Ankara Muharebesi, Osmanlı Padişahı Yıldırım Bayezid ile Timur arasında, Ankara'nın Çubuk Ovası'nda yapılan savaş. Geç ortaçağ tarihinin en kanlı meydan savaşlarından biri olan ve Osmanlıların yenilgisiyle sonuçlanan Ankara Muharebesi, Osmanlı Devleti'nin parçalanmasına ve Fetret Devri (1402-1413) olarak bilinen bir iktidar boşluğu döneminin yaşanmasına yol açtı.
Muharebe öncesi şartlar
Osman Gazi ve Orhan Gazi ile I. Murad'ın inşa ettikleri devlet, daha çok Balkanlar'da genişlediği gibi, henüz gevşek vâsallık bağlarına dayanıyordu. Bu dönemde Osmanlılar özellikle Anadolu'da hızlı ve kesin ilhaklara girişmişlerdi; aradaki çatışmalara karşın, Türk-İslam beylikleriyle daha yumuşak bir ilişkiyi gözetiyorlardı. Yıldırım Bayezid ise, İstanbul kuşatmasını sürdürürken, bir yandan da Anadolu birliğini sağlamak amacıyla çeşitli savaşlara girişti. Karamanlılara karşı kazanılan Akçay Muharebesi sonucu kazanılan zaferle (1398) Konya, Niğde, Karaman ve Develi Osmanlıların eline geçti; Sivas hükümdarı Kadı Burhaneddin'in öldürülmesiyle Sivas, Tokat, Kayseri ve Aksaray Osmanlı egemenliğine girdi (1399). Aynı yıl Memluk sultanı Berkuk'un ölümünden ve yerine çocuk yaştaki Nasıreddin Ferec'in geçmesinden yararlanan I. Bayezid, Malatya'yı Memluklerden aldı. Dulkadiroğullarının elinde bulunan Kahta, Divriği, Besni ve Darende kaleleri de Osmanlılara geçti. Osmanlı sınırları böylece Orta Fırat'a dayanmış oluyordu. Bütün bu fetihlerden sonra I. Bayezid, yenilgiye uğrayan yerel hanedanları tasfiyeye yönelerek, sıkı bir merkezi yapı kurmaya girişti. Bu amaçla Balkanlar'ın Hıristiyan prensliklerine ve aristokrasisine yaslanması ise, Türk beylerinin ve İslam ulemasının kendisine duyduğu tepkiyi artırıcı bir rol oynadı.
Nedenleri
Türkistan ve İran'da güçlü bir devlet kuran Timur, kendini İlhanlıların varisi sayarak Anadolu üzerinde hak ileri sürmekteydi. Bayezid döneminde Osmanlıların erken bir aşamada Ön Asya'ya dayanması Timur'un dikkatini çekti. Timur'un saldırılarıyla topraklarını yitiren Celayir sultanı Ahmed ile Karakoyunlu devletinin hükümdarı Kara Yusuf Osmanlılara sığınınca, Bayezid ile Timur arasında mektuplaşma başladı. Bayezid, Timur'un, Kara Yusuf ile Sultan Ahmed Celayiri'nin geri verilmesi yolundaki isteğini kabul etmedi. Osmanlılara gözdağı vermek isteyen Timur, Bayezid tarafından toprakları ellerinden alınan ve Timur'un yarı-kabilesel devletinde kendilerine daha yakın bir sosyal düzen bulan Anadolu beylerinin de kışkırtmasıyla Sivas, Halep ve Şam'ı ele geçirdi . Timur'un Bağdat'a yönelmesi üzerine Bayezid de doğuya ilerleyerek Timur'a bağlı Mutahharten'in egemenliğindeki Erzincan ve Kemah'ı istila etti. Bu gelişme iki hükümdarın arasını iyice açtı. Bayezid'e bir elçi gönderen Timur, Kemah'ın Mutahharten'e Anadolu Beyliklerinden alınan yerlerin de sahiplerine geri verilmesini, Kara Yusuf'un teslim edilmesini ve Osmanlıların kendisine bağlanmasını istedi. Bayezid'in Timur'un yerine getirilmesi zaten imkânsız bu isteklerinin hiçbirini kabul etmemesi savaşın gerekçesi oldu.
Muharebe
Timur barış koşullarını son kez sunduktan sonra savaş için hazır ol mesajı ile Osmanlı elçisini geri gönderdi ve 12 Mart 1402'de Gürcistandan Anadoluya haraket etti. Tam bu esnada da Bayezid'in de büyük bir orduyla haraket ettiği haberi geldi. Bayezid, Timur'u Anadolu sınırında karşılamak üzere Doğu Anadoluya yönelmişti. Hem Balkanlar'da, hem de Anadolu'da yayılmış bulunan Osmanlıların harekat inisiyatifini ele alan Timur ise Güneye yönelip Erzincan, Kemah ve Sivas üzerinden Ankara'ya ulaştı. Stratejik manevrada kaybeden Bayezid acele bir şekilde geri döndü, yorgun askerleriyle Çubuk Ovasında elverişsiz ve susuz bir alanda konaklarken, Timur ordusunu en iyi koşullarda konuşlandırmış Bayezid'i bekliyordu. Timurun bu strateji üstünlüğüne, Bayezid'in sinirliliği, süratli dönüşte yorgunluk, susuzluk, havanın çok sıcak olmasıda eklenince askerler bitkin durama düşmüş ve hemen hemen hepsi hastalanmıştı.
Yıldırım Bayezid askerlerini şöyle bir savaş düzenine koymuştu: Stefan Lazaroviç komutasındaki Sırp askerlerini sağ kola, kendisini ve oğlu Süleyman'ı Anadolu askeriyle sol kola, öbür oğulları Musa, İsa ve Mustafayı arkaya yerleştirdi. Timurun ordusunda ise sağ taraftaki kuvvetlere Miranşah sol taraftaki kuvvetlere ise Şahruh Halil ve yedek kuvvetlere ise Timur'un torunu Mehmet Mirza komuta etmekteydi.
Timur askerlerinin saldırısıyla başlayan savaş Osmanlı ordusunun üstünlüğü ele geçirmesiyle devam etti fakat beklenmedik saf değiştirme savaşın seyrini değiştidi. Timur savaşın gidişini, Osmanlı ordusundaki Anadolu beyliklerinden toplanan askerlerin saf değiştirerek yanına geçeceklerine göre kurmuştu. Bu önlem Timura savaşı kazandıran en önemli etken olmuştur. Askerlerin Timurun saflarına katılmasıyla büyük şehzade Süleyman Çelebi komutasındaki Anadolu birikleri darmadağan oldu. Beklenmedik kopuşun etkisi ile, orduyu tam cepheden karşılayan Yıldırım Bayezid ile sağ koldan saldıran Sırp birlikleri ağır kayıplar vermişti. Yıldırım Bayezid'in karargahı çökmüş, bozgunu gören Bayezid'in oğulları esir düşmemek için savaş alanından firar etmişlerdi. Bir tek Sırp müttefikleri Bayezid'i sonuna kadar terk etmediler. Üç yüz kişi kalıncaya kadar çarpışan I. Bayezidı ise Timurun kuvvetleri etrafını çevirip esir ettiler, yakalayıp bağladktan sonra Timurun çadırına getirdiler.
Sonuçları
Ankara Muharebesi yenilgisi, Osmanlı Devleti'nin parçalanarak, devletin imparatorluk aşamasına geçmesinin 50 yıl kadar geçikmesine, Osmanlı tarihinde Fetret Devri olarak bilinen 11 yıllık bir iktidar boşluğu döneminin yaşanmasına neden oldu.
Timur, Anadolu'da Bayezid'in ortadan kaldırdığı beyliklere küçük büyük bütün hanedanara topraklarını geri verdi ve onları kendinden beratlı emirlikler olarak egemenliği altına aldı. Özellikle Karaman oğlu'na Sivrihisar, Beypazarı, Sinop, Kastamonu ve Çankırıyı bağaşladı. Timurun Akdeniz kıyılarına, Antalya ve Tekeye gönderdiği emirler, tüm bölgeyi yağmalayıp büyük ganimetlerle döndüler. I. Murat ve Yıldırım Bayezid'in 7 yıl kuşatma altına aldıkları halde alamadıkları Haçlıların elinde olan İzmiri ve Cenevizlilerin elinde olan Foça kalesinide alan Timur, Azerbaycana ekli olarak, İstanbula kadar tüm Anadoluyu ve Bizansı hükmü altına aldı. Rumeliye geçip Geliboluya yerleşmeyi planlasada, büyük ganimetlerle payitathtı Semrkand'a döndü.
Muharebe öncesi şartlar
Osman Gazi ve Orhan Gazi ile I. Murad'ın inşa ettikleri devlet, daha çok Balkanlar'da genişlediği gibi, henüz gevşek vâsallık bağlarına dayanıyordu. Bu dönemde Osmanlılar özellikle Anadolu'da hızlı ve kesin ilhaklara girişmişlerdi; aradaki çatışmalara karşın, Türk-İslam beylikleriyle daha yumuşak bir ilişkiyi gözetiyorlardı. Yıldırım Bayezid ise, İstanbul kuşatmasını sürdürürken, bir yandan da Anadolu birliğini sağlamak amacıyla çeşitli savaşlara girişti. Karamanlılara karşı kazanılan Akçay Muharebesi sonucu kazanılan zaferle (1398) Konya, Niğde, Karaman ve Develi Osmanlıların eline geçti; Sivas hükümdarı Kadı Burhaneddin'in öldürülmesiyle Sivas, Tokat, Kayseri ve Aksaray Osmanlı egemenliğine girdi (1399). Aynı yıl Memluk sultanı Berkuk'un ölümünden ve yerine çocuk yaştaki Nasıreddin Ferec'in geçmesinden yararlanan I. Bayezid, Malatya'yı Memluklerden aldı. Dulkadiroğullarının elinde bulunan Kahta, Divriği, Besni ve Darende kaleleri de Osmanlılara geçti. Osmanlı sınırları böylece Orta Fırat'a dayanmış oluyordu. Bütün bu fetihlerden sonra I. Bayezid, yenilgiye uğrayan yerel hanedanları tasfiyeye yönelerek, sıkı bir merkezi yapı kurmaya girişti. Bu amaçla Balkanlar'ın Hıristiyan prensliklerine ve aristokrasisine yaslanması ise, Türk beylerinin ve İslam ulemasının kendisine duyduğu tepkiyi artırıcı bir rol oynadı.
Nedenleri
Türkistan ve İran'da güçlü bir devlet kuran Timur, kendini İlhanlıların varisi sayarak Anadolu üzerinde hak ileri sürmekteydi. Bayezid döneminde Osmanlıların erken bir aşamada Ön Asya'ya dayanması Timur'un dikkatini çekti. Timur'un saldırılarıyla topraklarını yitiren Celayir sultanı Ahmed ile Karakoyunlu devletinin hükümdarı Kara Yusuf Osmanlılara sığınınca, Bayezid ile Timur arasında mektuplaşma başladı. Bayezid, Timur'un, Kara Yusuf ile Sultan Ahmed Celayiri'nin geri verilmesi yolundaki isteğini kabul etmedi. Osmanlılara gözdağı vermek isteyen Timur, Bayezid tarafından toprakları ellerinden alınan ve Timur'un yarı-kabilesel devletinde kendilerine daha yakın bir sosyal düzen bulan Anadolu beylerinin de kışkırtmasıyla Sivas, Halep ve Şam'ı ele geçirdi . Timur'un Bağdat'a yönelmesi üzerine Bayezid de doğuya ilerleyerek Timur'a bağlı Mutahharten'in egemenliğindeki Erzincan ve Kemah'ı istila etti. Bu gelişme iki hükümdarın arasını iyice açtı. Bayezid'e bir elçi gönderen Timur, Kemah'ın Mutahharten'e Anadolu Beyliklerinden alınan yerlerin de sahiplerine geri verilmesini, Kara Yusuf'un teslim edilmesini ve Osmanlıların kendisine bağlanmasını istedi. Bayezid'in Timur'un yerine getirilmesi zaten imkânsız bu isteklerinin hiçbirini kabul etmemesi savaşın gerekçesi oldu.
Muharebe
Timur barış koşullarını son kez sunduktan sonra savaş için hazır ol mesajı ile Osmanlı elçisini geri gönderdi ve 12 Mart 1402'de Gürcistandan Anadoluya haraket etti. Tam bu esnada da Bayezid'in de büyük bir orduyla haraket ettiği haberi geldi. Bayezid, Timur'u Anadolu sınırında karşılamak üzere Doğu Anadoluya yönelmişti. Hem Balkanlar'da, hem de Anadolu'da yayılmış bulunan Osmanlıların harekat inisiyatifini ele alan Timur ise Güneye yönelip Erzincan, Kemah ve Sivas üzerinden Ankara'ya ulaştı. Stratejik manevrada kaybeden Bayezid acele bir şekilde geri döndü, yorgun askerleriyle Çubuk Ovasında elverişsiz ve susuz bir alanda konaklarken, Timur ordusunu en iyi koşullarda konuşlandırmış Bayezid'i bekliyordu. Timurun bu strateji üstünlüğüne, Bayezid'in sinirliliği, süratli dönüşte yorgunluk, susuzluk, havanın çok sıcak olmasıda eklenince askerler bitkin durama düşmüş ve hemen hemen hepsi hastalanmıştı.
Yıldırım Bayezid askerlerini şöyle bir savaş düzenine koymuştu: Stefan Lazaroviç komutasındaki Sırp askerlerini sağ kola, kendisini ve oğlu Süleyman'ı Anadolu askeriyle sol kola, öbür oğulları Musa, İsa ve Mustafayı arkaya yerleştirdi. Timurun ordusunda ise sağ taraftaki kuvvetlere Miranşah sol taraftaki kuvvetlere ise Şahruh Halil ve yedek kuvvetlere ise Timur'un torunu Mehmet Mirza komuta etmekteydi.
Timur askerlerinin saldırısıyla başlayan savaş Osmanlı ordusunun üstünlüğü ele geçirmesiyle devam etti fakat beklenmedik saf değiştirme savaşın seyrini değiştidi. Timur savaşın gidişini, Osmanlı ordusundaki Anadolu beyliklerinden toplanan askerlerin saf değiştirerek yanına geçeceklerine göre kurmuştu. Bu önlem Timura savaşı kazandıran en önemli etken olmuştur. Askerlerin Timurun saflarına katılmasıyla büyük şehzade Süleyman Çelebi komutasındaki Anadolu birikleri darmadağan oldu. Beklenmedik kopuşun etkisi ile, orduyu tam cepheden karşılayan Yıldırım Bayezid ile sağ koldan saldıran Sırp birlikleri ağır kayıplar vermişti. Yıldırım Bayezid'in karargahı çökmüş, bozgunu gören Bayezid'in oğulları esir düşmemek için savaş alanından firar etmişlerdi. Bir tek Sırp müttefikleri Bayezid'i sonuna kadar terk etmediler. Üç yüz kişi kalıncaya kadar çarpışan I. Bayezidı ise Timurun kuvvetleri etrafını çevirip esir ettiler, yakalayıp bağladktan sonra Timurun çadırına getirdiler.
Sonuçları
Ankara Muharebesi yenilgisi, Osmanlı Devleti'nin parçalanarak, devletin imparatorluk aşamasına geçmesinin 50 yıl kadar geçikmesine, Osmanlı tarihinde Fetret Devri olarak bilinen 11 yıllık bir iktidar boşluğu döneminin yaşanmasına neden oldu.
Timur, Anadolu'da Bayezid'in ortadan kaldırdığı beyliklere küçük büyük bütün hanedanara topraklarını geri verdi ve onları kendinden beratlı emirlikler olarak egemenliği altına aldı. Özellikle Karaman oğlu'na Sivrihisar, Beypazarı, Sinop, Kastamonu ve Çankırıyı bağaşladı. Timurun Akdeniz kıyılarına, Antalya ve Tekeye gönderdiği emirler, tüm bölgeyi yağmalayıp büyük ganimetlerle döndüler. I. Murat ve Yıldırım Bayezid'in 7 yıl kuşatma altına aldıkları halde alamadıkları Haçlıların elinde olan İzmiri ve Cenevizlilerin elinde olan Foça kalesinide alan Timur, Azerbaycana ekli olarak, İstanbula kadar tüm Anadoluyu ve Bizansı hükmü altına aldı. Rumeliye geçip Geliboluya yerleşmeyi planlasada, büyük ganimetlerle payitathtı Semrkand'a döndü.