Salvo
Kayıtlı Üye
BAKIR – ÇİNKO ALAŞIMLARI (PİRİNÇLER)
Bakır çinko ile her oranda alaşım yapabilmektedir. Fakat %45 ‘in üzerinde çinko içeren alaşımlar pirinç olarak adlandırılır. Çinko arttıkça kırmızıdan sarıya doğru renk değiştirir. Diyagrama bakıldığında bakırı zengin saha içinde Cu – Zn alaşımlarında a katı çözeltisi vardır. a katı çözeltisi, çelikteki g katı çözeltisine benzer olarak YMK dır. Katı çözelti, bakır ve çinko atomlarının çapları birbirine yakın olduğundan yer alan katı çözeltisi oluştururlar ve kafeste bakırın yerine çinko geçebilir. Çinko atom çapı, bakıra göre daha büyük olduğundan, atomlar arası mesafe artar ve kafes parametresinde kısmen büyüme gözlenir. Böylece meydana gelen gerilmeler, sertliği arttırır.
Metalografik yapılarına göre ikiye ayrılırlar:
a pirinci: % 62 ‘den fazla bakır içeren ve yalnız a katı eriyik kristallerini içeren yumuşak aşlımdır. Bileşiminde max % 37 Zn vardır. Bakır miktarına göre yer değiştirir. Döküm veya plastik şekil verme sonucu oluşan artık gerilmelerden doğan mevsim kırılganlığı, a pirinçlerinde sıkça görülür. Diğer bir kötü özelliği çinkosuzlaşmasıdır. Bu olay kalay ilavesi ile giderilmeye çalışılır.
a+b pirinci: % 62 ‘den az bakır içerir. Serttir. Döküm alaşımıdır. C2’de ilk oluşan faz b ‘dır. Sıcaklık T değerinin altına düşünce a tane sınırlarında ve bı ‘nün aan bölgelerinde çökelir. Oda sıcaklığında a+b vardır. Yalnız 454 0C ‘de bı dönüşümü vardır. % 38 – 48 arası çinko içerirler. bı, a ‘dan daha sert ve gevrektir. Bu nedenle soğuk şekillendirilmesi zordur. Yüksek sıcaklıklarda b fazının plastisitesi yüksek olduğundan plastik şekil verilebilir. Sarı pirinç veya Muntz Metali olarak bilinir(çoğunlukla % 60 Cu - % 40 Zn). Kurşun ilavesi ile işlenebilme kabiliyeti arttırılır.
Bakır oranı % 56 – 79 ise bunlar yüksek mukavemetli pirinçlerdir.bunlara aşağıdaki elementler ilave edilir.
Silisyum: Sertliği arttırır. Torna işlemini zorlaştırıcı etkisi vardır.
Kalay: Bakır ile d fazını oluşturur. Akma ve kopma mukavemetini, yüzde uzamayı ve darbe direncini değiştirmeden arttırır. Denizel ortamlarda korozyon direncini arttırır.
Kurşun: Çözünmez, ayrı bir faz olarak bulunur. Max % 0.2 ile sınırlandırılmıştır. % 0.1 ‘in altında kalırsa uzamayı arttırır.
Nikel: Mukavemeti azaltır. Sünekliği arttırır. Tane küçültücüdür. Özellikle denizel ortamlarda korozyon direncini arttırır.
Element Elektronegatiflik Atom Çapı
Cu 1,9 1,57
Zn 1,65 1,53
Şekil. 1:Cu – Zn denge diyagramı
Bakır çinko ile her oranda alaşım yapabilmektedir. Fakat %45 ‘in üzerinde çinko içeren alaşımlar pirinç olarak adlandırılır. Çinko arttıkça kırmızıdan sarıya doğru renk değiştirir. Diyagrama bakıldığında bakırı zengin saha içinde Cu – Zn alaşımlarında a katı çözeltisi vardır. a katı çözeltisi, çelikteki g katı çözeltisine benzer olarak YMK dır. Katı çözelti, bakır ve çinko atomlarının çapları birbirine yakın olduğundan yer alan katı çözeltisi oluştururlar ve kafeste bakırın yerine çinko geçebilir. Çinko atom çapı, bakıra göre daha büyük olduğundan, atomlar arası mesafe artar ve kafes parametresinde kısmen büyüme gözlenir. Böylece meydana gelen gerilmeler, sertliği arttırır.
Metalografik yapılarına göre ikiye ayrılırlar:
a pirinci: % 62 ‘den fazla bakır içeren ve yalnız a katı eriyik kristallerini içeren yumuşak aşlımdır. Bileşiminde max % 37 Zn vardır. Bakır miktarına göre yer değiştirir. Döküm veya plastik şekil verme sonucu oluşan artık gerilmelerden doğan mevsim kırılganlığı, a pirinçlerinde sıkça görülür. Diğer bir kötü özelliği çinkosuzlaşmasıdır. Bu olay kalay ilavesi ile giderilmeye çalışılır.
a+b pirinci: % 62 ‘den az bakır içerir. Serttir. Döküm alaşımıdır. C2’de ilk oluşan faz b ‘dır. Sıcaklık T değerinin altına düşünce a tane sınırlarında ve bı ‘nün aan bölgelerinde çökelir. Oda sıcaklığında a+b vardır. Yalnız 454 0C ‘de bı dönüşümü vardır. % 38 – 48 arası çinko içerirler. bı, a ‘dan daha sert ve gevrektir. Bu nedenle soğuk şekillendirilmesi zordur. Yüksek sıcaklıklarda b fazının plastisitesi yüksek olduğundan plastik şekil verilebilir. Sarı pirinç veya Muntz Metali olarak bilinir(çoğunlukla % 60 Cu - % 40 Zn). Kurşun ilavesi ile işlenebilme kabiliyeti arttırılır.
Bakır oranı % 56 – 79 ise bunlar yüksek mukavemetli pirinçlerdir.bunlara aşağıdaki elementler ilave edilir.
Silisyum: Sertliği arttırır. Torna işlemini zorlaştırıcı etkisi vardır.
Kalay: Bakır ile d fazını oluşturur. Akma ve kopma mukavemetini, yüzde uzamayı ve darbe direncini değiştirmeden arttırır. Denizel ortamlarda korozyon direncini arttırır.
Kurşun: Çözünmez, ayrı bir faz olarak bulunur. Max % 0.2 ile sınırlandırılmıştır. % 0.1 ‘in altında kalırsa uzamayı arttırır.
Nikel: Mukavemeti azaltır. Sünekliği arttırır. Tane küçültücüdür. Özellikle denizel ortamlarda korozyon direncini arttırır.
Element Elektronegatiflik Atom Çapı
Cu 1,9 1,57
Zn 1,65 1,53
Şekil. 1:Cu – Zn denge diyagramı