Salvo
Kayıtlı Üye
İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
1. EURO ALANI PERAKENDE BANKACILIK SEKTÖRÜNDE
NAKİT EUROYA DÖNÜŞÜM HAZIRLIKLARI
1.1. Nihai Dönüşüme Ulusal yaklaşımlar
1.2. Bireysel Bankalar Arasındaki Farklılıklar
1.3. Banka Hesaplarının Dönüşümü İle ilgili Genel Sorunlar
1.4. Perakende Ödeme Altyapısının Değiştirilmesi
2. EURO BANKNOT VE MADENİ PARALARIN
TEDAVÜLE GİRMESİ
2.1. Dönüşüm Hakkında ECOFIN Konseyi ve Avrupa Merkez Bankası
Tarafından Belirlenen Genel Prensipler
2.2. Çift Dolaşım Dönemi (Dual Currency Period)
2.3. Çift Dolaşım Dönemi Sonrası
2.3. Dönüşümle İlgili Riskler
3. EUROYA DÖNÜŞÜMÜN EURO ALANI DIŞINDA KALAN
PERAKENDE BANKACILIK SEKTÖRÜNE ETKİLERİ
3.1. İngiltere
3.2. Polonya
EK:1 EUROYA DÖNÜŞÜM ŞEMASI
EK:2 TABLOLAR
EK.3 İngiliz Bankalar Birliği Tarafından Hazırlanan Broşür
“You And The Euro- Notes and Coins”
GİRİŞ
Ekonomik ve Parasal Birliğin (EPB) üçüncü aşaması olan ve Euroya geçiş için öngörülen üç yıllık geçiş döneminin (1 Ocak 1999-1 Ocak 2002) sonuna yaklaşılmaktadır. 2002 yılı başından itibaren EPB’ye üye 12 ülkenin1 ulusal para birimleri nakit olmayan ödemelerde kullanılmayacak ve Euro banknot ve madeni paraların 1 Ocak 2002’de tedavüle girmesini takiben, eski ulusal banknot ve madeni paralar, en geç Şubat 2002’nin sonuna kadar (bazı EPB ülkelerinde daha erken) tedavülden kaldırılacaktır. 1 Mart 2002 tarihinden itibaren Euro banknotlar ve madeni paralar, Euro alanında hukuki geçerliliği olan tek para olacaktır.
EPB ülkeleri arasında ortak bir anlaşma ile özellikle bankacılık ve perakende sektörünün dönüşüm masraflarını azaltmak amacıyla dönüşüm kısa bir süreye, 2002 yılının ilk iki ayına yoğunlaştırılmıştır. Bu çerçevede, Ocak ayının ilk iki haftasının sonuna kadar, nakit işlemlerin önemli bir kısmının Euro cinsinden ödenmesi amaçlanmaktadır.
Toptancı mali piyasalar 1999 yılının başında Euroya geçmekle birlikte, perakende mali hizmetlerde euroya nihai dönüşümün önemli bir kısmı henüz gerçekleşmemiştir. Başlangıçta, üç yıllık geçiş dönemi süresince perakende işlemlerde ve ödemelerde şirketlerin ve kişilerin Euro kullanımında giderek artan bir eğilim beklenmekteydi. Ancak bu beklenti pratikte özellikle bireyler açısından gerçekleşmemiştir. Euro alanı ülkelerinde şimdiye kadar Euroya dönüştürülen ve Euro üzerinden açılan hesap sayısının oldukça az olduğu gözlenmektedir. Avrupa Komisyonu’nun en son Mayıs ayında yayımlanan üç aylık araştırma sonuçları da Euro’nun halen banka müşterileri tarafından çok düşük seviyede kullanımını onaylamaktadır. Araştırmaya göre, Euro alanında bireysel hesapların yaklaşık yüzde 2.1’i Euro üzerindendir.
Euronun perakende kullanımının son derece az olması şaşırtıcı değildir. Tüm Euro alanı ülkelerinde perakende ödemelerin altyapısı, hesabın cinsine bakılmaksızın ödemelerin ya ulusal para birimi cinsinden ya da euro cinsinden yapılmasına ve alınmasına müsaade etmektedir. Diğer taraftan, Euro banknot ve madeni paraların 1 Ocak 2002’de tedavüle girecek olması nedeniyle, küçük şirketler ve özel müşteriler henüz işlemlerini euro üzerinden yapmamaktadırlar.
Bu kapsamda, nihai dönüşüme hazırlık ve dönüşüm uygulamaları ile ilgili başlıca alanlar
Bankaların iç sistemlerinin Euroya dönüşümü (muhasebe ve ilgili sistemler),
Bankaların dış hesaplarının Euro cinsinden gösterimi,
Müşterilerin banka hesaplarının (mevduat ve krediler) Euroya dönüşümü,
POS (point of sale) terminallerinin ve ATM’lerin Euroya dönüşümü,
Ulusal para cinsinden fiziksel ödeme ürünlerinin (çek defterleri gibi) euro cinsinden ödeme ürünleri ile değişimi,
Banka personelinin dönüşüm konusunda eğitilmesi,
Banka müşterileri ve bireylerin nihai dönüşüm konusunda bilgilendirilmesi,
olarak gösterilmektedir.
Bu çalışmanın ilk iki bölümünde, Euro alanında perakende bankacılık sektöründe Euroya nihai dönüşüm hazırlıkları ve Euro banknot ve madeni paraların tedavüle girmesi ve çift dolaşım dönemi (dual currency period) ve sonrası uygulamaları ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde ise, dönüşümün Euro alanı dışındaki perakende bankacılık sektörüne etkileri başlığı altında, İngiltere ve Polonya’da bankacılık sektörünün hazırlıkları incelenmektedir.
EURO ALANI PERAKENDE BANKACILIK SEKTÖRÜNDE
NAKİT EUROYA DÖNÜŞÜM HAZIRLIKLARI
Euro Alanı ülkelerindeki mali otoritelerin önemli bir kısmı, başta Fransa ve Belçika olmak üzere perakende bankacılık alanında dönüşüm çalışmalarının 2001 yılının sonuna kadar bekleyemeyeceğini düşünmektedirler. Bankaların iç sistemlerini ve müşteri hesaplarını 2001 Aralık ayının son günlerinde Euroya dönüştürmeleri konusunda serbest bırakılması, Euro banknot ve madeni paraların tedavül hazırlıkları da gözönüne alındığında büyük bir risk oluşturmaktadır. Bu nedenle, bankaların önemli bir kısmı ve özellikle büyük bankalar, 2001 yaz sonu veya sonbaharında erken dönüşüm çalışmalarını başlatacaklardır.
Euro alanında perakende bankacılık sektörünün nihai dönüşümüne ilişkin organizasyon ve uygulama çalışmaları ulusal düzeyde yürütülmektedir ve ülkeler arasında nihai dönüşüm sorununa yaklaşımda farklılıklar gözlenmekle birlikte tüm yaklaşımlar “zorunluluk yok, yasaklama yok” (no compulsion, no prohibition) prensibine uygun olarak hazırlanmıştır.
1.1 . Nihai Dönüşüme Ulusal Yaklaşımlar
Euro alanında ilgili otoritelerin ve bankalar birliklerinin Euroya nihai dönüşüme yaklaşım metotları aşağıda yeralmaktadır;
İspanya’da Ekonomi Bakanlığı, İspanya Merkez Bankası (Banco de Espana) ve İspanya Bankalar Birliği (Spanish Banking Association) arasında Ocak 2001 tarihinde imzalanan mutabakat zaptı çerçevesinde; bankalar Eylül 2001 ortasından itibaren müşterilerinin tüm banka hesaplarını müşteriler özel olarak başka bir talepte bulunmadıkça otomatik olarak euroya dönüştüreceklerdir. Eylül 2001’in son iki haftasında ise ipotek kredileri ve diğer krediler başta olmak üzere tüm müşteri sözleşmeleri Euroya dönüştürülecektir.
Bu şekildeki yoğun dönüşüm yaklaşımının İspanyol halkının Euroyu daha iyi tanımalarına yardımcı olması beklenmektedir. Ancak mutabakat zaptı, bankaları tüm hesaplarını Eylül sonuna kadar Euroya dönüştürmeye zorlamadığı gibi, özel bir yöntem de önermemektedir. Bankalar bazı müşterilerinin hesaplarını 2001 yılının sonuna kadar euroya dönüştürmek zorunda kalabilirler. İspanyol Hükümeti başta kamu hizmet kurumları ve ticari organizasyonlar olmak üzere diğer sektörlerle de benzer şekilde mutabakat zaptı imzalamayı düşünmektedir. Bu kapsamda kamu hizmetlerine ilişkin faturaların 15 Eylül’den itibaren, büyük şirketler ve kamu sektörü maaşlarının ise Eylül ayından itibaren Euro üzerinden ödenmesi düşünülmektedir.
Portekiz’de Nisan 2001’de yürürlüğe giren kanun çerçevesinde, bankalar kendi inisiyatiflerinde Ekim 2001 tarihinden itibaren tüm banka hesaplarını, bir ay önceden tüm müşterilerine bildirimde bulunarak, Euroya dönüştüreceklerdir. Müşterilerin açık onayı gerekli değildir. Portekiz Merkez Bankası (Banco de Portugal) halen bankalarla düzenli olarak ikili görüşmeleri sürdürmekte olup, bankaların büyük bir kısmının 2001 yılından önce hesaplarını dönüştürmesi beklenmektedir.
İtalya’da bankalar, 2001 yılında ödemelerde Euro kullanımının giderek artması ve banka hesaplarının erken euroya dönüştürülmesi yönünde görüş bildirmektedir ve bu yaklaşım ulusal otoriteler tarafından da desteklenmektedir. Ancak, 2001 yılı başında Euro Komitesi (Euro Committee) tarafından yayımlanan “Ulusal Dönüşüm Planı“ banka hesapları konusunda Fransa ve Belçika’nın yaklaşımları kadar ileri gitmemektedir. Ulusal Dönüşüm Planında 2001 yılının ortasından itibaren Euro kullanımı teşvik edilmekte beraber (Euro çek kullanımı, fiyatların çift gösterimi, gümrüklerde Euro kullanımı, kamu hizmetlerinde faturaların Euro cinsinden düzenlenmesi gibi), Plan, banka hesaplarının dönüşümü konusunda sıkı kurallar içermemektedir. Ulusal Planda, 2001 yılının ikinci yarısında, banka hesapları ve diğer nakdi olmayan ödeme araçlarının (çekler, ödeme emirleri ve manyetik kartlar) müşterilerin onayı ile Euroya dönüştürülebileceği yeralmaktadır. Bu nedenle, bankalar şirket ve bireysel müşterilerini, hesaplarını Euroya erken dönüştürme konusunda ikna etmeye çalışmalarına rağmen, pratikte müşterilerinin önceden onayını almadan değişimi yapamayacaklardır. İtalya’da yetkililer (İtalyan hükümeti ve İtalya Merkez Bankası - Banca d’Italia) ve İtalya Bankalar Birliği, bankalar, şirketler veya kamu üzerinde erken dönüşüm için daha fazla baskı yapmayı düşünmemekte, hesapların dönüşüm planları konusundaki kararı bireysel olarak bankalara bırakmaktadırlar.
Fransa ve Belçika’da finansal otoriteler, dönüşüm çalışmalarını daha önceki dönemlere yaymışlardır. Bankaların müşteri hesaplarını toptan Euroya dönüştürmeleri Temmuz 2001’de2 başlatılacak olup, Fransa’da en geç 2001 yılının üçüncü çeyreğinin sonunda bitirilmesi planlanmaktadır. Bu uygulama ile, test çalışmaları, ortaya çıkabilecek sorunların çözümü ve diğer dönüşüm çalışmaları için zaman kalabilecektir. Bankalar nihai dönüşüm konusunda müşterilerini önceden bilgilendirmeyi düşünmekte ve bu şekilde müşterilerinin dönüşüme tepki gösterip göstermeyeceğini öğrenmeyi planlamaktadır. Ancak, müşterilerden gelecek tepkilerin çok fazla olması beklenmemektedir: 2001 yılı boyunca sürdürülecek bilgilendirme kampanyaları ile müşteriler 2001 yılı sonuna kadar hesaplarından ulusal para cinsinden ödeme yapabilecekleri ve aynı şekilde hesaplarına da ulusal para cinsinden ödeme yapılabileceği konusunda bilgilendirilecektir. Ayrıca banka hesap vaziyetlerinde de bu dönem boyunca ulusal para cinsinden açıklamalar yer alacaktır. Fransa ve Belçika’da Euro ödemeler için çek defterlerinin dağıtımı Temmuz 2001’de başlatılacak ve kullanımları teşvik edilecektir. Fransız frangı ve Belçika frangı cinsinden çek defterleri ise muhtemelen talep halinde elde edilebilecektir. Belçika’da kamu hizmeti şirketleri de sözkonusu tarihten itibaren faturaları euro cinsinden gönderecektir.
Almanya’da Bundesbank, hesap dönüşümünün güçlü bir işbirliğine ihtiyaç olmadan bireysel bankalara bırakılması gerektiğine inanmaktadır. Bankacılık sektörüne spesifik bir zaman çizelgesi önerilmesine gerek görülmemiştir.
Hollanda’da diğer ülkelerde olduğu gibi, Hollanda Merkez Bankası (Nederlandsche Bank) bankaların nihai dönüşüm hazırlıklarını yakından izlemektedir. Ancak, bireysel bankalar, kendileri için dönüşüm zaman çizelgesini belirlemekte serbest bırakılmışlardır. Hollanda’da yetkili merciler ve bankacılık çevreleri dönüşümü farklı aşamalarda öngörmektedirler. Toptancı piyasalar euroya dönüşümü 1 Ocak 1999’da gerçekleştirirken, küçük ve orta boy işletmeler ve bireylerin perakende ödemelerde Euro kullanımı, euro banknot ve madeni paraların tedavüle çıkmasından önce teşvik edilmemektedir.
İrlanda’da, Merkez Bankası ile bankalar arasında bankaların nihai dönüşüm konusunda ugulamaları gereken hazırlıkları içeren bir anlaşma yapılmıştır ve bankaların hazırlıkları izlenmektedir. İrlanda bankalarının büyük bir kısmı yıl sonunda “big bang” operasyonuyla Euroya geçmeyi planlamaktadırlar.
Avusturya, Finlandiya, Lüksemburg ve Yunanistan’da yetkili merciler, nihai dönüşüm için kesin tarihi bireysel bankalara bırakmışlardır.
Euro alanı ülkelerindeki yetkili mercilerin nihai dönüşüme farklı yaklaşımlarının nedenleri ise aşağıdaki gibi özetlenebilir;
Nihai dönüşüm metotlarının hangisinin en iyisi olduğu konusunda hala farklı görüşler vardır. Bazı ülkeler, kademeli olarak kaydi değişimi yıl sonuna kadar geciktirilmiş değişime tercih etmektedir. Banka hesaplarının erken dönüşümü ve 2001 yılı sonundan önce, perakende ödemelerde euro kullanımının teşvik edilmesi ile değişim işlemleri, bankalar ve şirketler yönünden yıl sonunda yoğunlaşmak yerine aylara dağıtılacaktır. Erken dönüşüm, bireylerin de euro kullanımına alışmasını sağlayacaktır. Tam tersi görüşü savunan ülkelerdeki yetkili merciler ise; 1 Ocak 2001’den önce bireylerin perakende ödemelerde euro ile karşılaşmasında fazla yarar görmemektedirler. Banka hesaplarının erken dönüşümü ve euro kullanımına yönelik diğer önlemler (maaş ödemeleri ve kamuya ait faturalar dahil olmak üzere) karışıklığa yol açabilir ve yıl sonundan önce Euro hazır olmayan küçük firmalar için sorun yaratabilir.
Euroya dönüşecek banka hesaplarının büyüklüğü ülkeler arasında farklılık göstermektedir. Özellikle daha büyük ülkelerde, bireysel bankaların önemli bir kısmında, hesapların 2001 yılının sonunda “big bang” operasyonuyla nihai dönüşümü riskli ve kısa zaman aralığında imkansız gözükmektedir. Bazı eski banka şubelerinin muhasebe sistemlerinin dönüşüm işlemi için karmaşık yapıya sahip olması da daha uzun bir prosedüre ihtiyaç duyulmasına neden olabilir.
Euro alanı ülkeleri arasında büyük projelerin ele alınış tarzları arasındaki genel farklılıklar: Örneğin; Belçika, İtalya, Fransa ve İspanya’da yetkili merciler, aynı anda birçok kuruluşu etkileyecek bu tür projelerde, işbirliğini tercih etmektedirler. Tam tersine, Finlandiya, Almanya, İrlanda ve bir ölçüde Hollanda’da yetkili merciler, daha az kurallar koyan ve resmi olmayan bir yaklaşımı tercih etmektedir. Ülkeler arasındaki bu şekilde farklı yaklaşım, Euroya geçişte ve Y2K sorununa yaklaşımda da açık şekilde gözlenmiştir.
İtalya, banka hesaplarının Euroya dönüşümünde halihazırda müşterilerinin kesin onayını talep eden tek ülke konumundadır. Diğer tüm ülkelerde, erken dönüşümü planlayan bankalar, müşterileri açık bir şekilde itiraz etmedikçe, erken dönüşümü kabul ettiklerini varsaymaktadırlar.
1.2. Bireysel Bankalar Arasındaki Farklılıklar
Euro alanındaki bankaların büyük bir kısmı erken nihai dönüşümü planlamakla birlikte, dönüşümün zamanlaması, metodu ve kapsamı geniş ölçüde farklılık göstermektedir.3
Bazı ülkelerde yetkililer, 2001 yılının ortasından itibaren, kademeli olarak euroya geçişi önermekle birlikte, bankaların önemli bir kısmında hesapların değişim işlemlerinin tamamlanması 2001 yılının sonuna kadar devam edecektir. Ülkelerin büyük bir bölümünde nakit olmayan ödemelerin hacmi, 2001 yılının sonuna kadar ulusal para birimleri cinsinden kalabilir.
Belçika’da kademeli dönüşüme yönlendirilmiş ulusal yaklaşıma paralel olarak bankalar, özel sektör hesaplarını erken dönüştürmeyi planlamaktadırlar. Bireysel hesaplar ve şirket hesapları Temmuz – Kasım döneminde Euroya dönüştürülecektir. Ancak kamu idaresine ilişkin hesaplar, 31 Aralık 2001 tarihine kadar Beçika frangı cinsinden kalacaktır. Bunun dışında, Belçika’da Euroya kademeli geçişi engelleyen bazı unsurlar mevcuttur. Daha önce 1 Temmuz olarak planlanmakla birlikte, kamu hizmeti gören şirketlere ait faturaların Ekim ayından itibaren kullanılmaya başlanması, şirketlerin büyük bir bölümünde maaş bordrolarının 2001 yılı sonuna kadar ulusal para cinsinden düzenlenmesi bu nedenler arasında gösterilebilir.
Fransa’da bankaların nihai dönüşüme yönelik ilk planları, 1 Ocak – 31 Temmuz 2001 (veya en geç 1 Ekim) tarihleri arasında iç sistemlerini ve şirket hesaplarını, daha sonra, Eylül sonundan önce bireysel hesapları Euroya dönüştürmeyi teşvik etmekti. Fransa Bankacılık Komisyonu’nun en son verilerine göre, 2001 yılı başlarında Euroya dönüştürülen şirket hesapları beklenenden azdır. Bireysel müşterileriden gelen Euroya dönüşüm talepleri ise çok düşüktür.
Ancak bankalar, ilk planları ile tutarlı bir şekilde, tek taraflı olarak hesapların dönüşüm işlemlerini Ekim ayı sonuna kadar tamamlayacaklardır (bireysel hesapların % 95’inin dönüştürülmesi hedeflenmektedir). Bankalar, şirket hesaplarının da % 90’ının Ekim ayı sonuna kadar Euroya dönüştürülmesini beklemektedirler. Bölgesel kamu idarelerine ait hesaplar yıl sonuna kadar ulusal para cinsinden kalacak, ancak işlemleri artan bir şekilde euro üzerinden gerçekleştirilecektir. Kamu sektöründe maaşlar Temmuz ayından itibaren euro cinsinden ödenecektir. Fransız Elektrik Şirketi Ocak ayında faturaları Euroya dönüştürmüştür. Fransız Telekom Şirketi ise Temmuz ayından itibaren faturaları euroya dönüştürecektir.
İtalya’da ulusal dönüşüm planında 2001 yılının ortasından itibaren Euro kullanımı teşvik edilmekte beraber, bankalar müşterilerinin açık onayını almak zorunda olduklarından erken dönüşümün ne derecede gerçekleştirilebileceği henüz açık değildir. Örneğin, Banca Nazionale del Lavoro (BNL), erken dönüşüm için müşterilerin teşvik edilmesi çalışmaları başlatmıştır. Sözkonusu banka, yıl sonundan önce bireysel hesapların yaklaşık % 60’ını, şirket hesaplarının ise daha yüksek orandaki kısmını dönüştürmeyi amaçlamaktadır. Ancak dönüşüm, müşterinin açık onayına bağlı olduğundan, uygulamada hesapların önemli bir kısmı yıl sonunda dönüşebilir. Diğer italyan bankaları için de benzer durum sözkonusudur.
İspanya’da banka hesaplarının büyük bir kısmının Eylül sonuna kadar dönüştürülmesi beklenmekle beraber, büyük şirketler ve küçük ve orta boy işletmelerin hesaplarının yıl sonunda dönüştürülmesi beklenmektedir.
Almanya, Hollanda ve Lüksemburg’ta bankaların büyük bir kısmı, açık bir şekilde erken dönüşümü desteklememekle birlikte, en azından bazı hesapların yıl sonundan önce dönüşümü planlanmaktadır.
Almanya’nın en büyük ticari bankaları, Bankalar Birliğinin tavsiyeleri doğrultusunda, 2001 yılının ikinci yarısında banka hesaplarının kademeli dönüşümünü planlamaktadırlar. Örneğin, bankalardan biri tüm özel sektör hesaplarını Kasım ayı süresince hafta sonları dönüştürmeyi planlamaktadır. Ancak Almanya’da banka hesaplarının önemli bir bölümü, tasarruf ve kooperatif bankalarında tutulmaktadır ve bu bankaların büyük bir kısmı ise Aralık sonundan önce dönüşümü planlamamaktadır.
Hollanda’da resmi olarak belirlenmiş bir işbirliği yaklaşımı olmamakla birlikte, büyük bankalar en azından bazı hesapları ve ürünlerini önceden dönüştüreceklerdir. Örneğin, ABN AMBRO müşteri gruplarına göre bir dönüşüm yöntemi izleyecektir. Eylül başında küçük ve orta ölçekli işletmelerden ve seçilmiş diğer şirketlerden başlanacak, daha sonra, Ekim ayı ortasından Kasım ayı ortasına kadar devam edecek beş haftalık dönemde ise, bireysel hesaplar dönüştürülecektir. Büyük şirketlerin hesapları ise, kendi inisiyatifleri ile Euroya dönüştürülmediği takdirde, 2001 yılının sonunda dönüştürülecektir. ABN AMBRO Kasım sonuna kadar bireysel hesapların %95’inin, küçük ve orta ölçekli işletmelerin hesaplarının % 80-90’ının ve büyük şirket hesaplarının ise %50’sinin Euroya dönüştürülmesini beklemektedir. Ancak, bazı diğer bankalar ipotek, tüketici kredileri gibi ürünlerini ve tasarruf hesaplarını yıl sonundan önce Euroya dönüştürmeyi planlamaktadır veya ING gibi bazı bankaların da sözkonusu ürünleri halen dönüştürmüş olmalarına rağmen, hesapların büyük bir kısmının 2001 yılı sonuna kadar Hollanda florini cinsinden kalması beklenmektedir.
Lüksemburg’ta büyük bankalar Eylül 2001 sonuna kadar dönüşümü tamamlamayı planlarken, diğerleri dönüşümü daha sonraya bırakması beklenmektedir.
1.3. Banka Hesaplarının Dönüşümü İle İlgili Genel Sorunlar
1. Bireysel Hesaplar : Tüm Euro alanı ülkelerinde hesapların dönüşümündeki ortak unsur, sayılarının fazlalığı ve şirket hesaplarına göre karmaşık olmaması nedeniyle, bankaların özellikle bireysel müşteri hesaplarının dönüşümünde yoğunlaşacak olmasıdır. Bireysel hesapların dönüşümünün, pratikte müşteriler üzerinde etkisi az olacaktır. Müşterilerin banka hesap vaziyetleri aracılığla ulusal para birimi üzerinden bilgilendirilmesine Şubat veya Mart 2002 sonuna kadar devam edilecektir. Diğer taraftan 2001 yılı sonuna kadar, ulusal para cinsinden ödeme yapmak ve ödemeleri ulusal para cinsinden almak mümkün olabilecektir. Sonuç olarak, banka hesaplarının dönüştürülmesi, müşterilerin Euro’ya alışmasına çok fazla yardımcı olamayacaktır.
2. Şirket Hesapları : Ticari teamüllere daha uygun bir yaklaşım gereklidir. Özellikle karmaşık iç sistemleri ve otomatik banka hesap bağlantıları olan şirketler için banka hesaplarının dönüşümünün zamanlaması önemli olabilir. Bu tür şirketlerin önemli bir kısmı 2001 yılı sonuna kadar iç sistemleri yönünden ulusal para birimlerine devam etmeyi planlamaktadırlar. 2001 sonu mali yıl sonuna rastlayabilir ve erken dönüşüm yuvarlama farklılıkları nedeniyle hesap mutabakatı sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle, bankaların büyük bir kısmı banka hesaplarının dönüşümünü kolaylaştırmak için şirketlerin iç sistemlerinin erken dönüşümünü tercih ederken, uygulamada gerçekleşmesi mümkün olmayabilir.
1.4. Perakende Ödeme Altyapısının Değiştirilmesi
1 Ocak 1999 tarihinden itibaren EPB’ye geçilmesi ile birlikte, nakit olmayan ödemelerin hem ulusal paralar cinsinden hem de Euro üzerinden gerçekleştirilmesine (dual functionality) yönelik olarak, Euro alanı bankacılık sektörü tarafından ödeme sistemlerine büyük yatırımlar yapılmıştı. Ancak EPB’nin 3. aşamasının tamamlanabilmesi için perakende ödeme altyapısı ile ilgili kalan bazı çalışmaların da tamamlanması gerekmektedir. Bu çalışmalar; POS (point of sale) ve ATM terminallerinin Euroya adaptasyonu ve 1 Ocak 2002 tarihinden önceki ulusal paralar cinsinden ödemelerin, bu tarihten sonra ne şekilde işleme tabi tutulacağıdır. (Tablo 1 )
POS ve ATM Terminalleri :
Komisyonun Tavsiye kararına göre, tüm POS terminalleri (alışveriş merkezlerinde kredi kartı ile ödemelerde kullanılmaktadır) 2001 yılının 3. çeyreğinden itibaren, Euro cinsinden işlem yapabilmelidir. Ancak bazı ülkelerde terminallerin bir kısmının veya tam*****n bankalar yerine bireysel perakendecilere ait olması değişimin koordinasyonunu ve zamanında gerçekleşmesini güçleştirmektedir. Ancak, Belçika, Fransa ve İspanya’da tüm terminallerin yaz sonuna kadar Euroya dönüştürülmesi planlanmaktadır.
Terminallerin teknik olarak Euro kullanımına hazır olmaları 1 Ocak 2002 tarihinden önce ödemelerin fiilen Euro üzerinden yapılacağı anlamına gelmemelidir. Avusturya, İrlanda, Lüksemburg ve Hollanda’da POS terminalleri ile 2001 yılı sonuna kadar sadece ulusal paralar üzerinden işlem yapılabilecek, Euro’ya dönüşüm 31 Aralık günü gece yarısı gerçekleşecektir. Diğer ülkelerde ise terminallerin değişimi gerçekleşinceye kadar ulusal para ödemeleri yapılabilir. Ancak uygulamada, perakendecilerin ve müşterilerin banka hesapları dönüştürülmediği sürece, ödemelerin ulusal para üzerinden borç ve alacak kaydı nedeniyle, POS/ATM terminallerinde euro üzerinden yapılan ödemelerin pratikte etkisi çok fazla olmayacaktır.
Ulusal Para Cinsinden Kalan Ödemelerin 1 Ocak 2002’den
Sonra Tasfiyesi :
1 Ocak 2002 tarihinden itibaren nakdi olmayan tüm ödemeler euro üzerinden yapılacaktır. Ancak 31 Aralık 2001 tarihinden önce ulusal paralar üzerinden düzenlenmiş bazı ödeme emirleri bu tarihten sonra ödenecektir. 2001’in sonlarında yazılmış ancak 2002‘nin başlangıcından önce mahsubu yapılmamış çekler ve kağıda dayalı ödeme formları bu gruba girmektedir.
Euro alanı ülkelerinin büyük bir kısmında, bankalar 2001 yılının ikinci yarısından itibaren Euro üzerinden çek defterlerini çıkarmaya başlayacaklar ve ulusal para cinsinden çek defterleri ise sadece talep üzerine temin edilecektir. İspanya’da bankalar Haziran sonundan itibaren, İspanyol pesetası üzerinden çek defterlerinin piyasaya sürülmesi işlemini durduracaklardır. Her yerde müşteriler ulusal para cinsinden çeklerin veya diğer kağıda dayalı ödeme formlarının 1 Ocak 2002’den sonra kullanılmayacağı konusunda bilgilendirilecektir. Ulusal paralar üzerinden düzenlenmiş ve 31 Aralık tarihinden sonraki tarihi taşıyan çekler kabul edilmeyecektir.
Tüm euro alanı ülkelerinde ödeme altyapısı, 2002‘nin başlarında ulusal para cinsinden kalan ödemeleri kısmen takas yöntemlerine bağlı olarak, farklı şekillerde gerçekleştirebilecektir.
1. Yöntemi kullanan ülkeler (çift para, tek sistem -dual currency, single system-)
Almanya’da Bundesbank ve bankalar topluluğu, bireysel bankalarda istisnai koşullarda, 1 Ocak 2002’den sonra DM cinsinden ödeme emirlerinin kabul edilebileceği konusunda anlaşmışlardır. Bundesbank, DM cinsinden ödemelere 28 Şubat tarihine kadar müsaade edecektir. DM cinsinden ödemeler işlemi başlatan banka tarafından Euroya dönüştürülecek ve ödeme mesajında iki ayrı alanda her iki tutar da gösterilecektir. İnterbank kliring sistemi aracılığıyla, şimdi olduğu gibi, işlem gerçekleştirilecektir.
Sözkonusu anlaşma, nakit olmayan tüm ödeme formlarını (kredi transferleri, doğrudan borçlar, çek ve POS ödemeleri) içine almaktadır. Ancak Bundesbank’a göre, sözkonusu anlaşma Almanya’da geçiş döneminin uzatıldığı anlamına gelmemektedir. Lüksemburg’ta “elektronik netting sistemi” ulusal para cinsinden ödemeleri 28 Şubat 2002 tarihine kadar kabul edecektir.
2. Yöntemi kullanan ülkeler (dönüşümlü tek para sistemi-a single currency system with conversion from one denomination into the other at both ends-)
Belçika’da interbank ödeme sisteminin esas para birimi 1 Ocak 1999, Hollanda’da ise Şubat 2001’in ortasından itibaren Euro üzerindendir. Bu nedenle önceki ulusal para birimleri üzerinden ödemeler sisteme girmeden önce Euroya dönüştürülerek, alıcı hesabın ulusal para cinsinden olması halinde tekrar ulusal paraya dönüştürülmek zorundadır. Bu yöntem 2002’de de bir süre devam edecektir. Belçika’da eski ulusal para üzerinden kalan çekler ve diğer kağıda dayalı kredi transfer formları Temmuz 2002 başına kadar işlem görecektir. 1 Ocak 2002’den itibaren tüm ödeme emirleri sadece Euro üzerinden düzenlenecektir. Hollanda’da Hollanda florini üzerinden kağıda dayalı ödeme emirleri merkezi olarak, 1 Nisan 2002'ye kadar işlem görecektir. Tam tersine Finlandiya ve Fransa’da interbank ödeme sisteminin temel para birimi hala ulusal paralardır. Finlandiya’da sistemin para birimi 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren euroya dönüştürülecek, Fin markkası cinsinden ekspres transferler 28 Şubat 2002’ye kadar mahsup edilebilecektir. Fransa’da ise interbank ödeme sistemin temel para birimi Şubat 2002 ortasında Euroya dönüştürülecektir. Sadece Paris takas odası Fransız frangı üzerinden çekleri 1 Ocak -1 Mart 2002 arasında mahsup edecek, bu tarihten sonra ise Fransız frangı üzerinden çekler fiziksel olarak (manually) muhtemelen yüksek komisyon karşılığında mahsup edilecektir.
3. Yöntemi kullanan ülkeler (ayrı veya paralel takas -separate or parallel clearing-)
İtalya’da 2001 yılı sonundan önce İtalyan lireti üzerinden düzenlenen çekler, Şubat sonuna kadar elektronik ortamda, bu tarihten sonra ise fiziksel olarak takas edilecektir. İspanya’da Peseta için ayrı takas 28 Şubat 2002’ye kadar devam edecek, bu tarihten sonra bankalar kalan çekleri, takas sistemlerinin tali bölümünde takas edebileceklerdir. İspanya’da bu tür çeklerin kabulünde spesifik bir zaman limiti yoktur ve bireysel olarak bankalar her bir işlem bazında karar vereceklerdir (İspanya’da çekler çok fazla kullanılmamaktadır). Portekiz’de 1 Ocak 2002’den önce Esküdo üzerinden düzenlenmiş çekler, 28 Şubat’a kadar takas sisteminde işlem görebilecektir. Yunanistan’da Yunan drahmisi üzerinden takas 28 Şubat 2002’ye kadar devam edecektir.
1 Ocak 2002 Tarihinden itibaren Euro Çek ve Seyahat
Çeklerinin Takası :
Euro çekler , 1 Ocak 2002’den itibaren ulusal paralar yerine sadece Euro üzerinden düzenlenebilecek ancak, çek takas sistemleri ulusal bazda işlemeye devam edecektir. Bu nedenle gecikme ve maliyet, tek sistem içinde çeklerin takasına göre daha fazla olacaktır. Euro sistemdeki ve sistemin dışındaki bankalar, çek takas sisteminin daha basite indirgenmeyeceği konusunda müşterilerini bilgilendirmek isteyebilirler. Ulusal paralar üzerinden düzenlenen Euro çeklerde, para birimleri açık bir şekilde menşe ülkeyi tanımlarken, Euro üzerinden düzenlenecek Euro çeklerde bu mümkün olmayacaktır. Sınır ötesi çeklerle ilgili Avrupa bankacılık kılavuzuna göre, Euro üzerinden düzenlenecek Euro çeklerde, muhatap bankalar tarafından menşe ülke veya ISO ülke kodu belirtilmelidir.
Seyahat çekleri; ulusal olarak takas edilen ve değişik formatta olan ulusal para birimleri üzerinden düzenlenmiş çeklerden farklı olarak, Euro Seyahat çeklerinin ortak bir standardı olacak (Fransız) ve Paris’te takas edilecektir. Fransa dışındaki ülkelerden çeklerle ilgili olarak, Müşteriye tahakkuk eden masraflar yönünden dönüşümün bazı etkileri olabilir.
Banka Ödeme Emirleri: ödeme emirleri, 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren Euro üzerinden düzenlenmelidir.
2. EURO BANKNOT VE MADENİ PARALARIN
TEDAVÜLE GİRMESİ
2.1. Dönüşüm Hakkında ECOFIN Konseyi ve Avrupa Merkez
Bankası Tarafından Belirlenen Genel Prensipler
2002 yılı başında Euro banknot ve madeni paraların tedavüle girmesi ve ulusal paraların tedavülden çekilmesi, EPB ülkeleri için geçiş döneminin son aşaması olacaktır. (Ek-1: Nakit Euroya Dönüşüm Şeması) 1 Ocak 2002’den itibaren nakit Euro banknot ve madeni paraların EPB üyesi ülkelerin ulusal paraları ile değişimi özellikle lojistik yönden önemli bir sorun arzetmektedir. Dönüşümle ilgili temel unsurlar aşağıdaki gibi özetlenebilir :
Tüm Euro alanı ülkelerinde detayları farklı ancak, genelde ortak Avrupa çerçevesi içinde hazırlanmış, kapsamlı nakit dönüşüm planları yapılmıştır.
Yaklaşık 14.25 milyar Euro banknot (değeri 642 milyar EUR) ve 50 milyar adet Euro madeni para (240 bin ton ağırlığında ve 15.7 milyar EUR değerinde) basılmaktadır. Aynı tutarlardaki eski ulusal banknot ve madeni paralar tedavülden çekilecektir (Tablo 2). Euro banknot ve madeni paraların basımına Euro alanında 12 banknot matbaası ve 15 darphanede devam edilmektedir. Halen 8 milyar Euro banknot ve 40 milyar madeni para basılmıştır.
EPB ülkeleri arasında ortak bir anlaşma ile özellikle bankacılık ve perakende sektörünün dönüşüm masraflarını azaltmak amacıyla dönüşüm kısa bir süreye, 2002 yılının ilk iki ayına yoğunlaştırılmıştır. Bu çerçevede, Ocak ayının ortasına kadar, nakit işlemlerin önemli bir kısmının Euro cinsinden ödenmesi amaçlanmaktadır.
Dönüşümün lojistik güçlüğü, kısa sürede gerçekleştirilmesi yönünde karar alınması ve 1 Ocak tarihinden itibaren ilk onbeş günde yaygın kullanımının amaçlanması, Euro banknot ve madeni paraların bankalara ve perakende sektörüne önceden dağıtımını gerekli kılmıştır.
Bankalara önceden dağıtım (frontloading) ve daha sonra perakendecilere dağıtım (sub-frontloading) her ülkede, ulusal özellikler gözönüne alınarak, farklı şekilde ve değişik tarihlerde organize edilmektedir. Bu süreç, madeni paralar için hacmi nedeniyle daha uzun sürecektir ve bu nedenle dağıtımı genelde, daha erken başlatılacaktır.
Yetkili mercilerin kontrolünde ön dağıtımı yapılacak ve daha sonraki aşamada tedavüle girecek olan Euro miktarı, daha çok bireysel davranışlara bağlı olarak tedavülden çekilecek olan eski banknotların miktarına göre daha kolay tahmin edilebilecektir.
Dönüşümün genel çerçevesini oluşturmak amacıyla ECOFIN Konseyi tarafından 8 Kasım 1999 tarihinde bir dizi genel prensip açıklanmıştır :
EPB üyesi ülkeler, nakit ödemelerin önemli bir kısmının, 2002 yılının ilk onbeş gününde Euro cinsinden yapılmasını sağlayacak şekilde gayret göstermelidir.
Ulusal para birimleri ile Euronun birlikte tedavül edeceği süre (dual circulation) dört hafta ile iki ay arasında devam etmelidir. Bu tarihten sonra üye ülkeler, eski ulusal banknot ve madeni paraların değişimini kolaylaştırabilir.
Mali kuruluşlara ve diğer önemli piyasa oyuncularına 1 Ocak 2002’den önce dönüşümü kolaylaştırmak amacıyla Euro banknot ve maden para sağlanabilir. Ancak bu uygulama Euronun 1 Ocak 2002’den önce tedavüle girmesine yol açmamalıdır.
2001 Aralık ayının ikinci yarısında sınırlı miktarda Euro madeni para seti, yeni madeni paraları tanımaları yönünden bireylere, özellikle en fazla etkilenecek gruplara sağlanabilir.
ECOFIN Konseyi ayrıca 11 Ekim 2000 tarihinde dönüşüm işlemlerinin sorunsuz gerçekleşmesi için alınması gereken ilave önlemleri açıklamıştır.
Buna göre;
Banka müşterileri çift dolaşım döneminde, banknot ve madeni paraları masraf ödemeden limitsiz miktarlarda değiştirebilmelidir (büyük meblağlar için önceden haber verilmek kaydıyla ). Müşteri olmayanlar ise belirli bir limit dahilinde masrafsız değişim yapabilmelidir.
Kişilerin çift dolaşım dönemi sonunda, bankalarda ulusal banknot ve madeni paraları bir süre daha Euro ile değiştirebilmeleri için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
ECOFIN Konseyi kararlarına ek olarak, Avrupa Merkez Bankası (AMB) Yönetim Konseyi4, 2002 yılı nakit dönüşümün çerçevesine ilişkin genel prensipleri açıklamıştır. Sözkonusu prensiplerin belirlenmesinde, kredi kurumlarının dönüşümdeki rolünün önemi dikkate alınmıştır. AMB’nin kararları esas olarak aşağıdaki konularla ilgilidir:
Euro Alanında Euro Banknot ve Madeni Paraların Önceden Dağıtımı (frontloading/sub-frontloading)
Eurosisteme göre, nakit Euroya dönüşüm döneminin kısaltılması, Euro banknot ve madeni paraların kredi kurumlarına ve bu kurumlar tarafından da belirli hedef gruplara aktif bir şekilde önceden dağıtılması ile mümkündür.
Bu nedenle AMB Yönetim Konseyi, 1 Eylül 2001 tarihinden itibaren, Euro banknotların profesyonel hedef gruplarına önceden dağıtımının başlatılmasını kabul etmiştir. Ancak 1 Eylül 2001 tarihi en erken tarih olup, ulusal merkez bankaları önceden dağıtım için en uygun zamanı kendileri belirleyeceklerdir. Tüm Euro alanı merkez bankaları ön dağıtım için bankalardan ilk nakit siparişlerini almışlardır.
Buna göre, Euro banknotların dörtte biri ve madeni paraların üçte birinin ön dağıtımı beklenmektedir. EPB üyesi dokuz ülkede ulusal otoriteler, hacmi nedeniyle ulaşımı daha zor, diğer taraftan değeri düşük olduğundan riski daha az olan Euro madeni paraların 1 Eylül 2001’den itibaren kredi kurumlarına önceden dağıtımına karar vermişlerdir. Üç ülke Euro banknotları aynı tarihte dağıtmayı planlamaktadır. Diğer EPB üyesi ülkelerin büyük bir kısmı ise, banknotların dağıtımını Kasım veya Aralık ayına kadar erteleyeceklerdir.
Tüm EPB üyesi ülkeler, değişik hedef grupları ile ilgili olarak, kredi kurumlarına 1 Ocak 2001’den önce hem Euro banknot hem de madeni para temin edilmesi gerektiği konusunda anlaşmışlardır.
Buna ilave olarak, EPB üyesi ülkeler, 1 Ocak 2002’den önce perakende sektörüne de Euro madeni para ve küçük kupürlü banknotlar temin edeceklerdir. Bunun nedeni ise, madeni paraların genel olarak kredi kurumları yerine perakende sektörü tarafından aktif dolaşıma getirilmesidir. Madeni para ile çalışan makinaların ihtiyacı gözönüne alınarak, yedi EPB ülkesi, bu sektöre önceden dağıtım yapılmasına karar verirken, diğer beş ülke de bu yönde karar almayı düşünmektedirler.
Kasım 1999 ECOFIN Konseyi raporuna göre, 2001 Aralık ayının ikinci yarısında bireylere Euro madeni paralar temin edilebilir. Bu doğrultudaki uygulama, halen on ülkede planlanmaktadır. Ancak iki ülkenin bu konuda herhangi bir planı bulunmamaktadır.
Borçlandırma Modeli ve Risk Teminatı
Kredi kurumları kendilerine önceden temin edilen Euro banknot ve madeni paralar için, 2001 yılında borçlandırılmayacak, bunun yerine AMB’nin temel yeniden finansman işlemlerinde hesap kapatma tarihleri olan 2, 23 ve 30 Ocak 2002 tarihlerinde üç eşit taksit halinde borçlandırılacaktır.
Euro banknot ve madeni paraların kredi kurumlarına önceden dağıtılması, 1 Ocak 2002’den önce herhangi bir teminat gerektirmeyecek, nakit Euronun mülkiyeti ilgili merkez bankasında kalacaktır. Kredi kuruluşları, 31 Aralık 2001’e kadar önceden dağıtılan nakit Euronun değeri üzerinden 2001 yılının son iş gününe kadar kadar (28 Aralık) teminat vereceklerdir. Kredi kuruluşları önceden dağıtılan euro paraların zarar görmesi veya çalınmasından sorumlu olacaktır.
Kredi kurumlarının diğer kuruluşlara ön yükleme (sub-frontloading) yapması halinde, ön yüklemenin yapıldığı tarihte merkez bankasına teminat verilecektir.
Euro Alanı Dışındaki Piyasalarda Nakit Euroya Dönüşüm
AMB Yönetim Konseyi, Euro alanı dışında Euro banknot ve madeni paraların sorunsuz ve düzgün bir şekilde kullanıma girmesini sağlamak amacıyla 14 Aralık 2000 tarihinde bir dizi önlem almıştır:
Eurosistem içindeki para politikası işlemlerinde karşı tarafta yer alan (counterparties) kredi kurumlarına önceden dağıtılan (frontloaded) Euro banknotların, Euro alanı dışındaki şubeleri veya merkezlerine, uygun görüldüğü takdirde, dağıtımına müsaade edilebilecektir.
Şirket merkezleri Euro alanında olan kredi kurumlarının, Euro alanı dışında yerleşik ve kendisi de kredi kurumu tali şirketlerine Euro banknotların önceden dağıtımına müsaade edilebilecektir.
Şirket merkezleri Euro alanı içinde bulunan kredi kurumlarının, Euro alanı içinde tescili ve idare merkezi olmayan kredi kurumlarına Euro banknotların önceden dağıtımına müsaade edilebilecektir.
Kredi kurumları tarafından Euro alanı dışındaki piyasalara Euro banknotların dağıtımına başlanmasına 1 Aralık 2001 tarihinden sonra izin verilecektir. Buna ilave olarak Euro alanı dışında dağıtımı yapılan banknotların üçüncü şahıslara dağıtımı mümkün olmayacaktır.
2.2. Çift Dolaşım Dönemi (Dual Currency Period)
1 Ocak 2001 tarihinde Euro banknot ve madeni paraların dolaşıma girmesi ile en geç 28 Şubat 2002 tarihine kadar eski ulusal paralar hukuki olarak kabul edilmeye devam edecektir.
ECOFIN Konseyi tarafından hedeflendiği gibi, Ocak 2002 ortasına kadar tüm nakit işlemlerin dörtte üçünün veya daha fazlasının Euro üzerinden olması için perakendeciler tarafından tüketicilere alışverişlerde para üstünün sadece euro üzerinden verilmesi, müşterilerin de Euroyu kabul etmeye hazır olması gerekmektedir.
Euro kullanımının yaygınlaşmasında ATM’lerin 1 Ocak tarihinden itibaren Euroya dönüşüm hızı önemli rol oynayacaktır.
Euro alanı ülkelerinin büyük bir kısmı dönüşümde maksimum süreyi kullanacaklardır, ancak, Hollanda’da çift dolaşım Ocak sonunda, İrlanda’da 9 Şubat, Fransa’da ise 17 Şubat tarihinde sona erecektir. Çift dolaşım süresi boyunca ulusal paralar hukuki para olma statüsünü (legal tender status) koruyacaktır. Almanya’da ise 31 Aralık tarihinde Alman markının hukuki statüsü sona ermekle beraber sözkonusu tarihin uygulamada bir öneminin olması beklenmemektedir (perakende alışverişlerde 28 Şubat tarihine kadar Euro kabul edilecektir). Euro alanı ülkelerinde çift dolaşım süresince hızlı dönüşümü sağlamaya yönelik önlemler alınmıştır. Bu kapsamda bankaların çalışma saatleri 2002 yılının ilk günleri veya haftalarında uzatılacaktır. Almanya, Lüksemburg ve Hollanda’da bu konuda resmi anlaşmalar yapılmıştır. Ayrıca bazı ülkelerde bankalar birlikleri tarafından elektronik ödemelerde tükecilerin Euro kullanımını kolaylaştırıcı önlemler alınmıştır.
2.3. Çift Dolaşım Dönemi Sonrası
Çift dolaşım dönemi sonunda tüm önceki ulusal banknotlar ve madeni paraların hukuki statüleri sona erecektir. Birçok banka çift dolaşım döneminden sonra da eski ulusal paraları değiştirmeye devam edecek ancak, müşterileri dışında değişim için masraf alabilecektir. Bazı ulusal otoriteler bu konuda koşulları belirlemek üzere bankalarla anlaşma yapmakla beraber, birçok Euro alanı ülkesinde karar, bireysel olarak bankalara bırakılmıştır. Bazı ülkelerde ise dönüşüm masraflarına ilişkin uygulamanın çift dolaşım döneminin sonunda belirlenmesi beklenmektedir. Euro alanının 12 merkez bankası eski ulusal banknotları minimum 10 yıl, eski madeni paraları ise minimum 2 yıl masraf almadan değiştirecektir. Ancak bazı ulusal merkez bankaları bu sürenin de ötesinde eski ulusal banknot ve madeni paraları değiştirmeye devam edecektir. (Tablo 3 )
Dönüşümle ilgili Riskler
Sahtecilik ve Para Aklama Düzenlemeleri
Euroya dönüşümle ilgili olarak kısa sürede çok fazla nakit paranın değiştirilecek olması ve Euro paraların henüz çok iyi tanınmaması nedeniyle bu paralara yönelik suç riski normalden daha fazladır. Yüksek değerli Euro banknotlar (500 EUR gibi) daha fazla para taşınmasına imkan vermesi nedeniyle sınır ötesi finansal suçları kolaylaştırabilir. (Tablo 4) Bu nedenle Euro alanı yetkilileri ve ulusal otoriteler konuya ilişkin riskleri ve önlemleri gözden geçirmektedirler;
AMB sahteciliğe karşı önlem olarak, AMB bünyesinde banknotlar için bir analiz merkezi kurmuştur. Madeni paralar için analiz merkezi ise Paris’tedir. Sahtecilikle ile bilgileri toplamak üzere ayrıca Ulusal Analiz Merkezleri kurulacaktır. Euro banknotlarının tasarımında, ikame edeceği ulusal banknotların birçoğuna göre daha fazla sayıda güvenlik unsuru yer almaktadır ve Euro banknotların güvenlik unsurları hakkında banka personeli, perakendeciler ve bireyler bilgilendirileceklerdir. Euro banknot ve madeni paraların özellikleri ve güvenlik önlemleri AMB tarafından 3 Ağustos 2001 tarihinde açıklanacaktır.
Para aklama ve finansal suçlarla mücadele için Europol erken uyarı sistemi olarak merkezi bir rol oynayacaktır.
Tüm euro alanı ülkelerinde para aklamayı önleme kanunları aynen kalacaktır. Sözkonusu kanun çerçevesinde, kişilerin bankalarda bir defada değiştirdikleri nakit tutarı limite tabidir. Limit üstü tutarlar için haber verilmeli ve ilgili otoriteler bilgilendirilmelidir. Ancak nakit değişim döneminde para aklama ile ilgili olarak normal zamana göre daha fazla risk vardır. Özellikle Euro alanı sınırları risk taşımaktadır, örneğin Almanya ve Yunanistan’nın Alman markı ve Yunan drahmisinin tedavül ettiği Doğu Avrupa ülkeleri ile geniş sınırları bulunmaktadır.
Fransa’da bankalarda 50.000 Fransız frangı üstü ödemeler için sözkonusu olan bildirim zorunluluğu ile ilgili kanunlar geçici bir süre için (altı ay) hafifletilecektir. Ancak sözkonusu uygulama, hesaba ödemelerden çok, müşteriler tarafından ulusal paranın Euro ile değişimini etkileyecek ve mali sahtecilikle ilgili olacaktır (para aklama konusundaki zorunluluklarda herhangi bir hafifletici uygulama sözkonusu değildir).
3. EUROYA DÖNÜŞÜMÜN EURO ALANI
DIŞINDA PERAKENDE BANKACILIK SEKTÖRÜNE
ETKİLERİ
Euro alanı dışındaki ülkeler için Euro yabancı bir para birimi olmakla beraber, geçiş döneminin sonunda, başka bir ifade ile, Euro banknot ve madeni paraların tedavüle girmesi ile, euro alanı dışındaki bankaları, diğer mali kurumları ve müşterilerini de etkileyecektir. Bu bölümde Euro alanı dışında kalan AB üyesi İngiltere ve AB’ye aday ülkelerden Polonya’da bankacılık sektöründe dönüşümün etkileri ve sektörün hazırlıkları hakkında bilgi verilmektedir.
3.1. İngiltere 5
İngiliz Bankalar Birliği6 (British Bankers’ Association - BBA) ve Takas Hizmetleri Birliği (Association for Payment Clearing Services-APACS) Mayıs 2001 tarihinde hesapların dönüşümü ve önceki ulusal paralar üzerinden düzenlenen çeklerin tabi tutulacağı işlemler konusunda, Avrupa Bankacılık Federasyonu7 (European Banking Federation - EBF) kılavuzlarının İngilterede nasıl uygulanacağını açıklayan duyuruyu bankalara göndermiştir. Buna göre;
Ä Önceki ulusal para birimleri üzerinden banka hesapları : APACS verilerine göre, halen İngiltere’de ticaretle uğraşan 40,000 kişinin önceki ulusal paralar cinsinden bir veya daha fazla hesabı bulunmaktadır.
Nostro hesapları: Euro alanı Nostro muhabirleri sözkonusu hesapları Eylül 2001 sonuna kadar Euro’ya dönüştürmeyi planlamaktadırlar. Bu tarihe kadar nostro hesap sahibi bankadan talimat alınmadığı takdirde, muhabir banka bir ay önceden bildirimde bulunarak dönüşüm işlemini gerçekleştirecektir.
Standard Settlement Instructions (SSIs): İngiliz bankaları Euro ve SSIs ile ilgili olarak muhabir banka ilişkilerini gözden geçirmek isteyebilir. SWIFT tarafından da Euro SSIs için yeni bir sistem önerilmiştir.
Müşteri hesapları : İngiliz bankaları Euro alanı bankaları için önerilen uygulamayı takip edebilirler, önceden bildirim ve müşteri tarafından aksine talimat verilmedikçe, hesaplar Eylül 2001’den itibaren ve her ne şekilde olursa 31 Aralık 2001’de Euroya dönüştürülebilir. Bankalar, dönüşüm sonucunda ortaya çıkabilecek birden çok Euro hesabının birleştirilmesi için müşteri talimatına gerek duyacaklardır.
Ä Önceki ulusal paralar cinsinden ödemeler : APACS/BBA tarafından, İngiliz bankaları ve müşterilerinin aşağıdaki hususları dikkate almaları tavsiye edilmektedir:
1 Ocak 2002’den sonra, daha önce ulusal para birimleri üzerinden yapılan tüm ödemeler Euro üzerinden yapılacaktır. SWIFT, Ağustos 2001’den itibaren, 31 Aralık 2001 tarihinden sonra valörlü ve ulusal paralar cinsinden ödeme mesajlarını kabul etmeyecektir.
31 Aralık 2001 veya daha önceki tarihli ve ulusal para birimleri üzerinden kalan ödemeler, gelecek yılın başından itibaren Euro cinsinden, Euro hesaplara yapılacaktır.
2001 yılı sonundan sonra müşterilerin eski para birimlerini kullanmamaları yönünde çaba gösterilmelidir.
Müşteriler, 1 Şubat 2002 tarihine kadar eski para birimleri üzerinden alınmış çekleri teslim etmeleri konusunda teşvik edilmelidir.
Bankaların önceki ulusal paralar üzerinden düzenlenmiş çekleri 28 Şubat tarihinden sonra sadece tahsil esasına göre kabul etmeleri beklenmektedir.
Ä Eski ulusal Paralar üzerinden işlemler : APACS/BBA bankalara ve müşterilerine konuya ilişkin olarak aşağıdaki tavsiyelerde bulunmaktadıri.
Vadesi dolan veya 31 Aralıktan sonra devam eden tüm yeni işlemler (mevduatlar, ödünçler, swap gibi) Euro piyasa standartları kullanılarak Euroya dönüştürülmelidir.
Banka defterlerinde eski ulusal paralar cinsinden önceki işlemler (31 Aralık tarihinde vadesi dolan veya bu tarihten sonra devam eden) Euro cinsinden okunmalıdır. Bunun anlamı ise, eski ulusal paralara yapılan referansların, sabit dönüşüm oranları kullanılarak, Euro ile yer değiştirmesidir. Bu işlem basit dönüşüm ile gerçekleştirilebilir (simple redenomination). Ancak özellikle iş günü açısından tarafların tam dönüşüm (full redenomination) konusunda anlaşmaları arzu edilmekle birlikte bu konuda karar tek taraflı alınmamalıdır.
Sendikasyon kredilerinde, özellikle üç veya altı aylık aralıklarla faiz oranları yeniden ayarlanan kredilerde, 2001 yılının en son yenileme tarihinde eski ulusal paranın euroya dönüştürülmesi beklenmektedir.
BBA, eski ulusal paralar cinsinden LIBOR oranlarınının 31 Aralık’tan sonra ilanını durdurmayı ve bunun yerine, “Euro BBA LIBOR” yayınlamayı planlamaktadır.
Yukarıda açıklanan tüm bu tavsiyelere rağmen, 1 Ocak 2002’de veya bu tarihten sonra eski paralar üzerinden vadesi gelen ödeme için, karşı tarafın “Euro SSI” kullanılarak Euro karşılığı ödeme yapılmalıdır.
Ä Seyahat çekleri: APACS/BBA, Avrupa bankacılık kılavuzlarına refere ederek, Euro seyahat çeklerinin şu anda mevcut olduğunu ve İngiliz bankalarının bu çekleri kabule hazır olmaları gerektiğini not etmektedir. İhraç edenler ve Euro alanı bankaları, Euro seyahat çeklerinin şimdiden sonra eski ulusal paralar üzerinden düzenlenenen çekler yerine kullanılmalarını, eski çeklerin 1 Eylül 2001 tarihinden itibaren satılmamalarını tavsiye etmektedir. Halen eski paralar üzerinden düzenlenen seyahat çeklerini satan bankalar daha fazla bilgi almak için ihraç edenlere başvurmalıdırlar.
Ä İngiliz bankalarının perakende müşterilerini bilgilendirmesi: İngiliz bankaları müşterilerini nakit Euroya dönüşüm ve etkileri ve önceki ulusal paraların çift dolaşım döneminin sonunda kabul edilmeyeceği konusunda bilgilendireceklerdir. APACS/BBA bireysel müşterileri bilgilendirmek amacıyla bir broşür yayımlamıştır.8 (Ek: 3)
Ä Önceki ulusal banknot ve madeni paraların değiştirilmesi: Euro alanı bankalarından farklı olarak, İngiliz bankalarının önceki ulusal paraları çift dolaşım süresince masraf almadan değiştirme zorunluluğu yoktur. Kambiyo hizmetleri veren İngiliz bankalarının büyük bir kısmın da bu tür değişim işlemlerinin yapılması beklenmekle beraber, bankalar bu konuda sunacakları hizmet ve alacakları masraf konusundaki ticari kararlarını kendileri verecektir.
Ä Euro banknotların İngiltere’de ön yüklemesi (frontloading): AMB tarafından 14 Aralık 2000 tarihinde belirlenen ve (2.1.) bölümünde değinilen kurallar çerçevesinde İngiliz kredi kurumları, 1 Ocak 2002’den itibaren müşterilerinin taleplerini karşılamak üzere Aralık ayında Euro temin edebilirler ancak müşterilerine önceden dağıtım (subfrontloading) yapamazlar.
Ä Banka personelinin Euro paralar ve sahtecilik düzenlemeleri konusunda eğitimi : İngiltere’de banka personeli nakit dönüşümün pratikte etkileri konusunda müşterileri bilgilendirmek ve buna ilave olarak banka personelinin bir kısmı da sahte Euro banknotlar konusunda eğitilmelidir.
3.2. Polonya
Polonya Merkez Bankası (National Bank of Poland) Mayıs ayında Euro bilgilendirme kampanyası başlatmıştır9. Merkez Bankasının öncelikli hedef grupları, bankalar, şirketler ve medyadır. Daha sonra Polonyalılar broşür, sloganlar ve ilan panoları ile Euro banknotlar ve madeni paraların özellikleri hakkında bilgilendirilecektir.
Polonya’da Euronun tedavüle girmesinin hukuki ve teknik yönlerini kapsayan Kanun Haziran başında imzalanmıştır. Sözkonusu kanuna göre; Euro alanı para birimleri üzerinden açılmış olan banka hesapları 31 Aralık gece yarısından itibaren otomatik olarak euroya dönüşmüş olacaktır. Şirketlere ise dış kredilerini Euro veya diğer Euro alanı döviz cinslerinden ödeyebilmeleri için iki ay daha müsaade edilecektir.
Polonya’da bireyler, Euro alanı eski ulusal paraları cinsinden efektiflerini 2002 yılının sonuna kadar Euroya çevirmek zorundadır. Bu süre Euro alanı ülkelerinden daha kısa bir süredir. Örneğin Hollanda’da değişim için 30 yıl süre tanınmıştır.
Polonya’da mali suçları engellemek amacıyla efektif değişimine de sınırlama getirilmiştir (eski Sovyet ülkeleri vatandaşları da sınırlamaya dahildir). Polonya Merkez Bankası yetkilileri değişim sürecinin sahte para ve para aklama için son derece uygun bir ortam yaratacağını, bu nedenle sınırlama getirilerek bankacılık sistemine sorun yaratmak istemediklerini ifade etmektedirler.
Merkez Bankasına göre, Polonya bankaları 2002 yılının ilk günlerinde yaklaşık 200 milyon Euroya (170 milyon ABD doları) ihtiyaç duyacaklardır. Merkez bankasının kendi ihtiyacı ise yaklaşık 20 milyon Eurodur ve Alman Merkez Bankası Bundesbank’tan alınacaktır. Polonya ticari bankalarının büyük bir kısmı ise yabancı ortağa sahip olup, Euro banknot ve madeni paralar euro alanı ortakları aracılığıyla sağlanacaktır.
Avrupa Merkez Bankasından muhtemelen Ağustos sonunda Euro banknot ve madeni para örneklerinin alınmasından sonra Polonya Merkez Bankası ve ticari bankalar, para alıp vermekle görevli elemenlarını eğitmeyi planlamaktadırlar.
Polonya ticari bankaları ayrıca, 2001 sonbaharında müşterileri bilgilendirme kampanyası başlatmayı planlamaktadır. Bu çerçevede müşteriler, ellerinde bulunan efektif eski ulusal paraları mevduat olarak yatırmaları veya değiştirmeleri konusunda bilgilendirileceklerdir.
AB DANIŞMANLIK VE YATIRIM HİZMETLERİ A.Ş.
HAZİRAN 2001
EK: 1
NAKİT EUROYA DÖNÜŞÜM ŞEMASI
Merkez Bankası
Eylül ayından itibaren 15 milyar Euro banknot ve 50 milyar Euro madeni para merkez bankalarından ticari bankalara ve ticaret kesimine dağıtılacaktır.
Ticari banka
ATM Alışveriş Merkezleri
234.000’den fazla ATM’den Euro çekilebilecektir. Almanya, Lüksemburg, ve Belçika’da 1 Ocak 2002’de ATM’lerden Euro temin edilirken, Yunanistan, İspanya ve İtalya'da %90’ı, İrlanda’da %80’i, Euro sağlayacaktır. Portekiz’de %20’si (bir hafta içinde %85’i) Finlandiya’da %38’i ve Fransa’da %65’inden Euro çekilebilecektir. 2002 yılının ilk günlerinde perakendecilerin, nakit Euro para üstü verebilmek için normal zamanlardakinin 10 veya 100 katı daha fazla nakit ihtiyaçları olacaktır.
Tüketiciler
300 milyon tüketici 2 ay içinde, ancak büyük bir kısmı 2 hafta içinde, eski ulusal paraların dörte üçünü Euro ile değiştirecektir.
Eski Ulusal Paralar
Euro alanında halen, 58 milyar madeni para ve 11 milyar banknot tedavül etmektedir. Almanya’nın yaklaşık 98.500 ton banknot ve madeni para, İtalya’nın ise yaklaşık 40.000 ton madeni parayı tedavülden çekmesi beklenmektedir.
Tablo 1: ATM MAKİNALARININ DÖNÜŞÜMÜ
1 Ocak 2002’de dönüştürülmesi hedeflenen
ATM %’si ATM’den Euro’ya geçiş süresi Euro'ya dönüşmeyen ATM’ler 2002 yılı başında ATM’lerden çekilecek Euro kupürlerin büyüklüğü
Avusturya % 100 Overnight Kullanım dışı Genelde10 ve 100 EUR
Belçika %100 Overnight Kullanım dışı 20, 50 ve 5 EUR
Finlandiya Yaklaşık % 38 İki hafta Finlandiya Markkası çekilebilecek 20 ve 50 EUR
Fransa En azından %65 İki hafta Yeniden FRF yüklenilmeye-cek 10 , 20 ve 50 EUR
Almanya Yaklaşık %100 Bir gün Kullanım dışı 5,10,20 ve 50 EUR
Yunanistan % 90 İki hafta 15 gün sonra kullanım dışı 10,20 ve 50 EUR
İrlanda Yaklaşık %80 Üç işgünü Kullanım dışı 10 , 20 ve 5 EUR
İtalya En azından %90 İki hafta Kullanım dışı 10 ya da 20 veya 50 EUR
Lüksemburg % 100 Bir gün Kullanım dışı 5,10,20 ve 50 EUR
Hollanda Yaklaşık % 100 Bir gün Kullanım dışı Yaklaşık yarısı 5, diğerleri 10, 20 ve 50 EUR
Portekiz Yaklaşık %20 Bir hafta Esküdo çekilebilecek 5, 10, 20 ve 50 EUR
İspanya %90 civarında Bir hafta Peseta
çekilebilecek 20, 50 ve 10 EUR
Kaynak: Ulusal yetkililer, Avrupa Komisyonu, ve AMB
Tablo 2:
1 OCAK 2002’DEN ÖNCE EURO BANKNOT VE MADENİ PARALARIN ÜRETİMİ*
Basılacak banknot sayısı
(milyon) Basılacak madeni para sayısı
(milyar)
Avusturya 550 1.5
Belçika 530 2.0
Finlandiya 225 1.1
Fransa 2,240 7.5
Almanya 4,342 17.0
Yunanistan 597 1.3
İrlanda 222 0.9
İtalya 2,380 7.2
Lüksemburg 46 0.1
Hollanda 659 2.8
Portekiz 536 1.3
İspanya 1,924 7.1
Euro alanı
toplamı 14,251 49.8
* İlave olası stoklar dahil değildir.
Kaynak: AMB
TABLO 3: ÇİFT DOLAŞIM DÖNEMİNDEN SONRA ULUSAL BANKNOT VE MADENİ PARALARIN DEĞİŞİMİ
Bankalar/posta idareleri Merkez Bankaları/Darphaneler
Avusturya Bireysel bankalar tarafından kararlaştırılacaktır: Müşteri dışındakiler masraf ödeyebilir. Süresiz
Belçika 2002 yılı sonuna kadar Banknotlar: süresiz
Madeni paralar:2004 yılı sonu
Finlandiya Bankalar tarafından bireysel olarak kararlaştırılacaktır: masraf ödenebilir. 10 yıl
Fransa 30 Haziran 2002’ye kadar Banknotlar: 10 yıl
Madeni paralar:3 yıl
Almanya En azından 28 Şubat 2002 Süresiz
Yunanistan Henüz karar verilmedi Banknotlar: 10 yıl
Madeni paralar:2 yıl
İrlanda Henüz belirlenmedi Süresiz
İtalya Bankalar tarafından bireysel olarak kararlaştırılacaktır. 10 yıl
Lüksemburg 30 Haziran 2002’ye kadar: bazı bankalar 2002 sonuna kadar devam edebilir. Banknotlar: Süresiz
Madeni paralar:2004 yılı sonuna kadar
Hollanda 2002 yılı sonuna kadar: 1 Nisan 2002’ye kadar müşteriler için masrafsız Banknotlar: 30 yıl
Madeni paralar:5 yıl
Portekiz 30 Haziran 2002’ye kadar Banknotlar: 20 yıl
Madeni paralar:2002 yılı sonu
İspanya 30 Haziran 2002’ye kadar Süresiz
Kaynak :Üye ülkeler yetkilileri
Tablo 4:
En Büyük Kupürlü Ulusal Banknot EUR 500 Banknotun Değeri
Yunanistan DRM 10,000 DRM 170,375
Fransa FRF 500 FRF 3,280
İtalya ITL500,000 ITL 968,140
Portekiz PTE 10,000 PTE100,241
Almanya DEM 1,000 DEM 978
İspanya ESP 10,000 ESP 83,193
İrlanda IEP 100 IEP 393
Lüksemburg LUF 5,000 LUF 201,170
Kaynak: AMB
EK 3 : İngiliz Bankalar Birliği (British Bankers’ Association) tarafından hazırlanan Broşür
“You and the Euro-Notes and Coin”
1 Ocak 2002 tarihinden itibaren Euro, 12 Avrupa Birliği ülkesinin (Euro Bölgesi) tüm işlemlerinde kullanılacak ve bu ülkelerin ulusal paraları Euro ile değiştirilecektir. Yeni Euro banknot ve madeni paralar tedavüle çıkacak, ulusal paralar ise tedavülden çekilecektir. Euro banknot ve madeni paralar, tüm Euro alanında kullanılabilecektir. Sözkonusu broşür, bu gelişmelerle ilgili olarak müşterileri bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.
Hangi ülkeler ulusal para birimleri olarak Euroyu benimseyecektir?
Avusturya, Belçika, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İtalya, İrlanda, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz ve İspanya Euro alanı ülkeleridir. Danimarka, İsveç ve İngiltere Euro alanına dahil değildir.
Euro’nun özellikleri nelerdir?
Yedi adet Euro banknot (5, 10, 20, 50, 100, 200, 500) ve sekiz adet madeni para (1 cent, 2 cent, 5 cent, 10 cent, 20 cent, 50 cent ve 1 ve 2 Euro) olacaktır. Banknotlar İngiliz sterlini banknotlarından daha küçük olacak ve üzerinde köprü, kapı ve percere motifleri yer alacaktır. Paralara ilişkin örnekler broşürün arkasında yeralmaktadır.
1 Ocak 2002’de ne olacaktır?
1 Ocak 2002’de Euro alanı ülkelerinde euro banknot ve madeni paralar dolaşıma girecek ve fiyatlar, alışveriş ve restoranlarda ulusal para yerine euro üzerinden belirlenecektir. Euro alanında ATM makinalarından Euro banknotlar çekilmeye başlanacaktır.
Eski banknot ve madeni paralar hala kullanılabilecek mi?
Evet, sabit dönüşüm oranları kullanılarak sadece kısa bir dönem için kullanılabilecektir – Euro alanı ülkelerindeki en son tarih 28 Şubat 2002’dir.
Euro alanına seyahat için hangi parayı almalıyım?
2001 yılı sonuna kadar, sadece halen mevcut olan ulusal paraları alabilirsiniz. Ancak, yıl sonundan sonra eski paraları muhafaza etmekten kaçınmalısınız.
2002’nin başından itibaren Euro alınız, ancak 1 Ocak 2002’den önce Euro almanız mümkün değildir. Eğer yıl sonunda seyahat ediyorsanız, ziyaret ettiğiniz Euro alanı ülkesinin parasını alınız – Ocak ayı boyunca hala kullanabilirsiniz.
Seyahat çekleri konusundaki uygulama nasıl olacaktır?
Euro seyahat çekleri halen elde edilebilmektedir. Euro alanı bankaları bu çeklerin ulusal para birimi seyahat çeklerine göre öncelikli olarak kullanılmasını tavsiye etmektedir.
Kredi kartlarım işlemeye devam edecek mi?
Evet. Hesabınız Euro karşılığı İngiliz sterlini borçlandırılacaktır Bu yıl içinde seyahat ettiğiniz takdirde, yanlış meblağ üzerinden borçlandırılmamak için, Euro veya eski para cinsinden hangisi üzerinden borçlandırıldığınızı imzalarken kontrol ediniz.
Eski paraları Euro banknot ve madeni paralarla değiştirebilecek miyim?
İlgili ülkede Ocak ve Şubat ayları boyunca değiştirebilmelisiniz. Ancak müşteri olmadığınız takdirde banka masraf tahakkuk ettirebilir. Eski banknot ve madeni paraların doğrudan satınalmalarda kullanılması daha basit bir yöntem olacaktır. Şubat ayından sonra ise bankada değiştirmek sizin için tek seçim olacaktır.
İngiltere’de bankalar eski ulusal banknotları değiştirebileceklerdir. Eski madeni paralar ise değiştirilmeyecektir. Bankalar değişim için masraf alabilirler. Bankalarda euro madeni para olmayacağından dönüşüm farkı İngiliz sterlini olarak ödenebilir.
Euro çekleri tüm Euro alanında kullanabilecek miyim?
Çekler ulusal özelliklere sahiptir ve ihraç eden ülke dışında kullanıldığı takdirde masraf sözkonusu olabilecektir.
İngiltere’de Euro banknot ve madeni para kullanabilecek miyim?
Diğer Avrupa ülkelerinde Euro banknot ve madeni paraların hukuki geçerli para (legal tender) olmasını takiben, bazı alışveriş yerleri, hukuki yükümlülükleri olmamasına rağmen, hem Euro hem de İngiliz sterlini ödemeleri kabul edebilir. Turistik alanlar, havaalanları ve istasyonlarda diğer yerlere göre daha fazla kullanılması beklenmektedir.
Ulusal paraların Euroya karşı değeri nedir?
Ülke Dönüşüm oranı
1 EUR= Alışverişlerde eski paraların kullanılacağı son tarih
Belçika 40.3399 frank 28 Şubat
Almanya 1.95583 mark 28 Şubat
İspanya 166.386 peseta 28 Şubat
Fransa 6.55957 frank 17 Şubat
İrlanda 0.787564 lira 9 Şubat
İtalya 1936.27 liret 28 Şubat
Lüksemburg 40.3399 frank 28 Şubat
Hollanda 2.20371 florin 28 Ocak
Avusturya 13.7603 şilin 28 Şubat
Portekiz 200.482 esküdo 28 Şubat
Finlandiya 5.94573 markka 28 Şubat
Yunanistan 340.750 drahmi 28 Şubat
Euro 100 cente bölünmüştür. İngiltere Euro alanında olmadığı için, İngiliz sterlininin Euroya karşı değeri, Euro ile yer değiştiren eski ulusal paralarla olduğu gibi, döviz piyasalarında belirlenmektedir.
GİRİŞ
1. EURO ALANI PERAKENDE BANKACILIK SEKTÖRÜNDE
NAKİT EUROYA DÖNÜŞÜM HAZIRLIKLARI
1.1. Nihai Dönüşüme Ulusal yaklaşımlar
1.2. Bireysel Bankalar Arasındaki Farklılıklar
1.3. Banka Hesaplarının Dönüşümü İle ilgili Genel Sorunlar
1.4. Perakende Ödeme Altyapısının Değiştirilmesi
2. EURO BANKNOT VE MADENİ PARALARIN
TEDAVÜLE GİRMESİ
2.1. Dönüşüm Hakkında ECOFIN Konseyi ve Avrupa Merkez Bankası
Tarafından Belirlenen Genel Prensipler
2.2. Çift Dolaşım Dönemi (Dual Currency Period)
2.3. Çift Dolaşım Dönemi Sonrası
2.3. Dönüşümle İlgili Riskler
3. EUROYA DÖNÜŞÜMÜN EURO ALANI DIŞINDA KALAN
PERAKENDE BANKACILIK SEKTÖRÜNE ETKİLERİ
3.1. İngiltere
3.2. Polonya
EK:1 EUROYA DÖNÜŞÜM ŞEMASI
EK:2 TABLOLAR
EK.3 İngiliz Bankalar Birliği Tarafından Hazırlanan Broşür
“You And The Euro- Notes and Coins”
GİRİŞ
Ekonomik ve Parasal Birliğin (EPB) üçüncü aşaması olan ve Euroya geçiş için öngörülen üç yıllık geçiş döneminin (1 Ocak 1999-1 Ocak 2002) sonuna yaklaşılmaktadır. 2002 yılı başından itibaren EPB’ye üye 12 ülkenin1 ulusal para birimleri nakit olmayan ödemelerde kullanılmayacak ve Euro banknot ve madeni paraların 1 Ocak 2002’de tedavüle girmesini takiben, eski ulusal banknot ve madeni paralar, en geç Şubat 2002’nin sonuna kadar (bazı EPB ülkelerinde daha erken) tedavülden kaldırılacaktır. 1 Mart 2002 tarihinden itibaren Euro banknotlar ve madeni paralar, Euro alanında hukuki geçerliliği olan tek para olacaktır.
EPB ülkeleri arasında ortak bir anlaşma ile özellikle bankacılık ve perakende sektörünün dönüşüm masraflarını azaltmak amacıyla dönüşüm kısa bir süreye, 2002 yılının ilk iki ayına yoğunlaştırılmıştır. Bu çerçevede, Ocak ayının ilk iki haftasının sonuna kadar, nakit işlemlerin önemli bir kısmının Euro cinsinden ödenmesi amaçlanmaktadır.
Toptancı mali piyasalar 1999 yılının başında Euroya geçmekle birlikte, perakende mali hizmetlerde euroya nihai dönüşümün önemli bir kısmı henüz gerçekleşmemiştir. Başlangıçta, üç yıllık geçiş dönemi süresince perakende işlemlerde ve ödemelerde şirketlerin ve kişilerin Euro kullanımında giderek artan bir eğilim beklenmekteydi. Ancak bu beklenti pratikte özellikle bireyler açısından gerçekleşmemiştir. Euro alanı ülkelerinde şimdiye kadar Euroya dönüştürülen ve Euro üzerinden açılan hesap sayısının oldukça az olduğu gözlenmektedir. Avrupa Komisyonu’nun en son Mayıs ayında yayımlanan üç aylık araştırma sonuçları da Euro’nun halen banka müşterileri tarafından çok düşük seviyede kullanımını onaylamaktadır. Araştırmaya göre, Euro alanında bireysel hesapların yaklaşık yüzde 2.1’i Euro üzerindendir.
Euronun perakende kullanımının son derece az olması şaşırtıcı değildir. Tüm Euro alanı ülkelerinde perakende ödemelerin altyapısı, hesabın cinsine bakılmaksızın ödemelerin ya ulusal para birimi cinsinden ya da euro cinsinden yapılmasına ve alınmasına müsaade etmektedir. Diğer taraftan, Euro banknot ve madeni paraların 1 Ocak 2002’de tedavüle girecek olması nedeniyle, küçük şirketler ve özel müşteriler henüz işlemlerini euro üzerinden yapmamaktadırlar.
Bu kapsamda, nihai dönüşüme hazırlık ve dönüşüm uygulamaları ile ilgili başlıca alanlar
Bankaların iç sistemlerinin Euroya dönüşümü (muhasebe ve ilgili sistemler),
Bankaların dış hesaplarının Euro cinsinden gösterimi,
Müşterilerin banka hesaplarının (mevduat ve krediler) Euroya dönüşümü,
POS (point of sale) terminallerinin ve ATM’lerin Euroya dönüşümü,
Ulusal para cinsinden fiziksel ödeme ürünlerinin (çek defterleri gibi) euro cinsinden ödeme ürünleri ile değişimi,
Banka personelinin dönüşüm konusunda eğitilmesi,
Banka müşterileri ve bireylerin nihai dönüşüm konusunda bilgilendirilmesi,
olarak gösterilmektedir.
Bu çalışmanın ilk iki bölümünde, Euro alanında perakende bankacılık sektöründe Euroya nihai dönüşüm hazırlıkları ve Euro banknot ve madeni paraların tedavüle girmesi ve çift dolaşım dönemi (dual currency period) ve sonrası uygulamaları ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde ise, dönüşümün Euro alanı dışındaki perakende bankacılık sektörüne etkileri başlığı altında, İngiltere ve Polonya’da bankacılık sektörünün hazırlıkları incelenmektedir.
EURO ALANI PERAKENDE BANKACILIK SEKTÖRÜNDE
NAKİT EUROYA DÖNÜŞÜM HAZIRLIKLARI
Euro Alanı ülkelerindeki mali otoritelerin önemli bir kısmı, başta Fransa ve Belçika olmak üzere perakende bankacılık alanında dönüşüm çalışmalarının 2001 yılının sonuna kadar bekleyemeyeceğini düşünmektedirler. Bankaların iç sistemlerini ve müşteri hesaplarını 2001 Aralık ayının son günlerinde Euroya dönüştürmeleri konusunda serbest bırakılması, Euro banknot ve madeni paraların tedavül hazırlıkları da gözönüne alındığında büyük bir risk oluşturmaktadır. Bu nedenle, bankaların önemli bir kısmı ve özellikle büyük bankalar, 2001 yaz sonu veya sonbaharında erken dönüşüm çalışmalarını başlatacaklardır.
Euro alanında perakende bankacılık sektörünün nihai dönüşümüne ilişkin organizasyon ve uygulama çalışmaları ulusal düzeyde yürütülmektedir ve ülkeler arasında nihai dönüşüm sorununa yaklaşımda farklılıklar gözlenmekle birlikte tüm yaklaşımlar “zorunluluk yok, yasaklama yok” (no compulsion, no prohibition) prensibine uygun olarak hazırlanmıştır.
1.1 . Nihai Dönüşüme Ulusal Yaklaşımlar
Euro alanında ilgili otoritelerin ve bankalar birliklerinin Euroya nihai dönüşüme yaklaşım metotları aşağıda yeralmaktadır;
İspanya’da Ekonomi Bakanlığı, İspanya Merkez Bankası (Banco de Espana) ve İspanya Bankalar Birliği (Spanish Banking Association) arasında Ocak 2001 tarihinde imzalanan mutabakat zaptı çerçevesinde; bankalar Eylül 2001 ortasından itibaren müşterilerinin tüm banka hesaplarını müşteriler özel olarak başka bir talepte bulunmadıkça otomatik olarak euroya dönüştüreceklerdir. Eylül 2001’in son iki haftasında ise ipotek kredileri ve diğer krediler başta olmak üzere tüm müşteri sözleşmeleri Euroya dönüştürülecektir.
Bu şekildeki yoğun dönüşüm yaklaşımının İspanyol halkının Euroyu daha iyi tanımalarına yardımcı olması beklenmektedir. Ancak mutabakat zaptı, bankaları tüm hesaplarını Eylül sonuna kadar Euroya dönüştürmeye zorlamadığı gibi, özel bir yöntem de önermemektedir. Bankalar bazı müşterilerinin hesaplarını 2001 yılının sonuna kadar euroya dönüştürmek zorunda kalabilirler. İspanyol Hükümeti başta kamu hizmet kurumları ve ticari organizasyonlar olmak üzere diğer sektörlerle de benzer şekilde mutabakat zaptı imzalamayı düşünmektedir. Bu kapsamda kamu hizmetlerine ilişkin faturaların 15 Eylül’den itibaren, büyük şirketler ve kamu sektörü maaşlarının ise Eylül ayından itibaren Euro üzerinden ödenmesi düşünülmektedir.
Portekiz’de Nisan 2001’de yürürlüğe giren kanun çerçevesinde, bankalar kendi inisiyatiflerinde Ekim 2001 tarihinden itibaren tüm banka hesaplarını, bir ay önceden tüm müşterilerine bildirimde bulunarak, Euroya dönüştüreceklerdir. Müşterilerin açık onayı gerekli değildir. Portekiz Merkez Bankası (Banco de Portugal) halen bankalarla düzenli olarak ikili görüşmeleri sürdürmekte olup, bankaların büyük bir kısmının 2001 yılından önce hesaplarını dönüştürmesi beklenmektedir.
İtalya’da bankalar, 2001 yılında ödemelerde Euro kullanımının giderek artması ve banka hesaplarının erken euroya dönüştürülmesi yönünde görüş bildirmektedir ve bu yaklaşım ulusal otoriteler tarafından da desteklenmektedir. Ancak, 2001 yılı başında Euro Komitesi (Euro Committee) tarafından yayımlanan “Ulusal Dönüşüm Planı“ banka hesapları konusunda Fransa ve Belçika’nın yaklaşımları kadar ileri gitmemektedir. Ulusal Dönüşüm Planında 2001 yılının ortasından itibaren Euro kullanımı teşvik edilmekte beraber (Euro çek kullanımı, fiyatların çift gösterimi, gümrüklerde Euro kullanımı, kamu hizmetlerinde faturaların Euro cinsinden düzenlenmesi gibi), Plan, banka hesaplarının dönüşümü konusunda sıkı kurallar içermemektedir. Ulusal Planda, 2001 yılının ikinci yarısında, banka hesapları ve diğer nakdi olmayan ödeme araçlarının (çekler, ödeme emirleri ve manyetik kartlar) müşterilerin onayı ile Euroya dönüştürülebileceği yeralmaktadır. Bu nedenle, bankalar şirket ve bireysel müşterilerini, hesaplarını Euroya erken dönüştürme konusunda ikna etmeye çalışmalarına rağmen, pratikte müşterilerinin önceden onayını almadan değişimi yapamayacaklardır. İtalya’da yetkililer (İtalyan hükümeti ve İtalya Merkez Bankası - Banca d’Italia) ve İtalya Bankalar Birliği, bankalar, şirketler veya kamu üzerinde erken dönüşüm için daha fazla baskı yapmayı düşünmemekte, hesapların dönüşüm planları konusundaki kararı bireysel olarak bankalara bırakmaktadırlar.
Fransa ve Belçika’da finansal otoriteler, dönüşüm çalışmalarını daha önceki dönemlere yaymışlardır. Bankaların müşteri hesaplarını toptan Euroya dönüştürmeleri Temmuz 2001’de2 başlatılacak olup, Fransa’da en geç 2001 yılının üçüncü çeyreğinin sonunda bitirilmesi planlanmaktadır. Bu uygulama ile, test çalışmaları, ortaya çıkabilecek sorunların çözümü ve diğer dönüşüm çalışmaları için zaman kalabilecektir. Bankalar nihai dönüşüm konusunda müşterilerini önceden bilgilendirmeyi düşünmekte ve bu şekilde müşterilerinin dönüşüme tepki gösterip göstermeyeceğini öğrenmeyi planlamaktadır. Ancak, müşterilerden gelecek tepkilerin çok fazla olması beklenmemektedir: 2001 yılı boyunca sürdürülecek bilgilendirme kampanyaları ile müşteriler 2001 yılı sonuna kadar hesaplarından ulusal para cinsinden ödeme yapabilecekleri ve aynı şekilde hesaplarına da ulusal para cinsinden ödeme yapılabileceği konusunda bilgilendirilecektir. Ayrıca banka hesap vaziyetlerinde de bu dönem boyunca ulusal para cinsinden açıklamalar yer alacaktır. Fransa ve Belçika’da Euro ödemeler için çek defterlerinin dağıtımı Temmuz 2001’de başlatılacak ve kullanımları teşvik edilecektir. Fransız frangı ve Belçika frangı cinsinden çek defterleri ise muhtemelen talep halinde elde edilebilecektir. Belçika’da kamu hizmeti şirketleri de sözkonusu tarihten itibaren faturaları euro cinsinden gönderecektir.
Almanya’da Bundesbank, hesap dönüşümünün güçlü bir işbirliğine ihtiyaç olmadan bireysel bankalara bırakılması gerektiğine inanmaktadır. Bankacılık sektörüne spesifik bir zaman çizelgesi önerilmesine gerek görülmemiştir.
Hollanda’da diğer ülkelerde olduğu gibi, Hollanda Merkez Bankası (Nederlandsche Bank) bankaların nihai dönüşüm hazırlıklarını yakından izlemektedir. Ancak, bireysel bankalar, kendileri için dönüşüm zaman çizelgesini belirlemekte serbest bırakılmışlardır. Hollanda’da yetkili merciler ve bankacılık çevreleri dönüşümü farklı aşamalarda öngörmektedirler. Toptancı piyasalar euroya dönüşümü 1 Ocak 1999’da gerçekleştirirken, küçük ve orta boy işletmeler ve bireylerin perakende ödemelerde Euro kullanımı, euro banknot ve madeni paraların tedavüle çıkmasından önce teşvik edilmemektedir.
İrlanda’da, Merkez Bankası ile bankalar arasında bankaların nihai dönüşüm konusunda ugulamaları gereken hazırlıkları içeren bir anlaşma yapılmıştır ve bankaların hazırlıkları izlenmektedir. İrlanda bankalarının büyük bir kısmı yıl sonunda “big bang” operasyonuyla Euroya geçmeyi planlamaktadırlar.
Avusturya, Finlandiya, Lüksemburg ve Yunanistan’da yetkili merciler, nihai dönüşüm için kesin tarihi bireysel bankalara bırakmışlardır.
Euro alanı ülkelerindeki yetkili mercilerin nihai dönüşüme farklı yaklaşımlarının nedenleri ise aşağıdaki gibi özetlenebilir;
Nihai dönüşüm metotlarının hangisinin en iyisi olduğu konusunda hala farklı görüşler vardır. Bazı ülkeler, kademeli olarak kaydi değişimi yıl sonuna kadar geciktirilmiş değişime tercih etmektedir. Banka hesaplarının erken dönüşümü ve 2001 yılı sonundan önce, perakende ödemelerde euro kullanımının teşvik edilmesi ile değişim işlemleri, bankalar ve şirketler yönünden yıl sonunda yoğunlaşmak yerine aylara dağıtılacaktır. Erken dönüşüm, bireylerin de euro kullanımına alışmasını sağlayacaktır. Tam tersi görüşü savunan ülkelerdeki yetkili merciler ise; 1 Ocak 2001’den önce bireylerin perakende ödemelerde euro ile karşılaşmasında fazla yarar görmemektedirler. Banka hesaplarının erken dönüşümü ve euro kullanımına yönelik diğer önlemler (maaş ödemeleri ve kamuya ait faturalar dahil olmak üzere) karışıklığa yol açabilir ve yıl sonundan önce Euro hazır olmayan küçük firmalar için sorun yaratabilir.
Euroya dönüşecek banka hesaplarının büyüklüğü ülkeler arasında farklılık göstermektedir. Özellikle daha büyük ülkelerde, bireysel bankaların önemli bir kısmında, hesapların 2001 yılının sonunda “big bang” operasyonuyla nihai dönüşümü riskli ve kısa zaman aralığında imkansız gözükmektedir. Bazı eski banka şubelerinin muhasebe sistemlerinin dönüşüm işlemi için karmaşık yapıya sahip olması da daha uzun bir prosedüre ihtiyaç duyulmasına neden olabilir.
Euro alanı ülkeleri arasında büyük projelerin ele alınış tarzları arasındaki genel farklılıklar: Örneğin; Belçika, İtalya, Fransa ve İspanya’da yetkili merciler, aynı anda birçok kuruluşu etkileyecek bu tür projelerde, işbirliğini tercih etmektedirler. Tam tersine, Finlandiya, Almanya, İrlanda ve bir ölçüde Hollanda’da yetkili merciler, daha az kurallar koyan ve resmi olmayan bir yaklaşımı tercih etmektedir. Ülkeler arasındaki bu şekilde farklı yaklaşım, Euroya geçişte ve Y2K sorununa yaklaşımda da açık şekilde gözlenmiştir.
İtalya, banka hesaplarının Euroya dönüşümünde halihazırda müşterilerinin kesin onayını talep eden tek ülke konumundadır. Diğer tüm ülkelerde, erken dönüşümü planlayan bankalar, müşterileri açık bir şekilde itiraz etmedikçe, erken dönüşümü kabul ettiklerini varsaymaktadırlar.
1.2. Bireysel Bankalar Arasındaki Farklılıklar
Euro alanındaki bankaların büyük bir kısmı erken nihai dönüşümü planlamakla birlikte, dönüşümün zamanlaması, metodu ve kapsamı geniş ölçüde farklılık göstermektedir.3
Bazı ülkelerde yetkililer, 2001 yılının ortasından itibaren, kademeli olarak euroya geçişi önermekle birlikte, bankaların önemli bir kısmında hesapların değişim işlemlerinin tamamlanması 2001 yılının sonuna kadar devam edecektir. Ülkelerin büyük bir bölümünde nakit olmayan ödemelerin hacmi, 2001 yılının sonuna kadar ulusal para birimleri cinsinden kalabilir.
Belçika’da kademeli dönüşüme yönlendirilmiş ulusal yaklaşıma paralel olarak bankalar, özel sektör hesaplarını erken dönüştürmeyi planlamaktadırlar. Bireysel hesaplar ve şirket hesapları Temmuz – Kasım döneminde Euroya dönüştürülecektir. Ancak kamu idaresine ilişkin hesaplar, 31 Aralık 2001 tarihine kadar Beçika frangı cinsinden kalacaktır. Bunun dışında, Belçika’da Euroya kademeli geçişi engelleyen bazı unsurlar mevcuttur. Daha önce 1 Temmuz olarak planlanmakla birlikte, kamu hizmeti gören şirketlere ait faturaların Ekim ayından itibaren kullanılmaya başlanması, şirketlerin büyük bir bölümünde maaş bordrolarının 2001 yılı sonuna kadar ulusal para cinsinden düzenlenmesi bu nedenler arasında gösterilebilir.
Fransa’da bankaların nihai dönüşüme yönelik ilk planları, 1 Ocak – 31 Temmuz 2001 (veya en geç 1 Ekim) tarihleri arasında iç sistemlerini ve şirket hesaplarını, daha sonra, Eylül sonundan önce bireysel hesapları Euroya dönüştürmeyi teşvik etmekti. Fransa Bankacılık Komisyonu’nun en son verilerine göre, 2001 yılı başlarında Euroya dönüştürülen şirket hesapları beklenenden azdır. Bireysel müşterileriden gelen Euroya dönüşüm talepleri ise çok düşüktür.
Ancak bankalar, ilk planları ile tutarlı bir şekilde, tek taraflı olarak hesapların dönüşüm işlemlerini Ekim ayı sonuna kadar tamamlayacaklardır (bireysel hesapların % 95’inin dönüştürülmesi hedeflenmektedir). Bankalar, şirket hesaplarının da % 90’ının Ekim ayı sonuna kadar Euroya dönüştürülmesini beklemektedirler. Bölgesel kamu idarelerine ait hesaplar yıl sonuna kadar ulusal para cinsinden kalacak, ancak işlemleri artan bir şekilde euro üzerinden gerçekleştirilecektir. Kamu sektöründe maaşlar Temmuz ayından itibaren euro cinsinden ödenecektir. Fransız Elektrik Şirketi Ocak ayında faturaları Euroya dönüştürmüştür. Fransız Telekom Şirketi ise Temmuz ayından itibaren faturaları euroya dönüştürecektir.
İtalya’da ulusal dönüşüm planında 2001 yılının ortasından itibaren Euro kullanımı teşvik edilmekte beraber, bankalar müşterilerinin açık onayını almak zorunda olduklarından erken dönüşümün ne derecede gerçekleştirilebileceği henüz açık değildir. Örneğin, Banca Nazionale del Lavoro (BNL), erken dönüşüm için müşterilerin teşvik edilmesi çalışmaları başlatmıştır. Sözkonusu banka, yıl sonundan önce bireysel hesapların yaklaşık % 60’ını, şirket hesaplarının ise daha yüksek orandaki kısmını dönüştürmeyi amaçlamaktadır. Ancak dönüşüm, müşterinin açık onayına bağlı olduğundan, uygulamada hesapların önemli bir kısmı yıl sonunda dönüşebilir. Diğer italyan bankaları için de benzer durum sözkonusudur.
İspanya’da banka hesaplarının büyük bir kısmının Eylül sonuna kadar dönüştürülmesi beklenmekle beraber, büyük şirketler ve küçük ve orta boy işletmelerin hesaplarının yıl sonunda dönüştürülmesi beklenmektedir.
Almanya, Hollanda ve Lüksemburg’ta bankaların büyük bir kısmı, açık bir şekilde erken dönüşümü desteklememekle birlikte, en azından bazı hesapların yıl sonundan önce dönüşümü planlanmaktadır.
Almanya’nın en büyük ticari bankaları, Bankalar Birliğinin tavsiyeleri doğrultusunda, 2001 yılının ikinci yarısında banka hesaplarının kademeli dönüşümünü planlamaktadırlar. Örneğin, bankalardan biri tüm özel sektör hesaplarını Kasım ayı süresince hafta sonları dönüştürmeyi planlamaktadır. Ancak Almanya’da banka hesaplarının önemli bir bölümü, tasarruf ve kooperatif bankalarında tutulmaktadır ve bu bankaların büyük bir kısmı ise Aralık sonundan önce dönüşümü planlamamaktadır.
Hollanda’da resmi olarak belirlenmiş bir işbirliği yaklaşımı olmamakla birlikte, büyük bankalar en azından bazı hesapları ve ürünlerini önceden dönüştüreceklerdir. Örneğin, ABN AMBRO müşteri gruplarına göre bir dönüşüm yöntemi izleyecektir. Eylül başında küçük ve orta ölçekli işletmelerden ve seçilmiş diğer şirketlerden başlanacak, daha sonra, Ekim ayı ortasından Kasım ayı ortasına kadar devam edecek beş haftalık dönemde ise, bireysel hesaplar dönüştürülecektir. Büyük şirketlerin hesapları ise, kendi inisiyatifleri ile Euroya dönüştürülmediği takdirde, 2001 yılının sonunda dönüştürülecektir. ABN AMBRO Kasım sonuna kadar bireysel hesapların %95’inin, küçük ve orta ölçekli işletmelerin hesaplarının % 80-90’ının ve büyük şirket hesaplarının ise %50’sinin Euroya dönüştürülmesini beklemektedir. Ancak, bazı diğer bankalar ipotek, tüketici kredileri gibi ürünlerini ve tasarruf hesaplarını yıl sonundan önce Euroya dönüştürmeyi planlamaktadır veya ING gibi bazı bankaların da sözkonusu ürünleri halen dönüştürmüş olmalarına rağmen, hesapların büyük bir kısmının 2001 yılı sonuna kadar Hollanda florini cinsinden kalması beklenmektedir.
Lüksemburg’ta büyük bankalar Eylül 2001 sonuna kadar dönüşümü tamamlamayı planlarken, diğerleri dönüşümü daha sonraya bırakması beklenmektedir.
1.3. Banka Hesaplarının Dönüşümü İle İlgili Genel Sorunlar
1. Bireysel Hesaplar : Tüm Euro alanı ülkelerinde hesapların dönüşümündeki ortak unsur, sayılarının fazlalığı ve şirket hesaplarına göre karmaşık olmaması nedeniyle, bankaların özellikle bireysel müşteri hesaplarının dönüşümünde yoğunlaşacak olmasıdır. Bireysel hesapların dönüşümünün, pratikte müşteriler üzerinde etkisi az olacaktır. Müşterilerin banka hesap vaziyetleri aracılığla ulusal para birimi üzerinden bilgilendirilmesine Şubat veya Mart 2002 sonuna kadar devam edilecektir. Diğer taraftan 2001 yılı sonuna kadar, ulusal para cinsinden ödeme yapmak ve ödemeleri ulusal para cinsinden almak mümkün olabilecektir. Sonuç olarak, banka hesaplarının dönüştürülmesi, müşterilerin Euro’ya alışmasına çok fazla yardımcı olamayacaktır.
2. Şirket Hesapları : Ticari teamüllere daha uygun bir yaklaşım gereklidir. Özellikle karmaşık iç sistemleri ve otomatik banka hesap bağlantıları olan şirketler için banka hesaplarının dönüşümünün zamanlaması önemli olabilir. Bu tür şirketlerin önemli bir kısmı 2001 yılı sonuna kadar iç sistemleri yönünden ulusal para birimlerine devam etmeyi planlamaktadırlar. 2001 sonu mali yıl sonuna rastlayabilir ve erken dönüşüm yuvarlama farklılıkları nedeniyle hesap mutabakatı sorunlarına neden olabilir. Bu nedenle, bankaların büyük bir kısmı banka hesaplarının dönüşümünü kolaylaştırmak için şirketlerin iç sistemlerinin erken dönüşümünü tercih ederken, uygulamada gerçekleşmesi mümkün olmayabilir.
1.4. Perakende Ödeme Altyapısının Değiştirilmesi
1 Ocak 1999 tarihinden itibaren EPB’ye geçilmesi ile birlikte, nakit olmayan ödemelerin hem ulusal paralar cinsinden hem de Euro üzerinden gerçekleştirilmesine (dual functionality) yönelik olarak, Euro alanı bankacılık sektörü tarafından ödeme sistemlerine büyük yatırımlar yapılmıştı. Ancak EPB’nin 3. aşamasının tamamlanabilmesi için perakende ödeme altyapısı ile ilgili kalan bazı çalışmaların da tamamlanması gerekmektedir. Bu çalışmalar; POS (point of sale) ve ATM terminallerinin Euroya adaptasyonu ve 1 Ocak 2002 tarihinden önceki ulusal paralar cinsinden ödemelerin, bu tarihten sonra ne şekilde işleme tabi tutulacağıdır. (Tablo 1 )
POS ve ATM Terminalleri :
Komisyonun Tavsiye kararına göre, tüm POS terminalleri (alışveriş merkezlerinde kredi kartı ile ödemelerde kullanılmaktadır) 2001 yılının 3. çeyreğinden itibaren, Euro cinsinden işlem yapabilmelidir. Ancak bazı ülkelerde terminallerin bir kısmının veya tam*****n bankalar yerine bireysel perakendecilere ait olması değişimin koordinasyonunu ve zamanında gerçekleşmesini güçleştirmektedir. Ancak, Belçika, Fransa ve İspanya’da tüm terminallerin yaz sonuna kadar Euroya dönüştürülmesi planlanmaktadır.
Terminallerin teknik olarak Euro kullanımına hazır olmaları 1 Ocak 2002 tarihinden önce ödemelerin fiilen Euro üzerinden yapılacağı anlamına gelmemelidir. Avusturya, İrlanda, Lüksemburg ve Hollanda’da POS terminalleri ile 2001 yılı sonuna kadar sadece ulusal paralar üzerinden işlem yapılabilecek, Euro’ya dönüşüm 31 Aralık günü gece yarısı gerçekleşecektir. Diğer ülkelerde ise terminallerin değişimi gerçekleşinceye kadar ulusal para ödemeleri yapılabilir. Ancak uygulamada, perakendecilerin ve müşterilerin banka hesapları dönüştürülmediği sürece, ödemelerin ulusal para üzerinden borç ve alacak kaydı nedeniyle, POS/ATM terminallerinde euro üzerinden yapılan ödemelerin pratikte etkisi çok fazla olmayacaktır.
Ulusal Para Cinsinden Kalan Ödemelerin 1 Ocak 2002’den
Sonra Tasfiyesi :
1 Ocak 2002 tarihinden itibaren nakdi olmayan tüm ödemeler euro üzerinden yapılacaktır. Ancak 31 Aralık 2001 tarihinden önce ulusal paralar üzerinden düzenlenmiş bazı ödeme emirleri bu tarihten sonra ödenecektir. 2001’in sonlarında yazılmış ancak 2002‘nin başlangıcından önce mahsubu yapılmamış çekler ve kağıda dayalı ödeme formları bu gruba girmektedir.
Euro alanı ülkelerinin büyük bir kısmında, bankalar 2001 yılının ikinci yarısından itibaren Euro üzerinden çek defterlerini çıkarmaya başlayacaklar ve ulusal para cinsinden çek defterleri ise sadece talep üzerine temin edilecektir. İspanya’da bankalar Haziran sonundan itibaren, İspanyol pesetası üzerinden çek defterlerinin piyasaya sürülmesi işlemini durduracaklardır. Her yerde müşteriler ulusal para cinsinden çeklerin veya diğer kağıda dayalı ödeme formlarının 1 Ocak 2002’den sonra kullanılmayacağı konusunda bilgilendirilecektir. Ulusal paralar üzerinden düzenlenmiş ve 31 Aralık tarihinden sonraki tarihi taşıyan çekler kabul edilmeyecektir.
Tüm euro alanı ülkelerinde ödeme altyapısı, 2002‘nin başlarında ulusal para cinsinden kalan ödemeleri kısmen takas yöntemlerine bağlı olarak, farklı şekillerde gerçekleştirebilecektir.
1. Yöntemi kullanan ülkeler (çift para, tek sistem -dual currency, single system-)
Almanya’da Bundesbank ve bankalar topluluğu, bireysel bankalarda istisnai koşullarda, 1 Ocak 2002’den sonra DM cinsinden ödeme emirlerinin kabul edilebileceği konusunda anlaşmışlardır. Bundesbank, DM cinsinden ödemelere 28 Şubat tarihine kadar müsaade edecektir. DM cinsinden ödemeler işlemi başlatan banka tarafından Euroya dönüştürülecek ve ödeme mesajında iki ayrı alanda her iki tutar da gösterilecektir. İnterbank kliring sistemi aracılığıyla, şimdi olduğu gibi, işlem gerçekleştirilecektir.
Sözkonusu anlaşma, nakit olmayan tüm ödeme formlarını (kredi transferleri, doğrudan borçlar, çek ve POS ödemeleri) içine almaktadır. Ancak Bundesbank’a göre, sözkonusu anlaşma Almanya’da geçiş döneminin uzatıldığı anlamına gelmemektedir. Lüksemburg’ta “elektronik netting sistemi” ulusal para cinsinden ödemeleri 28 Şubat 2002 tarihine kadar kabul edecektir.
2. Yöntemi kullanan ülkeler (dönüşümlü tek para sistemi-a single currency system with conversion from one denomination into the other at both ends-)
Belçika’da interbank ödeme sisteminin esas para birimi 1 Ocak 1999, Hollanda’da ise Şubat 2001’in ortasından itibaren Euro üzerindendir. Bu nedenle önceki ulusal para birimleri üzerinden ödemeler sisteme girmeden önce Euroya dönüştürülerek, alıcı hesabın ulusal para cinsinden olması halinde tekrar ulusal paraya dönüştürülmek zorundadır. Bu yöntem 2002’de de bir süre devam edecektir. Belçika’da eski ulusal para üzerinden kalan çekler ve diğer kağıda dayalı kredi transfer formları Temmuz 2002 başına kadar işlem görecektir. 1 Ocak 2002’den itibaren tüm ödeme emirleri sadece Euro üzerinden düzenlenecektir. Hollanda’da Hollanda florini üzerinden kağıda dayalı ödeme emirleri merkezi olarak, 1 Nisan 2002'ye kadar işlem görecektir. Tam tersine Finlandiya ve Fransa’da interbank ödeme sisteminin temel para birimi hala ulusal paralardır. Finlandiya’da sistemin para birimi 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren euroya dönüştürülecek, Fin markkası cinsinden ekspres transferler 28 Şubat 2002’ye kadar mahsup edilebilecektir. Fransa’da ise interbank ödeme sistemin temel para birimi Şubat 2002 ortasında Euroya dönüştürülecektir. Sadece Paris takas odası Fransız frangı üzerinden çekleri 1 Ocak -1 Mart 2002 arasında mahsup edecek, bu tarihten sonra ise Fransız frangı üzerinden çekler fiziksel olarak (manually) muhtemelen yüksek komisyon karşılığında mahsup edilecektir.
3. Yöntemi kullanan ülkeler (ayrı veya paralel takas -separate or parallel clearing-)
İtalya’da 2001 yılı sonundan önce İtalyan lireti üzerinden düzenlenen çekler, Şubat sonuna kadar elektronik ortamda, bu tarihten sonra ise fiziksel olarak takas edilecektir. İspanya’da Peseta için ayrı takas 28 Şubat 2002’ye kadar devam edecek, bu tarihten sonra bankalar kalan çekleri, takas sistemlerinin tali bölümünde takas edebileceklerdir. İspanya’da bu tür çeklerin kabulünde spesifik bir zaman limiti yoktur ve bireysel olarak bankalar her bir işlem bazında karar vereceklerdir (İspanya’da çekler çok fazla kullanılmamaktadır). Portekiz’de 1 Ocak 2002’den önce Esküdo üzerinden düzenlenmiş çekler, 28 Şubat’a kadar takas sisteminde işlem görebilecektir. Yunanistan’da Yunan drahmisi üzerinden takas 28 Şubat 2002’ye kadar devam edecektir.
1 Ocak 2002 Tarihinden itibaren Euro Çek ve Seyahat
Çeklerinin Takası :
Euro çekler , 1 Ocak 2002’den itibaren ulusal paralar yerine sadece Euro üzerinden düzenlenebilecek ancak, çek takas sistemleri ulusal bazda işlemeye devam edecektir. Bu nedenle gecikme ve maliyet, tek sistem içinde çeklerin takasına göre daha fazla olacaktır. Euro sistemdeki ve sistemin dışındaki bankalar, çek takas sisteminin daha basite indirgenmeyeceği konusunda müşterilerini bilgilendirmek isteyebilirler. Ulusal paralar üzerinden düzenlenen Euro çeklerde, para birimleri açık bir şekilde menşe ülkeyi tanımlarken, Euro üzerinden düzenlenecek Euro çeklerde bu mümkün olmayacaktır. Sınır ötesi çeklerle ilgili Avrupa bankacılık kılavuzuna göre, Euro üzerinden düzenlenecek Euro çeklerde, muhatap bankalar tarafından menşe ülke veya ISO ülke kodu belirtilmelidir.
Seyahat çekleri; ulusal olarak takas edilen ve değişik formatta olan ulusal para birimleri üzerinden düzenlenmiş çeklerden farklı olarak, Euro Seyahat çeklerinin ortak bir standardı olacak (Fransız) ve Paris’te takas edilecektir. Fransa dışındaki ülkelerden çeklerle ilgili olarak, Müşteriye tahakkuk eden masraflar yönünden dönüşümün bazı etkileri olabilir.
Banka Ödeme Emirleri: ödeme emirleri, 1 Ocak 2002 tarihinden itibaren Euro üzerinden düzenlenmelidir.
2. EURO BANKNOT VE MADENİ PARALARIN
TEDAVÜLE GİRMESİ
2.1. Dönüşüm Hakkında ECOFIN Konseyi ve Avrupa Merkez
Bankası Tarafından Belirlenen Genel Prensipler
2002 yılı başında Euro banknot ve madeni paraların tedavüle girmesi ve ulusal paraların tedavülden çekilmesi, EPB ülkeleri için geçiş döneminin son aşaması olacaktır. (Ek-1: Nakit Euroya Dönüşüm Şeması) 1 Ocak 2002’den itibaren nakit Euro banknot ve madeni paraların EPB üyesi ülkelerin ulusal paraları ile değişimi özellikle lojistik yönden önemli bir sorun arzetmektedir. Dönüşümle ilgili temel unsurlar aşağıdaki gibi özetlenebilir :
Tüm Euro alanı ülkelerinde detayları farklı ancak, genelde ortak Avrupa çerçevesi içinde hazırlanmış, kapsamlı nakit dönüşüm planları yapılmıştır.
Yaklaşık 14.25 milyar Euro banknot (değeri 642 milyar EUR) ve 50 milyar adet Euro madeni para (240 bin ton ağırlığında ve 15.7 milyar EUR değerinde) basılmaktadır. Aynı tutarlardaki eski ulusal banknot ve madeni paralar tedavülden çekilecektir (Tablo 2). Euro banknot ve madeni paraların basımına Euro alanında 12 banknot matbaası ve 15 darphanede devam edilmektedir. Halen 8 milyar Euro banknot ve 40 milyar madeni para basılmıştır.
EPB ülkeleri arasında ortak bir anlaşma ile özellikle bankacılık ve perakende sektörünün dönüşüm masraflarını azaltmak amacıyla dönüşüm kısa bir süreye, 2002 yılının ilk iki ayına yoğunlaştırılmıştır. Bu çerçevede, Ocak ayının ortasına kadar, nakit işlemlerin önemli bir kısmının Euro cinsinden ödenmesi amaçlanmaktadır.
Dönüşümün lojistik güçlüğü, kısa sürede gerçekleştirilmesi yönünde karar alınması ve 1 Ocak tarihinden itibaren ilk onbeş günde yaygın kullanımının amaçlanması, Euro banknot ve madeni paraların bankalara ve perakende sektörüne önceden dağıtımını gerekli kılmıştır.
Bankalara önceden dağıtım (frontloading) ve daha sonra perakendecilere dağıtım (sub-frontloading) her ülkede, ulusal özellikler gözönüne alınarak, farklı şekilde ve değişik tarihlerde organize edilmektedir. Bu süreç, madeni paralar için hacmi nedeniyle daha uzun sürecektir ve bu nedenle dağıtımı genelde, daha erken başlatılacaktır.
Yetkili mercilerin kontrolünde ön dağıtımı yapılacak ve daha sonraki aşamada tedavüle girecek olan Euro miktarı, daha çok bireysel davranışlara bağlı olarak tedavülden çekilecek olan eski banknotların miktarına göre daha kolay tahmin edilebilecektir.
Dönüşümün genel çerçevesini oluşturmak amacıyla ECOFIN Konseyi tarafından 8 Kasım 1999 tarihinde bir dizi genel prensip açıklanmıştır :
EPB üyesi ülkeler, nakit ödemelerin önemli bir kısmının, 2002 yılının ilk onbeş gününde Euro cinsinden yapılmasını sağlayacak şekilde gayret göstermelidir.
Ulusal para birimleri ile Euronun birlikte tedavül edeceği süre (dual circulation) dört hafta ile iki ay arasında devam etmelidir. Bu tarihten sonra üye ülkeler, eski ulusal banknot ve madeni paraların değişimini kolaylaştırabilir.
Mali kuruluşlara ve diğer önemli piyasa oyuncularına 1 Ocak 2002’den önce dönüşümü kolaylaştırmak amacıyla Euro banknot ve maden para sağlanabilir. Ancak bu uygulama Euronun 1 Ocak 2002’den önce tedavüle girmesine yol açmamalıdır.
2001 Aralık ayının ikinci yarısında sınırlı miktarda Euro madeni para seti, yeni madeni paraları tanımaları yönünden bireylere, özellikle en fazla etkilenecek gruplara sağlanabilir.
ECOFIN Konseyi ayrıca 11 Ekim 2000 tarihinde dönüşüm işlemlerinin sorunsuz gerçekleşmesi için alınması gereken ilave önlemleri açıklamıştır.
Buna göre;
Banka müşterileri çift dolaşım döneminde, banknot ve madeni paraları masraf ödemeden limitsiz miktarlarda değiştirebilmelidir (büyük meblağlar için önceden haber verilmek kaydıyla ). Müşteri olmayanlar ise belirli bir limit dahilinde masrafsız değişim yapabilmelidir.
Kişilerin çift dolaşım dönemi sonunda, bankalarda ulusal banknot ve madeni paraları bir süre daha Euro ile değiştirebilmeleri için gerekli düzenlemeler yapılmalıdır.
ECOFIN Konseyi kararlarına ek olarak, Avrupa Merkez Bankası (AMB) Yönetim Konseyi4, 2002 yılı nakit dönüşümün çerçevesine ilişkin genel prensipleri açıklamıştır. Sözkonusu prensiplerin belirlenmesinde, kredi kurumlarının dönüşümdeki rolünün önemi dikkate alınmıştır. AMB’nin kararları esas olarak aşağıdaki konularla ilgilidir:
Euro Alanında Euro Banknot ve Madeni Paraların Önceden Dağıtımı (frontloading/sub-frontloading)
Eurosisteme göre, nakit Euroya dönüşüm döneminin kısaltılması, Euro banknot ve madeni paraların kredi kurumlarına ve bu kurumlar tarafından da belirli hedef gruplara aktif bir şekilde önceden dağıtılması ile mümkündür.
Bu nedenle AMB Yönetim Konseyi, 1 Eylül 2001 tarihinden itibaren, Euro banknotların profesyonel hedef gruplarına önceden dağıtımının başlatılmasını kabul etmiştir. Ancak 1 Eylül 2001 tarihi en erken tarih olup, ulusal merkez bankaları önceden dağıtım için en uygun zamanı kendileri belirleyeceklerdir. Tüm Euro alanı merkez bankaları ön dağıtım için bankalardan ilk nakit siparişlerini almışlardır.
Buna göre, Euro banknotların dörtte biri ve madeni paraların üçte birinin ön dağıtımı beklenmektedir. EPB üyesi dokuz ülkede ulusal otoriteler, hacmi nedeniyle ulaşımı daha zor, diğer taraftan değeri düşük olduğundan riski daha az olan Euro madeni paraların 1 Eylül 2001’den itibaren kredi kurumlarına önceden dağıtımına karar vermişlerdir. Üç ülke Euro banknotları aynı tarihte dağıtmayı planlamaktadır. Diğer EPB üyesi ülkelerin büyük bir kısmı ise, banknotların dağıtımını Kasım veya Aralık ayına kadar erteleyeceklerdir.
Tüm EPB üyesi ülkeler, değişik hedef grupları ile ilgili olarak, kredi kurumlarına 1 Ocak 2001’den önce hem Euro banknot hem de madeni para temin edilmesi gerektiği konusunda anlaşmışlardır.
Buna ilave olarak, EPB üyesi ülkeler, 1 Ocak 2002’den önce perakende sektörüne de Euro madeni para ve küçük kupürlü banknotlar temin edeceklerdir. Bunun nedeni ise, madeni paraların genel olarak kredi kurumları yerine perakende sektörü tarafından aktif dolaşıma getirilmesidir. Madeni para ile çalışan makinaların ihtiyacı gözönüne alınarak, yedi EPB ülkesi, bu sektöre önceden dağıtım yapılmasına karar verirken, diğer beş ülke de bu yönde karar almayı düşünmektedirler.
Kasım 1999 ECOFIN Konseyi raporuna göre, 2001 Aralık ayının ikinci yarısında bireylere Euro madeni paralar temin edilebilir. Bu doğrultudaki uygulama, halen on ülkede planlanmaktadır. Ancak iki ülkenin bu konuda herhangi bir planı bulunmamaktadır.
Borçlandırma Modeli ve Risk Teminatı
Kredi kurumları kendilerine önceden temin edilen Euro banknot ve madeni paralar için, 2001 yılında borçlandırılmayacak, bunun yerine AMB’nin temel yeniden finansman işlemlerinde hesap kapatma tarihleri olan 2, 23 ve 30 Ocak 2002 tarihlerinde üç eşit taksit halinde borçlandırılacaktır.
Euro banknot ve madeni paraların kredi kurumlarına önceden dağıtılması, 1 Ocak 2002’den önce herhangi bir teminat gerektirmeyecek, nakit Euronun mülkiyeti ilgili merkez bankasında kalacaktır. Kredi kuruluşları, 31 Aralık 2001’e kadar önceden dağıtılan nakit Euronun değeri üzerinden 2001 yılının son iş gününe kadar kadar (28 Aralık) teminat vereceklerdir. Kredi kuruluşları önceden dağıtılan euro paraların zarar görmesi veya çalınmasından sorumlu olacaktır.
Kredi kurumlarının diğer kuruluşlara ön yükleme (sub-frontloading) yapması halinde, ön yüklemenin yapıldığı tarihte merkez bankasına teminat verilecektir.
Euro Alanı Dışındaki Piyasalarda Nakit Euroya Dönüşüm
AMB Yönetim Konseyi, Euro alanı dışında Euro banknot ve madeni paraların sorunsuz ve düzgün bir şekilde kullanıma girmesini sağlamak amacıyla 14 Aralık 2000 tarihinde bir dizi önlem almıştır:
Eurosistem içindeki para politikası işlemlerinde karşı tarafta yer alan (counterparties) kredi kurumlarına önceden dağıtılan (frontloaded) Euro banknotların, Euro alanı dışındaki şubeleri veya merkezlerine, uygun görüldüğü takdirde, dağıtımına müsaade edilebilecektir.
Şirket merkezleri Euro alanında olan kredi kurumlarının, Euro alanı dışında yerleşik ve kendisi de kredi kurumu tali şirketlerine Euro banknotların önceden dağıtımına müsaade edilebilecektir.
Şirket merkezleri Euro alanı içinde bulunan kredi kurumlarının, Euro alanı içinde tescili ve idare merkezi olmayan kredi kurumlarına Euro banknotların önceden dağıtımına müsaade edilebilecektir.
Kredi kurumları tarafından Euro alanı dışındaki piyasalara Euro banknotların dağıtımına başlanmasına 1 Aralık 2001 tarihinden sonra izin verilecektir. Buna ilave olarak Euro alanı dışında dağıtımı yapılan banknotların üçüncü şahıslara dağıtımı mümkün olmayacaktır.
2.2. Çift Dolaşım Dönemi (Dual Currency Period)
1 Ocak 2001 tarihinde Euro banknot ve madeni paraların dolaşıma girmesi ile en geç 28 Şubat 2002 tarihine kadar eski ulusal paralar hukuki olarak kabul edilmeye devam edecektir.
ECOFIN Konseyi tarafından hedeflendiği gibi, Ocak 2002 ortasına kadar tüm nakit işlemlerin dörtte üçünün veya daha fazlasının Euro üzerinden olması için perakendeciler tarafından tüketicilere alışverişlerde para üstünün sadece euro üzerinden verilmesi, müşterilerin de Euroyu kabul etmeye hazır olması gerekmektedir.
Euro kullanımının yaygınlaşmasında ATM’lerin 1 Ocak tarihinden itibaren Euroya dönüşüm hızı önemli rol oynayacaktır.
Euro alanı ülkelerinin büyük bir kısmı dönüşümde maksimum süreyi kullanacaklardır, ancak, Hollanda’da çift dolaşım Ocak sonunda, İrlanda’da 9 Şubat, Fransa’da ise 17 Şubat tarihinde sona erecektir. Çift dolaşım süresi boyunca ulusal paralar hukuki para olma statüsünü (legal tender status) koruyacaktır. Almanya’da ise 31 Aralık tarihinde Alman markının hukuki statüsü sona ermekle beraber sözkonusu tarihin uygulamada bir öneminin olması beklenmemektedir (perakende alışverişlerde 28 Şubat tarihine kadar Euro kabul edilecektir). Euro alanı ülkelerinde çift dolaşım süresince hızlı dönüşümü sağlamaya yönelik önlemler alınmıştır. Bu kapsamda bankaların çalışma saatleri 2002 yılının ilk günleri veya haftalarında uzatılacaktır. Almanya, Lüksemburg ve Hollanda’da bu konuda resmi anlaşmalar yapılmıştır. Ayrıca bazı ülkelerde bankalar birlikleri tarafından elektronik ödemelerde tükecilerin Euro kullanımını kolaylaştırıcı önlemler alınmıştır.
2.3. Çift Dolaşım Dönemi Sonrası
Çift dolaşım dönemi sonunda tüm önceki ulusal banknotlar ve madeni paraların hukuki statüleri sona erecektir. Birçok banka çift dolaşım döneminden sonra da eski ulusal paraları değiştirmeye devam edecek ancak, müşterileri dışında değişim için masraf alabilecektir. Bazı ulusal otoriteler bu konuda koşulları belirlemek üzere bankalarla anlaşma yapmakla beraber, birçok Euro alanı ülkesinde karar, bireysel olarak bankalara bırakılmıştır. Bazı ülkelerde ise dönüşüm masraflarına ilişkin uygulamanın çift dolaşım döneminin sonunda belirlenmesi beklenmektedir. Euro alanının 12 merkez bankası eski ulusal banknotları minimum 10 yıl, eski madeni paraları ise minimum 2 yıl masraf almadan değiştirecektir. Ancak bazı ulusal merkez bankaları bu sürenin de ötesinde eski ulusal banknot ve madeni paraları değiştirmeye devam edecektir. (Tablo 3 )
Dönüşümle ilgili Riskler
Sahtecilik ve Para Aklama Düzenlemeleri
Euroya dönüşümle ilgili olarak kısa sürede çok fazla nakit paranın değiştirilecek olması ve Euro paraların henüz çok iyi tanınmaması nedeniyle bu paralara yönelik suç riski normalden daha fazladır. Yüksek değerli Euro banknotlar (500 EUR gibi) daha fazla para taşınmasına imkan vermesi nedeniyle sınır ötesi finansal suçları kolaylaştırabilir. (Tablo 4) Bu nedenle Euro alanı yetkilileri ve ulusal otoriteler konuya ilişkin riskleri ve önlemleri gözden geçirmektedirler;
AMB sahteciliğe karşı önlem olarak, AMB bünyesinde banknotlar için bir analiz merkezi kurmuştur. Madeni paralar için analiz merkezi ise Paris’tedir. Sahtecilikle ile bilgileri toplamak üzere ayrıca Ulusal Analiz Merkezleri kurulacaktır. Euro banknotlarının tasarımında, ikame edeceği ulusal banknotların birçoğuna göre daha fazla sayıda güvenlik unsuru yer almaktadır ve Euro banknotların güvenlik unsurları hakkında banka personeli, perakendeciler ve bireyler bilgilendirileceklerdir. Euro banknot ve madeni paraların özellikleri ve güvenlik önlemleri AMB tarafından 3 Ağustos 2001 tarihinde açıklanacaktır.
Para aklama ve finansal suçlarla mücadele için Europol erken uyarı sistemi olarak merkezi bir rol oynayacaktır.
Tüm euro alanı ülkelerinde para aklamayı önleme kanunları aynen kalacaktır. Sözkonusu kanun çerçevesinde, kişilerin bankalarda bir defada değiştirdikleri nakit tutarı limite tabidir. Limit üstü tutarlar için haber verilmeli ve ilgili otoriteler bilgilendirilmelidir. Ancak nakit değişim döneminde para aklama ile ilgili olarak normal zamana göre daha fazla risk vardır. Özellikle Euro alanı sınırları risk taşımaktadır, örneğin Almanya ve Yunanistan’nın Alman markı ve Yunan drahmisinin tedavül ettiği Doğu Avrupa ülkeleri ile geniş sınırları bulunmaktadır.
Fransa’da bankalarda 50.000 Fransız frangı üstü ödemeler için sözkonusu olan bildirim zorunluluğu ile ilgili kanunlar geçici bir süre için (altı ay) hafifletilecektir. Ancak sözkonusu uygulama, hesaba ödemelerden çok, müşteriler tarafından ulusal paranın Euro ile değişimini etkileyecek ve mali sahtecilikle ilgili olacaktır (para aklama konusundaki zorunluluklarda herhangi bir hafifletici uygulama sözkonusu değildir).
3. EUROYA DÖNÜŞÜMÜN EURO ALANI
DIŞINDA PERAKENDE BANKACILIK SEKTÖRÜNE
ETKİLERİ
Euro alanı dışındaki ülkeler için Euro yabancı bir para birimi olmakla beraber, geçiş döneminin sonunda, başka bir ifade ile, Euro banknot ve madeni paraların tedavüle girmesi ile, euro alanı dışındaki bankaları, diğer mali kurumları ve müşterilerini de etkileyecektir. Bu bölümde Euro alanı dışında kalan AB üyesi İngiltere ve AB’ye aday ülkelerden Polonya’da bankacılık sektöründe dönüşümün etkileri ve sektörün hazırlıkları hakkında bilgi verilmektedir.
3.1. İngiltere 5
İngiliz Bankalar Birliği6 (British Bankers’ Association - BBA) ve Takas Hizmetleri Birliği (Association for Payment Clearing Services-APACS) Mayıs 2001 tarihinde hesapların dönüşümü ve önceki ulusal paralar üzerinden düzenlenen çeklerin tabi tutulacağı işlemler konusunda, Avrupa Bankacılık Federasyonu7 (European Banking Federation - EBF) kılavuzlarının İngilterede nasıl uygulanacağını açıklayan duyuruyu bankalara göndermiştir. Buna göre;
Ä Önceki ulusal para birimleri üzerinden banka hesapları : APACS verilerine göre, halen İngiltere’de ticaretle uğraşan 40,000 kişinin önceki ulusal paralar cinsinden bir veya daha fazla hesabı bulunmaktadır.
Nostro hesapları: Euro alanı Nostro muhabirleri sözkonusu hesapları Eylül 2001 sonuna kadar Euro’ya dönüştürmeyi planlamaktadırlar. Bu tarihe kadar nostro hesap sahibi bankadan talimat alınmadığı takdirde, muhabir banka bir ay önceden bildirimde bulunarak dönüşüm işlemini gerçekleştirecektir.
Standard Settlement Instructions (SSIs): İngiliz bankaları Euro ve SSIs ile ilgili olarak muhabir banka ilişkilerini gözden geçirmek isteyebilir. SWIFT tarafından da Euro SSIs için yeni bir sistem önerilmiştir.
Müşteri hesapları : İngiliz bankaları Euro alanı bankaları için önerilen uygulamayı takip edebilirler, önceden bildirim ve müşteri tarafından aksine talimat verilmedikçe, hesaplar Eylül 2001’den itibaren ve her ne şekilde olursa 31 Aralık 2001’de Euroya dönüştürülebilir. Bankalar, dönüşüm sonucunda ortaya çıkabilecek birden çok Euro hesabının birleştirilmesi için müşteri talimatına gerek duyacaklardır.
Ä Önceki ulusal paralar cinsinden ödemeler : APACS/BBA tarafından, İngiliz bankaları ve müşterilerinin aşağıdaki hususları dikkate almaları tavsiye edilmektedir:
1 Ocak 2002’den sonra, daha önce ulusal para birimleri üzerinden yapılan tüm ödemeler Euro üzerinden yapılacaktır. SWIFT, Ağustos 2001’den itibaren, 31 Aralık 2001 tarihinden sonra valörlü ve ulusal paralar cinsinden ödeme mesajlarını kabul etmeyecektir.
31 Aralık 2001 veya daha önceki tarihli ve ulusal para birimleri üzerinden kalan ödemeler, gelecek yılın başından itibaren Euro cinsinden, Euro hesaplara yapılacaktır.
2001 yılı sonundan sonra müşterilerin eski para birimlerini kullanmamaları yönünde çaba gösterilmelidir.
Müşteriler, 1 Şubat 2002 tarihine kadar eski para birimleri üzerinden alınmış çekleri teslim etmeleri konusunda teşvik edilmelidir.
Bankaların önceki ulusal paralar üzerinden düzenlenmiş çekleri 28 Şubat tarihinden sonra sadece tahsil esasına göre kabul etmeleri beklenmektedir.
Ä Eski ulusal Paralar üzerinden işlemler : APACS/BBA bankalara ve müşterilerine konuya ilişkin olarak aşağıdaki tavsiyelerde bulunmaktadıri.
Vadesi dolan veya 31 Aralıktan sonra devam eden tüm yeni işlemler (mevduatlar, ödünçler, swap gibi) Euro piyasa standartları kullanılarak Euroya dönüştürülmelidir.
Banka defterlerinde eski ulusal paralar cinsinden önceki işlemler (31 Aralık tarihinde vadesi dolan veya bu tarihten sonra devam eden) Euro cinsinden okunmalıdır. Bunun anlamı ise, eski ulusal paralara yapılan referansların, sabit dönüşüm oranları kullanılarak, Euro ile yer değiştirmesidir. Bu işlem basit dönüşüm ile gerçekleştirilebilir (simple redenomination). Ancak özellikle iş günü açısından tarafların tam dönüşüm (full redenomination) konusunda anlaşmaları arzu edilmekle birlikte bu konuda karar tek taraflı alınmamalıdır.
Sendikasyon kredilerinde, özellikle üç veya altı aylık aralıklarla faiz oranları yeniden ayarlanan kredilerde, 2001 yılının en son yenileme tarihinde eski ulusal paranın euroya dönüştürülmesi beklenmektedir.
BBA, eski ulusal paralar cinsinden LIBOR oranlarınının 31 Aralık’tan sonra ilanını durdurmayı ve bunun yerine, “Euro BBA LIBOR” yayınlamayı planlamaktadır.
Yukarıda açıklanan tüm bu tavsiyelere rağmen, 1 Ocak 2002’de veya bu tarihten sonra eski paralar üzerinden vadesi gelen ödeme için, karşı tarafın “Euro SSI” kullanılarak Euro karşılığı ödeme yapılmalıdır.
Ä Seyahat çekleri: APACS/BBA, Avrupa bankacılık kılavuzlarına refere ederek, Euro seyahat çeklerinin şu anda mevcut olduğunu ve İngiliz bankalarının bu çekleri kabule hazır olmaları gerektiğini not etmektedir. İhraç edenler ve Euro alanı bankaları, Euro seyahat çeklerinin şimdiden sonra eski ulusal paralar üzerinden düzenlenenen çekler yerine kullanılmalarını, eski çeklerin 1 Eylül 2001 tarihinden itibaren satılmamalarını tavsiye etmektedir. Halen eski paralar üzerinden düzenlenen seyahat çeklerini satan bankalar daha fazla bilgi almak için ihraç edenlere başvurmalıdırlar.
Ä İngiliz bankalarının perakende müşterilerini bilgilendirmesi: İngiliz bankaları müşterilerini nakit Euroya dönüşüm ve etkileri ve önceki ulusal paraların çift dolaşım döneminin sonunda kabul edilmeyeceği konusunda bilgilendireceklerdir. APACS/BBA bireysel müşterileri bilgilendirmek amacıyla bir broşür yayımlamıştır.8 (Ek: 3)
Ä Önceki ulusal banknot ve madeni paraların değiştirilmesi: Euro alanı bankalarından farklı olarak, İngiliz bankalarının önceki ulusal paraları çift dolaşım süresince masraf almadan değiştirme zorunluluğu yoktur. Kambiyo hizmetleri veren İngiliz bankalarının büyük bir kısmın da bu tür değişim işlemlerinin yapılması beklenmekle beraber, bankalar bu konuda sunacakları hizmet ve alacakları masraf konusundaki ticari kararlarını kendileri verecektir.
Ä Euro banknotların İngiltere’de ön yüklemesi (frontloading): AMB tarafından 14 Aralık 2000 tarihinde belirlenen ve (2.1.) bölümünde değinilen kurallar çerçevesinde İngiliz kredi kurumları, 1 Ocak 2002’den itibaren müşterilerinin taleplerini karşılamak üzere Aralık ayında Euro temin edebilirler ancak müşterilerine önceden dağıtım (subfrontloading) yapamazlar.
Ä Banka personelinin Euro paralar ve sahtecilik düzenlemeleri konusunda eğitimi : İngiltere’de banka personeli nakit dönüşümün pratikte etkileri konusunda müşterileri bilgilendirmek ve buna ilave olarak banka personelinin bir kısmı da sahte Euro banknotlar konusunda eğitilmelidir.
3.2. Polonya
Polonya Merkez Bankası (National Bank of Poland) Mayıs ayında Euro bilgilendirme kampanyası başlatmıştır9. Merkez Bankasının öncelikli hedef grupları, bankalar, şirketler ve medyadır. Daha sonra Polonyalılar broşür, sloganlar ve ilan panoları ile Euro banknotlar ve madeni paraların özellikleri hakkında bilgilendirilecektir.
Polonya’da Euronun tedavüle girmesinin hukuki ve teknik yönlerini kapsayan Kanun Haziran başında imzalanmıştır. Sözkonusu kanuna göre; Euro alanı para birimleri üzerinden açılmış olan banka hesapları 31 Aralık gece yarısından itibaren otomatik olarak euroya dönüşmüş olacaktır. Şirketlere ise dış kredilerini Euro veya diğer Euro alanı döviz cinslerinden ödeyebilmeleri için iki ay daha müsaade edilecektir.
Polonya’da bireyler, Euro alanı eski ulusal paraları cinsinden efektiflerini 2002 yılının sonuna kadar Euroya çevirmek zorundadır. Bu süre Euro alanı ülkelerinden daha kısa bir süredir. Örneğin Hollanda’da değişim için 30 yıl süre tanınmıştır.
Polonya’da mali suçları engellemek amacıyla efektif değişimine de sınırlama getirilmiştir (eski Sovyet ülkeleri vatandaşları da sınırlamaya dahildir). Polonya Merkez Bankası yetkilileri değişim sürecinin sahte para ve para aklama için son derece uygun bir ortam yaratacağını, bu nedenle sınırlama getirilerek bankacılık sistemine sorun yaratmak istemediklerini ifade etmektedirler.
Merkez Bankasına göre, Polonya bankaları 2002 yılının ilk günlerinde yaklaşık 200 milyon Euroya (170 milyon ABD doları) ihtiyaç duyacaklardır. Merkez bankasının kendi ihtiyacı ise yaklaşık 20 milyon Eurodur ve Alman Merkez Bankası Bundesbank’tan alınacaktır. Polonya ticari bankalarının büyük bir kısmı ise yabancı ortağa sahip olup, Euro banknot ve madeni paralar euro alanı ortakları aracılığıyla sağlanacaktır.
Avrupa Merkez Bankasından muhtemelen Ağustos sonunda Euro banknot ve madeni para örneklerinin alınmasından sonra Polonya Merkez Bankası ve ticari bankalar, para alıp vermekle görevli elemenlarını eğitmeyi planlamaktadırlar.
Polonya ticari bankaları ayrıca, 2001 sonbaharında müşterileri bilgilendirme kampanyası başlatmayı planlamaktadır. Bu çerçevede müşteriler, ellerinde bulunan efektif eski ulusal paraları mevduat olarak yatırmaları veya değiştirmeleri konusunda bilgilendirileceklerdir.
AB DANIŞMANLIK VE YATIRIM HİZMETLERİ A.Ş.
HAZİRAN 2001
EK: 1
NAKİT EUROYA DÖNÜŞÜM ŞEMASI
Merkez Bankası
Eylül ayından itibaren 15 milyar Euro banknot ve 50 milyar Euro madeni para merkez bankalarından ticari bankalara ve ticaret kesimine dağıtılacaktır.
Ticari banka
ATM Alışveriş Merkezleri
234.000’den fazla ATM’den Euro çekilebilecektir. Almanya, Lüksemburg, ve Belçika’da 1 Ocak 2002’de ATM’lerden Euro temin edilirken, Yunanistan, İspanya ve İtalya'da %90’ı, İrlanda’da %80’i, Euro sağlayacaktır. Portekiz’de %20’si (bir hafta içinde %85’i) Finlandiya’da %38’i ve Fransa’da %65’inden Euro çekilebilecektir. 2002 yılının ilk günlerinde perakendecilerin, nakit Euro para üstü verebilmek için normal zamanlardakinin 10 veya 100 katı daha fazla nakit ihtiyaçları olacaktır.
Tüketiciler
300 milyon tüketici 2 ay içinde, ancak büyük bir kısmı 2 hafta içinde, eski ulusal paraların dörte üçünü Euro ile değiştirecektir.
Eski Ulusal Paralar
Euro alanında halen, 58 milyar madeni para ve 11 milyar banknot tedavül etmektedir. Almanya’nın yaklaşık 98.500 ton banknot ve madeni para, İtalya’nın ise yaklaşık 40.000 ton madeni parayı tedavülden çekmesi beklenmektedir.
Tablo 1: ATM MAKİNALARININ DÖNÜŞÜMÜ
1 Ocak 2002’de dönüştürülmesi hedeflenen
ATM %’si ATM’den Euro’ya geçiş süresi Euro'ya dönüşmeyen ATM’ler 2002 yılı başında ATM’lerden çekilecek Euro kupürlerin büyüklüğü
Avusturya % 100 Overnight Kullanım dışı Genelde10 ve 100 EUR
Belçika %100 Overnight Kullanım dışı 20, 50 ve 5 EUR
Finlandiya Yaklaşık % 38 İki hafta Finlandiya Markkası çekilebilecek 20 ve 50 EUR
Fransa En azından %65 İki hafta Yeniden FRF yüklenilmeye-cek 10 , 20 ve 50 EUR
Almanya Yaklaşık %100 Bir gün Kullanım dışı 5,10,20 ve 50 EUR
Yunanistan % 90 İki hafta 15 gün sonra kullanım dışı 10,20 ve 50 EUR
İrlanda Yaklaşık %80 Üç işgünü Kullanım dışı 10 , 20 ve 5 EUR
İtalya En azından %90 İki hafta Kullanım dışı 10 ya da 20 veya 50 EUR
Lüksemburg % 100 Bir gün Kullanım dışı 5,10,20 ve 50 EUR
Hollanda Yaklaşık % 100 Bir gün Kullanım dışı Yaklaşık yarısı 5, diğerleri 10, 20 ve 50 EUR
Portekiz Yaklaşık %20 Bir hafta Esküdo çekilebilecek 5, 10, 20 ve 50 EUR
İspanya %90 civarında Bir hafta Peseta
çekilebilecek 20, 50 ve 10 EUR
Kaynak: Ulusal yetkililer, Avrupa Komisyonu, ve AMB
Tablo 2:
1 OCAK 2002’DEN ÖNCE EURO BANKNOT VE MADENİ PARALARIN ÜRETİMİ*
Basılacak banknot sayısı
(milyon) Basılacak madeni para sayısı
(milyar)
Avusturya 550 1.5
Belçika 530 2.0
Finlandiya 225 1.1
Fransa 2,240 7.5
Almanya 4,342 17.0
Yunanistan 597 1.3
İrlanda 222 0.9
İtalya 2,380 7.2
Lüksemburg 46 0.1
Hollanda 659 2.8
Portekiz 536 1.3
İspanya 1,924 7.1
Euro alanı
toplamı 14,251 49.8
* İlave olası stoklar dahil değildir.
Kaynak: AMB
TABLO 3: ÇİFT DOLAŞIM DÖNEMİNDEN SONRA ULUSAL BANKNOT VE MADENİ PARALARIN DEĞİŞİMİ
Bankalar/posta idareleri Merkez Bankaları/Darphaneler
Avusturya Bireysel bankalar tarafından kararlaştırılacaktır: Müşteri dışındakiler masraf ödeyebilir. Süresiz
Belçika 2002 yılı sonuna kadar Banknotlar: süresiz
Madeni paralar:2004 yılı sonu
Finlandiya Bankalar tarafından bireysel olarak kararlaştırılacaktır: masraf ödenebilir. 10 yıl
Fransa 30 Haziran 2002’ye kadar Banknotlar: 10 yıl
Madeni paralar:3 yıl
Almanya En azından 28 Şubat 2002 Süresiz
Yunanistan Henüz karar verilmedi Banknotlar: 10 yıl
Madeni paralar:2 yıl
İrlanda Henüz belirlenmedi Süresiz
İtalya Bankalar tarafından bireysel olarak kararlaştırılacaktır. 10 yıl
Lüksemburg 30 Haziran 2002’ye kadar: bazı bankalar 2002 sonuna kadar devam edebilir. Banknotlar: Süresiz
Madeni paralar:2004 yılı sonuna kadar
Hollanda 2002 yılı sonuna kadar: 1 Nisan 2002’ye kadar müşteriler için masrafsız Banknotlar: 30 yıl
Madeni paralar:5 yıl
Portekiz 30 Haziran 2002’ye kadar Banknotlar: 20 yıl
Madeni paralar:2002 yılı sonu
İspanya 30 Haziran 2002’ye kadar Süresiz
Kaynak :Üye ülkeler yetkilileri
Tablo 4:
En Büyük Kupürlü Ulusal Banknot EUR 500 Banknotun Değeri
Yunanistan DRM 10,000 DRM 170,375
Fransa FRF 500 FRF 3,280
İtalya ITL500,000 ITL 968,140
Portekiz PTE 10,000 PTE100,241
Almanya DEM 1,000 DEM 978
İspanya ESP 10,000 ESP 83,193
İrlanda IEP 100 IEP 393
Lüksemburg LUF 5,000 LUF 201,170
Kaynak: AMB
EK 3 : İngiliz Bankalar Birliği (British Bankers’ Association) tarafından hazırlanan Broşür
“You and the Euro-Notes and Coin”
1 Ocak 2002 tarihinden itibaren Euro, 12 Avrupa Birliği ülkesinin (Euro Bölgesi) tüm işlemlerinde kullanılacak ve bu ülkelerin ulusal paraları Euro ile değiştirilecektir. Yeni Euro banknot ve madeni paralar tedavüle çıkacak, ulusal paralar ise tedavülden çekilecektir. Euro banknot ve madeni paralar, tüm Euro alanında kullanılabilecektir. Sözkonusu broşür, bu gelişmelerle ilgili olarak müşterileri bilgilendirmeyi amaçlamaktadır.
Hangi ülkeler ulusal para birimleri olarak Euroyu benimseyecektir?
Avusturya, Belçika, Finlandiya, Fransa, Almanya, Yunanistan, İtalya, İrlanda, Lüksemburg, Hollanda, Portekiz ve İspanya Euro alanı ülkeleridir. Danimarka, İsveç ve İngiltere Euro alanına dahil değildir.
Euro’nun özellikleri nelerdir?
Yedi adet Euro banknot (5, 10, 20, 50, 100, 200, 500) ve sekiz adet madeni para (1 cent, 2 cent, 5 cent, 10 cent, 20 cent, 50 cent ve 1 ve 2 Euro) olacaktır. Banknotlar İngiliz sterlini banknotlarından daha küçük olacak ve üzerinde köprü, kapı ve percere motifleri yer alacaktır. Paralara ilişkin örnekler broşürün arkasında yeralmaktadır.
1 Ocak 2002’de ne olacaktır?
1 Ocak 2002’de Euro alanı ülkelerinde euro banknot ve madeni paralar dolaşıma girecek ve fiyatlar, alışveriş ve restoranlarda ulusal para yerine euro üzerinden belirlenecektir. Euro alanında ATM makinalarından Euro banknotlar çekilmeye başlanacaktır.
Eski banknot ve madeni paralar hala kullanılabilecek mi?
Evet, sabit dönüşüm oranları kullanılarak sadece kısa bir dönem için kullanılabilecektir – Euro alanı ülkelerindeki en son tarih 28 Şubat 2002’dir.
Euro alanına seyahat için hangi parayı almalıyım?
2001 yılı sonuna kadar, sadece halen mevcut olan ulusal paraları alabilirsiniz. Ancak, yıl sonundan sonra eski paraları muhafaza etmekten kaçınmalısınız.
2002’nin başından itibaren Euro alınız, ancak 1 Ocak 2002’den önce Euro almanız mümkün değildir. Eğer yıl sonunda seyahat ediyorsanız, ziyaret ettiğiniz Euro alanı ülkesinin parasını alınız – Ocak ayı boyunca hala kullanabilirsiniz.
Seyahat çekleri konusundaki uygulama nasıl olacaktır?
Euro seyahat çekleri halen elde edilebilmektedir. Euro alanı bankaları bu çeklerin ulusal para birimi seyahat çeklerine göre öncelikli olarak kullanılmasını tavsiye etmektedir.
Kredi kartlarım işlemeye devam edecek mi?
Evet. Hesabınız Euro karşılığı İngiliz sterlini borçlandırılacaktır Bu yıl içinde seyahat ettiğiniz takdirde, yanlış meblağ üzerinden borçlandırılmamak için, Euro veya eski para cinsinden hangisi üzerinden borçlandırıldığınızı imzalarken kontrol ediniz.
Eski paraları Euro banknot ve madeni paralarla değiştirebilecek miyim?
İlgili ülkede Ocak ve Şubat ayları boyunca değiştirebilmelisiniz. Ancak müşteri olmadığınız takdirde banka masraf tahakkuk ettirebilir. Eski banknot ve madeni paraların doğrudan satınalmalarda kullanılması daha basit bir yöntem olacaktır. Şubat ayından sonra ise bankada değiştirmek sizin için tek seçim olacaktır.
İngiltere’de bankalar eski ulusal banknotları değiştirebileceklerdir. Eski madeni paralar ise değiştirilmeyecektir. Bankalar değişim için masraf alabilirler. Bankalarda euro madeni para olmayacağından dönüşüm farkı İngiliz sterlini olarak ödenebilir.
Euro çekleri tüm Euro alanında kullanabilecek miyim?
Çekler ulusal özelliklere sahiptir ve ihraç eden ülke dışında kullanıldığı takdirde masraf sözkonusu olabilecektir.
İngiltere’de Euro banknot ve madeni para kullanabilecek miyim?
Diğer Avrupa ülkelerinde Euro banknot ve madeni paraların hukuki geçerli para (legal tender) olmasını takiben, bazı alışveriş yerleri, hukuki yükümlülükleri olmamasına rağmen, hem Euro hem de İngiliz sterlini ödemeleri kabul edebilir. Turistik alanlar, havaalanları ve istasyonlarda diğer yerlere göre daha fazla kullanılması beklenmektedir.
Ulusal paraların Euroya karşı değeri nedir?
Ülke Dönüşüm oranı
1 EUR= Alışverişlerde eski paraların kullanılacağı son tarih
Belçika 40.3399 frank 28 Şubat
Almanya 1.95583 mark 28 Şubat
İspanya 166.386 peseta 28 Şubat
Fransa 6.55957 frank 17 Şubat
İrlanda 0.787564 lira 9 Şubat
İtalya 1936.27 liret 28 Şubat
Lüksemburg 40.3399 frank 28 Şubat
Hollanda 2.20371 florin 28 Ocak
Avusturya 13.7603 şilin 28 Şubat
Portekiz 200.482 esküdo 28 Şubat
Finlandiya 5.94573 markka 28 Şubat
Yunanistan 340.750 drahmi 28 Şubat
Euro 100 cente bölünmüştür. İngiltere Euro alanında olmadığı için, İngiliz sterlininin Euroya karşı değeri, Euro ile yer değiştiren eski ulusal paralarla olduğu gibi, döviz piyasalarında belirlenmektedir.