Eleştirinin tadına doyum olmaz - 3
Eleştirmeden önce, hatalı davrandığını düşündüğümüz kişinin yerine kendimizi koyup onu anlamaya çalışabiliriz demiştik. Belki de anlayamayacağız, olsun. Davranışına neden olan düşünce yapısını anlamaya çalışmak bile atacağımız insani bir adımdır.
Eleştirmeden önce, hatalı davrandığını düşündüğümüz kişinin yerine kendimizi koyup onu anlamaya çalışabiliriz demiştik. Belki de anlayamayacağız, olsun. Davranışına neden olan düşünce yapısını anlamaya çalışmak bile atacağımız insani bir adımdır. Kendi düşüncelerimizin yarattığı at gözlüklerini çıkarmamıza ve haklı çıkmak ihtiyacımızın törpülenmesine yarar.
Onun duygusal ihtiyaçlarını ve kendi duygusal ihtiyaçlarımızı gözden geçirmek ikinci adımımız olabilir. Bu adımda eleştireceğimiz davranışın bizim üzerimizdeki etkisini hissederiz, bunu nasıl dile getirebileceğimize karar veririz. Onun hatalı bulduğumuz davranışlarını hangi doğru bulduğumuz davranışlar ile değiştirebileceğini önermek uygundur, sıra bunu belirlemeye gelir.
Üçüncü adım ise hem hassas dengeleri korumak, hem de hatalı davranışın düzeltilmesini sağlamak için kullanacağımız eleştiri yöntemidir. Birçok kitapta bu yöntemler için basmakalıp formüller vardır; her ne kadar okuyup geçsek de uygulandıklarında işe yararlar. İşte size bir tanesi: “Takdir, hatalı davranış, etki, önerilen davranış, takdir”. Takdirleri sandviç ekmeği gibi kullanıp, araya eleştiriyi peynir misali yerleştiriyorsunuz.
Örneğin, iş arkadaşınızın çok konuşmasından rahatsız olup verimsiz çalışıyorsunuz, içinizden “Eh pes yani, biraz sus yahu! Yetti artık gevezeliğin” gibi sözler söylemek geçiyor. Tabii ki olmaz, yöntem uygulayacağız, değil mi? Amacımız hakaret etmek değil, dikkatini bu davranışa çekmek ve değiştirmesini istemek. Duygusal hezeyanlara gerek yok. Yöntemi uygulayacağımız gün bizim sakin ve iyi bir günümüzde olmamız şart.
Şimdi, arkadaşımızın da olumlu bir anını seçeceğiz, bire bir konuşacağız, çünkü bir başkasının yanında asla eleştiri veremeyiz. Gürültülü bir yer ve başka tür rahatsız edici unsurlar da olmayacak ki, derdimizi anlatabilelim. Hazır mıyız?
Takdir : “Biliyor musun, işini yaparken gösterdiğin titizliği çok beğeniyorum, gerçekten ortaya çıkardığın işler çok iyi. Seninle birlikte çalışmaktan zevk duyuyorum. Hatalı davranış: Bununla birlikte, gün boyu sık sık ve uzun süre konuşuyorsun. Etki: Bu da benim dikkatimi dağıtıyor ve verimimi düşürüyor. Önerilen davranış: Senden ricam, konuşmayı azaltman, ortamı sessiz tutmaya özen göstermen. Takdir : Buna dikkat edeceğinden eminim aslında, senin ekibimizin başarısı konusunda ne kadar hassas olduğunu biliyorum ve bunu da çok takdir ediyorum. Şimdiden teşekkürler.”
İşte bu kadar kolay. Her ne kadar alıştırma yapmak ve biraz yaratıcı olmak gerekse de, zamanla kolayca, bir tatlı nefeste söyleyebiliyorsunuz. Unutmayalım, takdirler gerçek takdir olmak zorunda, yoksa yöntem işlemez.
Saygılarımla,
Gülcan Arpacıoğlu
Eleştirmeden önce, hatalı davrandığını düşündüğümüz kişinin yerine kendimizi koyup onu anlamaya çalışabiliriz demiştik. Belki de anlayamayacağız, olsun. Davranışına neden olan düşünce yapısını anlamaya çalışmak bile atacağımız insani bir adımdır.
Eleştirmeden önce, hatalı davrandığını düşündüğümüz kişinin yerine kendimizi koyup onu anlamaya çalışabiliriz demiştik. Belki de anlayamayacağız, olsun. Davranışına neden olan düşünce yapısını anlamaya çalışmak bile atacağımız insani bir adımdır. Kendi düşüncelerimizin yarattığı at gözlüklerini çıkarmamıza ve haklı çıkmak ihtiyacımızın törpülenmesine yarar.
Onun duygusal ihtiyaçlarını ve kendi duygusal ihtiyaçlarımızı gözden geçirmek ikinci adımımız olabilir. Bu adımda eleştireceğimiz davranışın bizim üzerimizdeki etkisini hissederiz, bunu nasıl dile getirebileceğimize karar veririz. Onun hatalı bulduğumuz davranışlarını hangi doğru bulduğumuz davranışlar ile değiştirebileceğini önermek uygundur, sıra bunu belirlemeye gelir.
Üçüncü adım ise hem hassas dengeleri korumak, hem de hatalı davranışın düzeltilmesini sağlamak için kullanacağımız eleştiri yöntemidir. Birçok kitapta bu yöntemler için basmakalıp formüller vardır; her ne kadar okuyup geçsek de uygulandıklarında işe yararlar. İşte size bir tanesi: “Takdir, hatalı davranış, etki, önerilen davranış, takdir”. Takdirleri sandviç ekmeği gibi kullanıp, araya eleştiriyi peynir misali yerleştiriyorsunuz.
Örneğin, iş arkadaşınızın çok konuşmasından rahatsız olup verimsiz çalışıyorsunuz, içinizden “Eh pes yani, biraz sus yahu! Yetti artık gevezeliğin” gibi sözler söylemek geçiyor. Tabii ki olmaz, yöntem uygulayacağız, değil mi? Amacımız hakaret etmek değil, dikkatini bu davranışa çekmek ve değiştirmesini istemek. Duygusal hezeyanlara gerek yok. Yöntemi uygulayacağımız gün bizim sakin ve iyi bir günümüzde olmamız şart.
Şimdi, arkadaşımızın da olumlu bir anını seçeceğiz, bire bir konuşacağız, çünkü bir başkasının yanında asla eleştiri veremeyiz. Gürültülü bir yer ve başka tür rahatsız edici unsurlar da olmayacak ki, derdimizi anlatabilelim. Hazır mıyız?
Takdir : “Biliyor musun, işini yaparken gösterdiğin titizliği çok beğeniyorum, gerçekten ortaya çıkardığın işler çok iyi. Seninle birlikte çalışmaktan zevk duyuyorum. Hatalı davranış: Bununla birlikte, gün boyu sık sık ve uzun süre konuşuyorsun. Etki: Bu da benim dikkatimi dağıtıyor ve verimimi düşürüyor. Önerilen davranış: Senden ricam, konuşmayı azaltman, ortamı sessiz tutmaya özen göstermen. Takdir : Buna dikkat edeceğinden eminim aslında, senin ekibimizin başarısı konusunda ne kadar hassas olduğunu biliyorum ve bunu da çok takdir ediyorum. Şimdiden teşekkürler.”
İşte bu kadar kolay. Her ne kadar alıştırma yapmak ve biraz yaratıcı olmak gerekse de, zamanla kolayca, bir tatlı nefeste söyleyebiliyorsunuz. Unutmayalım, takdirler gerçek takdir olmak zorunda, yoksa yöntem işlemez.
Saygılarımla,
Gülcan Arpacıoğlu