Eski Türkler okur yazar mıydı ?

A$Koliq ^^ · 13 Tem 2010

Eski Türkler okur yazar mıydı?

Oturum Başkanı Sayın Hocamız Mustafa Kafalı benim konuşma konumu “Gök-Türk kültürüne genel bir bakış” şeklinde ilan etti. Gerçekten de biz öyle anlaştık ama

program bana geldiğinde

bana 1 saat yerine 20 dakika zaman verildiğini görünce konuşma konumu değiştirdim; Benim 20 dakikada sunacağım yeni konum

“Eski Türkler okur yazar mıydı?” olacak ve ben sizlerle bu konuda sohbet edeceğim.

27 yıl önce “Nihal Atsız Armağanı” için bir yazı hazırladım. “İnel Kağan mı? Yoksa İni İl Kağan mı?”[1] başlığını taşıyan bu yazımda Göktürk İmparatorluğu'ndan bahsettiğim zaman

Sayın hocamız Mustafa Kafalı beni uyardı

“Biz bugün Göktürk İmparatorluğu diyoruz ve bu imparatorluğu Göktürk

Uygur

Kırgız diye devrelere ayırıyoruz. Bu ayrım o devirde var mıydı bilmiyoruz. Sen istersen “Göktürk İmparatorluğu” deme

“Türk Kağanlığı” de. Oradaki iktidarın değişmesi

aynı coğrafyada

aynı halk içerisinde olup

bugün bir partinin seçimi kaybederek yerine bir başka partinin gelmesi gibidir. Türkün birliği

bütünlüğü böylece daha iyi anlatılır” dedi. O yüzden

ben burada Göktürk Devleti'nin kuruluşunun 1450. yılının kutlanışını

esasında Türk Kağanlığının kuruluşunun 1450. yıldönümü olarak alıyorum.
Şimdi nasıl oluyor; aynı coğrafyada bir aile

“Bozkurt oğulları hanedanı” dediğimiz

“Açina/Asena oğulları” gibi çeşitli söyleyişlerle isimlendirdiğimiz bir aile 200 yıl devam ediyor

ondan sonra başka bir Türk boyundan

Uygur Türklerinden

“Yaglakar Hanedanı” geliyor. Halk aynı halk

coğrafya aynı coğrafya

yazı aynı yazı

toprak aynı toprak

kültür aynı kültür. İşte o zaman anlaşılıyor ki

Türkün birliği ve bütünlüğü esastır onu yöneten boyların veya ailelerin değil. Bizim bugün üniversite kürsülerinde söylediğimiz “Göktürk

Uygur

Kırgız” şeklindeki ayrımlar da

eski Türkleri müstakil olarak araştırma ve inceleme arzumuzdan kaynaklanmaktadır; yoksa

onların hepsi bizim ecdadımızdır.
Şimdi konumuza geçelim. Acaba ecdadımızın bir yazısı var mıydı? Bu konuyu incelemek için bugünden hareket ederek geriye doğru gidelim.
Cumhuriyet devrinde 1928 yılında Latin harflerine geçtik ve bizim Latin harflerimizin

müsaade ederseniz ben “alfabe” demeyeyim “abece” diyeyim

yani Rumca'sını değil

Türkçe'sini söyleyeyim

Türk “abece”sinin bir sırası var

“a

be

ce

çe

de

e

f

ge

ğe

he

ı

i

je

ke

le

me

ne

o

ö

p

r

s

ş

t

u

ü

v

y

z” diye sıralanıyor; ama

bu abeceden önce 700 yıl

belki de 1000 yıl Arap harflerini de kullandık. Arap “elif-ba”sının da kendi içerisinde bir sırası vardı. Bu sıra

“elif

be

pe

te

se

cim

çim

ha

hı

dal

zel

rı

zı

jı

sin

şın

sad

dad

tı

zı

ayın

gayın

fe

kaf

kef

lam

mim

nun

vav

he

ye” şeklinde söylenen

ancak harflerin gruplar halinde biraraya gelmesiyle de “ebcet

hevvez

hutti

kelemen

sa'fas

karaşet

sahhaz

dazıglen” şeklinde sıralanan bir sistemdi. [2]
Arap “elifba”sından önce Uygurların

daha sonra Moğolların kullandığı

bir İran kavmi olan Soğut'lardan alınan “abece”nin de bir sırası vardı. Onları da elimizdeki Uygur abecesi cetvellerinden “a-ba-ka

va-sa-ka

ya-ka

da

ma-na-za

pa-ça-ra

şa-da-la ve şa-ma-ka” şeklinde üçer harflik sıralanmalarla görüyoruz. [3]

Uygur abecesi örneği

Demek ki

Türklerin kullandığı harfleri bugünden geriye doğru götürürsek

onların belirli bir söyleyiş sırası var. Peki

acaba Göktürklerin kullandığı harflerin de böyle bir sırası var mıydı? Eğer üç abecemizde böyle bir sıra varsa

en eskisinde de böyle bir sıra olmalı diye düşünüyorum. Ancak

hepimizin de bildiği gibi

Göktürk harfli metinlerimiz bizler tarafından bulunmadı

bu tamamıyla bir tesadüf olarak bulundu. Poltova savaşında esir düşen İsveçli Subay Philipp Johann von Tabbert

Çar 1. Petro (Türk kaynaklarındaki Deli Petro) tarafından Sibirya'ya sürüldüğünde Sibirya'nın güzel bir haritasını yaptı

daha sonra da oraya gönderilen botanik alimi Daniel Gottlieb Messerschmidt'in kılavuzu olarak görevlendirildi. [4]
Messerschmidt ile Strahlenberg 1722 yılında arazide atla gezerlerken birdenbire iki üç metrelik bir Yenisey dikili taşını görerek şaşırdılar. Çünkü

taştaki işaretler kendi İsveç harflerine benziyordu. “Bizim runlara benziyor” dediler. İsveç hecelerinin

harflerinin

işaretlerin adı “runa” olduğu için Göktürklerin kullandığı bu harflerin veya işaretlerin adı “runik harf

runik abece” olarak yerleşti. Acaba bu “runik harf” veya “runik abece”nin bir sırası var mıydı?
Tabii ki

1722'de bunun Türkçe metinler olduğu da düşünülmedi. Hiç barbar olan Türklerin böyle bir harfi

böyle büyük yazıtları olabilir miydi? Ancak

dahi bir dilci

İngilizce dili profesörü olan ve Türkçe'yi bilmeyen Vilhelm Thomsen

Köl Tigin yazıtının ve Bilge Kağan yazıtının Çince yüzündeki metinden hareket ederek bu taşların Türklere ait olduğunu tahmin etti ve 25 Kasım 1793'te “Göktürk abece”sini çözdü. Bu keşfini de 15 Aralık 1893'te Danimarka İlimler Akademisinin özel bir oturumunda açıkladı. Böylece de Türk milletinin kalbi şükranlarını kazandı. Ancak

diyelim ki Thomsen de bu yazıyı okumasaydı ne olacaktı? Hiç şüpheniz olmasın ki

10-15 yıl içerisinde yine bunların Türk harfleri olduğu bilinecekti.
Mani Göktürk abece örneği

Çünkü

görmüş olduğunuz şu “abece” örneği

Göktürk “abece”si örneği

Doğu Türkistan'da 1903'ten itibaren 1914'e kadar dört büyük Alman keşif seyahatlerinde yapılan kazılarda bulunan abeceden bir tanesidir. Yalnız

bu abecenin özelliği

harflerin okunuşunun altında mani harfleri ile transkripsiyonlanmasıdır.
Türkçe de harfler daima bir ünsüzden sonra gelen bir ünlüyle

yani eb şeklinde değil be şeklinde

el şeklinde değil le şeklinde

em şeklinde değil me şeklinde söylenir;
Türkçe'de genel söyleyiş budur. Ama

burada daima ön ünlü ile söyleniyor

yani el

em

en sırası gidiyor. Bu

bütün Türkologlarca

eski Türklerde ünsüzler ön ünlüyle söylenir iddiasına yol açtı. Ben hiç öyle düşünmedim. Bana göre

burada yazılan Mani söyleyişi

kendi dillerindeki transkripsiyon olup Türkçe harflerin okunuşunu göstermez. Dolayısıyla

Göktürk devrinde de hiçbir zaman el denmemiştir kanaatindeyim. Bana göre le denmiştir.
Gördüğünüz bu “abece”den sonra

başka bir “abece”yi göreceğiz.
Bir başka “abece” daha bulundu. Bu

Berlin koleksiyonunda bulunan ve Mainz 171 (T M 340) numarası ile tanınan Çift “abece”li bir örnektir.
Burada

B1 W (bu) yazılışının okunuşunu sonraki Uygur harfleriyle “bu” yazılışından okuyacak ve biz B1- (b) ve W (u)'nun değerini bulacaktık. Örtün yazılıyor

baştaki “t” ile sondaki “ç” belgede yırtılmış. Onun t]örtün[ç “dördüncü” olduğunu sonraki Uygur harfleriyle yazılışından çözecektik. Burada y

me

e

yanında Uygur harfleriyle “yime” yazıyor. Kısacası Uygur harflerinin vasıtasıyla 1910'larda bu metinler çözülecek ve bu taşların Türk milletine ait olduğu meydana çıkacaktı. Bu iki abece

ilim aleminde bilinir. Birincisi daha fazla bilinir [5]

ikincisi pek neşredilmedi. Bir A. Von Le Coq

bir de ben yayınladım. [6] Ancak

Japonya'ya götürülen Uygur metinleri koleksiyonunda

başka bir abece parçası bulundu.
Bu yeni bulunan abece parçası

bir “abece”nin son kısmı

bir cetvelin son kısmı. Şimdi bu cetveli buraya yazdığımız zaman ve Mani harfleriyle olan “abece'yi de yazdığımız zaman

bu ikisinin mevcut olan harfleri yeni terimle söyleyeyim örtüştü

üst üste geldi. Yani

Türkistan'ın iki ayrı bölgesinde

iki ayrı devrede

arada belki yıl farkı olan bir zamanda yazılan “abece”ler birbiriyle aynı.
O halde

birbiriyle aynı ise

demek ki bir söyleyiş sırası var. Aksi takdirde harfler birbirini takip etmezdi. Biz şimdi kendi eski “abecemiz”in

en eski Türk damgalarından çıktığını kabul ettiğimiz bu en eski harflerimizin telaffuz sırasını bilmediğimiz için

harflerin veya işaretlerin telaffuzu acaba ikişer ikişer mi söyleniyordu

çünkü her iki harften sonra noktalama var

yoksa dörder dörder mi söyleniyordu bilmiyoruz. Bu husus henüz meçhulümüzdür.
Şimdi bu iki abece üst üste geldiği zaman bize yeni ufuk açıyor. Nasıl bir yeni ufuk açıyor? Abecedeki harf sayısı kaç tane? Biz bunları üst üste koyduğumuz zaman

eksik olan yerdeki harf sayısını da gördüğümüz için

üç büyük yazıtta 38 işaret olarak kullanılan harfin

haddi zatında 66 tane harf olması gerektiğini anlıyoruz. Ancak

abecelerin o kısımları eksik olduğu için metinlerden bunları çıkartıyoruz. Bunlar da pek muhtemel ki ligatürlerdir

yani harflerin özel transkripsiyonlu şekilleri. “N1” harfini tek işaretle yazar

burundan söylediği zaman göbeğine bir çizgi çeker. Yani

ikinci bir işaret koyar

işte bu iki işaretle

üç işaretle bir birlik

birleşik sesler ifade ediliyorsa buna ligatür diyoruz. Bu ligatür konusu teknik bir konu olduğu için bunu geçiyorum. Sadece bizim eski abecemizin 66 harf civarında olduğunu tahmin ettiğimi söylüyorum.
Ben bu fikirlerimi on yıl önce

24-29 Haziran 1990'da Budapeşte'de toplanan Parmanent International Altaistic Conference (=PIAC)'ın 33. toplantısında İngilizce olarak sundum. Beş yıl önce de Türk Kültürü Araştırmaları Enstitüsü tarafından yayınlanan kitabımda hem Türkçe hem de İngilizce olarak yayımladım. Görüşlerimi ilim aleminde herkes okudu

bugüne kadar bir itiraz eden de olmadı.
(Sayın Bakan

Prof. Dr. Abdulhaluk Çay

arşiv metinlerimizin bir envanterinin henüz yapılmadığı şeklinde bir görüş ileri sürdüler)
Biz üç büyük yazıtı iyi biliyoruz. Bu üç büyük yazıt

Bilge Kağan

Köl Tigin ve Tonyukuk yazıtlarıdır. Bunun yanında

Sayın Bakana hemen cevap vereyim; biz Moğolistan metinlerinin envanterini hazırladık

Sibirya'daki Yenisey Yazıtları envanterini de hazırladık. Bunlar 10 yıl önceden hazırlandı. Ben 1990/1991'de Sibirya'yı alt-üst ettim

gezmediğim görmediğim bir metin kalmadı. Benden sonra yeni bulunan da bana bildirildi. Dolayısıyla. Sayın Bakanın bahsettiği geniş envanterin

yani mezar külliyeleri

binalar falan

bunun metinlerle ilgili kısmı tarafımızdan hazırlanmıştır. Ekim 2000 itibarı ile son bilgiler de bize

öğleden sonra dinleyeceğimiz sayın meslektaşımız Cengiz Alyılmaz tarafından getirilmiştir

Moğolistan'da halen 56 tane yazıt bilinmektedir. Bu bakımdan elimizde metinlerle ilgili bir envanterimiz var. Bundan sonrası Türk Tarih Kurumu başkanımız Yusuf Halacoğlu'na düşüyor

tarihi belgelerin

yapıların envanterinin çıkartılması.
Göktürk yazısı bizim karşımıza daima büyük anıtlarda çıktı. Yani biz yazı tiplerini V.V. Radlov'un atlasından Bilge Kağan

Köl Tigin

Tonyukuk

Köl-İç-Çor

Ongin ile diğer külliyelerdeki büyüt yazıtlardan ve Yenisey boylarındaki küçük yazıtlardan gördük.
Yazı tiplerinin birincisi

Bilge Kağan

Köl Tigin

Tonyukuk yazıtlarında olduğu gibi taşın içerisine kazılan özel hakkakların yapmış olduğu yazıdır. En güzel örneği

en sağlam kalan örneği bugün Tonyukuk Yazıtıdır

ancak zamanın tahribatı dolayısıyla o da mahvolmak üzeredir.
İkinci yazı tipine örnek verelim. Savaşa gidiyorsunuz

mesela İstanbul'dan Ankara'ya kadar bir uzak yere gidiyorsunuz. Evinizden

yurdunuzdan 400 kilometre ileride savaş yapıyorsunuz. O dağlardan ölüyü nasıl getireceksiniz? Bir taş buluyorsunuz

yazıtını yazıyor ve orada gömdüğümüz kişinin başına dikiyorsunuz. Yurda döndüğünüz zaman falına bakıp yoğ merasimini yapıyorsunuz. Ancak taşını dikerken

yanınızda hakkak yok

yazıyı kim kazıyacak? 0 zaman

kesme yazı dediğimiz yahut çizme yazı dediğimiz

kılıcın

bıçağın ucuyla yapılan yazıtlar

mesela 134 numaralı Yenisey yazıtı gibi yazıtlar

meydana geliyor. 134 numaralı Yenisey yazıtı üzerinde Dimitri Vasillev ile ayrı ayrı çalıştık. sonra çalışmalarımızı birleştirdik. Sadece “tengrim” kelimesini aynı okumuşuz

diğerlerini o ayrı okumuş

ben ayrı okumuşum. Karşılaştırıp esas metni çıkardık. Niçin birbirimizden farklı okuduk? Çünkü o bıçakla kesme yazı 1000 yıldan beri artık tahrip olma durumundaydı.
Demek ki kesilme ve çizilme yazı var

bir de Özbekistan

Kazakistan

Kırgızistan

Tacikistan'daki arkeolojik kazılarda bulunan küpler üzerindeki kesme yazılar var.
Bunun yanında

duvara

taşa boyama ile yapılan henüz daha yayımlanmamış ya-zıtlar var. Yani Türkler

bin yıl önce kırmızı boyayla

yeşil boyayla yazıtlar yazmışlar. Bir tanesi Hoytu Tamır külliyesi yazıtlarıdır. Bir Kazak dostumuz buradaki yeni yazıtları keşfetmiştir. Hoytu Tamır bir tepedir ve erimek üzeredir. Kazak Türkolog Sarthocaoğlu Harcavbay o kayayı incelerken sanki birdenbire gök delinmiş gibi bardaktan boşanırcasına yağan yağmurun altında kalmış ve sadece dağı seyretmiştir. Dağ yavaş yavaş renklenmeye ve yeşil

mavi

kırmızı mürekkeple

gözün görmediği yazıtlar belirlemeye başlamış. Çünkü; güneş o mürekkepleri soldurduğu için göz bunları fark etmiyor. Ama yağmur yağınca boyalar ıslandığı için Harcavbay o yazıtları görmüş

yerlerini işaretlemiş. Bir saat sonra yağmur dinince güneş çıkmış ve yazılar yine kaybolmuş

ama yerleri işaretli olduğu için Harcevbay atla su getirmiş

oraları ıslatmış

yeniden onları kopya etmiş. Bizim bugün Hoytu Tamır'ın

Radlov'un neşrettiği 10 yazıtını 22'ye yükseltecek şekilde daha büyük hacimli eklerimiz var.
Bunun yanında

Türklerde kağıda yazılı olan metinler de var. Kimse bunları Türkiye'de yazmıyor yahut kültür açısından üzerinde durmuyor.
Irk Bitik adlı bir fal kitabı var. Bu Çince

bir fal kitabının Türkçe'ye tercümesi. Göktürk harfleriyle kağıda yazılmış 110 sayfalık bu en eski kitabımız İngiltere'de

Britsh Museum'da bulunuyor. Yani

bizim en eski yazılı belgemiz

kağıda yazılı belgemiz bir kitap

bin yıl önce yazılmış

üstünde tarihleri var. Bunun yanında

kağıda yazılı

değişik kazılarda

değişik coğrafyalarda bulunan metinler var. Berlin koleksiyonundaki bu metinlerden sekiz tanesini A. Von Le Coq yayınlamıştı. Berlin'de bulunduğum sırada ben bütün metinleri tek tek kontrol ettim

16 tane kağıda yazılmış yeni yazıt buldum. İlimler akademisi bu metinlerin yayın hakkını bana verdi. Ben de meslektaşlarım Edward Tryjarski ve Hans Wilhelm Haussig'le birlikte üçüncü yazarı olduğum Bilge Kağan'ın vefatının 1250. yıldönümü dolayısıyla “Societas-Uralo-Altaica” tarafından yayımlanan Runen

Tamgas und Graffiti aus Asien und Osteuropa isimli kitapta bu yeni belgeleri Almanca olarak yayımladım. Bir Alman kuruluşu olan Societas Uralo-Altaica (Ural-Altay Derneği) Bilge Kağan için 1985 yılında bir kitap yayımlamamıştır. Bunlar da bizim eksiklerimiz

hatalarımız. Hastalığı doğru teşhis etmezsek

tedavisini yapamayız. Şimdi

bu yazı cinslerinden sonra sizi pek fazla tutmayayım.
Ben kağıda yazılı bu metinlerin envanterini yaptım. Irk Bitik'in haricinde büyüklü küçüklü 50 aynı parça. Şimdi hızlı konuşarak birkaç resim üzerinde size konu ile ilgili bilgi vereyim.
Bu

çok yeni bir belge

üzerinde runik harfler olan bir altın para belki. Bazılarına göre Hun devrine bazılarına göre de VIII-IX. yüzyıllara ait. Sergey Grigoriyeviç Klyaştornıy

runik harfli yazıtı ang (e) b(e)g şeklinde Türkçe olarak okudu. [10] Eğer bu para Göktürklerden daha eski devreye ait

Hun devrine ait bir para ise

üzerinde Türk harfleri ile Türkçe kullanılmış. Bu bizim için son derece yenidir son derece mühimdir. Eğer bunu Osman Fıkri Sertkaya söylerse

siz Osman Fikri Sertkaya'ya Türkçü

nasyonalist

faşist diyebilirsiniz. Ama

bunu tanınmış bir Rus alimi olan Sergey Grigoriyeviç Klyaştornıy söylerse

o ilim adamına Türkçü

nasyonalist

faşist diyemezsiniz

ona ilim adamı dersiniz. Bu bakımdan bir Rus aliminin bunu ortaya koyması

bizim milletimizin abece-sinin

yazısının tarihî devrelere aidiyetini göstermesi bakımından Türk tarihinde bir yeniliktir.
Bilge Kağan Yazıtı

Bakın

Bilge Kağan Yazıtı. Bilge Kağan Yazıtı

en büyük hacimli yazıtımız. Maalesef üç parçaya ayrılmış durumda. Acilen kurtarılmayı bekliyor. Bu konuda Cengiz Alyılmaz Bey benden sonra size çok fazla bilgi verecek

onun bildiri konusu bu. Ancak

şimdi büyük tehlike

oraya giden turistler taşın üzerine gidip resim çektikleri için kabarmış olan harfleri kırıyorlar. 10 yıl önce benim çok dikkatle çektiğim bu resimlerle Cengiz Bey'in yeni getirdiğinde tahribat %50

metin gidiyor

Sayın Bakanımız Abdülhaluk Çay Bey'in ne yapıp yapıp bunları kurtarması lazım.

Tonyukuk Yazıtı

Tonyukuk yazıtını görüyorsunuz. Harfler biraz daha büyük kazılmış. Satırlar altı satır

yedi satır. Nispeten sağlam bir metin.
Moğolistan İlimler Akademisi mensupları Şine-usu yazıtında silinebilir siyah boya kullanıp harf çukurlarını boyadılar ve metni dia filmine çektiler. Taşın normal fotoğrafı-nı çektiğinizde harfleri göremiyorsunuz. Boyanmış metni diaya çektiğiniz zaman

siyah zemin üzerinde beyaz harfleri görüyorsunuz. Benim elimdeki Şine-usu metni

Hüseyin Namık'ın neşrettiğine %50 ilavelidir. Metin yeniden kurulmuştur. Türk tarihinin bu anıtta belirtilen bütün tarihleri açığa çıkmıştır.
Köl-iç-çor Anıtı; bu da büyük yazıtlardan birisidir. Bizim Hüseyin Namık'tan “Kü-liçur yazıtı” diye bildiğimiz. Şimdi bunun bir sonraki resmine bakarsanız

taşın yukarıdan nasıl yendiğini göreceksiniz. Bakın

metin ortaya doğru gittikçe azalıyor

artık bu taşlar mahvoluyor.
Burada

henüz neşredilmemiş

Kopelko isimli bir ressamın Hakasya'da bize

Di-mitri Vasilyev ile bana

haber verdiği

kırmızı mürekkeple yazılan bir yazıtı görüyorsunuz. Bu Yenisey havalisi yazıtıdır

henüz bunu yayınlamadık. Yayımlamama sebebimiz de şudur. Bunu bizden önce gören bir Türkolog-arkeolog meslektaşımız

İgor Leonidoviç Kızlasov metnin yayın hakkını almış

üzerinde çalışıyor. O meslektaşımız yayınını yapana kadar beklememiz ve ilmi nezaket göstermemiz lazım. Aksi takdirde ben bunu 10 defa yayınlardım. Ama

önce Kızlasov'unki çıkmalı

ben yeni bir şey söylüyorsam daha sonra söylemeliyim. Aksi takdirde

sizin yapacağınız orijinal bir yayını da başkası engeller. Bu bakımdan

bu salonda olan genç araştırıcılara

daha tecrübeli bir ağabeyler olarak bunu belirtmeliyim. Balıklama atlayarak bir metni yayımlamaya kalkmasınlar. Yani

ilim nezaketini unutmasınlar. Siz niye neşretmediniz derseniz

Kızlasov'un neşri bizim için önceliklidir

o neşrettikten sonra biz de notlarımızı yayınlayacağız.
Kızılkaya külliyesi. Yenisey'in kollarının birisinin yanında bir geçit dağı. Bu dağ da artık yavaş yavaş eriyor. Dağın parçalarını alabilirsiniz. Yenisey 24 numaralı metin için ben oraya çıktım. Ama

iyi ki çıkmışım; orada kaybolmakta olan Moğol harfleriyle

Çin harfleriyle geceleri orada konaklayanların yazmış olduğu yazıtlar var. Ben Moğol ve Çin harflerini kopyaladım. Ama

yine oraya gidip mütehassıslarıyla bunların kalıplarını almak lazım. Buradaki kabartmalardan bir tanesinin kalıbını Profesör Yakop Abramoviç Şer'e aldırdım

onu üniversitede öğrencilerime her yıl

bir kalıp nasıl alınır

ölçüler nasıl tespit edilir

onu göstermek için kullanıyorum.
Buradaki yazı

Türklerin sırlı metinlerinden biri. Çünkü Türkler

Göktürk yazısını kullanırken

aynalı yazı dediğimiz

normal yazıyı yazıyor

aynısını üstüne ters çevirip yazıyor. Birinci aynalı yazı bu

bu Moğolistan'da bulundu.
İkinci aynalı yazı

Yenisey 24. Bakın

ben eski metinden kopya ediyorum. Okuyamamışlar

çünkü birinci kelimeli düz yazmış

ikinci kelimeyi ters çevirip yazmış

üçüncü kelimeyi düz yazmış

dördüncü kelimeyi ters çevirip yazmış. Sistemi anladınız mı metin anlam kazanıyor; aksi takdirde harfler bir araya geliyor

ama anlam çıkmıyor.
Üçüncü bir metin

Yenisey 70 numaralı metindir. Ben kitabımda yayınladım onu. Harflerin bazılarını ters çevirip yazıyor

o zaman kelimeyi anlayamıyorsunuz. Aynalı yazı olduğunu anladığınızda

o şifreyi çözdüğünüzde fevkalade güzel bir anlam çıkıyor.
Bakın

kağıda yazılı metinler

bunlar 10. yüzyıldan kalma. Bunlar kitap parçaları. Bunları ben yayımladıktan sonra bunların Manice asıllarını bulmuşlar. Çünkü metin okunmamıştı. Bu sefer meslektaşlarım bana mektup yazdılar

“Biz falan Mani metninde bunun parçasını bulduk

sana gönderiyoruz” diye. Henüz bende yayınlanmamış dört beş yazı örneği var. Bu kağıda yazılı metinleri

Ahmet Bican Bey çok ısrar ediyor

inşallah önümüzdeki yıl ona bir kitap olarak vereceğim. Eski Türklerin Göktürk harfleriyle yazmış olduğu kağıda yazılı metinler. Yani kitap çok gecikti

zamanında veremedim.
Göktürk parası

Şimdi bir parayı görüyorsunuz. Bu para

Moğolistan'da bulunan anıtların en doğusunda bulunan bir noktadır. Oralarda anıt yok

ama bu para bulunmuştur. Para

tamamen Çin usulüdür

Çin parası tarzında. Belki de Çin'de basıldı

biz bunu bilemiyoruz

ama yazı Türkçe. Metin yayınlanmıştır. [12]
Kutlug yazılı yüzük

Bu daha enteresan bir şey

bu bir dört köşe yüzüğün kaşı. Bu dört köşe yüzüğün kaşında iki satırda Kutluğ yazıyor. Adamın adı “Kutlu”. Bunu mühür olarak kullanıyor

vuruyor

damgası çıkıyor. Yani

aynısı Asurlularda

Orta Anadolu'da

Mezopotamya'da olan şeylerin daha güzel örneği bizimkidir. Bakınız paradan sonra yüzükte de “kutluğ” şeklinde Göktürk yazısının kullanıldığını gördük.
Şimdi bu taşın tefsiri çok enteresan. Şivet-Ulan külliyesi İl Tiriş Kağan'ın mezar külliyesidir. Pek muhtemelen bu taş da İl Tiriş Kağan'ın yog törenine katılan Türk boylarının kabile damgaları dedi. Bu

bu taşı yog törenine katılan Türk ailelerinin

Türk boylarının şeref levhası olarak kabul ediliyorum. Ancak bu taşın yeni izahları da olabilir.
Evet

bakın şimdi birkaç slayt getirdim. Yenisey yazıtlarından toplamalar. Ben iki yıl Çince okudum. Çince'de bir ideogramda bir aileyi göstermek için aile armasını yazdığınızda o abeceye belirli işaretler koyarsınız

o mezarda olan kişinin

o ailenin reisi mi

reisin küçük kardeşi mi

büyük oğlu mu

küçük oğlu mu

işaretten anlaşılır.
Şimdi

damgalar çoğaldıkça

Yenisey'deki bu damgalan taşıyan külliye mezarlıklarında

babanın

oğulun

torunun mezarını

izini metinden takip ettikçe

Türklerde de aynı sistemin olduğunu görüyoruz; aile damgalan ve aile damgalarının değişik yerlerine konulan işaretle babanın

oğulun

torunun mezarlarının ifade edilmesi amaçlanmıştır. Yani damgalarımız da abecemiz gibi bir sistem göstermektedir.
Bunlar Moğolistan'daki ad damgaları. Harferle olan ilişkisi için gösteriyorum.
Sahte anıtlardan da örnek vereyim. Bunu meşhur profesör Rinçen

Çingiz Kağan Alp Kağan Ermiş şeklinde yan kıymetli bir taşın üzerine yazdı ve bu taş üzerine “Moğolların kullandığı harfler

Göktürk harfleri ve Moğollar Türk asıllıdır” konulu yedi bildiri yapıldı. Ancak Macar Profesör Lajos Ligeti Moğol Profesör Rinçen'e

“Bu sahtekarlıktır

bunu sen yaptın” dediği zaman Profesör Rinçen inkar etmedi

“Evet

ben yaptım

sizlerin mesleki seviyesini ölçmek için cevabını verdi.
Bu çok enteresan; Altın Köl yazıtının bulunduğu tepede bulunan bir harita. Zannediyoruz ki

bu harita -ben onu yerinde gördüm- bir okla aşağıyı gösteriyor

çünkü ovada olan savaşı gösteriyor. Orada Altın Köl yazıtları

yani Yenisey 28 ve 29 numaralı yazıtlar dikilmiş. Bu

eski Türklerin yapmış olduğu en büyük harita

çünkü ovanın haritası. Rus meslektaşlarım aradaki yerlerin

nehirlerin

belki o an

savaş başlamadan bir kurban kesilerek kurban kanıyla dolduğunu söylüyorlar; ama bu bir tahmin. Yani

eski Türklerin bir haritası da var; hala orada Tuva’da yerinde duruyor.
Bu

daha sonra Runik harflerden sonra

eski Göktürk harflerinden sonra gelen

kayaya yazılı Uygur harfli metinler.
Son olarak şunu söylemek istiyorum. Eski Türkler

Batılıların dediği gibi barbar kişiler değillerdi. En az

Çin yazısında olduğu gibi

çok sistemli düzgün bir abeceleri vardı. Pek muhtemeldir ki

bunlar

Türkün kendi yaratıcılığıyla at damgalarından çıkmış olsun. Bunların

elimizdeki metinlere göre sayısı 38'le 42 arasında değişiyor ama

yeni bulunan belgelerle

yeni bilgilerle sayısı 66'ya çıkartmak mümkündür ve bu yazılarla eski
Türkler çok geniş bir coğrafyada eğitim

öğretim yaptılar. Çünkü yazı

bu taşların

söylediğim malzemenin dışında parada

bardakta

tabakta

çanakta

küpede

yüzükte

bilezikte

kılıcın

bıçağın kabzasında

tabip generalin kemer tokasında

atın geminde

yani günlük hayatta kullanılan nesneler üzerine yazılarak kullanıldığına göre

süs için yazılmış olması mümkün olmaz. Demek ki o halk

bunu okuyor ve yazıyordu

günlük eşyalarında kullanıyordu. Daha sonra Uygur devrinde biz Uygur okullarının listesini bulduk. 23 tane Uygur okulunun listesi olduğuna göre

pek muhtemel ki

Göktürklerin de böyle okulları vardı ve bu harflerle eğitim yapıyorlardı.

Eski Türkler okur yazar mıydı ?

A$Koliq ^^

Gizliliğinize değer veriyoruz