$owaLyé
Kayıtlı Üye
Güneş çarpması
, daha doğru söyleyişle sıcak çarpması, aşırı sıcak sonucu beden ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulmasına bağlı olarak gelişen ve ciddiye alınması gereken bir sağlık sorunu. Tedavi edilse bile öldürücü olabilir ya da kalıcı zararlar verebilir; bu nedenle güneş çarpmasına karşı dikkatli olunmalı. Çok sıcak günlerde, güneş altında uzun süre kalınca başımıza güneş geçeceğini sanırız; ama asıl sorun güneş ışınları değil, içinde bulunduğumuz ortamın ısısıdır.
Sıcak çarpmasının sıklığı iyi bilinmemekle beraber, her yıl dört binden fazla kişinin bu nedenle hayatını kaybetmekte olduğu istatistiklerde bildiriliyor. Yaşlılar, bebekler, şişmanlar, kalp-damar hastaları, yanık, egzama, sedef, ter bezi bozuklukları olanlar ile nöbetçi askerler, madenciler ve itfaiyeciler gibi sıcağa maruz kalınabilen mesleklerde çalışanlar risk altındadır.
İnsan vücudu ısı fazlasını atmaya yarayan iki temel mekanizmaya sahiptir. Birincisi, damarların genişleyerek deriye daha fazla kan taşınmasını artırmaktır. Böylece deri yüzeyinden yitirilen ısı miktarı fazlalaşır. İkincisi de ter bezlerinin salgısıyla derinin soğutulmasıdır. Ter bezleri deri yüzeyine tuzlu bir salgı olan teri gönderirler ve terin buharlaşması, derinin ısı yitirmesini sağlar. Sıcaklık artışı, bu iki mekanizmayı düzenleyen merkezlerin bozulmasına yol açabilir. Sıcak çarpmasında önemli olan, yalnızca termometrede okunan sıcaklık değildir. Isının beden üstündeki etkisini artıran çeşitli koşullar vardır. Örneğin hava çok nemliyse, ter kolayca buharlaşamaz ve bu yüzden ısı yitimi zorlaşır. Hava çok durgunsa, hava akımıyla beden yüzeyinden ısı atılması azalır. Sıcak ortamlarda fiziksel güç harcayanlar da çok ısı üretirler ve terleme bir saatte, bir litreye ulaşabilir. Terle birlikte tuz ve su yitirilmesi, “sıcak yorgunluğu” denen duruma yol açabilir. Bu da denetim altına alınmazsa, bedenin ısı ayarlayıcı mekanizmalarını iflasa kadar ***ürür. Ama beden zamanla sıcağa uyum sağlayıp, tuz yitimini düşürür ve böylece sıcaklık değişikliklerinden daha az etkilenir. Çocuklar ve yaşlı insanlar, bedenlerindeki ısı düzenleyici mekanizmalar yetersiz olduğundan, sıcaklık değişikliklerinden fazla etkilenirler. Ayrıca yaşlılar, genellikle sıcakta gereğinden fazla giyinirler. Sıcağa alışkın olmayanlar, şişman kişiler, çok içki içenler ve ateşli hastalık geçirmekte olanlar için de sıcak çarpması tehlikesi daha fazladır.
Sıcağın şiddetine, maruz kalma süresine ve kişinin yapısal özelliklerine göre etkisi değişir. Sıcak çarpmasının yanında daha hafif şekilleri olan sıcak krampları ve sıcak bitkinliği denilen durumlar söz konusu olabilir.
Genellikle bacak veya karında ya da her ikisinde, aşırı tuz kaybı ile görülen ağrılardır. Aşırı sıcakta kalan biri, yeterince su içse bile tuz kaybını yerine koyamadığında, sıcak kramplarına maruz kalabilir. Belirtileri; karın ve bacaklarda ağrının yanında bulantı, kusma, tansiyon düşmesi, hızlı-dolgun nabız, nemli ve soluk bir deridir. Yapılması gerekenler; hasta serin bir yere alınmalı, sıkı giysileri gevşetilmeli ve bulantı, kusma yok ise 1-2 bardak tuz içeren sıvı verilmelidir. Bulantı var ise sıvı desteği damar yoluyla yapılmalıdır. Kramp girmiş kasa kesinlikle masaj yapılmamalıdır. Sıcak krampı oluşan kişi en az 12 saat dinlendirilmelidir.
Sıcak yorgunluğu ya da bitkinliği:
Sıcak havada dışarıda dolaşanlarda sık rastlanır. Aşırı sıcaklarda terleme ile vücuttan tuz yani elektrolit kaybına bağlı oluşan bir durumdur. Yorgunluk, halsizlik, bayılma duygusu, nabız hızlanması ateş yükselmesidir. Hastanın şuuru açıktır. Sıcak bitkinliğinin hayati tehlikesi yoktur ve güneş çarpmasının daha hafif şeklidir. Yerinde ilkyardım önlemleri ile kısa zamanda düzelir.
Sıcak çarpması:
Aşırı sıcak, beden ısısını ayarlayan mekanizmaları bozmuştur. Hayati tehlike yüksek olup, tedavi edilse bile hastaların beşte birine yakını ölmektedir. İyileşenlerin ise sinir sisteminde kalıcı hasarlar oluşabilir, denge ve koordinasyonlarının normale dönmesi ise aylar alabilir. Ancak ilk belirtiler görüldüğünde tanı konulur bilinç kaybından önce tedaviye başlanırsa iyileşme şansı oldukça yüksektir. Sıcak çarpmasının belirtileri; çok yüksek ateş (40 ºC’den fazla olabilir), terleyememe ve komaya kadar giden sinir sistemi bozukluklarıdır. Halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi, kusma bulantı, nabız hızlanması, cildin kuruması ilk belirtiler olurken, algılama ve koordinasyon yeteneğinin azalması, görme netliğinin bozulması, göz çukurlarının belirginleşmesi, bilincin kaybolması ileri belirtilerdir.
Yapılması gerekenler;
belirtiler ortaya çıkar çıkmaz mutlaka doktor çağrılmalıdır. Tedavi için gerekli ilaçlar, hastanın durumuna göre, doktor tarafından verilecektir. Doktor gözetimi sağlanana kadar, hastanın ateşi düşürülmeye çalışılmalıdır. Ateş 39º C’a kadar düşürülebilir; ama daha aşağı inerse hastanın dolaşım şokuna girebileceği unutulmamalıdır. Hastayı serinletmenin en iyi yolu soğuk su ile ıslatılmış havluları bedene sarmaktır.
Aslında, sıcak çarpmasına karşı en etkili yol, korunmaktır. Memorial Hastanesi Dâhiliye uzmanlarından Dr. Osman Nuri İnceöz’ün korunma için tavsiyeleri şunlar:
* Zorunlu olmadıkça, güneş sıcaklığının en belirgin olduğu 11.00-16.00 saatleri arasında dışarıya çıkılmamalıdır. Bu kurala özellikle, çocuklar, yaşlılar, kalp ve şeker gibi kronik hastalığı olanların dikkat etmeleri gerekir.
* Kapalı alanların havalandırılmasına, yeterli bir hava akımı sağlanmasına özen gösterilmeli, eğer mümkünse klima kullanılmalıdır.
* Bol su ve mineral içeren içecekler tüketilmelidir (günde en az 8 bardak su). Kalp hastalığı veya hipertansiyonu olup tuzsuz diyet alan kişiler dışında gıdalarla tuz alımı artırılmalıdır. Tuz kısıtlaması olanlar ise sıvı ve tuz kaybı yönünden çok dikkatli olmalıdır. Susamamış olsanız bile sık su içilmelidir. Çünkü susama hissi, vücudunuzun su ihtiyacını belirten güvenli bir işaret değildir.
* Serinlemek için alkollü içecekler kullanmamalıdır. Bunlar önce serinletse bile sonra vücudun su kaybında artışa neden olurlar.
* Hafif yemekler, sulu yiyecekler (karpuz, kavun, şeftali gibi meyveler, salata, çorba vb.) yenmelidir. Yağlı ve ağır yemeklerden ve aşırı yemekten kaçınılmalıdır.
* İnce, açık renk ve bol giysiler giyilmelidir. Giysiniz güneş ışığının sizi yakmasını önlemeli; ama terletip su kaybetmesine yol açmamalıdır.
* Sık duş yaparak serinlemelidir.
* Dışarıda aktif olarak çalışması gerekenlerin, mümkün oldukça güneş altında korunmasız kalmamaya, sık ve bol sıvı ve tuzlu gıdalar almaya daha çok dikkat etmeleri gerekir.
* Sıcak çarpması ve yorgunluğu belirtilerine karşı uyanık olunmalıdır.
* Ayrıca, kapalı ve park edilmiş araçlar içinde çocukların ve ev hayvanlarının bırakılmaması gerektiği unutulmamalıdır.
, daha doğru söyleyişle sıcak çarpması, aşırı sıcak sonucu beden ısısını ayarlayan mekanizmanın bozulmasına bağlı olarak gelişen ve ciddiye alınması gereken bir sağlık sorunu. Tedavi edilse bile öldürücü olabilir ya da kalıcı zararlar verebilir; bu nedenle güneş çarpmasına karşı dikkatli olunmalı. Çok sıcak günlerde, güneş altında uzun süre kalınca başımıza güneş geçeceğini sanırız; ama asıl sorun güneş ışınları değil, içinde bulunduğumuz ortamın ısısıdır.
Sıcak çarpmasının sıklığı iyi bilinmemekle beraber, her yıl dört binden fazla kişinin bu nedenle hayatını kaybetmekte olduğu istatistiklerde bildiriliyor. Yaşlılar, bebekler, şişmanlar, kalp-damar hastaları, yanık, egzama, sedef, ter bezi bozuklukları olanlar ile nöbetçi askerler, madenciler ve itfaiyeciler gibi sıcağa maruz kalınabilen mesleklerde çalışanlar risk altındadır.
İnsan vücudu ısı fazlasını atmaya yarayan iki temel mekanizmaya sahiptir. Birincisi, damarların genişleyerek deriye daha fazla kan taşınmasını artırmaktır. Böylece deri yüzeyinden yitirilen ısı miktarı fazlalaşır. İkincisi de ter bezlerinin salgısıyla derinin soğutulmasıdır. Ter bezleri deri yüzeyine tuzlu bir salgı olan teri gönderirler ve terin buharlaşması, derinin ısı yitirmesini sağlar. Sıcaklık artışı, bu iki mekanizmayı düzenleyen merkezlerin bozulmasına yol açabilir. Sıcak çarpmasında önemli olan, yalnızca termometrede okunan sıcaklık değildir. Isının beden üstündeki etkisini artıran çeşitli koşullar vardır. Örneğin hava çok nemliyse, ter kolayca buharlaşamaz ve bu yüzden ısı yitimi zorlaşır. Hava çok durgunsa, hava akımıyla beden yüzeyinden ısı atılması azalır. Sıcak ortamlarda fiziksel güç harcayanlar da çok ısı üretirler ve terleme bir saatte, bir litreye ulaşabilir. Terle birlikte tuz ve su yitirilmesi, “sıcak yorgunluğu” denen duruma yol açabilir. Bu da denetim altına alınmazsa, bedenin ısı ayarlayıcı mekanizmalarını iflasa kadar ***ürür. Ama beden zamanla sıcağa uyum sağlayıp, tuz yitimini düşürür ve böylece sıcaklık değişikliklerinden daha az etkilenir. Çocuklar ve yaşlı insanlar, bedenlerindeki ısı düzenleyici mekanizmalar yetersiz olduğundan, sıcaklık değişikliklerinden fazla etkilenirler. Ayrıca yaşlılar, genellikle sıcakta gereğinden fazla giyinirler. Sıcağa alışkın olmayanlar, şişman kişiler, çok içki içenler ve ateşli hastalık geçirmekte olanlar için de sıcak çarpması tehlikesi daha fazladır.
Sıcağın şiddetine, maruz kalma süresine ve kişinin yapısal özelliklerine göre etkisi değişir. Sıcak çarpmasının yanında daha hafif şekilleri olan sıcak krampları ve sıcak bitkinliği denilen durumlar söz konusu olabilir.
Genellikle bacak veya karında ya da her ikisinde, aşırı tuz kaybı ile görülen ağrılardır. Aşırı sıcakta kalan biri, yeterince su içse bile tuz kaybını yerine koyamadığında, sıcak kramplarına maruz kalabilir. Belirtileri; karın ve bacaklarda ağrının yanında bulantı, kusma, tansiyon düşmesi, hızlı-dolgun nabız, nemli ve soluk bir deridir. Yapılması gerekenler; hasta serin bir yere alınmalı, sıkı giysileri gevşetilmeli ve bulantı, kusma yok ise 1-2 bardak tuz içeren sıvı verilmelidir. Bulantı var ise sıvı desteği damar yoluyla yapılmalıdır. Kramp girmiş kasa kesinlikle masaj yapılmamalıdır. Sıcak krampı oluşan kişi en az 12 saat dinlendirilmelidir.
Sıcak yorgunluğu ya da bitkinliği:
Sıcak havada dışarıda dolaşanlarda sık rastlanır. Aşırı sıcaklarda terleme ile vücuttan tuz yani elektrolit kaybına bağlı oluşan bir durumdur. Yorgunluk, halsizlik, bayılma duygusu, nabız hızlanması ateş yükselmesidir. Hastanın şuuru açıktır. Sıcak bitkinliğinin hayati tehlikesi yoktur ve güneş çarpmasının daha hafif şeklidir. Yerinde ilkyardım önlemleri ile kısa zamanda düzelir.
Sıcak çarpması:
Aşırı sıcak, beden ısısını ayarlayan mekanizmaları bozmuştur. Hayati tehlike yüksek olup, tedavi edilse bile hastaların beşte birine yakını ölmektedir. İyileşenlerin ise sinir sisteminde kalıcı hasarlar oluşabilir, denge ve koordinasyonlarının normale dönmesi ise aylar alabilir. Ancak ilk belirtiler görüldüğünde tanı konulur bilinç kaybından önce tedaviye başlanırsa iyileşme şansı oldukça yüksektir. Sıcak çarpmasının belirtileri; çok yüksek ateş (40 ºC’den fazla olabilir), terleyememe ve komaya kadar giden sinir sistemi bozukluklarıdır. Halsizlik, baş ağrısı, baş dönmesi, kusma bulantı, nabız hızlanması, cildin kuruması ilk belirtiler olurken, algılama ve koordinasyon yeteneğinin azalması, görme netliğinin bozulması, göz çukurlarının belirginleşmesi, bilincin kaybolması ileri belirtilerdir.
Yapılması gerekenler;
belirtiler ortaya çıkar çıkmaz mutlaka doktor çağrılmalıdır. Tedavi için gerekli ilaçlar, hastanın durumuna göre, doktor tarafından verilecektir. Doktor gözetimi sağlanana kadar, hastanın ateşi düşürülmeye çalışılmalıdır. Ateş 39º C’a kadar düşürülebilir; ama daha aşağı inerse hastanın dolaşım şokuna girebileceği unutulmamalıdır. Hastayı serinletmenin en iyi yolu soğuk su ile ıslatılmış havluları bedene sarmaktır.
Aslında, sıcak çarpmasına karşı en etkili yol, korunmaktır. Memorial Hastanesi Dâhiliye uzmanlarından Dr. Osman Nuri İnceöz’ün korunma için tavsiyeleri şunlar:
* Zorunlu olmadıkça, güneş sıcaklığının en belirgin olduğu 11.00-16.00 saatleri arasında dışarıya çıkılmamalıdır. Bu kurala özellikle, çocuklar, yaşlılar, kalp ve şeker gibi kronik hastalığı olanların dikkat etmeleri gerekir.
* Kapalı alanların havalandırılmasına, yeterli bir hava akımı sağlanmasına özen gösterilmeli, eğer mümkünse klima kullanılmalıdır.
* Bol su ve mineral içeren içecekler tüketilmelidir (günde en az 8 bardak su). Kalp hastalığı veya hipertansiyonu olup tuzsuz diyet alan kişiler dışında gıdalarla tuz alımı artırılmalıdır. Tuz kısıtlaması olanlar ise sıvı ve tuz kaybı yönünden çok dikkatli olmalıdır. Susamamış olsanız bile sık su içilmelidir. Çünkü susama hissi, vücudunuzun su ihtiyacını belirten güvenli bir işaret değildir.
* Serinlemek için alkollü içecekler kullanmamalıdır. Bunlar önce serinletse bile sonra vücudun su kaybında artışa neden olurlar.
* Hafif yemekler, sulu yiyecekler (karpuz, kavun, şeftali gibi meyveler, salata, çorba vb.) yenmelidir. Yağlı ve ağır yemeklerden ve aşırı yemekten kaçınılmalıdır.
* İnce, açık renk ve bol giysiler giyilmelidir. Giysiniz güneş ışığının sizi yakmasını önlemeli; ama terletip su kaybetmesine yol açmamalıdır.
* Sık duş yaparak serinlemelidir.
* Dışarıda aktif olarak çalışması gerekenlerin, mümkün oldukça güneş altında korunmasız kalmamaya, sık ve bol sıvı ve tuzlu gıdalar almaya daha çok dikkat etmeleri gerekir.
* Sıcak çarpması ve yorgunluğu belirtilerine karşı uyanık olunmalıdır.
* Ayrıca, kapalı ve park edilmiş araçlar içinde çocukların ve ev hayvanlarının bırakılmaması gerektiği unutulmamalıdır.
Dikkat etmemiz Gerekiyor
