Néppox
Kayıtlı Üye
Brezilyanın önde gelen sosyal bilimcileri Türkiyede değişen sosyal refah devlet kavramını değerlendirdi.
Türkiye ile Brezilya, dünyada benzeri görülmemiş bir sistem oluşturdu... Bu sözler Brezilyalı iki sosyoloğa ait. Koç Üniversitesi Sosyal Politika Merkezi'nin İstanbul'da düzenlendiği "Yükselen Piyasalarda Refah Sağlayıcı Hizmetler ve Refah Siyaseti: Brezilya Örneği" başlıklı konferansta konuşan iki sosyolog Brezilya ve Türkiye'nin benzer süreçten geçtiğini söyledi. Campinas Üniversitesi Siyaset Bilimi öğretim üyesi Prof. Sonia Draibe ile İngilter King's College'dan Prof. Alvaro Comin, iki ülkenin de geleneksel refah devlet kavramını değiştirdiğini vurguladı. Yoksulluk ve ekonomileriyle iki ülkeyi kıyaslayan akademisyenler Akşam gazetesinden Yiğit Can Kaymaz'ın sorularını yanıtladı.
TÜRKİYE EĞİTİM SAĞLIK VE EŞİTLİKTE ÖNDE
Son 10 yılda Türkiye ve Brezilya benzer süreçten geçiyor. İki ülke arasındaki farklılıklar ve benzerlikler nedir?
SonIa Draibe: Brezilya'da Türkiye'nin bize göre çok ileride olduğu düşünülüyor. Sosyal gelişim konusunda 2000-2010 arasında Brezilya çok hızlı ilerledi. Ama hala Türkiye'ye yetişemediğimizi düşünüyoruz. Eğitim, sağlık ve eşitlikte Türkiye önde. Biz dünyanın en büyük 6'ncı ekonomisiyiz ama bu yetmedi. Türkiye'yi bilen insanlar böyle düşünüyor.
TÜRKİYE VE BREZİLYA YUMUŞAK GÜÇ OLMAK İSTİYOR
Alvaro Comin: Her iki ülke de bence çok iyi ilerledi ve gelişti. Boyutları sayesinde ikisi de küresel birer güçlü aktör oldu. Jeopolitik sebeplerden dolayı. Uluslararası konularda öne çıktı iki ülke. İran konusunda Brezilya ve Türkiye arabulucu oldu. Türkiye ve Brezilya yumuşak güç olmaya çalışıyor. Ama Türkiye bu konuda daha avantajlı çünkü Amerika kıtasında Ortadoğu'da olduğu kadar hareket yok. Neredeyse hiç silahlı çatışma yok. Her iki ülke de kendine önemli yer kazanmak istiyor.
Uluslararası ölçekte iki ülkenin performansı nasıl?
SD: 1980'lerden beri Brezilya ekonomik alanda yükseldi. Türkiye'de de gelişmeler oldu. Bu yaklaşım uzun vadede ilginç. Her iki ülke de benzer süreçten geçti. Yoksullara yapılan yardımlar Brezilya'da Bolsa Familia eleştiri aldı ama önemli bir konu. Bu alanda aile yardımı yaptılar ama sağlık, beslenme ve eğitimde sıkıntılar yaşandı. Ama şimdi eğitim durumu Brezilya'da kötü. Bu sistemde sorun genel olması gereken bir yardımın yerel düzeyde yaratılması. Türkiye'dekine benzer şartlı nakit transferi yapılıyor ama bu normalde olması gereken sosyal devlet unsurundan farklı. Sadece Latin Amerika'da değil dünya genelinde farklı.
ARTIK HEDEF ORTA SINIF DEĞİL
Bu sistem etkili mi?
AC: Yoksulluğu azalttı. Özellikle açlık sınırının çok altında yaşayan kesimi olumlu etkiledi. Ama etkili olan istihdam yaratmak ve işçi ücretleriydi. Bu tür sosyal yardımlar insanları etkiliyor. İmkanı olmayanlara fırsat sunuyor. Türkiye ve Brezilya'da ortak şu nokta dikkat çekici: Her iki ülkede de iktidara gelen siyasi partiler dışarıdaki olarak görülüyordu. Bunlar dışlanmış durumdaydılar. Brezilya'daki iktidar 2003'te geldi. Türkiye'de de aynı durum var. Yeni siyasal aktörler her iki durumda da geleneksel sosyal refah devlet kavramını değiştirdiler. Geleneksel sistemin yapamayacağını yaptılar. Sosyal devlet daha hibrid bir kavram halini aldı. Eski sosyal devlet daha çok orta sınıfı ilgilendirip daha ufak kitleye hitap ederken, mavi yakalılara seslenirken birçok grubu görmezden geliyordu. Fakat artık çok yoksul gruplara hitap ediyor. Mesela Brezilya'da azınlıklar ve siyahi insanlara büyük önem verilmeye başlandı. Eskisi gibi daha geleneksel ve geniş bir açıdan bakılmıyor ufak gruplara odaklanılıyor. Bunlar bildiğimiz geleneksel düzenden farklı. Yoksullar ve dışarıda kalmış gruplar için sistem oluşturuluyor. Şartlı nakit transferi gibi sistem yoksullara yardım ediyor. Para transferinin öne çıkan noktaları şunlar: Gayri safi milli hasılanın yarısını dağıtıyorsun, yani ucuz, devlet kasasından çok para çıkmıyor. İnsanlar doğrudan paraya ulaşabiliyor, hızlı bir biçimde para alınıyor. Bu ayrıca siyasi anlamda çok akıllıca çünkü böylelikle daha çok oy topluyor partiler.
SD: Bizde o kadar özelleştirme ve aşırı liberalleşme yok. Para transferi sosyal politikanın temeli oldu. Bu bir lütuf gibi görülüyor. Bunun bir dezavantajı da bağımlı insanlar ve kitleler oluşturuyor. Bunu sonuna kadar desteklemiyorum ama böyle. Bolsa Familia ile sosyal politikanın farklı ajandaları vardı ama şimdi bunları birleştirmeye çalıştılar Brezilya'da. Belediyeler bağımsız olduğu için bir birlikten söz etmek güç.
Eğitim sisteminin kötü olmasından bahsettiniz ama Türkiye'de neredeyse her yıl sistem değişiyor. Brezilya'da ne farklılık var?
SD: Eğitim her belediye için ayrı olabiliyor. Bu sebeple farklılık gösteriyor.
AC: Brezilya'ya demokrasi geldiğinde, demokratikleşme ile adem-i merkeziyetçiliğin aynı olduğu görüşü hakimdi. Ne kadar bağımsız olunursa o kadar demokratik olduğu düşünülüyordu. Şu an 6 bin belediye var ve aralarında büyük dengesizlik hakim. Bu bir sorun. İnsanlar düzeni değiştirmek istemiyor.
Çalışmalarınız ekonomi ve yoksulluk üzerine yoğunlaşıyor. Başbakan Erdoğan ailelerin 3 çocuk yapmasını öneriyor sık sık. Bu sizce ekonomiyi olumlu etkiler mi? Ya da yoksulluğu artırır mı?
AC: Düşük doğum oranı varsa mantıklı. Ekonomi için önemli değil ama bu her zaman tehlikeli bir konu olur. Herkese 3 çocuk yap dediğinde 20 yıl sonrasını düşünmek gerek. Bunlar çalışmaya başlayacak. O zaman ekonomi nasıl olacak bilinmez.
SD: Böyle bir yasa gerçekten yok değil mi? 3 çocuk istersen bunlar için sosyal politikalar üretmelisin. İyi eğitim verip iyi sağlık hizmeti sunmalısın.
'ŞARTLI NAKİT BİZDE DE VAR'
Şartlı Nakit Transferi, yoksulluk nedeniyle okul çağındaki çocuklarını okula gönderemeyen veya okuldan almak zorunda kalan ailelere çocukların okula devam etmeleri şartıyla verilen nakdi yardımdır. Bu sosyal yardım programı, 0-6 yaş arasında olan okul öncesi çocuklarını düzenli sağlık kontrollerine götüremeyen ailelere ise çocuklarını düzenli sağlık kontrolüne götürmeleri şartlarıyla destek veriyor.
AŞIYA DA OKULA DA PARA YARDIMI
Bolsa Familia, Brezilya hükümetinin refah devlet olarak yoksul kesime yönelik yardımıdır. Çocuk sahibi ailelere, okula gitme yaşına ulaşan çocuklara ve aşı olması gerekenlere verilen para yardımıdır. Proje uzun vadede bireyleri topluma kazandırmayı amaçlıyor.