN EDİLMESİ
Sevgili oğlun,hayatının meyvesi,neşen,oluş nedenin,varlığının anlamı,oğlun;hayır,İsmailin. Onu bir kuzu gibi yatır ve kurban et!Ayaklarının altına al ki,kaçıp kurtulamazsın.
Saçını ellerinle kavrayarak başını tut,boyun damarını kes,fakat daha fazla kımıldayamayacağını sezinceye kadar ayaklarının altında tut.Sonra ayağa kalk ve Onu yalnız, kendi haline bırak!Ey itaatkar olan ve Allahın kulu! Allahın senden istediği budur. Bu,inancının çağrısı,tebliğinin özüdür. Bu,sorumluluğundur.Ey sorumlu adam!Ey İsmailin babası!
İbrahimin iki seçeneği vardı;ya kalbinin ağlayışlarına kulak verecek ve İsmaili kurtaracak, veya Allahın emrine uyup onu kurban edecekti!Birini seçmek zorundaydı.İçinde sevgi ve gerçek kavga ediyordu(sevgi hayatı, gerçek ise inancıydı)!Allah kendi hayatını istemiş olsaydı vermek çok daha kolay olacaktı!İbrahim,hayatını Allah davası uğruna adamıştı ve bu nedenle Allaha itaat etmesi gerektiğini hissediyordu.Bu,onun için bencillik ve zayıflık idi.Bazı kişiler için iyi ve güzel olan,İbrahim gibi şerefli bir insan için kötü ve çirkin olabilir. O Allaha en yakındı.
Ey İbrahim,İsmailinden vazgeç!Kuşku ne kadar öldürücü ve tehlikeli!Böyle durumlarda kişi yorumda ve haklı çıkma uğraşında tutunacak bir dal arar. Bu,kalb nefret ettiği,fakat inanç sevdiği zaman olur.Sorumluluğu oğlundan vazgeçmesini isterOndan,fakat bunu yapmak zordur.Bir kaçış yolu bulmaya çabalar.Yanlış bir tefsirden daha kötü olan,doğru bir açıklamadır(yani bir olguya dayanıp diğer bir olguyu reddetmek!).Ve daha fecisi,bir eline batıl kılıç olarak akılı,diğer eline de kalkan olarak dini aldığı zaman ortaya çıkar.
İsmailini kurban et.Nereden bileyim bu emrin anlamını?Kurban kelimesinin,içgüdülerinin kölesi olmama ve aldatıcı itilimlerinden kaçınma demek olan ruhunu kurban et gibi mecazi bir anlam ifade etmediğinden nasıl emin olabilirim?İsmailindeki sen zamirinin,beni kastettiğini ve bu çağrının muhatabı olduğumu ne bileyim!Mecazi anlamda kişisel görünen bu çağrı neden herkese yapılan bir çağrı olmasın?İsmailin,benim İsmailim olduğunu ve yine bir mecazi kelime olmadığını nereden bilirim?
İsmaili kurban etmek sözünde İsmailin,gramer açısından tamlananın terk edilip tamlanan görevi yapan kelimenin yerine geçen tamlanan halde bir isim olmadığını ne bileyim?
Bu duruma,Kuran-ı Kerimde olduğu kadar,Arapçada sık sık rastlanır. Örneğin,köyü sor cümlesi,köy halkını sor demektir;burada İsmaili kurban etmek,İsmailin sevgisi için kurban kesmek demek olamaz mı?...
Bütün bu ihtimallerin ihtimal dışı olduğunu,verilen anlamlardan hiç birinin doğru olmayıp emrin herkesin anlayabileceği kadar basit olduğu varsayımında bulunalım.İsmailini kurban et,bu emrin,beklenmeden yerine getirileceğini nerden bileyim?Bu emir için,yazılı hiçbir hukukta zaman sınırı yoktur.Olayları,durumları,metod,imkan ve potansiyelleri göz önünde bulundurarak,zamanı belirlemek aklın görevidir.Kuran-ı Kerim cihada katılmaya emreder, fakat cihadın zaman ve şekli aklın kabul ettiği durumlara bağlıdır.Bir başka örnek,ilmi araştırmayı emreden sünnettir.
İlim taleb etmek,kadın-erkek her Müslümana farzdır.Kimse buna belli bir zamanda zorlanmaz;ölüm yatağındayken,ömrünün son demlerinde yapsa bile bu görevi yerine getirmiş olur!Bir diğer örnek,her Müslümanın görevi olan hacdır.Çoğu serbest yaşar ve hayatının sonuna doğru haccetmeye karar verir.Bunları herhangi bir zamanda yerine getirebilecek bir görev zanneder. Böylesi müminler bu dünya hayatıyla değil de,ahiret hayatı ile ilgili bir sorumluluk olarak görürler haccı.Onlara göre,pek çok dini hükümler ölüm sonrası bağışlanma ve kutsanma içindir,ölüm öncesi hayatta olgunlaşma, ilerleme ve eğitimleri için değil.
Metod açısından bu İsmailini kurban et emredici cümlesinin bir öğüt değil de,bir zorunluluk belirttiğini nereden bileyim?
Daha çok birinci cümleyi ifade eder görünüyor!Bu,herkesi yoksullarla payını vermeye zorlayan zekatı verin emri gibi değildir.Belki,Kuran-ı Kerimin şu ayeti gibidir:Aranızda mallarınızı haksız sebeplerle yemeyin ve kendiniz bilip dururken,insanların mallarından br kısmını günah gerektirecek şekilde yemeyiniz.(Bakara,188)
Bu,Allah katında kötü görünen adi bir davranıştır.Bu ayetteki emir,yolumuzu bulmamız içindir.Bu tür emirler bize aklımızın hükmünü hatırlatmak içindir.
Bütün yukarıdaki yorum ve açıklamaları bir tarafa atacak olursak,Allah-u Tealanın bize çocuk sevgisinin bir hiç olduğunu hatırlatmak istediğini anlarız.Gerçeği kabul etmek gerekirse,düşüncelerini kurcalayan ve seni Allah ile haberleşmekten alı koyan bütün çıkar duygularından sıyrılmalısın. İbrahimin İsmaile karşı olan sevgisi kendini meşgul edip asıl görevini unutturabileceğinden,Allah İsmaili kurban etmesini emretti ki,her şeyiyle Allahın iradesine teslim olabilsin.Yukarıda geçtiği gibi,İsmail kurban etmek,İsmail sevgi ve neşesine fazla değer vermemek demektir.Aynı anlam Kuran-ı Kerimdeki şu ayetten de çıkarılabilir:Biliniz ki mallarınız ve çocuklarınız bir fitnedir.(Enfal,28)
Bütün bu meşru ve doğru açıklamalardan,ayet,menkıbe örneklerinden,bütün iyi niyetler için metodik bilim ve akıl yürütme ölçülerinden sonra geriye bir kişiyi öldürmenin günah olması sorunu kalıyor!Böyle bir günah emrini insan rahim ve yüce Allaha yakıştıramıyor!
Evet,gerçeği kabul etmenin güç olduğu ve sorumluluğu üstlenmenin arzu ve hayallerle çeliştiği zamanlarda kurtuluş yolu olarak yorumlarda bulunulur. Gerçek ve adalet yalnızca hayatın seyircileri olduğu zaman,pek çok kimse adalet ve insan hakları savunucusu kesilecektir.Hiç aksatmadan mutlu hayatlarını sürdürürken,günlük işlerinin yanı sıra,bazı iyi işler yaparak kendilerini haklı çıkarabilirler!Gerçek ve adalet hayatla yan yana olduğu zaman ise,bir sermaye,araç,ün,rütbe,iş ve yaşama izni olarak kullanılır.
Halk,adaletin sözünü etmekle kalmaz,kendilerini takva sahibi görerek, başkalarına hizme etmek ister.Fakat gerçek,kişinin günlük yaşantısıyla çatıştığı zaman,gerçek ve adaletin destekleyicisi bu kez kızar ve rahatsız olur Ağır bir sorumluluğu omuzlamak,karanlık ve fırtınalı gecede yolunu bulmak ve bütün tehlike ve tuzaklara karşı koymak zorunda kalır.
Bu tutumunu sürdürdükçe,birkaç tane kalıncaya veya hiç kalmayıncaya kadar arkadaşları azalır!Bu yolda önüne çıkan canlı-cansız her engeli aşması, özellikle zulmün karanlığında yaşamaya alışmış olanları arkasında bırakması gerekir.
Allah-u Teala,hayatını ve sevgisini kurban edip yürümeni emrediyor;fakat şer kuvvetler, yerinde durup kendilerini izlemeye zorluyorlar seni.Nasıl?Yorumlarla!Yani dünyalık isteklerine kavuşmak için inancında değişiklikler yaparak.
Böyle yaptığın zaman,Allaha karşı isyankar ve kafir,insanlara karşı da vefasız olmakla suçlanacaksın!Burada yorum(tevil)batılı hak olarak kabul etmek demektir.Ona ne dersen de; sosyal,ahlaki,bilimsel,psikolojik veya entelektüel bir yorum.Ne fark eder?Fakat,hacda ve bütün denemelerde başarılı,dürüst,muttaki,içten ve mutlak gerçeği korumak için cihad etmiş olan İbrahimin hayat hikayesinde,Allah bunun için şer yorum deyimini kullandı!İbrahimin duru ve kuvvetli aklı,bu sorularla zayıf düşmüştü;nereden bileyim?Nasıl olabilir?Bu çağrıyı yalnızca rüyamda işittim diyordu.
Şeytan,oğluna olan sevgisini kalbinde kuvvetlendirerek bir kurtuluş yolu bulmaya zorladı!İlk kez oluyordu bu.
Birinci cemre
Ve oğlunu kurban etmekten kaçındı!
İbrahim,oğlunu kurban etmelisin!Çağrı açıktı.Bu,insanlık tarihinin büyük kahramanının içinde bir mücadele doğurdu.Şeytanın itimleriyle kuşkulandı,korktu ve zayıfladı.Allah ve şeytan arasındaki çatışmada yenik düşmüştü.
İnsan tabiatının derinliklerinde sevgi ve akıl,hayat ve iman,nefis için ve Allah için arasında bir çelişki yatar Bu,insanın tabiatıdır;bir olgudur insanla hayvan,tabiatla Allah,içgüdüyle akıl,gökyüzü ve yer yüzü,dünya ile ahiret, kendine olan sevgiyle Allaha olan sevgi,realite ile gerçek,doyum ile olgunluk,oluş ile olmakta olan,kölelikle hürriyet,vurdumduymazlıkla sorumluluk,inanç ile inkar,benim içinle bizim için ve son olarak kimdir ile kim olmalıdır arasında
İkinci gündü.İbrahim İsmaile olan sevgisini,Allaha olan sorumluluğu ile tarttı.İsmailin hayatı tehlikedeydi.Şeytan,nasıl Ademi Cennette yasak meyveden yedirerek kandırdı ise, İbrahimi de öylece aldatmayla girişti!Mantıklı ve karşılaştırma gücü olan herhangi bir kimse gibi-çamur ve Allahın ruhu-İbrahim de oğlu ile vahiy arasında bir seçim yapamıyordu.
Sonra da ona hem kötülüğü,hem sakınmayı ilham edene ki (Şems,8)
Ey Allahın Peygamberi,vahy sorumluluğundur!
Ey Allahın Peygamberi,oğlun için bir baba olarak kalmak mı istersin?
Kendi ellerimle İsmaili kurban mı edeceğim?
Evet!
Evet!Allah için oğlunu kurban edeceğim.
Duygusal zorunluluklar,inancımla karşılaştırıldığında çok daha az önemlidir.
İsmailin babası olarak mı kalacağım,yoksa emri yerine mi getireceğim?
Şeytan yeniden devreye girdi:Fakat bu çağrı bana rüyamda yapılıyor,nasıl gerçek olabilir?
Ve ikinci kez de İsmaili kurban etmekten kaçındı
İkinci,orta cemre(cemre-i vusta)
İbrahim,oğlun İsmaili kurban et!
Bu kez çağrı öylesine açıktı ki,herhangi bir yorumla akıl yürütmeye kalkmak imkansızdı. Artık seçim şansı yoktu;çağrı,siyah ve beyaz kadar açıktı. Şeytan,bütün akıl ve hünerine rağmen bunu değiştirecek bir şey yapamazdı. Çağrıya uymamak,şeytana itaat etmek olacaktı. Oldukça derin bir vadinin kıyısında bulunuyordu;düşecek miydi?Putları yıkan,İslamı yerleştiren,ümmeti yöneten büyük peygamber İbrahim muhteşem tevhid tepesinden şirk vadisinin derinliklerine mi düşecekti!!!?İnkar ve küfür değil,fakat Allahın yanı sıra pek çok tanrılara inanmak ve tapınmak!!!
Kuran,İbrahimin Minada Allah ve şeytanla yüz yüze durduğunu anlatır.Her ikisinin birden yanında olamıyor ve hiçbirini görmezlikten de gelemiyordu.Ne korkunç bir hikaye; Allahın halifesi,Allahın verdiği güç ve iradeyle istediği her şeyi yapabilen ve dünyayı sürükleyebilen insan,ne kadar zayıf ve aciz! Allahın ruhu var onda,evet ama yine de zayıf.
İnsan zayıf olarak yaratılmıştır.(Nisa,28)
Bu dünyada herkes düşebilir.Yürümeyi yeni öğrenmiş bir çocuk gibi düşmemek için son derece dikkat etmelisin!Allahın son Peygamberi de dikkat etmemiş olsaydı düşecek ve hiçbir zaman günahsız olmayacaktı.
Eğer ortak koşarsan amelin boşa gider ve muhakkak hüsrana düşenlerden olursun. (Zümer,65)
İslamın büyük peygamberlerinin babası,insan ruhunun ve Allah sevgisinin en çok yücelttiği İbrahim(as) hayatının sonunda doğru,İsmaile olan babalık sevgisinden dolayı bu uçurumun ucuna geldi.Yüz yıl takva sahibi ve gerçek bir mümin olarak yaşadıktan sonra şeytan tarafından aldatılmak üzereydi.
İbrahim,senin için hiçbir seçim yok,Allah ve şeytan sağında ve solunda duruyor.Hangisini seçeceksin?!?Artık,çağrı üzerinde hiçbir kuşku kalmadı. Tıpkı ,balarısının kovanını karanlıkta, fırtınada,çölde veya uzaklarda bir dağ üstünde bulması gibi,gerçeğin arayıcısı da öyle kolayca hata yapmaz. Hayır!Uzun ve güzel bir ömür süren İbrahim şeytanın oyununa gelmeyecektir!
Çağrıyı kabul etmek,bir ateşe atlamak gibi;düşman şeytan da onu söndürmeye uğraşıyordu.
Yaptığı şeyle bir dosttan düşmana söz edemesin;buradaki yargın kişisel çıkara dayanmalı.
İbrahimin ne yapması gerektiği ortadaydı.Önceki kuşkuları,İsmaile olan aşırı sevgisinden ileri geliyordu.Zavallı,yaşlı baba yıllarca bir oğul beklemişti ümitsizce.Sancılı,çok sancılıydı ortaya çıkan durum!Ne kadar korkunç bir trajedi ya Rabbi!İbrahimin sorumluluğu,oğlunu kurban etmek zorunda kalan yaşlı ve yalnız bir babanın katlanma sınırlarını aşıyordu.
İbrahimin İsmail için kurban olması istenseydi daha kolay olacaktı.Kolayca ve severek,fakat hayır çocuk,İsmail ölecek ve yaşlı baba,yaşlı baba,yaşlı ve kanlı elleriyle yalnız ve üzgün yaşamaya devam edecek!
İbrahim çağrıyı düşününce her şeyiyle teslim oluyor,fakat sıra İsmaili kurban etmeye gelince katlanılmaz bir acı duyuyor ,kemiklerinin kırıldığını ve yüzünde üzgün bir ifade belirdiğini seziyordu.İbrahimi böyle kötü bir durumda gören şeytan insanın düşmanıdır! Nerede ve kimde bir korku, zayıflık,kuşku,kıskançlık,ümitsizlik,aptallık ve sevgi belirtisi görse çirkef işini yapmaya koyulur.Seni eğlendirir ve görevlerini yapmaktan alı koyar ki, çağrı gerçeği kavranmasın.
Biliniz ki,mallarınız ve çocuklarınız ancak bir fitnedir.(Enfal,28)
Oğluna olan sevgin bile,seni deneme yoludur.
İsmail sevgisi İbrahim için bir imtihandı;şeytanla karşılaşmalarında Onun tek zayıf yönü olmuştu.İbrahim bunun açık bir vahy olduğunu ve oğlunu kurban etmesi gerektiğini biliyordu. Üzgün ve kalbi kırıktı.Şeytan bundan dolayı Onu kandırma fırsatı buluyordu.Şeytan bu durumdan faydalanarak önüne çıktı ve aynı şeyleri fısıldadaı:Bu çağrıyı rüyanda duydun. Hayır,bu yeterli,bu yeterli dedi İbrahim kendi kendine;karar verdi ve seçimini yaptı:
Mutlak hürriyet olarak Allaha itaat,yani İsmaili kurban etmek.Hürriyetine giden yolda bu son engeldi.İbrahim konuyu İsmaile açmaya karar vererek onu çağırdı.İsmail geldi;babası Onu tepeden tırnağa süzdü.O bir kurbandı ve öylesine büyük bir kurban.
BABA İLE OĞUL ARASINDAKİ KONUŞMA
Minada,kuytu bir köşede İbrahim oğluyla konuştu!Yüz yıl yaşamış ak sçlı,sakallı babanın yanı sıra İsmail gençlik çağına yeni giriyordu.Dünyanın değil,Arap Yarımadasının göğü bile böyle bir görünüme katlanamazdı! Tarih,baba ile oğul arasında böyle bir konuşmayı kaydetmemişti hiç.Kimse de,dostça,fakat ürkütücü bir konuşmayı düşünmemişti!
İbrahim,başlangıçta hikayeyi yeniden anlatıp oğluna burada seni ellerimle kurban edeceğim demek için ağzını açmadı.Sonunda,Allahın güvenine sığındı ve İsmail,rüyamda seni boğazlıyorum dedi!Öylesine hızlı söylemişti ki bu kelimeleri,kendisi bile işitmedi.Sonra sustu.Korkulu ve solgun,İsmailin gözlerine bakmaya dayanamıyordu.
İsmail babasının içinde bulunduğu durumu sezerek Onu teselli etmeye çalıştı.Baba itaatkar ol ve Allahın emrini yerine getirmek için tereddüde düşme.Beni de,itaat edici olarak bulacaksın;katlanabilirim ben dedi.
İbrahim Allaha olan bütün güvenini topladı ve daha çok korktu.Kararını vererek kalktı, bıçağı eline aldı ve bir taşa sürtmeye başladı.Böylesine sevdiği oğluna bunu yapabilecek miydi?İsmail,Allahın iradesine boyun eğen cesur adam,hiçbir şey olmayacakmış gibi öylesine rahat ve sessiz.İbrahim, Allahın gerçek aşığı,önce bencillik duygularını yok etti ve yalnızca Ona güvendi.Sonra genç kurbanı kesileceği yere getirerek yere yatmasını istedi, bacaklarını tuttu,saçını kavradı ve hulkumunu görmek için başını geriye büktü.Besmele çekerek bıçağı İsmailin boğazına dayadı ve mümkün olduğu kadar çabuk kesmeye çalıştı. Yaşlı adam işi bir an önce bitirmek istiyordu. Fakat,ah bıçak kesmiyordu!İncitiyor beni,ne biçim eziyet!Kızarak bıçağı fırlatıp attı!İbrahim yaralı bir aslan gibi kükrüyordu.Korkuyla sordu:Ben onun babası değil miyim?.Çabucak bıçağı kaptı ve yeniden denedi. İsmail, bütün bunlar olurken sessiz ve durgundu;kımıldamıyordu bile.İbrahim Ona yeniden dokunmuştu ki, birden bir koyun göründü bir sesle birlikte:Ey İbrahim,Allah İsmaili kurban etmeni istemiyor.Bu koyunu fidye olarak gönderdi.Emri yerine getirdin!Allah-u Ekber.
Allah Teala ders veriyordu.Bundan böyle Allah için insan kurban olarak kesilmeyecektir.Bu bir sünnet ve Allaha ibadet şekliydi!İbrahimin dininde koyun kurban edilir,insan değil!Bir diğer önemli ders,İbrahimin Rabbinin diğer tanrılar gibi kan içici olmadığıdır;diğer tanrılar açtır,et için aç!En anlamlı ders de,Allahın İsmailin kurban edilmesini istememesi,fakat İbrahimin İsmaili kurban etmesini ve bunu korkmadan yapmasını istememesidir!İsmail kurban edilmekle şereflendirildi ve sabırla tahammül gösterdi.Fakat,Onun öldürülmesi için hiçbir gerek yoktu artık.Allah ihtiyaç duymaz;türlü türlü ihtiyacı olan biz insanlarız!
Bu,insana karşı en merhametli ve şefkatli olan Allah Tealanın iradesiydi. İbrahimi şereflendirmiş ve İsmaili gerçekte öldürmeden kurban edebilme noktasına kadar yükselmişti. Allah İsmaili de hiç incitmeden,JKendine Kurban olmakla şereflendirilmişti!
Bu,İbrahimîn(İslam) olup kana susamış tanrıların,mazoşistlerin(kendine acı vermekten haz duymak) veya insan celladlarının hikayesi değildir. Tersine, insanın olgunlaşmasının,bencillik ve hayvani arzulardan kurtularak hürriyete erişinin hikayesidir.İnsanın daha yüksek bir ruh ve sevgiye ulaşmasını ve bilinçli bir insan olarak sorumluluğunu engelleyen her şeyden kurtaran, İsmail olarak kendini kurban etmeye hazır hale getiren,bir şehid yapan ve son olarak,sözlükte bulunmayan bir şey,İbrahim gibi olmasını sağlayan kuvvetli bir iradeye yükseliştir!Hikaye, bir koyunun kurban edilmesiyle biter.En büyük insani trajedinin sonunda Allahın istediği budur,bir koyunu kurban ederek birkaç aç insanı doyurmak.
İbrahim gibi,İsmailini seçip Minaya getirmelisin.Kimdir İsmailin?Kendin bileceksin, başkalarının bilmesine gerek yok.Karın olabilir,yeteneğin, işin, gücün,rütben,mevkin vs. olabilir.Hangisi olduğunu bilemiyorum,ama İsmail İbrahimin yanında ne kadar sevgili ise,senin yanında da o kadar sevgili olması gerekir!İsmailin bazı göstergeleri,hürriyetini senden alan ve görevlerini yapmana engel olan her şey,seni eğlendiren,gerçeği bilmen ve duymandan alıkoyan,sorumluluğu kabul etmekten çok,seni özür aramaya iten her şey ve yalnızca ileride desteğini almak istediğin için seni destekleyen herkestir.Onu hayatında arayıp bulmalısın.Eğer Allah Tealaya yaklaşmak istiyorsan,İsmailini Minada kurban etmelisin.
Koyunu(fidye) kendin seçme;bırak Kadir-i Zülcelal yardım etsin ve bir hediye olarak sana sunsun.Ancak bu şekilde olarak koyunu kurban kabul eder.İsmail yerine bir koyun kesmek kurbandır,fakat yalnızca kurban kesmek için bir koyun kurban etmek kasaplıktır!
Dr. Ali Şeriati
Sevgili oğlun,hayatının meyvesi,neşen,oluş nedenin,varlığının anlamı,oğlun;hayır,İsmailin. Onu bir kuzu gibi yatır ve kurban et!Ayaklarının altına al ki,kaçıp kurtulamazsın.
Saçını ellerinle kavrayarak başını tut,boyun damarını kes,fakat daha fazla kımıldayamayacağını sezinceye kadar ayaklarının altında tut.Sonra ayağa kalk ve Onu yalnız, kendi haline bırak!Ey itaatkar olan ve Allahın kulu! Allahın senden istediği budur. Bu,inancının çağrısı,tebliğinin özüdür. Bu,sorumluluğundur.Ey sorumlu adam!Ey İsmailin babası!
İbrahimin iki seçeneği vardı;ya kalbinin ağlayışlarına kulak verecek ve İsmaili kurtaracak, veya Allahın emrine uyup onu kurban edecekti!Birini seçmek zorundaydı.İçinde sevgi ve gerçek kavga ediyordu(sevgi hayatı, gerçek ise inancıydı)!Allah kendi hayatını istemiş olsaydı vermek çok daha kolay olacaktı!İbrahim,hayatını Allah davası uğruna adamıştı ve bu nedenle Allaha itaat etmesi gerektiğini hissediyordu.Bu,onun için bencillik ve zayıflık idi.Bazı kişiler için iyi ve güzel olan,İbrahim gibi şerefli bir insan için kötü ve çirkin olabilir. O Allaha en yakındı.
Ey İbrahim,İsmailinden vazgeç!Kuşku ne kadar öldürücü ve tehlikeli!Böyle durumlarda kişi yorumda ve haklı çıkma uğraşında tutunacak bir dal arar. Bu,kalb nefret ettiği,fakat inanç sevdiği zaman olur.Sorumluluğu oğlundan vazgeçmesini isterOndan,fakat bunu yapmak zordur.Bir kaçış yolu bulmaya çabalar.Yanlış bir tefsirden daha kötü olan,doğru bir açıklamadır(yani bir olguya dayanıp diğer bir olguyu reddetmek!).Ve daha fecisi,bir eline batıl kılıç olarak akılı,diğer eline de kalkan olarak dini aldığı zaman ortaya çıkar.
İsmailini kurban et.Nereden bileyim bu emrin anlamını?Kurban kelimesinin,içgüdülerinin kölesi olmama ve aldatıcı itilimlerinden kaçınma demek olan ruhunu kurban et gibi mecazi bir anlam ifade etmediğinden nasıl emin olabilirim?İsmailindeki sen zamirinin,beni kastettiğini ve bu çağrının muhatabı olduğumu ne bileyim!Mecazi anlamda kişisel görünen bu çağrı neden herkese yapılan bir çağrı olmasın?İsmailin,benim İsmailim olduğunu ve yine bir mecazi kelime olmadığını nereden bilirim?
İsmaili kurban etmek sözünde İsmailin,gramer açısından tamlananın terk edilip tamlanan görevi yapan kelimenin yerine geçen tamlanan halde bir isim olmadığını ne bileyim?
Bu duruma,Kuran-ı Kerimde olduğu kadar,Arapçada sık sık rastlanır. Örneğin,köyü sor cümlesi,köy halkını sor demektir;burada İsmaili kurban etmek,İsmailin sevgisi için kurban kesmek demek olamaz mı?...
Bütün bu ihtimallerin ihtimal dışı olduğunu,verilen anlamlardan hiç birinin doğru olmayıp emrin herkesin anlayabileceği kadar basit olduğu varsayımında bulunalım.İsmailini kurban et,bu emrin,beklenmeden yerine getirileceğini nerden bileyim?Bu emir için,yazılı hiçbir hukukta zaman sınırı yoktur.Olayları,durumları,metod,imkan ve potansiyelleri göz önünde bulundurarak,zamanı belirlemek aklın görevidir.Kuran-ı Kerim cihada katılmaya emreder, fakat cihadın zaman ve şekli aklın kabul ettiği durumlara bağlıdır.Bir başka örnek,ilmi araştırmayı emreden sünnettir.
İlim taleb etmek,kadın-erkek her Müslümana farzdır.Kimse buna belli bir zamanda zorlanmaz;ölüm yatağındayken,ömrünün son demlerinde yapsa bile bu görevi yerine getirmiş olur!Bir diğer örnek,her Müslümanın görevi olan hacdır.Çoğu serbest yaşar ve hayatının sonuna doğru haccetmeye karar verir.Bunları herhangi bir zamanda yerine getirebilecek bir görev zanneder. Böylesi müminler bu dünya hayatıyla değil de,ahiret hayatı ile ilgili bir sorumluluk olarak görürler haccı.Onlara göre,pek çok dini hükümler ölüm sonrası bağışlanma ve kutsanma içindir,ölüm öncesi hayatta olgunlaşma, ilerleme ve eğitimleri için değil.
Metod açısından bu İsmailini kurban et emredici cümlesinin bir öğüt değil de,bir zorunluluk belirttiğini nereden bileyim?
Daha çok birinci cümleyi ifade eder görünüyor!Bu,herkesi yoksullarla payını vermeye zorlayan zekatı verin emri gibi değildir.Belki,Kuran-ı Kerimin şu ayeti gibidir:Aranızda mallarınızı haksız sebeplerle yemeyin ve kendiniz bilip dururken,insanların mallarından br kısmını günah gerektirecek şekilde yemeyiniz.(Bakara,188)
Bu,Allah katında kötü görünen adi bir davranıştır.Bu ayetteki emir,yolumuzu bulmamız içindir.Bu tür emirler bize aklımızın hükmünü hatırlatmak içindir.
Bütün yukarıdaki yorum ve açıklamaları bir tarafa atacak olursak,Allah-u Tealanın bize çocuk sevgisinin bir hiç olduğunu hatırlatmak istediğini anlarız.Gerçeği kabul etmek gerekirse,düşüncelerini kurcalayan ve seni Allah ile haberleşmekten alı koyan bütün çıkar duygularından sıyrılmalısın. İbrahimin İsmaile karşı olan sevgisi kendini meşgul edip asıl görevini unutturabileceğinden,Allah İsmaili kurban etmesini emretti ki,her şeyiyle Allahın iradesine teslim olabilsin.Yukarıda geçtiği gibi,İsmail kurban etmek,İsmail sevgi ve neşesine fazla değer vermemek demektir.Aynı anlam Kuran-ı Kerimdeki şu ayetten de çıkarılabilir:Biliniz ki mallarınız ve çocuklarınız bir fitnedir.(Enfal,28)
Bütün bu meşru ve doğru açıklamalardan,ayet,menkıbe örneklerinden,bütün iyi niyetler için metodik bilim ve akıl yürütme ölçülerinden sonra geriye bir kişiyi öldürmenin günah olması sorunu kalıyor!Böyle bir günah emrini insan rahim ve yüce Allaha yakıştıramıyor!
Evet,gerçeği kabul etmenin güç olduğu ve sorumluluğu üstlenmenin arzu ve hayallerle çeliştiği zamanlarda kurtuluş yolu olarak yorumlarda bulunulur. Gerçek ve adalet yalnızca hayatın seyircileri olduğu zaman,pek çok kimse adalet ve insan hakları savunucusu kesilecektir.Hiç aksatmadan mutlu hayatlarını sürdürürken,günlük işlerinin yanı sıra,bazı iyi işler yaparak kendilerini haklı çıkarabilirler!Gerçek ve adalet hayatla yan yana olduğu zaman ise,bir sermaye,araç,ün,rütbe,iş ve yaşama izni olarak kullanılır.
Halk,adaletin sözünü etmekle kalmaz,kendilerini takva sahibi görerek, başkalarına hizme etmek ister.Fakat gerçek,kişinin günlük yaşantısıyla çatıştığı zaman,gerçek ve adaletin destekleyicisi bu kez kızar ve rahatsız olur Ağır bir sorumluluğu omuzlamak,karanlık ve fırtınalı gecede yolunu bulmak ve bütün tehlike ve tuzaklara karşı koymak zorunda kalır.
Bu tutumunu sürdürdükçe,birkaç tane kalıncaya veya hiç kalmayıncaya kadar arkadaşları azalır!Bu yolda önüne çıkan canlı-cansız her engeli aşması, özellikle zulmün karanlığında yaşamaya alışmış olanları arkasında bırakması gerekir.
Allah-u Teala,hayatını ve sevgisini kurban edip yürümeni emrediyor;fakat şer kuvvetler, yerinde durup kendilerini izlemeye zorluyorlar seni.Nasıl?Yorumlarla!Yani dünyalık isteklerine kavuşmak için inancında değişiklikler yaparak.
Böyle yaptığın zaman,Allaha karşı isyankar ve kafir,insanlara karşı da vefasız olmakla suçlanacaksın!Burada yorum(tevil)batılı hak olarak kabul etmek demektir.Ona ne dersen de; sosyal,ahlaki,bilimsel,psikolojik veya entelektüel bir yorum.Ne fark eder?Fakat,hacda ve bütün denemelerde başarılı,dürüst,muttaki,içten ve mutlak gerçeği korumak için cihad etmiş olan İbrahimin hayat hikayesinde,Allah bunun için şer yorum deyimini kullandı!İbrahimin duru ve kuvvetli aklı,bu sorularla zayıf düşmüştü;nereden bileyim?Nasıl olabilir?Bu çağrıyı yalnızca rüyamda işittim diyordu.
Şeytan,oğluna olan sevgisini kalbinde kuvvetlendirerek bir kurtuluş yolu bulmaya zorladı!İlk kez oluyordu bu.
Birinci cemre
Ve oğlunu kurban etmekten kaçındı!
İbrahim,oğlunu kurban etmelisin!Çağrı açıktı.Bu,insanlık tarihinin büyük kahramanının içinde bir mücadele doğurdu.Şeytanın itimleriyle kuşkulandı,korktu ve zayıfladı.Allah ve şeytan arasındaki çatışmada yenik düşmüştü.
İnsan tabiatının derinliklerinde sevgi ve akıl,hayat ve iman,nefis için ve Allah için arasında bir çelişki yatar Bu,insanın tabiatıdır;bir olgudur insanla hayvan,tabiatla Allah,içgüdüyle akıl,gökyüzü ve yer yüzü,dünya ile ahiret, kendine olan sevgiyle Allaha olan sevgi,realite ile gerçek,doyum ile olgunluk,oluş ile olmakta olan,kölelikle hürriyet,vurdumduymazlıkla sorumluluk,inanç ile inkar,benim içinle bizim için ve son olarak kimdir ile kim olmalıdır arasında
İkinci gündü.İbrahim İsmaile olan sevgisini,Allaha olan sorumluluğu ile tarttı.İsmailin hayatı tehlikedeydi.Şeytan,nasıl Ademi Cennette yasak meyveden yedirerek kandırdı ise, İbrahimi de öylece aldatmayla girişti!Mantıklı ve karşılaştırma gücü olan herhangi bir kimse gibi-çamur ve Allahın ruhu-İbrahim de oğlu ile vahiy arasında bir seçim yapamıyordu.
Sonra da ona hem kötülüğü,hem sakınmayı ilham edene ki (Şems,8)
Ey Allahın Peygamberi,vahy sorumluluğundur!
Ey Allahın Peygamberi,oğlun için bir baba olarak kalmak mı istersin?
Kendi ellerimle İsmaili kurban mı edeceğim?
Evet!
Evet!Allah için oğlunu kurban edeceğim.
Duygusal zorunluluklar,inancımla karşılaştırıldığında çok daha az önemlidir.
İsmailin babası olarak mı kalacağım,yoksa emri yerine mi getireceğim?
Şeytan yeniden devreye girdi:Fakat bu çağrı bana rüyamda yapılıyor,nasıl gerçek olabilir?
Ve ikinci kez de İsmaili kurban etmekten kaçındı
İkinci,orta cemre(cemre-i vusta)
İbrahim,oğlun İsmaili kurban et!
Bu kez çağrı öylesine açıktı ki,herhangi bir yorumla akıl yürütmeye kalkmak imkansızdı. Artık seçim şansı yoktu;çağrı,siyah ve beyaz kadar açıktı. Şeytan,bütün akıl ve hünerine rağmen bunu değiştirecek bir şey yapamazdı. Çağrıya uymamak,şeytana itaat etmek olacaktı. Oldukça derin bir vadinin kıyısında bulunuyordu;düşecek miydi?Putları yıkan,İslamı yerleştiren,ümmeti yöneten büyük peygamber İbrahim muhteşem tevhid tepesinden şirk vadisinin derinliklerine mi düşecekti!!!?İnkar ve küfür değil,fakat Allahın yanı sıra pek çok tanrılara inanmak ve tapınmak!!!
Kuran,İbrahimin Minada Allah ve şeytanla yüz yüze durduğunu anlatır.Her ikisinin birden yanında olamıyor ve hiçbirini görmezlikten de gelemiyordu.Ne korkunç bir hikaye; Allahın halifesi,Allahın verdiği güç ve iradeyle istediği her şeyi yapabilen ve dünyayı sürükleyebilen insan,ne kadar zayıf ve aciz! Allahın ruhu var onda,evet ama yine de zayıf.
İnsan zayıf olarak yaratılmıştır.(Nisa,28)
Bu dünyada herkes düşebilir.Yürümeyi yeni öğrenmiş bir çocuk gibi düşmemek için son derece dikkat etmelisin!Allahın son Peygamberi de dikkat etmemiş olsaydı düşecek ve hiçbir zaman günahsız olmayacaktı.
Eğer ortak koşarsan amelin boşa gider ve muhakkak hüsrana düşenlerden olursun. (Zümer,65)
İslamın büyük peygamberlerinin babası,insan ruhunun ve Allah sevgisinin en çok yücelttiği İbrahim(as) hayatının sonunda doğru,İsmaile olan babalık sevgisinden dolayı bu uçurumun ucuna geldi.Yüz yıl takva sahibi ve gerçek bir mümin olarak yaşadıktan sonra şeytan tarafından aldatılmak üzereydi.
İbrahim,senin için hiçbir seçim yok,Allah ve şeytan sağında ve solunda duruyor.Hangisini seçeceksin?!?Artık,çağrı üzerinde hiçbir kuşku kalmadı. Tıpkı ,balarısının kovanını karanlıkta, fırtınada,çölde veya uzaklarda bir dağ üstünde bulması gibi,gerçeğin arayıcısı da öyle kolayca hata yapmaz. Hayır!Uzun ve güzel bir ömür süren İbrahim şeytanın oyununa gelmeyecektir!
Çağrıyı kabul etmek,bir ateşe atlamak gibi;düşman şeytan da onu söndürmeye uğraşıyordu.
Yaptığı şeyle bir dosttan düşmana söz edemesin;buradaki yargın kişisel çıkara dayanmalı.
İbrahimin ne yapması gerektiği ortadaydı.Önceki kuşkuları,İsmaile olan aşırı sevgisinden ileri geliyordu.Zavallı,yaşlı baba yıllarca bir oğul beklemişti ümitsizce.Sancılı,çok sancılıydı ortaya çıkan durum!Ne kadar korkunç bir trajedi ya Rabbi!İbrahimin sorumluluğu,oğlunu kurban etmek zorunda kalan yaşlı ve yalnız bir babanın katlanma sınırlarını aşıyordu.
İbrahimin İsmail için kurban olması istenseydi daha kolay olacaktı.Kolayca ve severek,fakat hayır çocuk,İsmail ölecek ve yaşlı baba,yaşlı baba,yaşlı ve kanlı elleriyle yalnız ve üzgün yaşamaya devam edecek!
İbrahim çağrıyı düşününce her şeyiyle teslim oluyor,fakat sıra İsmaili kurban etmeye gelince katlanılmaz bir acı duyuyor ,kemiklerinin kırıldığını ve yüzünde üzgün bir ifade belirdiğini seziyordu.İbrahimi böyle kötü bir durumda gören şeytan insanın düşmanıdır! Nerede ve kimde bir korku, zayıflık,kuşku,kıskançlık,ümitsizlik,aptallık ve sevgi belirtisi görse çirkef işini yapmaya koyulur.Seni eğlendirir ve görevlerini yapmaktan alı koyar ki, çağrı gerçeği kavranmasın.
Biliniz ki,mallarınız ve çocuklarınız ancak bir fitnedir.(Enfal,28)
Oğluna olan sevgin bile,seni deneme yoludur.
İsmail sevgisi İbrahim için bir imtihandı;şeytanla karşılaşmalarında Onun tek zayıf yönü olmuştu.İbrahim bunun açık bir vahy olduğunu ve oğlunu kurban etmesi gerektiğini biliyordu. Üzgün ve kalbi kırıktı.Şeytan bundan dolayı Onu kandırma fırsatı buluyordu.Şeytan bu durumdan faydalanarak önüne çıktı ve aynı şeyleri fısıldadaı:Bu çağrıyı rüyanda duydun. Hayır,bu yeterli,bu yeterli dedi İbrahim kendi kendine;karar verdi ve seçimini yaptı:
Mutlak hürriyet olarak Allaha itaat,yani İsmaili kurban etmek.Hürriyetine giden yolda bu son engeldi.İbrahim konuyu İsmaile açmaya karar vererek onu çağırdı.İsmail geldi;babası Onu tepeden tırnağa süzdü.O bir kurbandı ve öylesine büyük bir kurban.
BABA İLE OĞUL ARASINDAKİ KONUŞMA
Minada,kuytu bir köşede İbrahim oğluyla konuştu!Yüz yıl yaşamış ak sçlı,sakallı babanın yanı sıra İsmail gençlik çağına yeni giriyordu.Dünyanın değil,Arap Yarımadasının göğü bile böyle bir görünüme katlanamazdı! Tarih,baba ile oğul arasında böyle bir konuşmayı kaydetmemişti hiç.Kimse de,dostça,fakat ürkütücü bir konuşmayı düşünmemişti!
İbrahim,başlangıçta hikayeyi yeniden anlatıp oğluna burada seni ellerimle kurban edeceğim demek için ağzını açmadı.Sonunda,Allahın güvenine sığındı ve İsmail,rüyamda seni boğazlıyorum dedi!Öylesine hızlı söylemişti ki bu kelimeleri,kendisi bile işitmedi.Sonra sustu.Korkulu ve solgun,İsmailin gözlerine bakmaya dayanamıyordu.
İsmail babasının içinde bulunduğu durumu sezerek Onu teselli etmeye çalıştı.Baba itaatkar ol ve Allahın emrini yerine getirmek için tereddüde düşme.Beni de,itaat edici olarak bulacaksın;katlanabilirim ben dedi.
İbrahim Allaha olan bütün güvenini topladı ve daha çok korktu.Kararını vererek kalktı, bıçağı eline aldı ve bir taşa sürtmeye başladı.Böylesine sevdiği oğluna bunu yapabilecek miydi?İsmail,Allahın iradesine boyun eğen cesur adam,hiçbir şey olmayacakmış gibi öylesine rahat ve sessiz.İbrahim, Allahın gerçek aşığı,önce bencillik duygularını yok etti ve yalnızca Ona güvendi.Sonra genç kurbanı kesileceği yere getirerek yere yatmasını istedi, bacaklarını tuttu,saçını kavradı ve hulkumunu görmek için başını geriye büktü.Besmele çekerek bıçağı İsmailin boğazına dayadı ve mümkün olduğu kadar çabuk kesmeye çalıştı. Yaşlı adam işi bir an önce bitirmek istiyordu. Fakat,ah bıçak kesmiyordu!İncitiyor beni,ne biçim eziyet!Kızarak bıçağı fırlatıp attı!İbrahim yaralı bir aslan gibi kükrüyordu.Korkuyla sordu:Ben onun babası değil miyim?.Çabucak bıçağı kaptı ve yeniden denedi. İsmail, bütün bunlar olurken sessiz ve durgundu;kımıldamıyordu bile.İbrahim Ona yeniden dokunmuştu ki, birden bir koyun göründü bir sesle birlikte:Ey İbrahim,Allah İsmaili kurban etmeni istemiyor.Bu koyunu fidye olarak gönderdi.Emri yerine getirdin!Allah-u Ekber.
Allah Teala ders veriyordu.Bundan böyle Allah için insan kurban olarak kesilmeyecektir.Bu bir sünnet ve Allaha ibadet şekliydi!İbrahimin dininde koyun kurban edilir,insan değil!Bir diğer önemli ders,İbrahimin Rabbinin diğer tanrılar gibi kan içici olmadığıdır;diğer tanrılar açtır,et için aç!En anlamlı ders de,Allahın İsmailin kurban edilmesini istememesi,fakat İbrahimin İsmaili kurban etmesini ve bunu korkmadan yapmasını istememesidir!İsmail kurban edilmekle şereflendirildi ve sabırla tahammül gösterdi.Fakat,Onun öldürülmesi için hiçbir gerek yoktu artık.Allah ihtiyaç duymaz;türlü türlü ihtiyacı olan biz insanlarız!
Bu,insana karşı en merhametli ve şefkatli olan Allah Tealanın iradesiydi. İbrahimi şereflendirmiş ve İsmaili gerçekte öldürmeden kurban edebilme noktasına kadar yükselmişti. Allah İsmaili de hiç incitmeden,JKendine Kurban olmakla şereflendirilmişti!
Bu,İbrahimîn(İslam) olup kana susamış tanrıların,mazoşistlerin(kendine acı vermekten haz duymak) veya insan celladlarının hikayesi değildir. Tersine, insanın olgunlaşmasının,bencillik ve hayvani arzulardan kurtularak hürriyete erişinin hikayesidir.İnsanın daha yüksek bir ruh ve sevgiye ulaşmasını ve bilinçli bir insan olarak sorumluluğunu engelleyen her şeyden kurtaran, İsmail olarak kendini kurban etmeye hazır hale getiren,bir şehid yapan ve son olarak,sözlükte bulunmayan bir şey,İbrahim gibi olmasını sağlayan kuvvetli bir iradeye yükseliştir!Hikaye, bir koyunun kurban edilmesiyle biter.En büyük insani trajedinin sonunda Allahın istediği budur,bir koyunu kurban ederek birkaç aç insanı doyurmak.
İbrahim gibi,İsmailini seçip Minaya getirmelisin.Kimdir İsmailin?Kendin bileceksin, başkalarının bilmesine gerek yok.Karın olabilir,yeteneğin, işin, gücün,rütben,mevkin vs. olabilir.Hangisi olduğunu bilemiyorum,ama İsmail İbrahimin yanında ne kadar sevgili ise,senin yanında da o kadar sevgili olması gerekir!İsmailin bazı göstergeleri,hürriyetini senden alan ve görevlerini yapmana engel olan her şey,seni eğlendiren,gerçeği bilmen ve duymandan alıkoyan,sorumluluğu kabul etmekten çok,seni özür aramaya iten her şey ve yalnızca ileride desteğini almak istediğin için seni destekleyen herkestir.Onu hayatında arayıp bulmalısın.Eğer Allah Tealaya yaklaşmak istiyorsan,İsmailini Minada kurban etmelisin.
Koyunu(fidye) kendin seçme;bırak Kadir-i Zülcelal yardım etsin ve bir hediye olarak sana sunsun.Ancak bu şekilde olarak koyunu kurban kabul eder.İsmail yerine bir koyun kesmek kurbandır,fakat yalnızca kurban kesmek için bir koyun kurban etmek kasaplıktır!
Dr. Ali Şeriati