Mjoy
Kayıtlı Üye
FATSA'YI BİLİYOR MUSUNUZ?
FATSA Karadeniz Bölgesinin güzel şehirlerinden bir tanesi. Yeşille mavinin buluştuğu yerleşimlerden. Fakat Fatsa' yı ne kadar biliyorsunuz?
Ordu ilinin ilçelerinden olan Fatsa'da geçim kaynaklarından en önemlisi fındıktır. Fındık dalları uzun uzuna sıralanırlar. Son sayımlarda yaklaşık 70.000 nüfusu vardır.
FATSA'NIN GEÇMİŞİ
Fatsa'nın geçişinden bahsetmeye çok eskilere gitmeyeceğim. Yakın tarihten 1980 yıllarından bahsedeceğim.
Fatsa 12 Eylül askeri darbe öncesi sosyalist Dev-yol mensuplarının etkin olduğu bir yerdi. Dev-yolun tabiri ile "kurtarılmış bölge". Polisin giremediği, devlet unsurlarının etkinsizleştirildiği, kardeş kardeşin düşmanı olduğu , sağ sol olaylarının en etkin olduğu yerden biriydi Fatsa şehri.
Eski belediye başkanının ölümüyle yapılan şeçimlerde bağımsız olarak Dev-yolun desteklediği Fikri Sönmez(Terzi Fikri) belediye başkanı seçilmişti.
Seçimden sonra ilk yapılan işlemlerden birtanesi "halk komiteleri" kurulması oldu. Bu komitelerde Fatsa halkından isteyenler yer alabiliyor Komite üyeleri arasında CHP'ler ve AP'liler bile görülüyor. Amaç toplantılar yaparak çeşitli konularda halkın düşüncesini öğrenmek, kararları birlikte almak ve sorunları ortadan kaldırabilmek için birlikte planlar yapmaktı. Örneğin yolların onarımı Fatsa'da büyük bir sorundu. Halk, söz, konusu komitelerde ilk iş olarak bu sorunun ele alınmasını istedi. Oturup bir araştırma yapıldı. Doğal yöntemlerle Fatsa yollarının ancak dört yılda onarılabileceği anlaşıldı. Oysa bir başka araştırma ve plan da yapılmıştı. Altı günde de aynı işi başarmak mümkündü. Ama halkın, çoluk çocuk ve kadın erkek yollarda çalışması ve taş taşıması gerekiyordu. Fatsalılar düşündüler ve dört yıl beklemektense sokaklarda çalışmayı yeğlediler. Halkın beraberliği işin altı günde bitirilmesini sağladı.
"Kızıl güneş Fatsa'dan doğacaktır." Dev-yol sempatizyanları tarafından sık sık dile getiriliyordu.
Ama bazı şeylerde atlanmamalıdır. Herşey hoş güzel olabilir. Fakat bazı gerçeklerde vardı.
"Fatsa'ya girerken bizi gençler durdurdu. Önce üstümüzü başımızı aradılar. Sonra kim olduğumuzu sordular. Sonra bomboş sokaklardan geçirerek belediye binasına getirdiler. Halk bu gençlerin yarattığı zorba baskıdan korkmuş ve evlerine kapanmıştı. Daha sonraki günlerde her nasılsa konuşabildiğimiz halktan, bazı kişiler, Fatsalı gençlerin kendilerini sürekli baskı altında tuttuklarını ve her istediklerini yaptırdıklarını söylediler. Belediye başkanı, belinde iki tabancayla, bir Amerikan filmindeki kovboyu andırıyordu. Bir geniş kenarlı şapkası eksikti. Bizi gülerek selamladı. Ama istediğini zorla yaptırmaya alışık insanların sertliğine sahipti. Arkasından şenlikteki çeşitli kültürel etkinlikleri izledik. Ortada Fatsalı falan yoktu. Hep uzun bıyıklı, sert bakışlı, silahlı gençler görüyorduk. Ağır havaya sahip Fatsa'dan zor kaçtık."
M.Tali Öngören
Türkiye Yazıları Haziran 1980
Ve sağcısı solcusu birbirini vurmakta, halka sağcı mısın solcu musun diye sorduklarında birşey diyemiyorsa karşı grup gibi görülmekteydi. Sonucunda askeri operasyon kaçınılmazdı.
Zamanın başbakanı Süleyman Demirel, Fatsadaki duruma müdahale edilmesinden yanaydı. Milli Güvenlik Kurulunda Fatsa Cumhuriyeti tabirini kullanmıştı.
Nokta Operasyonu
Kenan Evren, 17 Ekim 1980de operasyon emri verdi ve dönemin Komando Tugay Komutanı, eski Jandarma Genel Komutanı Eşref Bitlis, 23 Ekim 1980de harekât planı hazırladı. Plana, ilk operasyondan önce AP, CHP ve MSP ilçe başkanlarının yaptığı Fatsada komünist işgal yok, ateş ile barut yok, böylesine huzurlu bir yerde olay çıkartmak niye? açıklamalarına karşılık Barut Operasyonu Harekât Planı adı verildi.
Harekâtın parolası barış, işareti süphan saati 05.30 olarak belirtildi. 38 yerleşim merkezine yapılan operasyon 24 Ekim 1980-22 Aralık 1980 arasında devam etti.
Eşref Bitlis tarafından kaleme alınan 25 Aralık 1980 tarihli sonuç raporunda, toplam 1748 subay, astsubay, erbaş ve erle gerçekleştirilen harekât sonucu, daha önce isimleri belirlenen toplam 599 kişi gözaltına alındı. Harekat sırasında meydana gelen silahlı çatışma sonucu 8 kişi öldürüldü, 4 kişi sağ ele geçirildi. Bir astsubay ayağından vurularak, yaralandı. Bir asteğmen, gece kendi hazırladığı pusuya daha sonra habersiz kendisi girmesi nedeniyle erlerin açtığı ateş sonucu öldü.
Evren, operasyona katılan ve Bitlisin de aralarında olduğu askerleri 2 Ocak 1981de belgeyle takdir etti.
Kenan Evren 25 Ekim 1982'de Trabzon gezisi sırasında yaptığı bir konuşmada bu olayla ilgili şu sözleri sarfetti:
Ve yine biliyorduk ki, Fatsa kurtarılmış bir kasaba idi. Oralarda Devletin kanunları işlemiyordu. Buralarda vatandaşlar sorunlarını, Devletin ilgili makamlarına değil, mahalle komitelerine bildirmekte ve şikayetleri kendilerinin taktıkları isimle buralardaki (Halk Mahkemelerinde) neticelendirilmekte ve hatta bu halk mahkemelerinde ölüm cezaları dahi verilmekte ve bu cezalar sokak ortasında herkesin gözü önünde kurşunlanarak icra edilmekteydi. Böyle sokak ortasında, bu mahkeme kararlarının yerine getirildiği zamanları da biliyoruz
FİKRİ SÖNMEZ(TERZİ FİKRİ)
Ordu'nun Fatsa ilçesinin belediye başkanlarından. Fatsa'da sosyalist bir yönetim kurduğu gerekçesiyle askeri operasyon ile görevinden alınmıştır.
Nam-ı diğer Terzi Fikri, 1938 yılında Ordu'nun Kabakbağ köyünde doğar. Ailesinin ihtiyacı üzerine ilkokuldan sonra bir terzinin yanında çırak olarak çalışmaya başlar.
Fikri Sönmez 60'lı yılların ortalarında TİP'e üye olur ve aktif olarak görev alır. Dev-Genç saflarında 6. Filo'ya karşı düzenlenen gösterilere katılır. 1970 ortalarında sol içinde ortaya çıkan yeni saflaşmalarda Mahir Çayan'ın görüşlerine katılarak THKP-C saflarında yer alır. 1971-1972 yıllarında Mahir Çayan ve arkadaşlarının Maltepe Askeri Cezaevi'nden kaçışlarından sonra, Karadeniz Bölgesi'ne geçmelerinde ve bu bölgedeki ilişkilerinde ve eylemlerinde yardımcı olduğu gerekçesiyle THKP-C Davası'nın diğer sanıkları ile beraber 2 yıl kadar tutuklu olarak yargılanır ancak 1974 affıyla tahliye olur. Giresun, Ordu, Samsun bölgelerinde aktif faliyet yürütür ve devrimci yolcudur.
FATSA Karadeniz Bölgesinin güzel şehirlerinden bir tanesi. Yeşille mavinin buluştuğu yerleşimlerden. Fakat Fatsa' yı ne kadar biliyorsunuz?
Ordu ilinin ilçelerinden olan Fatsa'da geçim kaynaklarından en önemlisi fındıktır. Fındık dalları uzun uzuna sıralanırlar. Son sayımlarda yaklaşık 70.000 nüfusu vardır.
FATSA'NIN GEÇMİŞİ
Fatsa'nın geçişinden bahsetmeye çok eskilere gitmeyeceğim. Yakın tarihten 1980 yıllarından bahsedeceğim.
Fatsa 12 Eylül askeri darbe öncesi sosyalist Dev-yol mensuplarının etkin olduğu bir yerdi. Dev-yolun tabiri ile "kurtarılmış bölge". Polisin giremediği, devlet unsurlarının etkinsizleştirildiği, kardeş kardeşin düşmanı olduğu , sağ sol olaylarının en etkin olduğu yerden biriydi Fatsa şehri.
Eski belediye başkanının ölümüyle yapılan şeçimlerde bağımsız olarak Dev-yolun desteklediği Fikri Sönmez(Terzi Fikri) belediye başkanı seçilmişti.
Seçimden sonra ilk yapılan işlemlerden birtanesi "halk komiteleri" kurulması oldu. Bu komitelerde Fatsa halkından isteyenler yer alabiliyor Komite üyeleri arasında CHP'ler ve AP'liler bile görülüyor. Amaç toplantılar yaparak çeşitli konularda halkın düşüncesini öğrenmek, kararları birlikte almak ve sorunları ortadan kaldırabilmek için birlikte planlar yapmaktı. Örneğin yolların onarımı Fatsa'da büyük bir sorundu. Halk, söz, konusu komitelerde ilk iş olarak bu sorunun ele alınmasını istedi. Oturup bir araştırma yapıldı. Doğal yöntemlerle Fatsa yollarının ancak dört yılda onarılabileceği anlaşıldı. Oysa bir başka araştırma ve plan da yapılmıştı. Altı günde de aynı işi başarmak mümkündü. Ama halkın, çoluk çocuk ve kadın erkek yollarda çalışması ve taş taşıması gerekiyordu. Fatsalılar düşündüler ve dört yıl beklemektense sokaklarda çalışmayı yeğlediler. Halkın beraberliği işin altı günde bitirilmesini sağladı.
"Kızıl güneş Fatsa'dan doğacaktır." Dev-yol sempatizyanları tarafından sık sık dile getiriliyordu.
Ama bazı şeylerde atlanmamalıdır. Herşey hoş güzel olabilir. Fakat bazı gerçeklerde vardı.
"Fatsa'ya girerken bizi gençler durdurdu. Önce üstümüzü başımızı aradılar. Sonra kim olduğumuzu sordular. Sonra bomboş sokaklardan geçirerek belediye binasına getirdiler. Halk bu gençlerin yarattığı zorba baskıdan korkmuş ve evlerine kapanmıştı. Daha sonraki günlerde her nasılsa konuşabildiğimiz halktan, bazı kişiler, Fatsalı gençlerin kendilerini sürekli baskı altında tuttuklarını ve her istediklerini yaptırdıklarını söylediler. Belediye başkanı, belinde iki tabancayla, bir Amerikan filmindeki kovboyu andırıyordu. Bir geniş kenarlı şapkası eksikti. Bizi gülerek selamladı. Ama istediğini zorla yaptırmaya alışık insanların sertliğine sahipti. Arkasından şenlikteki çeşitli kültürel etkinlikleri izledik. Ortada Fatsalı falan yoktu. Hep uzun bıyıklı, sert bakışlı, silahlı gençler görüyorduk. Ağır havaya sahip Fatsa'dan zor kaçtık."
M.Tali Öngören
Türkiye Yazıları Haziran 1980
Ve sağcısı solcusu birbirini vurmakta, halka sağcı mısın solcu musun diye sorduklarında birşey diyemiyorsa karşı grup gibi görülmekteydi. Sonucunda askeri operasyon kaçınılmazdı.
Zamanın başbakanı Süleyman Demirel, Fatsadaki duruma müdahale edilmesinden yanaydı. Milli Güvenlik Kurulunda Fatsa Cumhuriyeti tabirini kullanmıştı.
Nokta Operasyonu
Kenan Evren, 17 Ekim 1980de operasyon emri verdi ve dönemin Komando Tugay Komutanı, eski Jandarma Genel Komutanı Eşref Bitlis, 23 Ekim 1980de harekât planı hazırladı. Plana, ilk operasyondan önce AP, CHP ve MSP ilçe başkanlarının yaptığı Fatsada komünist işgal yok, ateş ile barut yok, böylesine huzurlu bir yerde olay çıkartmak niye? açıklamalarına karşılık Barut Operasyonu Harekât Planı adı verildi.
Harekâtın parolası barış, işareti süphan saati 05.30 olarak belirtildi. 38 yerleşim merkezine yapılan operasyon 24 Ekim 1980-22 Aralık 1980 arasında devam etti.
Eşref Bitlis tarafından kaleme alınan 25 Aralık 1980 tarihli sonuç raporunda, toplam 1748 subay, astsubay, erbaş ve erle gerçekleştirilen harekât sonucu, daha önce isimleri belirlenen toplam 599 kişi gözaltına alındı. Harekat sırasında meydana gelen silahlı çatışma sonucu 8 kişi öldürüldü, 4 kişi sağ ele geçirildi. Bir astsubay ayağından vurularak, yaralandı. Bir asteğmen, gece kendi hazırladığı pusuya daha sonra habersiz kendisi girmesi nedeniyle erlerin açtığı ateş sonucu öldü.
Evren, operasyona katılan ve Bitlisin de aralarında olduğu askerleri 2 Ocak 1981de belgeyle takdir etti.
Kenan Evren 25 Ekim 1982'de Trabzon gezisi sırasında yaptığı bir konuşmada bu olayla ilgili şu sözleri sarfetti:
Ve yine biliyorduk ki, Fatsa kurtarılmış bir kasaba idi. Oralarda Devletin kanunları işlemiyordu. Buralarda vatandaşlar sorunlarını, Devletin ilgili makamlarına değil, mahalle komitelerine bildirmekte ve şikayetleri kendilerinin taktıkları isimle buralardaki (Halk Mahkemelerinde) neticelendirilmekte ve hatta bu halk mahkemelerinde ölüm cezaları dahi verilmekte ve bu cezalar sokak ortasında herkesin gözü önünde kurşunlanarak icra edilmekteydi. Böyle sokak ortasında, bu mahkeme kararlarının yerine getirildiği zamanları da biliyoruz
FİKRİ SÖNMEZ(TERZİ FİKRİ)
Ordu'nun Fatsa ilçesinin belediye başkanlarından. Fatsa'da sosyalist bir yönetim kurduğu gerekçesiyle askeri operasyon ile görevinden alınmıştır.
Nam-ı diğer Terzi Fikri, 1938 yılında Ordu'nun Kabakbağ köyünde doğar. Ailesinin ihtiyacı üzerine ilkokuldan sonra bir terzinin yanında çırak olarak çalışmaya başlar.
Fikri Sönmez 60'lı yılların ortalarında TİP'e üye olur ve aktif olarak görev alır. Dev-Genç saflarında 6. Filo'ya karşı düzenlenen gösterilere katılır. 1970 ortalarında sol içinde ortaya çıkan yeni saflaşmalarda Mahir Çayan'ın görüşlerine katılarak THKP-C saflarında yer alır. 1971-1972 yıllarında Mahir Çayan ve arkadaşlarının Maltepe Askeri Cezaevi'nden kaçışlarından sonra, Karadeniz Bölgesi'ne geçmelerinde ve bu bölgedeki ilişkilerinde ve eylemlerinde yardımcı olduğu gerekçesiyle THKP-C Davası'nın diğer sanıkları ile beraber 2 yıl kadar tutuklu olarak yargılanır ancak 1974 affıyla tahliye olur. Giresun, Ordu, Samsun bölgelerinde aktif faliyet yürütür ve devrimci yolcudur.
