Anavatanı Florida'dan Orta ve Güney Amerika'ya kadar uzanan tatlı sulardır.
Doğal olarak yaşadıkları Amerika kıtasının çeşitli bölgelerinden dünyanın farklı yerlerine sivrisineklerle mücadele amacıyla götürülmüş olan bu balıklar aslında akvaryum balığı değildirler ama akvaryumlarda bakılmaları için hiçbir sakınca yoktur.
Oldukça sağlam yapılı ve çok kolay üreyebilen gambusya çok çeşitli su özelliklerine uyum gösterebilir. 15-30°C arasındaki ısı diliminde yaşayabilirler. pH 5-8 arasında olabilir. 15-20 litrelik küçük akvaryumlarda dahi üreyebilirler.
Gambusya balığının erkeği 4 cm. civarında iken dişisi 6 cm. boya ulaşabilir. Erkeklerinde gonopod bulunur ve dişilerden daha ufaktırlar. Dişileri aynı lepistes dişilerine benzer ama daha soluk renkli veya alacalı olabilir. Erkekleri de yabani lepisteslere benzer ama farklı olarak renkli değildirler kuyrukları daha basittir. Gri-yeşil arasında renkleri vardır.
Yurdumuzda da çeşitli sulak alanlara bataklıklara küçük derelere ve gölcüklere sivrisineklerle mücadele etmek için bırakılmışlardır. Çeşitli iklim şartlarına uyum gösterebildiği için ülkemizdeki sulak alanlarda da üremişlerdir.
Dişi gambusya her ay 20-50 arasında yavru dünyaya getirir. Yavrular doğduklarında çok küçüktürler. Gambusyalar kendi yavrularını yiyebilirler. Bu yüzden üretim için bitkili bir tank kullanmakta fayda vardır. Yavruluklar da kullanılabilir. Yeni doğan yavrular artemia sivrisinek larvaları ile beslenebilirler. 2-3 ayda üreyebilecek olgunluğa gelen gambusyalar diğer poeciliidae üyelerine göre daha saldırgandırlar.
Gambusyalar et ağırlıklı beslenirler. Yosun gibi bitkisel ürünleri yeseler de asıl gıdaları böcek larvalarıdır. Özellikle sivrisinek larvalarına kesinlikle dayanamaz.
Bazı akvaryumcularda lepistes diye satılmakta olan gambusyalar lepistese çok benzerler. Özellikle dişileri hemen hemen aynıdır. Ama çok küçük farklar vardır. dişi lepistesin burnu dişi gambusyanın burnuna oranla daha küttür. Dişi gambusyanın burnu daha sivridir. Ayrıca gambusyaların kuyruklarında bir dizi benekler olabilir. Lepistes dişilerinde ise bu şekilde beneklere rastlanmaz. Bir diğer fark da dişi gambusya erkek lepistese karşı çok saldırgan bir tutum içindedir. Erkek lepistes de dahil akvaryumdaki tüm lepistesleri öldürebilirler.
Gambusya yakın akrabası olan bazı balıklarla melezleşebilir ve yavru alınabilir. Lepistes en yakın akrabasıdır. Moli ve velifera da gambusya ile akrabadırlar. Burada önemli bir konuya dikkat çekmek gerekir: Doğadan alınan erişkin gambusyalar akvaryum ortamındaki balıklara saldırgan bir tutum içinde olacaklardır. Bunu engellemek için de doğadan yavru ve genç gambusyaları almak gerekir. Özellikle yavru gambusyalar yavru lepisteslerle sürü oluştururlar. Melezleştirme konusunda dikkat edilmesi gereken bazı noktalar vardır. örneğin; erkek lepistesle melezleştirilmek istenen dişi gambusya daha önce çiftleşmemiş olanlardan seçilmelidir. Daha önce çiftleşmiş gambusyalardan seçildiği taktirde erkek lepistesin spermlerini reddedecektir. Aynı durum erkek gambusya ile melezleştirilmek istenen dişi lepistes için de geçerlidir. Poeciliidae ailesinden balıklarda bu genel bir durumdur.
Hangi balıklarla bir arada beslenebilir? Birbirlerine küçüklükten itibaren alıştırıldıkları taktirde doğadan alınan gambusyalarla akvaryumlardaki lepistesler bir arada tutulabilirler. Çok saldırgan olmayan balıklarla bir arada beslenebilirler. Ama genellikle akvaryumlarda bakılmadığı için küçük bir akvaryumda sadece gambusyalardan oluşan bir grup halinde bakılmaları önerilir.
Hangi balıklarla bir arada olmamalıdırlar? Genellikle akvaryumcularda bulunmazlar bulunanları da doğadan alınmış olan gambusyalardır. Bu yüzden den kendilerinin bağışıklık kazandıkları bir çok parazit ve zararlıların taşıyıcısı olabilecekleri için özellikle hassas balık türleriyle kesinlikle bir arada bakılmamalıdırlar. Scalare neon tetra gibi balıklarla bir arada bakılmamalıdırlar.