§ 1— KAVRAM
§ 1— KAVRAM
I— İNSAN HAKLARI
İnsan hakları deyimi geniş kapsamlıdır; bir yandan, ırk, cins, dil v.s. gibi herhangi bir ayırım gözetmeksizin yeryüzünde yaşayan bütün insanların, devlet veya herhangi bir otorite tarafından bahşedilmemiş olup sırf insan oldukları için sahip bulundukları, ana rahmine düşmekle kazandıkları, devredilmez, vazgeçilmez temel haklarının, kural olarak, devlet organlarına karşı korunmasını, diğer yandan da çok boyutlu olan insan kişiliğinin geliştirilmesini içerir. Gerçekten, insan hakları, nerede olursa olsun, hangi ülkede bulunulursa bulunulsun herkes tarafından yararlanılabilen haklardır. Örneğin yaşama hakkı böyledir. Bunların yanında her ülkenin sadece kendi vatandaşlarına tanıdığı, yabancıların yararlanmasına izin vermediği başka bazı haklar daha vardır. Bunlara da yurttaş hakları denir. Örneğin, memur olmak böyledir.
Gerek 1961, gerekse 1982 Anayasalarında bu hakların ifade edilebilmesi için insan hakları, insan hak ve hürriyetleri, temel hak ve hürriyetler deyimleri kullanılmıştır.
Özellikle 1961 ve belli ölçüde de 1982 Anayasası, temel hakları iki kümede toplamıştır. Bunlardan birinci kümeyi doğal temel haklar oluşturur. Bu kümede, kişi dokunulmazlığı (yaşama hakkı vs.) kişi güvenliği (haksız yere yakalanmama, tutuklanmama hakkı), inanç, vicdan, basın, dernek kurma hakları gibi, haklar yer alır. Bunlara kamu özgürlükleri de denir. Bu tür haklara dokunulamaz, yok edilemez, devredilemez; bunlar yalnız özüne dokunmamak koşulu ile sınırlanabilir.
İkinci kümeyi ise, devletçe tanınan temel haklar oluşturur. Bunlar arasında,mülkiyet, miras, dolaşım, konut hakkı gibi haklar yer alır. Bunlar hukuk düzeninin kişilere tanıdığı yetkilerdir. Devletçe tanınan bu haklar sınırlanabileceği gibi, belli koşullar altında tümden de kaldırılabilir. Hemen belirtelim ki, bu tür hakların büyük bir bölümü, yalnız iç hukukça değil, uluslararası andlaşmalarla da güvence altına alınmıştır.
§ 1— KAVRAM
I— İNSAN HAKLARI
İnsan hakları deyimi geniş kapsamlıdır; bir yandan, ırk, cins, dil v.s. gibi herhangi bir ayırım gözetmeksizin yeryüzünde yaşayan bütün insanların, devlet veya herhangi bir otorite tarafından bahşedilmemiş olup sırf insan oldukları için sahip bulundukları, ana rahmine düşmekle kazandıkları, devredilmez, vazgeçilmez temel haklarının, kural olarak, devlet organlarına karşı korunmasını, diğer yandan da çok boyutlu olan insan kişiliğinin geliştirilmesini içerir. Gerçekten, insan hakları, nerede olursa olsun, hangi ülkede bulunulursa bulunulsun herkes tarafından yararlanılabilen haklardır. Örneğin yaşama hakkı böyledir. Bunların yanında her ülkenin sadece kendi vatandaşlarına tanıdığı, yabancıların yararlanmasına izin vermediği başka bazı haklar daha vardır. Bunlara da yurttaş hakları denir. Örneğin, memur olmak böyledir.
Gerek 1961, gerekse 1982 Anayasalarında bu hakların ifade edilebilmesi için insan hakları, insan hak ve hürriyetleri, temel hak ve hürriyetler deyimleri kullanılmıştır.
Özellikle 1961 ve belli ölçüde de 1982 Anayasası, temel hakları iki kümede toplamıştır. Bunlardan birinci kümeyi doğal temel haklar oluşturur. Bu kümede, kişi dokunulmazlığı (yaşama hakkı vs.) kişi güvenliği (haksız yere yakalanmama, tutuklanmama hakkı), inanç, vicdan, basın, dernek kurma hakları gibi, haklar yer alır. Bunlara kamu özgürlükleri de denir. Bu tür haklara dokunulamaz, yok edilemez, devredilemez; bunlar yalnız özüne dokunmamak koşulu ile sınırlanabilir.
İkinci kümeyi ise, devletçe tanınan temel haklar oluşturur. Bunlar arasında,mülkiyet, miras, dolaşım, konut hakkı gibi haklar yer alır. Bunlar hukuk düzeninin kişilere tanıdığı yetkilerdir. Devletçe tanınan bu haklar sınırlanabileceği gibi, belli koşullar altında tümden de kaldırılabilir. Hemen belirtelim ki, bu tür hakların büyük bir bölümü, yalnız iç hukukça değil, uluslararası andlaşmalarla da güvence altına alınmıştır.