Salvo
Kayıtlı Üye
Ekran Karti Ne Görev Yapar, Nasil Kullanilir?
Bilgisayarda ekranlarinin (monitör) çalismasi için, makinenin içinde bir ekran karti olmalidir. Ekran kartlari, diger bir adiyla grafik kartlari, bilgisayar monitöründeki her türlü yazi, grafik, resim, film gibi sekillerin olusturulmasinda islemci ile monitör arasinda görev yapan adaptörlerdir. Yani ekran kartlari bir bilgisayarin CPU’ sunda islenen verileri monitöre anlasilir bir sekilde iletme amaciyla kullanilir. Bilgisayarin yaptigi islerin sonucu, ekranimizda görüntülenir. Bilgisayar tanitilirken, elde edilen islemlerin sonuçlarinin alindigi ortam veya cihazlara çikis ünitesi denilir. Bu itibarla, monitörlerde, yani çikis araçlarinda görülen sonuçlar, ekran kartindan gelen bilgilerdir.
Ekran Kartinin Astigi Yollar
Ekran kartlari farkli çesitlerde ve kalitelerde üretildiklerinden, bunlarla ilgili standartlar gelistirilmistir. Baslangici itibariyle bu standartlar asagida anlatilmaktadir.
MDA (monochrome Display Adapter)
720*350 Piksel çözünürlükte çalisan tek renkli bu ekran kartlari grafik gösteremez. Kullanici ekranda sadece harfleri, sayilari, özel karakterleri ve ASCII karakter özel grafik simgelerini görebilir. Bilgisayarin ilk yillarinda kullanilan bu kartlarin çalisma frekansi 14.8Khz/50Hz yatay/düseydir. Bu tip kartlar artik kullanilmamaktadir.
CGA (Color Graphics Adapter)
IBM’in ilk renkli grafik kartidir.Bu kartlar çok düsük bir renk sayisi ve yok denecek kadar az renk derinligine sahip kartlardir. 16 renk gösterir ve yazi, grafik ve renk olmak üzere üç ayri modda çalisir. Bu kartlarin çalisma frekansi 15.7Khz/50Hz yatay/düseydir Su anda kullanilmamaktadir.
EGA (Enhanced Graphics Adapter)
CGA’nin gelistirilmis bir versiyonudur. 640x350 çözünürlük ve bellege sahiptir. 64 renk gösterir. Su anda kullanilmamaktadir.
Hercules mono Graphics
Tek renkli olmasina ragmen, renkleri grinin tonlariyla gösterebilir ve grafikleri de destekler 720x348 piksellik çözünürlügü ile CGA’dan daha iyi görüntü gösterir. Su anda kullanilmamaktadir.
VGA (Video Graphics Array)
Yukarida sayilan ekran kartlari artik kullanilmamaktadir. Günümüzün Grafik standardi VGA kartidir. VGA bütün görüntü modlariyla uyumludur. VGA kart teknolojisi sayisal sinyalleri analog sinyallere dönüstürme yoluyla yukaridaki sayilan ekran kartlarindan tamamen ayrilir. Ilk çikan VGA kartlar 256 renk gösterirken su anda 64 bit veri yolu üzerinde 8 byte ve daha üzeri VRAM kullanan çok yüksek hizli ekran kartlaridir. VGA ekran kartiyla birlikte renkli monitörler kullanilmaya baslandi.
VGA kartinin gelistirilmisidir. 800x600 çözünürlükte ve 256 renk gösterir. 4 Megabyte’a kadar video bellegi vardir.
SUPER VGA
Bu kartlarin önceleri ISA ve VESA veri yolu olanlari imal edilmekteydi. Simdi PCI ve AGP veri yolu kartlar üretilmektedir.
Ekran Kartlarinda Bulunan Üç Temel Özellik Nedir ?
Ekran kartlarin hepsinin farkli özellikleri olmasina karsin 3 temel özellige sahiptirler.
1.Video Chip’i
Video chip’i, ekranin yansitmasi gereken görüntüleri olusturacak olan sinyalleri üretir. Piyasada Voodoo, Permedia, Riva TNT, Intel 740 gibi birçok video chip’i markasi mevcuttur.
2. RAM
Hafiza, ekrana gönderilen görüntü bilgilerinin saklandigi bölümdür. Bu bölüme erisimin mümkün oldugunca hizli olmasi gerekir.
3. RAMDAC
Grafik islemcisinde islenen ve video bellegine aktarilan bilgiler bu sekilde monitöre gönderilemez çünkü bu sinyaller dijitaldir. Bu dijital görüntü sinyallerinin bir sekilde monitörlerin kabul edebilecegi analog RGB sinyallere dönüstürülmesi gereklidir. Bu görevi grafik kartindaki RAMDAC ünitesi üstlenir. RAMDAC, frame buffer’ dan aldigi bilgileri analog verilere dönüstürür ve klasik CRT (Cathode Ray Tube) monitörlerin anlayabilecegi hale getirir. DVI (Digital Visual Interface) destekli monitörler için bu dijital/analog çevrimine gerek yoktur. Çünkü bu cihazlar yapilari geregi zaten dijitaldirler. Bu yüzden çevrim sirasinda ortaya çikan bir miktar görüntü kalitesi kaybi bu monitörlerde görülmez. Aslinda bu cihazlara monitörden ziyade panel demek daha dogru olur. Çünkü LCD yapida olan bu görüntüleme birimleri, bildigimiz monitörlerden oldukça farklidir. RAMDAC hizi dijital/analog çevriminin hizini gösterir ve MHz ile ölçülür.
Ekran Kartinin Çalisma Prensipleri
Ekran kartlari bu üç bilesenin teknolojilerine göre performans gösterirler ve bilgisayarin islemcisine büyük oranda yardimci olurlar. Çünkü diger donanimlardan farkli olarak kendi üzerlerinde de islemler yapan islemciler vardir. Ancak yapilan islem yalnizca CPU’ dan gelen görüntünün ekrana gönderilmesini kapsar. Yani CPU’ nun yapmasi gereken isi üzerine alamaz ve bilgisayarin islemcisi sinyali görmedikçe ekran kartinin yapabilecegi çok fazla bir sey yoktur. Öyleyse sistem performansina ne gibi katkilari olabilir? Bunu anlamak için ekran kartlarinin gelisiminden bahsetmek gerekir.
Ilk VGA kartlar oldukça hantal bir teknolojiye sahiptirler. CPU’ dan aldiklari bilgileri dogrudan ekrana gönderirlerdi ve ek olarak herhangi bir görev üstlenmezlerdi. CPU ekrana gönderilecek olan resmin tüm hesaplamalarini yapmak zorundaydi.
Ekrana gönderilecek olan her imaj, büyük oranda bir veriydi ve CPU, RAM’ dan aldigi bu büyük veri yiginini ekran kartina gönderiyordu. Windows isletim sistemleri piyasaya çikinca grafik görüntüler daha da artti ve bu da CPU’ larin yetersiz kalmalarina neden oldu. Daha fazla grafiksel görüntü ekrana yansitiliyordu ve bu sebeple, CPU zamaninin büyük kismini ekrana gönderilecek bilgiyi olusturmak için harciyordu. 1024x768 piksel ebatlarinda ve 16 bit renk derinligindeki bir görüntü yaklasik olarak 1.5 MB yer tutuyor. Sürekli degisken bir ekranda aktarilan bilginin yogunlugu CPU’yu çok yoruyordu. Tabii bütün bu bilgiler ise çok yavas olan ISA veri yolundan gönderiliyordu. Bunun sonucu olarak hizlandirici kartlar gelistirilmeye baslandi.
Veri yolu olarak ise PCI kullanilir oldu. Hizlandiricili ekran kartlarinin çikmasi ile birlikte görüntü islemlerinde büyük degisiklikler oldu.Artik ekran kartlari çizgiler, pencereler ve daha degisik resimler çizebiliyorlardi. CPU ise tüm bitmap resmi ekran kartina göndermek zorunda kalmiyordu. Yalnizca bir önceki ekran ile bir sonraki ekran arasinda ne gibi degisiklikler oldugunu ekran kartina gönderiyordu. Ekran karti ise bu bilgilere dayanarak monitör üzerindeki görüntüyü degistiriyordu. Islemler bu sekilde yapilmaya baslaninca,CPU üzerindeki islemlerin miktari gittikçe hafifledi.
Günümüzde ekran kartlari PCI veya AGP veriyolunu kullaniyorlar ve CPU’ dan aldiklari bilgileri çok hizli bir sekilde ekrana yansitiyorlar. Bu da CPU’ nun rahatlamasina yol açiyor. Ancak burada artik tüm is ekran kartina kaliyor. Ekran kartinin gücü ve hafizasi ekrana yansitilan görüntünün hizini ve kalitesini belirliyor.Dolayisiyla daha önceden saydigimiz ekran kartinin 3 unsuru grafik kalitesinde büyük önem tasiyor.
Örnegin PCI veri yolundan gelen grafik bilgileri (piksek) ekran tazeleme (refresh) bellegine yazilir. Burada grafik ile text olusumu olarak ayrilirlar.
Textleri (yazilar) grafik kartindaki karakter jeneratörü isler. Grafik elemanlar ise grafik hizlandirici chip’e gönderilir. Grafik hizlandirici chip grafigi olusturan tüm veri noktalarini tek tek hesaplar ve ekran tazeleme bellegine yazdirir.
Bellekteki bilgilerin ekrana yazdirilmasindan RAMDAC (Random Access Memory Digital Analog Conventer) sorumludur.
Grafik karti CRT controller yardimiyla ekran tazeleme bellegini adresler ve her bilgiyi tk tek okur. Resmin okunacak nokta sayisi ekran kartinin o anki çözünürlügüne baglidir.
Örnegin 800*600 çözünürlük 480.000 noktadan olusur. Ekrandaki bu resmin saniyedeki tazeleme hizi ayni zamanda resmin video bellekten bir saniyedeki okuma adedidir.
Eger bu hiz 70 Hertzin altinda ise interlaced olarak adlandirilir.
u hiz ergonomik degildir ve uzun süre bilgisayar basinda çalisiyorsaniz yorucu bir etkisi olmaktadir. Ekran tazeleme hizi 70Hz’in ne kadar yukarisina çikarsa o kadar iyidir.
Ekran kartina ait bir pikselin renk derinligi 1-24 bit arasindaki bir renk bilgisiyle açiklanir. RAMDAC bu bilgiyi üzerinde tasidigi renk paletiyle birlestirerek rengi son haline getirir.
Örnegin 256 renk modunda bir piksel 8 bitlik bir veri içerir ve renk paleindeki toplam kayit (register) degeri 256’dir. Yani renk paleti aktif grafik moduna göre RAMDAC’a yüklenir ve aktif grafik modu depistignde uygun grafik modu tekrar yüklenir.
RAM: Ekran kartlari standart olarak 1, 2, 4 MB ve daha yüksek hafizalara sahiptirler. Size ne kadar gerekli? Bu sorunun cevabi aslinda sisteminizi hangi amaçla kullandiginiza bagli olarak degisiyor. Ekran kartinizda bulunan RAM miktari sayesinde video chip’i daha büyük bitmap dosyalarini hafizaya atabiliyor. Bu da daha yüksek çözünürlüklerde ve renk modunda çalisabilmenizi sagliyor.
RAM ve Çözünürlük
Çözünürlük
16 bit’te bitmap büyüklügü
Gerekli RAM Miktari
640x480
614,000 byte
1 MB
800x600
960,000 byte
1,5 MB
1024x768
1,572,864 byte
2 MB
1152x864
1,990,656 byte
2,5 MB
1280x1024
2,621,440 byte
3 MB
1600x1200
3,840,000 byte
4 MB
“RAM ve Çözünürlük” isimli yukaridaki tablo, 16 bit renk modunda çalisirken kaç MB hafizaya ihtiyaç duydugunuzu görebilirsiniz. 16 bit renk modu en popüler modlardan biridir. Eger kullandiginiz programlar özel olarak 24 veya 32 bit renk modunda çalistirmayi gerektirmiyorsa, mümkün oldugunca 16 bit’ te çalismaya özen göstermek gerekir.
Eger büyük bir monitöre sahipseniz muhtemelen yüksek çözünürlükte çalismaniz gerekecektir. Bunun için daha yüksek RAM’ e ihtiyaç duyacaksiniz. Ancak isin bir de ilginç bir püf noktasi var. RAM’ lerin hepsi bir hücreden olusur. Eger 1024x768 piksel çözünürlükte ve 16 bit renk derinliginde çalisacaksaniz, 2 MB ekran karti sizin için yeterli olacaktir. Ancak her görüntünün tazelenmesinde RAM bosaltilacak ve tekrar doldurulacaktir. Bunun yerine 4 MB’ lik bir ekran karti kullanacak olursaniz, ayni çözünürlükte ekranda bir görüntü varken halen 2 MB’ lik RAM bos olacaktir. Diger görüntü gönderilirken, bu bos olan 2 MB kullanilirken bir sonraki islem için diger 2 MB bosaltilacaktir. Bu grafik performansini artiracaktir. ,
Ekran Tazeleme Bellekleri
Ekran tazeleme bellekleri VRAM , DRAM, E-DRAM , WRAM gibi standartlarla adlandirilir.
DRAM
En eski ekran kartlarinda kullanilan RAM tipidir. Bu tip RAM’ lerin üretimi oldukça kolay oldugu için oldukça ucuzdular. En büyük problemleri ise çok yavas olmalariydi. Bu tip RAM’lere okuma yapilirken ayni anda yazma islemi yapilamiyordu. Dolayisiyla yeni bir bilgi RAM’ e kaydetmek için öncelikle var olan bilgilerin silinmesi gerekiyordu.
EDO RAM
EDO RAM ayni zamanda anakartta kullaniliyor. Ekran kartlarinda kullanildiklarinda ise DRAM’ den çok daha hizli olduklari muhakkak. Bu tür RAM’ lerde depolanmis olan bilgi ayri bir alana gönderiliyordu ve böylece yeni bir bilgiyi yazma imkani olusuyordu. Bu da ayni anda yazma ve okuma islemlerini mümkün hale getirdi. Ancak DRAM ile aralarinda çok fazla performans fark yok. Çünkü mimarileri hemen hemen ayni.
Video RAM(VRAM)
Bu tip RAM’ ler sikça kullanilir oldu. VRAM’ler her türlü donanimin kendilerine ayni anda erisebilmelerini mümkün kiliyor. Mesela video chip’i, ana islemci, RAMDAC gibi. EDO RAM’ den çok pahali ancak performans konusunda pek fazla degisiklik yok.
Windows RAM ( WRAM)
VRAM’ in yeni gelistirilmis olan bir üst modeli. Üretim açisindan ayni kolaylikta ve dolayisiyla çok pahali degil. Günümüzde VRAM yerine sikça kullanilir oldu.
MultiBank DRAM(MDRAM)
Ekran kartlarinda kullanilan en son teknoloji hafiza çesidi. Daha yüksek performans isteyen kullanicilara hitap ediyor. En önemli özelligi RAM miktari konusunda. Standart hafizalar 256 KB, 512 KB, 1 MB, 2 MB gibi katlar halinde video Synchronous Graphics RAM(SGRAM): Grafik kullanicilarinin ihtiyaçlarina cevap kartlarina uygulanabilirken, MDRAM sahip oldugu mimari sayesinde 32 KB’ in katlari seklinde yerlestirilebiliyor. MDRAM hem VRAM’ den, hem de WRAM’ den çok daha hizli.verebilecek kalitede bir RAM. 66 MHz hizinda çalisiyor ve 80 MHz’ e kadar çikabiliyor. Bu kadar hizli olmasina karsin PCI veriyolunun yeterince hizli olmamasi dolayisiyla gerçek performansinda çalisamiyor. Ancak AGP veriyolunda çok daha iyi performans gösterecektir.
Temel Kavramlar:
Renk Derinligi Nedir?
Renk derinligi ekran kartinin gösterebilecegi minimum ve maksimum renk miktaridir. Bu degerler günümüzde 16 renkten baslayip 32 bite(2’nin 32. kuvveti kadar renk) kadar desteklenmektedir. Renk derinligi ne kadar yüksek ayarlarsaniz görüntü o derece netlesir ve performans düser. Bu netlesme ve performans düsüsü 2D uygulamalardan ziyade 3D uygulamalar ve oyunlarda kendini belli eder
Çözünürlük Nedir?
Monitörümüzde bizim gözle göremedigimiz pixeller vardir. Bu pixeller birleserek görüntüyü meydana getirirler. Örnegin çözünürlügü 640x480’e getirdigimizde ise ekranda 3072000 pixel bulunur yani çözünürlük arttikça pixel sayisi ve görüntü netligi artar ayrica uygulama alani da bir o kadar genisler. Günümüz ekran kartlari normal windows ekraninda 640x480 ile 2048x1536 arasindaki bir çok çözünürlügü destekleyebilmektedir.
Vga Portu Nedir?
Monitör kablosunun ekran kartina takildigi yerdir. Her ekran kartinda bulunur.
TV-Out Nedir?
Monitörümüzde gördügümüz görüntüyü TV’ye aktarmaya yarayan çikistir. Genellikle ekran kartinin destekleyebildigi çözünürlükten daha düsük çözünürlükte aktarilirlar.
Frame Ratel (Çerçeve Orani) Nedir?
Bu özellik daha çok 3D için geçerli olan bir özellik. Insan gözü normal olarak saniyede 30 görüntü yani 30fps’yi algilar daha üstü görüntüyü fark edemez, ancak görüntü 30 fbs’nin altina düstügü anda takilmalar fark ederiz. Bir 3D uygulama sirsinda frame rate degeri sabit kalmaz devamli degisir.
AGP( Advanced Graphic Port ) Nedir?
PCI veri yolu halen pek çok donanim için yeterli veri yolu saglasa da, üç boyutlu grafiklerde gerçekligi yakalanamiyordu. Çünkü 132 Mbit/sn veri transferi yetersiz kaliyordu. Bu durum Intel’i yeni bir arayisa yöneltti ve 1998 yilinin ortasinda AGP veri yoluna sahip anakartlar ortaya çikti. AGP sadece ekran kartina ait bir veri yolu oldugundan grafik alt sistemi için daha etkin bir veri aktarimi sagliyor. Veri yolu frekansi 66MHz üzerinden AGP 1X 264 Mbit/sn veri aktarim hizi , AGP 2X çift veri orani sayesinde 528 Mbit/sn veri aktarim hizi , AGP 4X 1,06 Gbit/sn veri aktarim hizi ve yeni çikan AGP 8X düsük voltajiyla 2,1 veri aktarim hizi sayliyor.
3D Ekran Kartlari
Bilgisayar ekranlari iki boyutludur. Ekranimizdaki gördügümüz grafiklerin çoguda iki boyutludur. 2D (2 dimension : 2boyut) hesaplanmai ve olusturulamsi 3d görüntülerde göre çok daha kolaydir. Bu nedenle 3 boyutlu görüntülerin olusturulmasini ve hesaplanmalarini hizlandirmak amaciyla 3d chipli ekran kartlari kullanilmaktadir.
3D aslinda yüzey modellemeden ibarettir. 3D nesneleri olusturmak çin poligonlarindan olusan bir wire mesh (tel kafes) sistemi kullanilir. (tel kafes) kullanilan bu poligonlar dis yüzeyi temsil eder.
Cismin geometrisine göre kullanilan poligonlarin adedi ne kadar çok ise olusan görüntü o kadar gerçege yakin ve yumusak olur. Poligonlardan olusturulan bu modelin üzerine yapilan isin amacina uygun bir yüzey kaplanir. Bu kaplama islemine render denir.
Tüm bu islemler ve hesaplamalar bilgisayarin CPU’su tarafindan yapilmaya kalkisilirsa uzun bir zaman alacaktir. Örnegim bilgisayarinizda oynadiginiz 3D oyunlardan yada cad / cam ortaminda yaptiginiz 3D modelleri render edilmesi saatlerle ölçülebilir.
Bu nedenle yeni 3D grafik chipleri CPU üzerindeki bu yükü kaldirir ve 3d islemlerini normal islemlerin hizina getirir. 3D grafik kartlarinin bu islemleri yapmasinda kartin 3D yapisi ve kullandigi RAM tipinin özelliklerinin yani sira her 3D karti için özel hazirlanmis sürücülerinin kalitesi ve verimliligi de çok büyük önem tasir. Bu nedenle bir ekran karti alinirken sürücülerini de beraberinde istemeyi unutmamak gerekir.
Hizlandirici Ekran Kartlari
Özel amaçta video hizlandiricilari bulunan kartlardir. Windows hizlandiricili kartlar bu tip kartlara örnek gösterilebilirler. Hizlandirici kartlarin kendi islemcileri vardir bu sayede pek çok agir grafik islemlerini CPU yardimi olmaksizin yapabilirler.
Böylece piksel grafik islemleri pencerelerini tasinmasi açilip kapanmasi ve hareketli görüntüler gibi pek çok yorucu islem hizli yapilabilir. Aslinda bunlar su çikarimida yapabiliriz bilgisayarimizda kullandigimiz CPU ve RAM’in yani sira ekran kartlarida sistem performansini etkileyen önemeli faktörlerinden biridir.
Future Connector
Video capture kartlari, tv kartlari ve mpeg kartlari gibi multimedia katlarini kullandigi soketlerdir. Future connectorleri görevi bu kartlarin CPU kullanmadan ekran kartlarina erisimi saglamaktir.
Future connector saysinde CPU yükü azalir ve bant genisligi sorunlari ortadan kalkar. Bu nedenle alacaginiz ekran kartinda Future connector bulunup bulunmadigina dikkat etmeniz gerekir. Yeni teknoloji kartlarin çogu bu özelligi tasimaktadir.
Baslat **** çalistir sekmesine dxdiag yazarsaniz eger detaylarina kadar görebilirsiniz
Bilgisayarda ekranlarinin (monitör) çalismasi için, makinenin içinde bir ekran karti olmalidir. Ekran kartlari, diger bir adiyla grafik kartlari, bilgisayar monitöründeki her türlü yazi, grafik, resim, film gibi sekillerin olusturulmasinda islemci ile monitör arasinda görev yapan adaptörlerdir. Yani ekran kartlari bir bilgisayarin CPU’ sunda islenen verileri monitöre anlasilir bir sekilde iletme amaciyla kullanilir. Bilgisayarin yaptigi islerin sonucu, ekranimizda görüntülenir. Bilgisayar tanitilirken, elde edilen islemlerin sonuçlarinin alindigi ortam veya cihazlara çikis ünitesi denilir. Bu itibarla, monitörlerde, yani çikis araçlarinda görülen sonuçlar, ekran kartindan gelen bilgilerdir.
Ekran Kartinin Astigi Yollar
Ekran kartlari farkli çesitlerde ve kalitelerde üretildiklerinden, bunlarla ilgili standartlar gelistirilmistir. Baslangici itibariyle bu standartlar asagida anlatilmaktadir.
MDA (monochrome Display Adapter)
720*350 Piksel çözünürlükte çalisan tek renkli bu ekran kartlari grafik gösteremez. Kullanici ekranda sadece harfleri, sayilari, özel karakterleri ve ASCII karakter özel grafik simgelerini görebilir. Bilgisayarin ilk yillarinda kullanilan bu kartlarin çalisma frekansi 14.8Khz/50Hz yatay/düseydir. Bu tip kartlar artik kullanilmamaktadir.
CGA (Color Graphics Adapter)
IBM’in ilk renkli grafik kartidir.Bu kartlar çok düsük bir renk sayisi ve yok denecek kadar az renk derinligine sahip kartlardir. 16 renk gösterir ve yazi, grafik ve renk olmak üzere üç ayri modda çalisir. Bu kartlarin çalisma frekansi 15.7Khz/50Hz yatay/düseydir Su anda kullanilmamaktadir.
EGA (Enhanced Graphics Adapter)
CGA’nin gelistirilmis bir versiyonudur. 640x350 çözünürlük ve bellege sahiptir. 64 renk gösterir. Su anda kullanilmamaktadir.
Hercules mono Graphics
Tek renkli olmasina ragmen, renkleri grinin tonlariyla gösterebilir ve grafikleri de destekler 720x348 piksellik çözünürlügü ile CGA’dan daha iyi görüntü gösterir. Su anda kullanilmamaktadir.
VGA (Video Graphics Array)
Yukarida sayilan ekran kartlari artik kullanilmamaktadir. Günümüzün Grafik standardi VGA kartidir. VGA bütün görüntü modlariyla uyumludur. VGA kart teknolojisi sayisal sinyalleri analog sinyallere dönüstürme yoluyla yukaridaki sayilan ekran kartlarindan tamamen ayrilir. Ilk çikan VGA kartlar 256 renk gösterirken su anda 64 bit veri yolu üzerinde 8 byte ve daha üzeri VRAM kullanan çok yüksek hizli ekran kartlaridir. VGA ekran kartiyla birlikte renkli monitörler kullanilmaya baslandi.
VGA kartinin gelistirilmisidir. 800x600 çözünürlükte ve 256 renk gösterir. 4 Megabyte’a kadar video bellegi vardir.
SUPER VGA
Bu kartlarin önceleri ISA ve VESA veri yolu olanlari imal edilmekteydi. Simdi PCI ve AGP veri yolu kartlar üretilmektedir.
Ekran Kartlarinda Bulunan Üç Temel Özellik Nedir ?
Ekran kartlarin hepsinin farkli özellikleri olmasina karsin 3 temel özellige sahiptirler.
1.Video Chip’i
Video chip’i, ekranin yansitmasi gereken görüntüleri olusturacak olan sinyalleri üretir. Piyasada Voodoo, Permedia, Riva TNT, Intel 740 gibi birçok video chip’i markasi mevcuttur.
2. RAM
Hafiza, ekrana gönderilen görüntü bilgilerinin saklandigi bölümdür. Bu bölüme erisimin mümkün oldugunca hizli olmasi gerekir.
3. RAMDAC
Grafik islemcisinde islenen ve video bellegine aktarilan bilgiler bu sekilde monitöre gönderilemez çünkü bu sinyaller dijitaldir. Bu dijital görüntü sinyallerinin bir sekilde monitörlerin kabul edebilecegi analog RGB sinyallere dönüstürülmesi gereklidir. Bu görevi grafik kartindaki RAMDAC ünitesi üstlenir. RAMDAC, frame buffer’ dan aldigi bilgileri analog verilere dönüstürür ve klasik CRT (Cathode Ray Tube) monitörlerin anlayabilecegi hale getirir. DVI (Digital Visual Interface) destekli monitörler için bu dijital/analog çevrimine gerek yoktur. Çünkü bu cihazlar yapilari geregi zaten dijitaldirler. Bu yüzden çevrim sirasinda ortaya çikan bir miktar görüntü kalitesi kaybi bu monitörlerde görülmez. Aslinda bu cihazlara monitörden ziyade panel demek daha dogru olur. Çünkü LCD yapida olan bu görüntüleme birimleri, bildigimiz monitörlerden oldukça farklidir. RAMDAC hizi dijital/analog çevriminin hizini gösterir ve MHz ile ölçülür.
Ekran Kartinin Çalisma Prensipleri
Ekran kartlari bu üç bilesenin teknolojilerine göre performans gösterirler ve bilgisayarin islemcisine büyük oranda yardimci olurlar. Çünkü diger donanimlardan farkli olarak kendi üzerlerinde de islemler yapan islemciler vardir. Ancak yapilan islem yalnizca CPU’ dan gelen görüntünün ekrana gönderilmesini kapsar. Yani CPU’ nun yapmasi gereken isi üzerine alamaz ve bilgisayarin islemcisi sinyali görmedikçe ekran kartinin yapabilecegi çok fazla bir sey yoktur. Öyleyse sistem performansina ne gibi katkilari olabilir? Bunu anlamak için ekran kartlarinin gelisiminden bahsetmek gerekir.
Ilk VGA kartlar oldukça hantal bir teknolojiye sahiptirler. CPU’ dan aldiklari bilgileri dogrudan ekrana gönderirlerdi ve ek olarak herhangi bir görev üstlenmezlerdi. CPU ekrana gönderilecek olan resmin tüm hesaplamalarini yapmak zorundaydi.
Ekrana gönderilecek olan her imaj, büyük oranda bir veriydi ve CPU, RAM’ dan aldigi bu büyük veri yiginini ekran kartina gönderiyordu. Windows isletim sistemleri piyasaya çikinca grafik görüntüler daha da artti ve bu da CPU’ larin yetersiz kalmalarina neden oldu. Daha fazla grafiksel görüntü ekrana yansitiliyordu ve bu sebeple, CPU zamaninin büyük kismini ekrana gönderilecek bilgiyi olusturmak için harciyordu. 1024x768 piksel ebatlarinda ve 16 bit renk derinligindeki bir görüntü yaklasik olarak 1.5 MB yer tutuyor. Sürekli degisken bir ekranda aktarilan bilginin yogunlugu CPU’yu çok yoruyordu. Tabii bütün bu bilgiler ise çok yavas olan ISA veri yolundan gönderiliyordu. Bunun sonucu olarak hizlandirici kartlar gelistirilmeye baslandi.
Veri yolu olarak ise PCI kullanilir oldu. Hizlandiricili ekran kartlarinin çikmasi ile birlikte görüntü islemlerinde büyük degisiklikler oldu.Artik ekran kartlari çizgiler, pencereler ve daha degisik resimler çizebiliyorlardi. CPU ise tüm bitmap resmi ekran kartina göndermek zorunda kalmiyordu. Yalnizca bir önceki ekran ile bir sonraki ekran arasinda ne gibi degisiklikler oldugunu ekran kartina gönderiyordu. Ekran karti ise bu bilgilere dayanarak monitör üzerindeki görüntüyü degistiriyordu. Islemler bu sekilde yapilmaya baslaninca,CPU üzerindeki islemlerin miktari gittikçe hafifledi.
Günümüzde ekran kartlari PCI veya AGP veriyolunu kullaniyorlar ve CPU’ dan aldiklari bilgileri çok hizli bir sekilde ekrana yansitiyorlar. Bu da CPU’ nun rahatlamasina yol açiyor. Ancak burada artik tüm is ekran kartina kaliyor. Ekran kartinin gücü ve hafizasi ekrana yansitilan görüntünün hizini ve kalitesini belirliyor.Dolayisiyla daha önceden saydigimiz ekran kartinin 3 unsuru grafik kalitesinde büyük önem tasiyor.
Örnegin PCI veri yolundan gelen grafik bilgileri (piksek) ekran tazeleme (refresh) bellegine yazilir. Burada grafik ile text olusumu olarak ayrilirlar.
Textleri (yazilar) grafik kartindaki karakter jeneratörü isler. Grafik elemanlar ise grafik hizlandirici chip’e gönderilir. Grafik hizlandirici chip grafigi olusturan tüm veri noktalarini tek tek hesaplar ve ekran tazeleme bellegine yazdirir.
Bellekteki bilgilerin ekrana yazdirilmasindan RAMDAC (Random Access Memory Digital Analog Conventer) sorumludur.
Grafik karti CRT controller yardimiyla ekran tazeleme bellegini adresler ve her bilgiyi tk tek okur. Resmin okunacak nokta sayisi ekran kartinin o anki çözünürlügüne baglidir.
Örnegin 800*600 çözünürlük 480.000 noktadan olusur. Ekrandaki bu resmin saniyedeki tazeleme hizi ayni zamanda resmin video bellekten bir saniyedeki okuma adedidir.
Eger bu hiz 70 Hertzin altinda ise interlaced olarak adlandirilir.
Ekran kartina ait bir pikselin renk derinligi 1-24 bit arasindaki bir renk bilgisiyle açiklanir. RAMDAC bu bilgiyi üzerinde tasidigi renk paletiyle birlestirerek rengi son haline getirir.
Örnegin 256 renk modunda bir piksel 8 bitlik bir veri içerir ve renk paleindeki toplam kayit (register) degeri 256’dir. Yani renk paleti aktif grafik moduna göre RAMDAC’a yüklenir ve aktif grafik modu depistignde uygun grafik modu tekrar yüklenir.
RAM: Ekran kartlari standart olarak 1, 2, 4 MB ve daha yüksek hafizalara sahiptirler. Size ne kadar gerekli? Bu sorunun cevabi aslinda sisteminizi hangi amaçla kullandiginiza bagli olarak degisiyor. Ekran kartinizda bulunan RAM miktari sayesinde video chip’i daha büyük bitmap dosyalarini hafizaya atabiliyor. Bu da daha yüksek çözünürlüklerde ve renk modunda çalisabilmenizi sagliyor.
RAM ve Çözünürlük
Çözünürlük
16 bit’te bitmap büyüklügü
Gerekli RAM Miktari
640x480
614,000 byte
1 MB
800x600
960,000 byte
1,5 MB
1024x768
1,572,864 byte
2 MB
1152x864
1,990,656 byte
2,5 MB
1280x1024
2,621,440 byte
3 MB
1600x1200
3,840,000 byte
4 MB
“RAM ve Çözünürlük” isimli yukaridaki tablo, 16 bit renk modunda çalisirken kaç MB hafizaya ihtiyaç duydugunuzu görebilirsiniz. 16 bit renk modu en popüler modlardan biridir. Eger kullandiginiz programlar özel olarak 24 veya 32 bit renk modunda çalistirmayi gerektirmiyorsa, mümkün oldugunca 16 bit’ te çalismaya özen göstermek gerekir.
Eger büyük bir monitöre sahipseniz muhtemelen yüksek çözünürlükte çalismaniz gerekecektir. Bunun için daha yüksek RAM’ e ihtiyaç duyacaksiniz. Ancak isin bir de ilginç bir püf noktasi var. RAM’ lerin hepsi bir hücreden olusur. Eger 1024x768 piksel çözünürlükte ve 16 bit renk derinliginde çalisacaksaniz, 2 MB ekran karti sizin için yeterli olacaktir. Ancak her görüntünün tazelenmesinde RAM bosaltilacak ve tekrar doldurulacaktir. Bunun yerine 4 MB’ lik bir ekran karti kullanacak olursaniz, ayni çözünürlükte ekranda bir görüntü varken halen 2 MB’ lik RAM bos olacaktir. Diger görüntü gönderilirken, bu bos olan 2 MB kullanilirken bir sonraki islem için diger 2 MB bosaltilacaktir. Bu grafik performansini artiracaktir. ,
Ekran Tazeleme Bellekleri
Ekran tazeleme bellekleri VRAM , DRAM, E-DRAM , WRAM gibi standartlarla adlandirilir.
DRAM
En eski ekran kartlarinda kullanilan RAM tipidir. Bu tip RAM’ lerin üretimi oldukça kolay oldugu için oldukça ucuzdular. En büyük problemleri ise çok yavas olmalariydi. Bu tip RAM’lere okuma yapilirken ayni anda yazma islemi yapilamiyordu. Dolayisiyla yeni bir bilgi RAM’ e kaydetmek için öncelikle var olan bilgilerin silinmesi gerekiyordu.
EDO RAM
EDO RAM ayni zamanda anakartta kullaniliyor. Ekran kartlarinda kullanildiklarinda ise DRAM’ den çok daha hizli olduklari muhakkak. Bu tür RAM’ lerde depolanmis olan bilgi ayri bir alana gönderiliyordu ve böylece yeni bir bilgiyi yazma imkani olusuyordu. Bu da ayni anda yazma ve okuma islemlerini mümkün hale getirdi. Ancak DRAM ile aralarinda çok fazla performans fark yok. Çünkü mimarileri hemen hemen ayni.
Video RAM(VRAM)
Bu tip RAM’ ler sikça kullanilir oldu. VRAM’ler her türlü donanimin kendilerine ayni anda erisebilmelerini mümkün kiliyor. Mesela video chip’i, ana islemci, RAMDAC gibi. EDO RAM’ den çok pahali ancak performans konusunda pek fazla degisiklik yok.
Windows RAM ( WRAM)
VRAM’ in yeni gelistirilmis olan bir üst modeli. Üretim açisindan ayni kolaylikta ve dolayisiyla çok pahali degil. Günümüzde VRAM yerine sikça kullanilir oldu.
MultiBank DRAM(MDRAM)
Ekran kartlarinda kullanilan en son teknoloji hafiza çesidi. Daha yüksek performans isteyen kullanicilara hitap ediyor. En önemli özelligi RAM miktari konusunda. Standart hafizalar 256 KB, 512 KB, 1 MB, 2 MB gibi katlar halinde video Synchronous Graphics RAM(SGRAM): Grafik kullanicilarinin ihtiyaçlarina cevap kartlarina uygulanabilirken, MDRAM sahip oldugu mimari sayesinde 32 KB’ in katlari seklinde yerlestirilebiliyor. MDRAM hem VRAM’ den, hem de WRAM’ den çok daha hizli.verebilecek kalitede bir RAM. 66 MHz hizinda çalisiyor ve 80 MHz’ e kadar çikabiliyor. Bu kadar hizli olmasina karsin PCI veriyolunun yeterince hizli olmamasi dolayisiyla gerçek performansinda çalisamiyor. Ancak AGP veriyolunda çok daha iyi performans gösterecektir.
Temel Kavramlar:
Renk Derinligi Nedir?
Renk derinligi ekran kartinin gösterebilecegi minimum ve maksimum renk miktaridir. Bu degerler günümüzde 16 renkten baslayip 32 bite(2’nin 32. kuvveti kadar renk) kadar desteklenmektedir. Renk derinligi ne kadar yüksek ayarlarsaniz görüntü o derece netlesir ve performans düser. Bu netlesme ve performans düsüsü 2D uygulamalardan ziyade 3D uygulamalar ve oyunlarda kendini belli eder
Çözünürlük Nedir?
Monitörümüzde bizim gözle göremedigimiz pixeller vardir. Bu pixeller birleserek görüntüyü meydana getirirler. Örnegin çözünürlügü 640x480’e getirdigimizde ise ekranda 3072000 pixel bulunur yani çözünürlük arttikça pixel sayisi ve görüntü netligi artar ayrica uygulama alani da bir o kadar genisler. Günümüz ekran kartlari normal windows ekraninda 640x480 ile 2048x1536 arasindaki bir çok çözünürlügü destekleyebilmektedir.
Vga Portu Nedir?
Monitör kablosunun ekran kartina takildigi yerdir. Her ekran kartinda bulunur.
TV-Out Nedir?
Monitörümüzde gördügümüz görüntüyü TV’ye aktarmaya yarayan çikistir. Genellikle ekran kartinin destekleyebildigi çözünürlükten daha düsük çözünürlükte aktarilirlar.
Frame Ratel (Çerçeve Orani) Nedir?
Bu özellik daha çok 3D için geçerli olan bir özellik. Insan gözü normal olarak saniyede 30 görüntü yani 30fps’yi algilar daha üstü görüntüyü fark edemez, ancak görüntü 30 fbs’nin altina düstügü anda takilmalar fark ederiz. Bir 3D uygulama sirsinda frame rate degeri sabit kalmaz devamli degisir.
AGP( Advanced Graphic Port ) Nedir?
PCI veri yolu halen pek çok donanim için yeterli veri yolu saglasa da, üç boyutlu grafiklerde gerçekligi yakalanamiyordu. Çünkü 132 Mbit/sn veri transferi yetersiz kaliyordu. Bu durum Intel’i yeni bir arayisa yöneltti ve 1998 yilinin ortasinda AGP veri yoluna sahip anakartlar ortaya çikti. AGP sadece ekran kartina ait bir veri yolu oldugundan grafik alt sistemi için daha etkin bir veri aktarimi sagliyor. Veri yolu frekansi 66MHz üzerinden AGP 1X 264 Mbit/sn veri aktarim hizi , AGP 2X çift veri orani sayesinde 528 Mbit/sn veri aktarim hizi , AGP 4X 1,06 Gbit/sn veri aktarim hizi ve yeni çikan AGP 8X düsük voltajiyla 2,1 veri aktarim hizi sayliyor.
3D Ekran Kartlari
Bilgisayar ekranlari iki boyutludur. Ekranimizdaki gördügümüz grafiklerin çoguda iki boyutludur. 2D (2 dimension : 2boyut) hesaplanmai ve olusturulamsi 3d görüntülerde göre çok daha kolaydir. Bu nedenle 3 boyutlu görüntülerin olusturulmasini ve hesaplanmalarini hizlandirmak amaciyla 3d chipli ekran kartlari kullanilmaktadir.
3D aslinda yüzey modellemeden ibarettir. 3D nesneleri olusturmak çin poligonlarindan olusan bir wire mesh (tel kafes) sistemi kullanilir. (tel kafes) kullanilan bu poligonlar dis yüzeyi temsil eder.
Cismin geometrisine göre kullanilan poligonlarin adedi ne kadar çok ise olusan görüntü o kadar gerçege yakin ve yumusak olur. Poligonlardan olusturulan bu modelin üzerine yapilan isin amacina uygun bir yüzey kaplanir. Bu kaplama islemine render denir.
Tüm bu islemler ve hesaplamalar bilgisayarin CPU’su tarafindan yapilmaya kalkisilirsa uzun bir zaman alacaktir. Örnegim bilgisayarinizda oynadiginiz 3D oyunlardan yada cad / cam ortaminda yaptiginiz 3D modelleri render edilmesi saatlerle ölçülebilir.
Bu nedenle yeni 3D grafik chipleri CPU üzerindeki bu yükü kaldirir ve 3d islemlerini normal islemlerin hizina getirir. 3D grafik kartlarinin bu islemleri yapmasinda kartin 3D yapisi ve kullandigi RAM tipinin özelliklerinin yani sira her 3D karti için özel hazirlanmis sürücülerinin kalitesi ve verimliligi de çok büyük önem tasir. Bu nedenle bir ekran karti alinirken sürücülerini de beraberinde istemeyi unutmamak gerekir.
Hizlandirici Ekran Kartlari
Özel amaçta video hizlandiricilari bulunan kartlardir. Windows hizlandiricili kartlar bu tip kartlara örnek gösterilebilirler. Hizlandirici kartlarin kendi islemcileri vardir bu sayede pek çok agir grafik islemlerini CPU yardimi olmaksizin yapabilirler.
Böylece piksel grafik islemleri pencerelerini tasinmasi açilip kapanmasi ve hareketli görüntüler gibi pek çok yorucu islem hizli yapilabilir. Aslinda bunlar su çikarimida yapabiliriz bilgisayarimizda kullandigimiz CPU ve RAM’in yani sira ekran kartlarida sistem performansini etkileyen önemeli faktörlerinden biridir.
Future Connector
Video capture kartlari, tv kartlari ve mpeg kartlari gibi multimedia katlarini kullandigi soketlerdir. Future connectorleri görevi bu kartlarin CPU kullanmadan ekran kartlarina erisimi saglamaktir.
Future connector saysinde CPU yükü azalir ve bant genisligi sorunlari ortadan kalkar. Bu nedenle alacaginiz ekran kartinda Future connector bulunup bulunmadigina dikkat etmeniz gerekir. Yeni teknoloji kartlarin çogu bu özelligi tasimaktadir.
Baslat **** çalistir sekmesine dxdiag yazarsaniz eger detaylarina kadar görebilirsiniz