Feretiko Nedir?

Feretiko Hint keneviri (kendir ) ipinden el tezgahında dokunan,Rize kültürüne ait,Rize
yöresinde dokunan bir bez türüdür."Rize bezi" diye de adlandırılmakla birlikte bezin orijinal ismi "feretiko"dur.Feretiko birçoklarının zannettiği gibi bir Rum, Gürcü kültür öğesi değil,gerek desenlerinden, gerek tezgah prototiplerinden gerekse ham maddesinin kendir oluşundan anlaşıldığı gibi bir Türk kültür öğesidir.Zira Prof. Dr. İbrahim Kafesoğlu'nun belirttiği gibi* eski Türkler kendir bitkisini yetiştirmiş ve bu bitkiyi dokumacılıkta kullanmışlardır. Türklerin bu bitkiyi elbise üretmek için kullandıkları bilinmektedir. Bu kültürün Rize bölgesine Kuman Türklerince getirildiği tahmin edilmektedir.




Feretiko bezi ketene göre çok ince aynı zamanda dört kat daha dayanıklıdır.Zira pamuklu kumaşların 6 aylık ömürlerine karşın feretiko'nun ömrü iki yıldır.

Feretiko geleneksel Türk el sanatlarından hesap işi, kanaviçe vs.de kullanılmak üzere bu sanatların uzmanları tarafından tavsiye edilen bir üründür.

1960'lı yıllarda, çayın Rize'ye gelmesinden önce Rize'de hemen her evde bir feretiko tezgahı bulunuyordu.Bugün Rize'de çay ekili olan alanlar bu tarih öncesinde iplik elde etmekte kullanılan kendirle kaplı idi.Kendir bitkisinden ip çıkarma işleminin oldukça zor ve zahmetli olduğunu söyler yaşlılar...Şöyle ki Nisan ayının ortalarına doğru mısır ekimiyle birlikte humuslu toprağa ekilen kenevir tohumları Ağustos ortalarına doğru bir buçuk-iki metreye ulaşınca hasat edilir.Hasat edilen kendir ağaçları birkaç gün kabuklarının gevşeyip soyulmaya müsait hale gelmesi için yağmura bırakılır.Rize'nin nemli ve yağışlı iklimi keneviri istenilen hale getirmeye müsaittir.Güneşte ağarıp yağmurda gevşeyen çubuklar soyulduktan sonra her köyde bir yada iki tane bulunan tokmaklarda dövülür.Sonra taraktan geçirilip ip halini alır.İp haline getirilen kendir liflerinin sarılması için çıkrık kullanılır.İplerin yumaklanmasıyla çözgüler hazırlanıp hazırlanan çözgülerle feretikonun özel tezgahında dokunup bez haline getirilir.Oluşturulan bu beze feretiko denir.Kumaş, kalitesi,sağlıklı olması ve zarafetiyle gerek giyim alanında, gerekse üzerine işleme yapılmak suretiyle kullanılagelmektedir.

KENDİR ÜRETİMİ ve RİZE BEZİ

Kendir, yurdumuzun bir çok bölgelerinde yetişen sınai bir bitkidir. Elyafı dışında, tohumundan da yağ üretimi yolu ile faydalanır. Genellikle kendir elyafından halat, ip, sicim üretilir; iklimi sayesinde ise Rize de yetişeninden elde edilen liflerden gayet ince iplik bükülebilmekte ve bununla da gayet ince , nefis bezler dokunabilmektedir.



Bize verilen teknik bilgiye göre, Rize ikliminin az güneşli ve çok yağmurlu oluşu, liflerin sertleşmesine engel olmaktadır. Kastamonu'dakinin halat yapımına, Rize'dekinin ince iplik ve bez dokumasına yararlı oluşu, bundan doğmaktadır.

Feretiko Dokumada Kullanılan Eski Tarak

Rize ırmak ve dere sularında fazla oranda ozonun varlığı, kasarlamada bezlerin beyazlatılmasında önemli rol oynamaktadır. Bazen beyazlatma, deniz suyunda varolan klor sayesinde sahilde de yapılmaktadır. Rize suları kireç tenörü ölçeği 4 dereceden düşük olduğundan bu nitelik de üretiminden önemli rol oynamaktadır.