' Kontes..
Bayan Üye
Hepimiz birer çocuktuk; daha sonra büyüdük ve erişkin bireyler haline geldik. Bu yıllar içinde anne babamızdan sevgi, şefkat; çevremizden yardım ve destek gördük. İdeal bir şekilde büyütülmedik belki ama çocuklarımız için ideali yakalama uğruna gayret sarf etmeye başladık. Büyürken anne ve babamızdan gördüğümüz bazı davranışlar karşısında “Ben asla kendi çocuğuma böyle yapmayacağım.” Gibi sözler ettik. Şimdi çocuklarımız ile baş başayız. Bize teslim olmuş, tamamen bizim yönlendirmemiz sonucunda şekillenecek çocuklarımız ile… Bazen çok çaresiz kalır, çocuk yetiştirmenin çok zor olduğunu düşünmekten kendimizi alamayız.
Çocuk eğitimi konusunda daha fazla bilgi sahibi olmak için programlar izleyip, kitaplar okumaya çalışıyoruz. Ama yazılanları ve söylenenleri uygulamanın gerçekten çok zor olduğu bir gerçektir. Hatta bu konuda kitap yazmış birçok kişi bile yazdıklarını uygulamakta güçlük çekiyor. Bir kısım anne babalar gelip bizlere : “Evet biz biliyoruz ama çocuğumuza uygulayamıyoruz.” Gibi sözler söylüyorlar. Burada hemen şunu söylemek gerekir ki; okunanların ve yazılanların davranış haline gelmesi için bunların örneklerini, çocukken anne ve babamızdan görmememiz, sık sık tekrar etmemiz ve çevremizde de gözlemlememiz gerekmektedir. Ancak bu sayede bilinç dışı etki dediğimiz davranışlarımızı belirleyen temel etki ile etrafa uygun davranışlar sergileyebiliriz. Okunanların toplumda tekrar edilmesi, görülmesi, yaşanması gerekir. Annelik ve babalık gibi dünyanın en zevkli ve en zor mesleği için ne kadar kitap okunsa, ne kadar program yapılsa yine de azdır. Her hafta bu köşede çocuk eğitimi konusunda yazacaklarımızı okurken şunu unutmayınız “onlar çocuk” ve hiçbir zaman mükemmel olamayacaklar. Mükemmel ve kusursuz davranışları sürekli sergileyen çocuklar ancak kitaplarda olur.
Genelde anne babalar, çocuklarına karşı davranışlarında tek bir çizgi tutturamazlar. Elbette ki anne babanın kişilik yapıları, yetiştirilme tarzları, anlayışları ve farklılıkları olacaktır. Bu durum çocuğun yetişme ve zekâ gelişiminde olumlu yönde katkılar sağlayabileceği gibi, farklı yaklaşımlar da çocukların psikolojik gelişiminde büyük sıkıntılar oluşturabilmektedir.
Çocuğun gelişim aşamalarından uygun bir şekilde geçmesi onun yaşına uygun bir eğitim almasında anne babanın yaklaşımları ve çocuğu yönlendirmeleri önemlidir. Bütün bunları şu şekilde örnek vererek açıklayabiliriz: Bir anne aşırı hoşgörülü baba ise aşırı disiplinli olabilir. Bu durum çocuğun davranışları, konuşması, hal ve hareketleri tamamen iki farklı kutup tarafından yönlendirilmeye çalışılırsa çocukta davranış problemleri ve bazı psikolojik sorunlar yaşanabilir. Babanın koyduğu kuralı annenin bozması veya babanın hoşgörü gösterdiği bir davranışa annenin karşı koyması aile içinde olağan bir durumdur. Bu durum çocuğun davranış olarak kararsız, çekingen, çelişkili ve tutarsız bir halde davranmasına yol açar. Çünkü çocuk, gelişimini ve davranışlarını anne ve babasından aldığı olumlu ve olumsuz uyarılar ile şekillendirir. Çocuğa yansıyan çelişkili ve tutarsız davranış örnekleri çocukta değişik kaygı belirtilerinin (tırnak yeme, tik, konuşma zorlukları, uyku ve yeme bozuklukları vb.) ortaya çıkmasına sebep olabilir.
Anne ve babaların mümkün olduğu kadar birbirlerini desteklemeleri, tutarsız davranmamaları, çocuğun yanında birbirinin uygulamalarını eleştirmemeleri gerekir. Bazı görüş farklılıkları olsa bile çocuğun olmadığı zamanlarda konuşularak ortak görüşün çıkması ve söz birliğinin sağlanması gerekir. Çocuğun sağlıklı gelişiminde anne babaların birlikte, çelişkisiz ve tutarlı olmaları çok önemlidir. Aksi taktirde bu farklılıklar ve anne babanın çelişki davranışları çocuk tarafından kullanılabilir. Çocuğun anne babayı yönlendirmesi bu farklı tutumlardan dolayı kolaylaşabilir. Anne babaların ortak fikir ve görüş birliği ile çocuklarını yönlendirmeleri gerekirken, tam tersi olarak çocuk, anne babasını yönlendirebilir.
Bir başka nokta da anne baba dışındaki bir başka kişinin (genelde büyük anne, büyük babanın) anne babanın koyduğu kuralları ihlal eden veya zayıflatan yaklaşımlarda bulunmasıdır. Bu durumda çocukların kurallara uymasını ve davranışlarının şekillenmesini engellemektedir. Anne baba arasındaki iletişim ve ortak karar alma mekanizması ne kadar iyi işler ve çocuğa yansıtılan davranışlar ne kadar birbiri tarafından desteklenirse o kadar sağlıklı ve gelişimi normal çocuklar yetişecektir.
Bir örnek vermek gerekirse, Mehmet 3 yaşında bir çocuktur. Kendi evlerinin üst katında büyük anne ve babası oturmaktadır. Anne ve babası Mehmet’te belli bir davranış bütünlüğü sağlamak isterken koyulan kurallar üst katta (büyük anne ve büyük baba) farklı işlemektedir. Anne babanın sınırlamaları karşısında Mehmet, çareyi üst katta bularak büyük anne ve büyük babasını anne ve babasına karşı kullanmaya başlamıştır. Verilen sorumluklara ve ondan istenenlere karşı kendisine büyük annesini ve büyük babasını destek olarak görmektedir. Bir süre sonra Mehmet’te olumsuz davranışlar şekillenmeye başlar. Anne ve baba, bu durum karşısında hep birlikte bir profesyonel yardıma başvurarak büyük anne ve büyük babasının tutumunu değiştirirler. Mehmet karşısında tutarlı ve istikrarlı bir tutum gördükten sonra, davranış problemlerinden teker teker kurtulur ve olumlu bir gelişme sürecine girer.
Burada şunu da belirtmek yerinde olacaktır, çocuklara yansıtılan davranışların zaman aşımıyla değişikliklere uğraması uygun değildir. Yani anne bugün koyduğu kuralı bir hafta sonra bozuyor veya tam tersi bir tutum izliyorsa (sebepsiz, gerekli bir neden olmadan) bu durum da çocukların gelişimini olumsuz yönde etkiler. Çocuk bir hafta önce tepki almadığı davranıştan bir hafta sonra tepki aldığını görürse bu, onun kendine güvenini azaltır. Onu çekingen, tedirgin ve kaygılı birisi haline getirir. Yani çocuğun çevresinden (aile, arkadaş, okul, öğretmen ve sosyal çevre) devamlı tutarlı davranışlar görmesi önemlidir.
Şunu unutmayınız ki çocuğunuz istediğiniz gibi değil, yetiştirdiğiniz gibi büyür. Çocuklarınız yıldızlar gibidir, en az onlar kadar parlak, en az onlar kadar güzel, en az onlar kadar sıcak; ama bir farkla. Onlardan gökyüzünde binlerce var… Ama sizin çocuğunuz bir tanedir.
Çocuk eğitimi konusunda daha fazla bilgi sahibi olmak için programlar izleyip, kitaplar okumaya çalışıyoruz. Ama yazılanları ve söylenenleri uygulamanın gerçekten çok zor olduğu bir gerçektir. Hatta bu konuda kitap yazmış birçok kişi bile yazdıklarını uygulamakta güçlük çekiyor. Bir kısım anne babalar gelip bizlere : “Evet biz biliyoruz ama çocuğumuza uygulayamıyoruz.” Gibi sözler söylüyorlar. Burada hemen şunu söylemek gerekir ki; okunanların ve yazılanların davranış haline gelmesi için bunların örneklerini, çocukken anne ve babamızdan görmememiz, sık sık tekrar etmemiz ve çevremizde de gözlemlememiz gerekmektedir. Ancak bu sayede bilinç dışı etki dediğimiz davranışlarımızı belirleyen temel etki ile etrafa uygun davranışlar sergileyebiliriz. Okunanların toplumda tekrar edilmesi, görülmesi, yaşanması gerekir. Annelik ve babalık gibi dünyanın en zevkli ve en zor mesleği için ne kadar kitap okunsa, ne kadar program yapılsa yine de azdır. Her hafta bu köşede çocuk eğitimi konusunda yazacaklarımızı okurken şunu unutmayınız “onlar çocuk” ve hiçbir zaman mükemmel olamayacaklar. Mükemmel ve kusursuz davranışları sürekli sergileyen çocuklar ancak kitaplarda olur.
Genelde anne babalar, çocuklarına karşı davranışlarında tek bir çizgi tutturamazlar. Elbette ki anne babanın kişilik yapıları, yetiştirilme tarzları, anlayışları ve farklılıkları olacaktır. Bu durum çocuğun yetişme ve zekâ gelişiminde olumlu yönde katkılar sağlayabileceği gibi, farklı yaklaşımlar da çocukların psikolojik gelişiminde büyük sıkıntılar oluşturabilmektedir.
Çocuğun gelişim aşamalarından uygun bir şekilde geçmesi onun yaşına uygun bir eğitim almasında anne babanın yaklaşımları ve çocuğu yönlendirmeleri önemlidir. Bütün bunları şu şekilde örnek vererek açıklayabiliriz: Bir anne aşırı hoşgörülü baba ise aşırı disiplinli olabilir. Bu durum çocuğun davranışları, konuşması, hal ve hareketleri tamamen iki farklı kutup tarafından yönlendirilmeye çalışılırsa çocukta davranış problemleri ve bazı psikolojik sorunlar yaşanabilir. Babanın koyduğu kuralı annenin bozması veya babanın hoşgörü gösterdiği bir davranışa annenin karşı koyması aile içinde olağan bir durumdur. Bu durum çocuğun davranış olarak kararsız, çekingen, çelişkili ve tutarsız bir halde davranmasına yol açar. Çünkü çocuk, gelişimini ve davranışlarını anne ve babasından aldığı olumlu ve olumsuz uyarılar ile şekillendirir. Çocuğa yansıyan çelişkili ve tutarsız davranış örnekleri çocukta değişik kaygı belirtilerinin (tırnak yeme, tik, konuşma zorlukları, uyku ve yeme bozuklukları vb.) ortaya çıkmasına sebep olabilir.
Anne ve babaların mümkün olduğu kadar birbirlerini desteklemeleri, tutarsız davranmamaları, çocuğun yanında birbirinin uygulamalarını eleştirmemeleri gerekir. Bazı görüş farklılıkları olsa bile çocuğun olmadığı zamanlarda konuşularak ortak görüşün çıkması ve söz birliğinin sağlanması gerekir. Çocuğun sağlıklı gelişiminde anne babaların birlikte, çelişkisiz ve tutarlı olmaları çok önemlidir. Aksi taktirde bu farklılıklar ve anne babanın çelişki davranışları çocuk tarafından kullanılabilir. Çocuğun anne babayı yönlendirmesi bu farklı tutumlardan dolayı kolaylaşabilir. Anne babaların ortak fikir ve görüş birliği ile çocuklarını yönlendirmeleri gerekirken, tam tersi olarak çocuk, anne babasını yönlendirebilir.
Bir başka nokta da anne baba dışındaki bir başka kişinin (genelde büyük anne, büyük babanın) anne babanın koyduğu kuralları ihlal eden veya zayıflatan yaklaşımlarda bulunmasıdır. Bu durumda çocukların kurallara uymasını ve davranışlarının şekillenmesini engellemektedir. Anne baba arasındaki iletişim ve ortak karar alma mekanizması ne kadar iyi işler ve çocuğa yansıtılan davranışlar ne kadar birbiri tarafından desteklenirse o kadar sağlıklı ve gelişimi normal çocuklar yetişecektir.
Bir örnek vermek gerekirse, Mehmet 3 yaşında bir çocuktur. Kendi evlerinin üst katında büyük anne ve babası oturmaktadır. Anne ve babası Mehmet’te belli bir davranış bütünlüğü sağlamak isterken koyulan kurallar üst katta (büyük anne ve büyük baba) farklı işlemektedir. Anne babanın sınırlamaları karşısında Mehmet, çareyi üst katta bularak büyük anne ve büyük babasını anne ve babasına karşı kullanmaya başlamıştır. Verilen sorumluklara ve ondan istenenlere karşı kendisine büyük annesini ve büyük babasını destek olarak görmektedir. Bir süre sonra Mehmet’te olumsuz davranışlar şekillenmeye başlar. Anne ve baba, bu durum karşısında hep birlikte bir profesyonel yardıma başvurarak büyük anne ve büyük babasının tutumunu değiştirirler. Mehmet karşısında tutarlı ve istikrarlı bir tutum gördükten sonra, davranış problemlerinden teker teker kurtulur ve olumlu bir gelişme sürecine girer.
Burada şunu da belirtmek yerinde olacaktır, çocuklara yansıtılan davranışların zaman aşımıyla değişikliklere uğraması uygun değildir. Yani anne bugün koyduğu kuralı bir hafta sonra bozuyor veya tam tersi bir tutum izliyorsa (sebepsiz, gerekli bir neden olmadan) bu durum da çocukların gelişimini olumsuz yönde etkiler. Çocuk bir hafta önce tepki almadığı davranıştan bir hafta sonra tepki aldığını görürse bu, onun kendine güvenini azaltır. Onu çekingen, tedirgin ve kaygılı birisi haline getirir. Yani çocuğun çevresinden (aile, arkadaş, okul, öğretmen ve sosyal çevre) devamlı tutarlı davranışlar görmesi önemlidir.
Şunu unutmayınız ki çocuğunuz istediğiniz gibi değil, yetiştirdiğiniz gibi büyür. Çocuklarınız yıldızlar gibidir, en az onlar kadar parlak, en az onlar kadar güzel, en az onlar kadar sıcak; ama bir farkla. Onlardan gökyüzünde binlerce var… Ama sizin çocuğunuz bir tanedir.