Duygular Ne İşe Yarar?
Uzay Gemisi dizisinde Bay Spock duygusuz bir kişiydi; tamamen akıl ile yaşayan ve duygularını işe karıştırmayan biri. Birçok insan ona hayranlık duydu; şu duygularımdan ben de kurtulsam ne iyi olacak, diye düşünenler oldu.
İnsanın kendi duygularından kurtulmak istemesi zararlı bir düşüncedir. Duygular bizim değerlerimizi yansıtır, olayların bize ne anlam ifade ettiğini özetler. Bakarsınız içinizde bir duygu belirmiş; işte o duygu sizin o anda içinde yaşadığınız durumla ya da ilişkiyle ilgili bir özetleme, bir değerlendirmeye yapıyor.
Bir insan duygularından kurtulmaya çalıştığı zaman ne yapıyor biliyor musunuz? Yaşama anlam veren değerlerle ilişkisini kesiyor. Duygular yok olunca, yaşamın anlamı, olayların arkasında yatan manidarlık kayboluyor. Yaşamınızda yer alan olayların manidarlığı kaybolduğu zaman, hani derler ya, adam ot gibi yaşıyor, işte öyle olursunuz, ot gibi yaşamaya başlarsınız.
Her insanın yaşamında olaylar olur. O insan için bu olayların bazıları önemlidir, bazıları önemsiz. Bazıları acıdır, bazıları tatlı. Sizin de yaşamınızı etkileyen mutlaka birçok olaylar oldu. Bu olaylardan bazıları canınızı acıttı, üzüldünüz, ağladınız, incindiniz. O acıyla yaşamınız anlam kazandı. Canınız acımamış, üzülmemiş, incinmemiş gibi yaşarsanız, mış gibi yaşamaya başlarsınız; yaşamınız anlamını kaybetmeye başlar.
“Çocukluğum çok kötü geçti, hiçbir olayı hatırlamak istemiyorum, olan olmuş, değiştiremem ki ben olanları. En iyisi kafamdan atayım, hiç üzerinde durmayayım,” diyebilirsiniz. Böyle dediğiniz ve olayları unutmuş gibi yapmaya başladığınız zaman, olan şeylerin sizi nasıl etkilediğini de unutmaya çalışırsınız. Ama o olaylara oldu, çocuk aklınızla siz o olaylara anlam verdiniz ve etkilendiniz; siz o etkilerin sonucunda şimdiki sizsiniz. Çocukluğunuzda olan olayları unutmak yerine onları anlamak, etkilerini bilmek, o çocuk aklınızla onlara nasıl anlam verdiğinizi görmek daha sağlıklıdır.
Diyelim ki bir olayın sonunda çocukluğunuzda kimseye güvenilemeyeceği sonucunu çıkarıp insanlara güvenmeyen, kuşkucu bir insan oldunuz. O olayı unutsanız dahi kuşkucu bir insan olmaya devam edersiniz. O nedenle çocuklukta olan olayı hatırlamak, yetişkin bilinciyle olayı yeniden değerlendirmek size daha sağlam bir yaşam zemini sağlayacaktır. Aksi halde çocuklukta verdiğiniz incelenmemiş bir karar sizin tüm ömrünüzü yönetir.
Çocukken bir bir söz sizi çok derinden yaralayabilir ve kendinizi “sevimsiz,” “akılsız,” “işe yaramaz,” “güvenilmez” görebilirsiniz. Derinlerde yer alan yaralanmaları, incinmeleri unutmaya meylederiz; ama kendinizle ilgili verdiğiniz kararlar o olayı unutsanız da unutmasanız da sizin kendilik imajınızı etkilemeye devam eder.
Hatırlaması zor da olsa, yetişkin bilinci içinde, duyguların kaynağına gitmek ve geçmişte yaralayan, inciten olayları yeniden değerlendirmek sağlıklıdır. Yeniden değerlendirdiğiniz zaman o küçük çocuğun ne kadar güçsüz ve çaresiz bir durumda kararlar vermiş olduğunu görürsünüz. Böylece küçükken aldığınız o eski kararları daha sağlıklı yetişkin kararlarıyla değiştirir ve iç çocuğunuzu içinde bulunduğu hapishaneden kurtarabilirsiniz.
Kendi rahat koltuğunu bir başkasına vermek isteyen birine sormuştum, neden daha rahatsız bir yere gitmeye gönüllü oldunuz diye. Nerenin daha rahatsız olacağı tartışılabilir, dedi. Hakkaniyet duygusu mu, diye sordum. Evet, dedi ve açıkladı: Hakkaniyet duygusu bir insanın yaşamında anlamını kaybederse, zamanla her şey anlamını kaybeder, dedi. Hakkaniyet duygusu bir değerin varlığını gösterir. Heyecanını kaybeden aslında yaşamının anlamını kaybetmiştir.
Doğan Cüceloğlu (26.04.2010)
Uzay Gemisi dizisinde Bay Spock duygusuz bir kişiydi; tamamen akıl ile yaşayan ve duygularını işe karıştırmayan biri. Birçok insan ona hayranlık duydu; şu duygularımdan ben de kurtulsam ne iyi olacak, diye düşünenler oldu.
İnsanın kendi duygularından kurtulmak istemesi zararlı bir düşüncedir. Duygular bizim değerlerimizi yansıtır, olayların bize ne anlam ifade ettiğini özetler. Bakarsınız içinizde bir duygu belirmiş; işte o duygu sizin o anda içinde yaşadığınız durumla ya da ilişkiyle ilgili bir özetleme, bir değerlendirmeye yapıyor.
Bir insan duygularından kurtulmaya çalıştığı zaman ne yapıyor biliyor musunuz? Yaşama anlam veren değerlerle ilişkisini kesiyor. Duygular yok olunca, yaşamın anlamı, olayların arkasında yatan manidarlık kayboluyor. Yaşamınızda yer alan olayların manidarlığı kaybolduğu zaman, hani derler ya, adam ot gibi yaşıyor, işte öyle olursunuz, ot gibi yaşamaya başlarsınız.
Her insanın yaşamında olaylar olur. O insan için bu olayların bazıları önemlidir, bazıları önemsiz. Bazıları acıdır, bazıları tatlı. Sizin de yaşamınızı etkileyen mutlaka birçok olaylar oldu. Bu olaylardan bazıları canınızı acıttı, üzüldünüz, ağladınız, incindiniz. O acıyla yaşamınız anlam kazandı. Canınız acımamış, üzülmemiş, incinmemiş gibi yaşarsanız, mış gibi yaşamaya başlarsınız; yaşamınız anlamını kaybetmeye başlar.
“Çocukluğum çok kötü geçti, hiçbir olayı hatırlamak istemiyorum, olan olmuş, değiştiremem ki ben olanları. En iyisi kafamdan atayım, hiç üzerinde durmayayım,” diyebilirsiniz. Böyle dediğiniz ve olayları unutmuş gibi yapmaya başladığınız zaman, olan şeylerin sizi nasıl etkilediğini de unutmaya çalışırsınız. Ama o olaylara oldu, çocuk aklınızla siz o olaylara anlam verdiniz ve etkilendiniz; siz o etkilerin sonucunda şimdiki sizsiniz. Çocukluğunuzda olan olayları unutmak yerine onları anlamak, etkilerini bilmek, o çocuk aklınızla onlara nasıl anlam verdiğinizi görmek daha sağlıklıdır.
Diyelim ki bir olayın sonunda çocukluğunuzda kimseye güvenilemeyeceği sonucunu çıkarıp insanlara güvenmeyen, kuşkucu bir insan oldunuz. O olayı unutsanız dahi kuşkucu bir insan olmaya devam edersiniz. O nedenle çocuklukta olan olayı hatırlamak, yetişkin bilinciyle olayı yeniden değerlendirmek size daha sağlam bir yaşam zemini sağlayacaktır. Aksi halde çocuklukta verdiğiniz incelenmemiş bir karar sizin tüm ömrünüzü yönetir.
Çocukken bir bir söz sizi çok derinden yaralayabilir ve kendinizi “sevimsiz,” “akılsız,” “işe yaramaz,” “güvenilmez” görebilirsiniz. Derinlerde yer alan yaralanmaları, incinmeleri unutmaya meylederiz; ama kendinizle ilgili verdiğiniz kararlar o olayı unutsanız da unutmasanız da sizin kendilik imajınızı etkilemeye devam eder.
Hatırlaması zor da olsa, yetişkin bilinci içinde, duyguların kaynağına gitmek ve geçmişte yaralayan, inciten olayları yeniden değerlendirmek sağlıklıdır. Yeniden değerlendirdiğiniz zaman o küçük çocuğun ne kadar güçsüz ve çaresiz bir durumda kararlar vermiş olduğunu görürsünüz. Böylece küçükken aldığınız o eski kararları daha sağlıklı yetişkin kararlarıyla değiştirir ve iç çocuğunuzu içinde bulunduğu hapishaneden kurtarabilirsiniz.
Kendi rahat koltuğunu bir başkasına vermek isteyen birine sormuştum, neden daha rahatsız bir yere gitmeye gönüllü oldunuz diye. Nerenin daha rahatsız olacağı tartışılabilir, dedi. Hakkaniyet duygusu mu, diye sordum. Evet, dedi ve açıkladı: Hakkaniyet duygusu bir insanın yaşamında anlamını kaybederse, zamanla her şey anlamını kaybeder, dedi. Hakkaniyet duygusu bir değerin varlığını gösterir. Heyecanını kaybeden aslında yaşamının anlamını kaybetmiştir.
Doğan Cüceloğlu (26.04.2010)