diyaliz dializ hemodiyaliz periton diyalizi
HEMODİYALİZ NEDİR?
Hemodiyaliz vücudunuzda biriken su ve atık maddeleri atmaktadır. Bu atık maddeler ve sıvı yiyip içtiklerinizden gelmektedir. Normalde bu atıklar böbrekler ile uzaklaştırılmaktadır. Böbrekleriniz çalışmazsa bu atık maddeler ve sıvı vücudunuzda birikip şunlara neden olacaktır:
- Uyku bozukluğu
- Halsizlik
- Kaşıntı
- Geceleri kramp
- Şişmeler
- Sıkıntılı soluma
- Bulantı
- İştahsızlık
- Hıçkırık
- Kilo kaybı
- Anormal kanama
- Kansızlık
Diyaliz bu belirtileri ortadan kaldırır. Fakat eğer yeterli miktarda diyaliz olamıyorsanız bunların bir kısmı kalır.
Yeterli Miktarda Diyaliz ne Demektir ?
Yeterli miktarda diyaliz olmanız önemlidir :
- Kendinizi iyi hissettirir
- Diyalizde uzun süre yaşamanızı sağlar
- Diyalizdeki hayat kalitenizi yükseltir
- Hastane bakımından uzak tutar
Araştırmalar yeterli miktarda diyaliz alanların daha iyi ve uzun yaşadığını göstermiştir. Daha önce belirttiğimiz şikayetlerinizin olmaması bile yeterli dozda diyaliz aldığınızı göstermez. Yeterli diyaliz alıp almadığınızın en güvenilir yolu diyaliz ekibinizin bunu hesaplamasıdır. Bu onlara bir atık madde olan ürenin vücudunuzdan ne kadar temizlendiğini gösterir. Sizin yeterli dozda diyaliz aldığınızı gösteren hesaplar Kt/V URR veya üre azalma oranıdır. Diyaliz ekibiniz ayda bir kez kanınızı alıp bu ölçümleri yapar. Bazen idrar toplamanız da istenebilir.
Sizin diyaliz merkeziniz Kt/V veya URR değerleri ile yeterli dozu hesaplayabilir. Yeterli diyaliz aldığınızdan emin olmak için Kt/ v değerinin en az l2 URR değerinin de en az %65 olması gerektiğini bilmeniz gerekir. Bu değerleri normale getirecek kadar diyaliz almanız gerekir. Hemodiyaliz genellikle haftada 3 kez uygulanır. Yine genellikle her seans 3-4 saat sürer fakat bazen bu miktarlardan daha uzun diyaliz olmanız gerekebilir.
Değerlerinizi Nasıl Mukayese Edeceksiniz:
Eğer ölçülen değerleriniz istenen düzeyde değilse diyaliz ekibinize ne yapmanız gerektiğini sorun. Eğer Kt/V veya URR hedefin altında ise diyaliz ekibiniz aşağıdaki hususları kontrol edecektir.
- Damar yolunuz çalışıyor mu ?
- Diyalizör size uygun mu ?
- Kan ve diyalizat hızı çok düşük mü ?
- Kan örnekleriniz usûlüne uygun mu ?
- Tam tedavide misiniz ?
- Herhangi bir tedaviyi kaçırmamalısınız !
Eğer Yeteri Kadar Diyaliz Olamıyorsanız:
Eğer yeteri kadar diyaliz olamıyorsanız o zaman vücudunuzda fazladan sıvı ve atık maddeler kalacaktır. Zamanla bu sizin kendinizi iyi hissetmenizi ve hayat sürenizi olumsuz etkileyecektir.
Diyalizinizin Programlanması:
Diyaliz ekibiniz sadece size özel planlanmış bir program yapacaktır. Bu planın hedefi normal Kt/V veya URR değerine erişebilmenizi sağlamaktır.
Bu program size:
- Ne tip ve büyüklükte diyalizöre ihtiyacınız olduğunu
- Tedaviniz esnasında kan ve diyalizatın ne hızda dolaşması gerektiğini
- Haftada kaç kez ve her tedavinin kaç saat olması gerektiğini saptar.
Size Verilen Diyaliz Dozunun Hesaplanması:
Size yeterli diyaliz dozunu hesaplamada en doğru ve en sık kullanılan metod “üre kinetik model veya UKM” dir. Bunu yapmak için diyalizinize bakan ekip diyaliz esnasında kan örnekleri alır. İdrar toplamanız da söylenebilir. Bu tetkiklerle diyalizinizin kanınızdaki üreyi ne kadar azalttığı hesaplanır. Göz önüne alınması gereken diğer bir önemli kriter de diyaliz öncesi ve sonrası kilonuzdur. Tüm bilgiler bilgisayara yüklenerek Kt/V hesaplanır. Bu metodla hesaplanan verilmesi gerekli diyaliz dozu diyaliz ekibinize şu konularda yardımcı olacaktır :
- Tedavinizi daha iyi planlayabilmek
- Hedeflenen diyaliz dozuna ulaşmada hatayı ortadan kaldırmak
- Diyaliz merkeziniz doz ayarlamakta URR’yi de kullanabilir. Bu diyaliz öncesi ve sonrası kan üre düzeyini mukayese edilerek hesaplanır.
Diyaliz Takip Kartınız nedir?
Kt/V ve URR’nin yanı sıra diyaliz bakım ekibiniz her ay tedavinizin planlanmasında yardımcı olacak başka kan ve idrar tahlilleri de yapmaktadır. Aynı zamanda onlar diyaliz öncesi sonrası ve diyaliz esnasında kilo ve tansiyonunuzu da takip etmektedir. Önemli test sonuçlarınızın kopyasını isteyip kendi takip kartınızı aşağıdaki örnek gibi tutabilirsiniz.
Tedavinizin Rahat Geçmesi İçin:
Diyaliz ekibiniz sizi diyaliz boyunca rahat ettirecektir. Diyaliz süresince kramp bulantı başağrısı ve baş dönmesi olmazsa tedavinizi rahatça tamamlayabileceksiniz. Bu belirtiler her zaman olmaz ama bunlardan herhangi birisi olursa diyaliz ekibinize aşağıdaki değişikliklere gerek olup olmadığını sorun:
- Sıvı çekimini yavaşlatmak ki bu diyaliz sürenizi uzatacaktır.
- Diyalizattaki sodyum miktarını arttırmak.
- Hipertansiyon ilaçlarını kontrol etmek.
- Kuru kilonuzu veya hedef kilonuzu kontrol etmek.
- Diyalizatı biraz soğutmak.
Kendinize aynı zamanda diyetinizi kontrol ederek ve tedaviler arasında alınan sıvıyı kısıtlayarak yardımcı olmalısınız. Fazla sıvı almanız diyaliz esnasında fazla sıvı çekilmesine ve tedavi esnasında kendinizi kötü hissetmenize sebep olacaktır.
PERİTON DİYALİZİ
Periton diyalizi akut ve kronik böbrek yetersizliğinin tedavisinde kanı zararlı atıklardan temizlemek ve sıvı dengesini sağlamak için kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem artık günümüzde kronik böbrek yetersizliği gelişen hastalarda ideal tedavi seçeneği olarak önerilmektedir. Periton diyalizi tedavisinde sağlıklı kişilerde normalde böbrekler tarafından atılan toksik maddeler ve çeşitli
bolitlerin kan dolaşımından temizlenerek atılabilmesi amacıyla periton zarı kullanılmaktadır. Periton zarı karın iç duvarını ve karın içindeki tüm organları örten yarı geçirgen bir zardır.
Tedaviyi uygulamak için bir nefroloji uzmanı veya bir cerrah tarafından küçük bir operasyon ile ince yumuşak silikondan yapılmış bir kateter karın boşluğuna yerleştirilir. Bu işlem yetişkinlerde genellikle lokal anesaaai ile kısa sürede yapılır ve bu işlem esnasında hasta herhangi bir acı duymaz. Takılan diyaliz kateterinin yerine sabitlenmesi ve periton diyalizi tedavisine başlanabilmesi için 3 hafta beklenilir. Bu kateter vasıtasıyla periton diyaliz solüsyonu karın boşluğuna verilir. Böbrek yetersizliği nedeni ile vücuttan atılamayan üre kreatinin gibi atık ürünler ve su kandan periton zarını geçerek bu sıvıya geçer. Bekleme süresinin sonunda yine aynı kateter vasıtasıyla boşaltılan sıvı dışarı alınarak vücuttan atılmış olur. Karın tekrar periton diyaliz solüsyonu ile doldurularak bırakılır. Bu işlem yaklaşık yarım saat kadar sürer ve gün içerisinde genellikle 4-5 kez yapılır. Karındaki solüsyonu boşaltmak ve karnı yeniden solüsyon ile doldurmak için kullanılan tüp ve torbalara yalnız değişim işlemi sırasında bağlanılır.
Periton diyalizi 2 şekilde uygulanır:
1) SAPD (Sürekli ayaktan periton diyalizi)
2) APD (Aletli periton diyalizi)
SÜREKLİ AYAKTAN PERİTON DİYALİZİ (SAPD)
Dünyada en yaygın uygulama şekli budur. Değişimler evde veya iş yerinde temiz bir ortamda hasta tarafından elle yapılır. Periton diyaliz solüsyonu karna verilmeden önce özel ısıtıcı ile (veya kışın ılık bir radyatörün üzerine konularak) hafifçe ısıtılarak karna verilir. Diyaliz solüsyonu gündüz 4-5 saat gece 8-10 saat süre ile karında bekletilir.
ALETLİ PERİTON DİYALİZİ (APD)
Evde makine yardımı ile yapılır. Hasta yatmadan önce set ve solüsyon torbalarını periton diyaliz makinesine yerleştirir ve makineyi doktorun önerdiği şekilde programlanmış olarak çalıştırır. Hasta uyurken gece boyunca (8-10 saat) makine değişimleri otomatik olarak yapar. Doktorun önerisine göre sabah uyanıldığında bir miktar taze diyaliz solüsyonu karında bırakılır veya bırakılmaz
HEMODİYALİZ NEDİR?
Hemodiyaliz vücudunuzda biriken su ve atık maddeleri atmaktadır. Bu atık maddeler ve sıvı yiyip içtiklerinizden gelmektedir. Normalde bu atıklar böbrekler ile uzaklaştırılmaktadır. Böbrekleriniz çalışmazsa bu atık maddeler ve sıvı vücudunuzda birikip şunlara neden olacaktır:
- Uyku bozukluğu
- Halsizlik
- Kaşıntı
- Geceleri kramp
- Şişmeler
- Sıkıntılı soluma
- Bulantı
- İştahsızlık
- Hıçkırık
- Kilo kaybı
- Anormal kanama
- Kansızlık
Diyaliz bu belirtileri ortadan kaldırır. Fakat eğer yeterli miktarda diyaliz olamıyorsanız bunların bir kısmı kalır.
Yeterli Miktarda Diyaliz ne Demektir ?
Yeterli miktarda diyaliz olmanız önemlidir :
- Kendinizi iyi hissettirir
- Diyalizde uzun süre yaşamanızı sağlar
- Diyalizdeki hayat kalitenizi yükseltir
- Hastane bakımından uzak tutar
Araştırmalar yeterli miktarda diyaliz alanların daha iyi ve uzun yaşadığını göstermiştir. Daha önce belirttiğimiz şikayetlerinizin olmaması bile yeterli dozda diyaliz aldığınızı göstermez. Yeterli diyaliz alıp almadığınızın en güvenilir yolu diyaliz ekibinizin bunu hesaplamasıdır. Bu onlara bir atık madde olan ürenin vücudunuzdan ne kadar temizlendiğini gösterir. Sizin yeterli dozda diyaliz aldığınızı gösteren hesaplar Kt/V URR veya üre azalma oranıdır. Diyaliz ekibiniz ayda bir kez kanınızı alıp bu ölçümleri yapar. Bazen idrar toplamanız da istenebilir.
Sizin diyaliz merkeziniz Kt/V veya URR değerleri ile yeterli dozu hesaplayabilir. Yeterli diyaliz aldığınızdan emin olmak için Kt/ v değerinin en az l2 URR değerinin de en az %65 olması gerektiğini bilmeniz gerekir. Bu değerleri normale getirecek kadar diyaliz almanız gerekir. Hemodiyaliz genellikle haftada 3 kez uygulanır. Yine genellikle her seans 3-4 saat sürer fakat bazen bu miktarlardan daha uzun diyaliz olmanız gerekebilir.
Değerlerinizi Nasıl Mukayese Edeceksiniz:
Eğer ölçülen değerleriniz istenen düzeyde değilse diyaliz ekibinize ne yapmanız gerektiğini sorun. Eğer Kt/V veya URR hedefin altında ise diyaliz ekibiniz aşağıdaki hususları kontrol edecektir.
- Damar yolunuz çalışıyor mu ?
- Diyalizör size uygun mu ?
- Kan ve diyalizat hızı çok düşük mü ?
- Kan örnekleriniz usûlüne uygun mu ?
- Tam tedavide misiniz ?
- Herhangi bir tedaviyi kaçırmamalısınız !
Eğer Yeteri Kadar Diyaliz Olamıyorsanız:
Eğer yeteri kadar diyaliz olamıyorsanız o zaman vücudunuzda fazladan sıvı ve atık maddeler kalacaktır. Zamanla bu sizin kendinizi iyi hissetmenizi ve hayat sürenizi olumsuz etkileyecektir.
Diyalizinizin Programlanması:
Diyaliz ekibiniz sadece size özel planlanmış bir program yapacaktır. Bu planın hedefi normal Kt/V veya URR değerine erişebilmenizi sağlamaktır.
Bu program size:
- Ne tip ve büyüklükte diyalizöre ihtiyacınız olduğunu
- Tedaviniz esnasında kan ve diyalizatın ne hızda dolaşması gerektiğini
- Haftada kaç kez ve her tedavinin kaç saat olması gerektiğini saptar.
Size Verilen Diyaliz Dozunun Hesaplanması:
Size yeterli diyaliz dozunu hesaplamada en doğru ve en sık kullanılan metod “üre kinetik model veya UKM” dir. Bunu yapmak için diyalizinize bakan ekip diyaliz esnasında kan örnekleri alır. İdrar toplamanız da söylenebilir. Bu tetkiklerle diyalizinizin kanınızdaki üreyi ne kadar azalttığı hesaplanır. Göz önüne alınması gereken diğer bir önemli kriter de diyaliz öncesi ve sonrası kilonuzdur. Tüm bilgiler bilgisayara yüklenerek Kt/V hesaplanır. Bu metodla hesaplanan verilmesi gerekli diyaliz dozu diyaliz ekibinize şu konularda yardımcı olacaktır :
- Tedavinizi daha iyi planlayabilmek
- Hedeflenen diyaliz dozuna ulaşmada hatayı ortadan kaldırmak
- Diyaliz merkeziniz doz ayarlamakta URR’yi de kullanabilir. Bu diyaliz öncesi ve sonrası kan üre düzeyini mukayese edilerek hesaplanır.
Diyaliz Takip Kartınız nedir?
Kt/V ve URR’nin yanı sıra diyaliz bakım ekibiniz her ay tedavinizin planlanmasında yardımcı olacak başka kan ve idrar tahlilleri de yapmaktadır. Aynı zamanda onlar diyaliz öncesi sonrası ve diyaliz esnasında kilo ve tansiyonunuzu da takip etmektedir. Önemli test sonuçlarınızın kopyasını isteyip kendi takip kartınızı aşağıdaki örnek gibi tutabilirsiniz.
Tedavinizin Rahat Geçmesi İçin:
Diyaliz ekibiniz sizi diyaliz boyunca rahat ettirecektir. Diyaliz süresince kramp bulantı başağrısı ve baş dönmesi olmazsa tedavinizi rahatça tamamlayabileceksiniz. Bu belirtiler her zaman olmaz ama bunlardan herhangi birisi olursa diyaliz ekibinize aşağıdaki değişikliklere gerek olup olmadığını sorun:
- Sıvı çekimini yavaşlatmak ki bu diyaliz sürenizi uzatacaktır.
- Diyalizattaki sodyum miktarını arttırmak.
- Hipertansiyon ilaçlarını kontrol etmek.
- Kuru kilonuzu veya hedef kilonuzu kontrol etmek.
- Diyalizatı biraz soğutmak.
Kendinize aynı zamanda diyetinizi kontrol ederek ve tedaviler arasında alınan sıvıyı kısıtlayarak yardımcı olmalısınız. Fazla sıvı almanız diyaliz esnasında fazla sıvı çekilmesine ve tedavi esnasında kendinizi kötü hissetmenize sebep olacaktır.
PERİTON DİYALİZİ
Periton diyalizi akut ve kronik böbrek yetersizliğinin tedavisinde kanı zararlı atıklardan temizlemek ve sıvı dengesini sağlamak için kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntem artık günümüzde kronik böbrek yetersizliği gelişen hastalarda ideal tedavi seçeneği olarak önerilmektedir. Periton diyalizi tedavisinde sağlıklı kişilerde normalde böbrekler tarafından atılan toksik maddeler ve çeşitli
bolitlerin kan dolaşımından temizlenerek atılabilmesi amacıyla periton zarı kullanılmaktadır. Periton zarı karın iç duvarını ve karın içindeki tüm organları örten yarı geçirgen bir zardır.Tedaviyi uygulamak için bir nefroloji uzmanı veya bir cerrah tarafından küçük bir operasyon ile ince yumuşak silikondan yapılmış bir kateter karın boşluğuna yerleştirilir. Bu işlem yetişkinlerde genellikle lokal anesaaai ile kısa sürede yapılır ve bu işlem esnasında hasta herhangi bir acı duymaz. Takılan diyaliz kateterinin yerine sabitlenmesi ve periton diyalizi tedavisine başlanabilmesi için 3 hafta beklenilir. Bu kateter vasıtasıyla periton diyaliz solüsyonu karın boşluğuna verilir. Böbrek yetersizliği nedeni ile vücuttan atılamayan üre kreatinin gibi atık ürünler ve su kandan periton zarını geçerek bu sıvıya geçer. Bekleme süresinin sonunda yine aynı kateter vasıtasıyla boşaltılan sıvı dışarı alınarak vücuttan atılmış olur. Karın tekrar periton diyaliz solüsyonu ile doldurularak bırakılır. Bu işlem yaklaşık yarım saat kadar sürer ve gün içerisinde genellikle 4-5 kez yapılır. Karındaki solüsyonu boşaltmak ve karnı yeniden solüsyon ile doldurmak için kullanılan tüp ve torbalara yalnız değişim işlemi sırasında bağlanılır.
Periton diyalizi 2 şekilde uygulanır:
1) SAPD (Sürekli ayaktan periton diyalizi)
2) APD (Aletli periton diyalizi)
SÜREKLİ AYAKTAN PERİTON DİYALİZİ (SAPD)
Dünyada en yaygın uygulama şekli budur. Değişimler evde veya iş yerinde temiz bir ortamda hasta tarafından elle yapılır. Periton diyaliz solüsyonu karna verilmeden önce özel ısıtıcı ile (veya kışın ılık bir radyatörün üzerine konularak) hafifçe ısıtılarak karna verilir. Diyaliz solüsyonu gündüz 4-5 saat gece 8-10 saat süre ile karında bekletilir.
ALETLİ PERİTON DİYALİZİ (APD)
Evde makine yardımı ile yapılır. Hasta yatmadan önce set ve solüsyon torbalarını periton diyaliz makinesine yerleştirir ve makineyi doktorun önerdiği şekilde programlanmış olarak çalıştırır. Hasta uyurken gece boyunca (8-10 saat) makine değişimleri otomatik olarak yapar. Doktorun önerisine göre sabah uyanıldığında bir miktar taze diyaliz solüsyonu karında bırakılır veya bırakılmaz