ANESTEZİ KONUSUNDA HASTALAR İÇİN AYDINLATICI BİLGİLER
Hazırlayan: Dr Asutay Göktuğ
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı
Ameliyat olacak hastaların, anestezi ve anesteziye bağlı riskler hakkında bilgi eksiklikleri ve birtakım yanlış düşünceleri mevcut olabilir Ameliyata alınacak birçok hasta “Anestezi” kelimesinin ne anlama geldiğini bilmemektedir Hastaların çoğunluğu ameliyatın sadece cerrahlarca yapıldığını ve bütün sorumluluğun cerraha ait olduğunu düşünür Cerrahını seçmekte son derece titiz davranan hasta, çoğu kez anestezi doktorunu tanımaz bile
GENEL ANESTEZİ NEDİR? Anestezi, duyumsama yokluğudur Genel Anestezi, geçici bilinç kaybı ile birlikte duyu fonksiyonlarının ortadan kalkmasıdır Alman tıbbında ve Türkiye’de bazı insanlar arasında Genel Anestezi deyimi yerine “Narkoz” da denilmektedir Narkoz, anestezi ile eş anlamlı gibi görülüyor olsa da, tam bilinç kaybı olmadan, duyarlılığın ileri derecede ortadan kalkmasıyla oluşan belirgin uyuşma halidir
Genel Anestezinin alternatif formları da mevcuttur Bunlar Bölgesel Anestezi, Lokal Anestezi ve Sedasyon şeklinde gruplandırılabilirler
Bölgesel Anestezi: Vücudun bir parçasının duyusunun ortadan kaldırılmasıdırKişi ameliyat sırasında etrafında olan olaylardan haberdardır Örneğin bir kolun ağrı duyusu bölgesel blok yapılarak ortadan kaldırılabilir Yada epidural veya spinal anestezi uygulanarak, yani omurilikten çıkan sinirler lokal anestezik ilaçlarla bloke edilerek ameliyat olucak bölgedeki ağrı duyusu kaldırılabilir
Hava yolunun korunmasını sağlama avantajindan dolayı bazı durumlarda bölgesel anestezi daha güvenilirdir Örnegin hasta tok ise, veya solunumla ilgili problemleri mevcutsa daha avantajlı olur
Ayrıca bölgesel anestezi uygulanan hastalarda ameliyat sonrası ağrı daha az olur
Lokal Anestezi: Sadece vücudun küçük bir bölümünün ağrı duyusunu ortadan kaldırır Örneğin cilt kesisi olduğunda dikiş atmak için yararlanılabilir
Sedasyon: Hastayı rahatlatmak ve sakinleştirmek için kullanılır Bilinç açıktır, geçici hafıza kaybı söz konusudurGenellikle lokal ve bölgesel anesteziyi desteklemek amacıyla kullanılır
GENEL ANESTEZİKLERİ KİM UYGULAR? Kanada’da anestezi, bu dalda uzmanlığını almış doktorlar tarafından uygulanır Hemşireler Kanada’da anestezi veremezler Kanada ve İngiltere’de anestezi uygulayan doktorlara “Anestezist”, Amerika’da “Anesteziolojist” denilmektedir
Türkiye’de Anestezi Uzmanlık Eğitimi “Anesteziyoloji ve Reanimasyon” adı altında TUS’da başarılı olduktan sonra enaz 4 yıllık eğitim sürecinden sonra gerçekleşmektedir Günümüzde 30 Tıp Fakültesi, 22 Sağlık Bakanlığı ve SSK Eğitim Hastaneleri olmak üzere toplam 52 merkezde eğitim verilmektedir
Amerika’da toplam hekim sayısına anesteziyolog oranı %33, İngiltere’de %6 iken Türkiye’de bu oran %17’dir Bu nedenle gelişmiş ülkelerde anestezi uygulamalarının tamamı anesteziyologlar tarafından yapılırken Türkiye’de bu gerçekletememektedir
Türkiye’de anestezi uzmanının bulunmadığı yerlerde anestezi, Anestezi Teknisyenleri tarafindan verilmektedir Anestezi Teknisyenleri lise sonrası 2 yıllık Sağlık Meslek Yüksek Okulunun Anestezi bölümünden mezun olmuş kişilerdir Tıp eğitimi almamış kişiler tarafından anestezi uygulanması çeşitli sakıncaları beraberinde getirmektedir Türkiye’de hemşirelerin anestezi verme yetkileri yoktur
PREMEDİKASYON NEDİR? AMACI NEDİR? Halk arasında “Cesaret İğnesi de denilen premedikasyonun en önemli amacı ameliyata girecek hastanın endişesini, korkusunu azaltmak, hafif uyku hali oluşturmak, bulantı, kusma, kalp ritm bozukluklarını önlemek, tükrük ve üst solunum yollarının salgılarını azaltmaktır
ANESTEZİSTLER GENEL ANESTEZİYİ NASIL UYGULAR? Anestezistler hastanın hangi ameliyatı olacağını, özgeçmişi ve soygeçmişini bilmelidir Özellikle anesteziklerle ilgili geçmişini iyi sorgulamalıdır
Anestezist, hasta ameliyat masasına geldiğinde ilk önce hastanın kalp atımları, kan basıncı (tansiyon), kan oksijen düzeyi ve vücut ısısını saptamaya yarayan ölçümleri yapar
Genel Anestezi sırasında uyku, bilinç kaybı, ağrı yokluğu, hareket yokluğu oluşmaktadır Genelde ilacın damar içine enjeksiyonu ile anesteziye başlanır, bilinç kaybını takiben kaslar kas gevşetici ilaç ile felç haline sokulur Ameliyat sırasında hastanın solunumu kontrol altında tutulmalıdır ve anestezinin devamı için anestezik gazlar kullanılır Bu nedenle hastanın soluk borusuna “Endotrakeal Tüp” denilen bir tüp yerleştirilip bunun aracılığıyla hasta anestezi makinasına bağlanır Son yıllarda ‘Laringeal maske’de aynı amaç ile kullanılmaktadır’ bkz Şekil Makine aracılığıyla hastaya oksijen, hava ve anestezik gaz karışımı verilir Hastanın ameliyat boyunca tüm yaşamsal fonksiyonları ( Solunum, Kan Basıncı, Kalp Ritmi vb ) ve kanamalar, verilecek sıvılar anestezist tarafından izlenir ve yukarıda belirtilen fonksiyonların devamı sağlanır
[Linkleri görebilmek için kayıt olmanız gerekiyor. http://www.forumturka.net/forum/register.php link'ini alıp browser'ınıza yapıştırmanız yeterlidir.]
ANESTEZİDEN NASIL UYANILIR? Uyanma kullanılan anestezik ilacın tipi, ameliyatın süresi gibi birçok faktöre bağlıdır Ameliyat bittiğinde anestezik ilaçlar kesilir Hastada kas gevşetici ilaçların etkinliği ortadan kalktığında ve solunum yeterli olduğunda soluk borusundaki tüp çıkarılır Hastanın sözlü uyaranlara yanıtı olduğu zaman uyanma odasına alınır Tamamen uyanana kadar orada tutulur Yapılan cerrahi girişim ne kadar kısa da olsa genel anestezi alan her hasta 24 saat kadar yoğun dikkat ve refleks gerektiren işleri, örneğin otomobil kullanmak gibi yapmamalıdır
GENEL ANESTEZİ NE KADAR GÜVENLİDİR? Modern monitörler, daha iyi ilaçlar ve en önemlisi bunları kullanabilecek anestezi uzmanlarının varlığı anesteziyi gün geçtikçe daha güvenilir hale getirmektedir 1982’ de anesteziye bağlı ölümler 1/10000 iken günümüzde bu oran 1/200000 dir
GENEL ANESTEZİNİN YAN ETKİLERİ NELERDİR? En belirgin etkiler, kusma ve mide bulantısı %10, boğaz ağrısı % 10, düşük kan basıncı %3, ameliyat sonrası solunum desteği gereksinimi %3, anormal kalp ritmi %1, yüksek tansiyon %1, uzun dönem oryantasyon bozukluğu ve şuur bulanıklığı %05 dir
GENEL ANESTEZİYİ DAHA GÜVENİLİR KILMANIN YOLLARI
1-Ameliyat öncesi muayene: Hasta mutlaka ameliyatdan önce anestezi doktoru tarafından muayene edilmeli ve sorgulanmalıdır Muayenede, eşlik eden kalp, akciğer ve sistemik hastalıkları araştırılmalıdır Hastanın hergün mutlaka içtiği ilaç olup olmadığı, ilaç allerjisi varlığı, daha önceden genel anestezi alıp almadığı, eğer daha önce genel anestezi almışsa bununla ilgili öykü dikkatli bir şekilde sorgulanmalıdır
2-Sigarayı bırakmak: Sigara ameliyat sonrası solunum problemlerinin nedeni olarak gösterilmektedir Hasta sigarayı bıraktığında akciğerlerdeki düzelmenin tam olarak görülebilmesi 1 hafta ile 6 ay arasında zaman almaktadır
3-Şişmanlık: Şişman insanlarda ameliyat sonrası problemler daha sık gözlenmektedir
4-Midenin Boş Olması: Yaşa göre değişmekle birlikte erişkin hastalar için genel anestezi öncesinde enaz 8 saatlik açlık döneminin bulunmasi gereklidir Çünkü tokluğa bağlı kusma, mide içeriğinin akciğerlere kaçışı gibi problemler anestezi sırasında ve sonrasında çok önemli sorunlara yol açabilir Bu nedenle hasta, acil olmayan ameliyatlar için aç kalma konusunda anestezi doktorunun söylediklerini dikkatli bir şekilde uygulamalıdır
ÇOCUĞUN GENEL ANESTEZİSİ İLE ERİŞKİN ARASINDA FARK VAR MIDIR? Normal şartlarda genel anesteziye damar yolu açılarak başlanılır Çocuklar korku ve endişe duyduklarından dolayı genelde damar yolu açılmasına izin vermezler Bu nedenle çocuklarda anesteziye maske ile anestezik gazların solutulmasıyla veya anestezik madde katılmış meyve suyu içirilmesi veya kas içine yapılan anesteziklerle başlanır Ardından damar yolu açılıp yukarıda belirtilen tekilde anestezi verilir
Çocuklar oksijensizliğe, solunum yolu ile ilgili problemlere daha duyarlıdır Bu nedenle çocuklara anestezi verilirken daha dikkatli davranılmalıdır
ANESTEZİSTLERİN AMELİYATHANE DIŞINDA ÇALIŞMA ALANLARI
Anestezistler ameliyathane dışında Reanimasyon (Yeniden Canlandırma) adı verilen yoğun bakım ünitelerinde, ağrı tedavi ünitesinde ve akupunktur ünitesinde çalışır
Reanimasyon Ünitesinde, her türlü zehirlenmeler (mantar, ilaç, kimyasal madde, zehirli gazlar), intihar giritiminde bulunan hastalar, trafik kazaları, travmalar, solunum sisteminin de etkilendiği sinir-kas hastalıkları, enfeksiyon kaynaklı solunum hastalıkları anestezistler tarafından tedavi edilmektedir
Başta kanser ağrısı olmak üzere çeşitli ağrı tedavilerinde, ağrısız doğumda anestezistler görev alırlar Anestezistler ayrıca hastanın ameliyat sonrası ağrısının ortadan kaldırılmasında da görev alırlar Yeni geliştirilen Hasta Kontrollu Analjezi tekniğiyle hasta anestezi doktorunun verdiği ve kullanımını anlattığı makine ile kendi ilacını kendisi ağrı duyduğunda verebilmektedir
Hazırlayan: Dr Asutay Göktuğ
Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı
Ameliyat olacak hastaların, anestezi ve anesteziye bağlı riskler hakkında bilgi eksiklikleri ve birtakım yanlış düşünceleri mevcut olabilir Ameliyata alınacak birçok hasta “Anestezi” kelimesinin ne anlama geldiğini bilmemektedir Hastaların çoğunluğu ameliyatın sadece cerrahlarca yapıldığını ve bütün sorumluluğun cerraha ait olduğunu düşünür Cerrahını seçmekte son derece titiz davranan hasta, çoğu kez anestezi doktorunu tanımaz bile
GENEL ANESTEZİ NEDİR? Anestezi, duyumsama yokluğudur Genel Anestezi, geçici bilinç kaybı ile birlikte duyu fonksiyonlarının ortadan kalkmasıdır Alman tıbbında ve Türkiye’de bazı insanlar arasında Genel Anestezi deyimi yerine “Narkoz” da denilmektedir Narkoz, anestezi ile eş anlamlı gibi görülüyor olsa da, tam bilinç kaybı olmadan, duyarlılığın ileri derecede ortadan kalkmasıyla oluşan belirgin uyuşma halidir
Genel Anestezinin alternatif formları da mevcuttur Bunlar Bölgesel Anestezi, Lokal Anestezi ve Sedasyon şeklinde gruplandırılabilirler
Bölgesel Anestezi: Vücudun bir parçasının duyusunun ortadan kaldırılmasıdırKişi ameliyat sırasında etrafında olan olaylardan haberdardır Örneğin bir kolun ağrı duyusu bölgesel blok yapılarak ortadan kaldırılabilir Yada epidural veya spinal anestezi uygulanarak, yani omurilikten çıkan sinirler lokal anestezik ilaçlarla bloke edilerek ameliyat olucak bölgedeki ağrı duyusu kaldırılabilir
Hava yolunun korunmasını sağlama avantajindan dolayı bazı durumlarda bölgesel anestezi daha güvenilirdir Örnegin hasta tok ise, veya solunumla ilgili problemleri mevcutsa daha avantajlı olur
Ayrıca bölgesel anestezi uygulanan hastalarda ameliyat sonrası ağrı daha az olur
Lokal Anestezi: Sadece vücudun küçük bir bölümünün ağrı duyusunu ortadan kaldırır Örneğin cilt kesisi olduğunda dikiş atmak için yararlanılabilir
Sedasyon: Hastayı rahatlatmak ve sakinleştirmek için kullanılır Bilinç açıktır, geçici hafıza kaybı söz konusudurGenellikle lokal ve bölgesel anesteziyi desteklemek amacıyla kullanılır
GENEL ANESTEZİKLERİ KİM UYGULAR? Kanada’da anestezi, bu dalda uzmanlığını almış doktorlar tarafından uygulanır Hemşireler Kanada’da anestezi veremezler Kanada ve İngiltere’de anestezi uygulayan doktorlara “Anestezist”, Amerika’da “Anesteziolojist” denilmektedir
Türkiye’de Anestezi Uzmanlık Eğitimi “Anesteziyoloji ve Reanimasyon” adı altında TUS’da başarılı olduktan sonra enaz 4 yıllık eğitim sürecinden sonra gerçekleşmektedir Günümüzde 30 Tıp Fakültesi, 22 Sağlık Bakanlığı ve SSK Eğitim Hastaneleri olmak üzere toplam 52 merkezde eğitim verilmektedir
Amerika’da toplam hekim sayısına anesteziyolog oranı %33, İngiltere’de %6 iken Türkiye’de bu oran %17’dir Bu nedenle gelişmiş ülkelerde anestezi uygulamalarının tamamı anesteziyologlar tarafından yapılırken Türkiye’de bu gerçekletememektedir
Türkiye’de anestezi uzmanının bulunmadığı yerlerde anestezi, Anestezi Teknisyenleri tarafindan verilmektedir Anestezi Teknisyenleri lise sonrası 2 yıllık Sağlık Meslek Yüksek Okulunun Anestezi bölümünden mezun olmuş kişilerdir Tıp eğitimi almamış kişiler tarafından anestezi uygulanması çeşitli sakıncaları beraberinde getirmektedir Türkiye’de hemşirelerin anestezi verme yetkileri yoktur
PREMEDİKASYON NEDİR? AMACI NEDİR? Halk arasında “Cesaret İğnesi de denilen premedikasyonun en önemli amacı ameliyata girecek hastanın endişesini, korkusunu azaltmak, hafif uyku hali oluşturmak, bulantı, kusma, kalp ritm bozukluklarını önlemek, tükrük ve üst solunum yollarının salgılarını azaltmaktır
ANESTEZİSTLER GENEL ANESTEZİYİ NASIL UYGULAR? Anestezistler hastanın hangi ameliyatı olacağını, özgeçmişi ve soygeçmişini bilmelidir Özellikle anesteziklerle ilgili geçmişini iyi sorgulamalıdır
Anestezist, hasta ameliyat masasına geldiğinde ilk önce hastanın kalp atımları, kan basıncı (tansiyon), kan oksijen düzeyi ve vücut ısısını saptamaya yarayan ölçümleri yapar
Genel Anestezi sırasında uyku, bilinç kaybı, ağrı yokluğu, hareket yokluğu oluşmaktadır Genelde ilacın damar içine enjeksiyonu ile anesteziye başlanır, bilinç kaybını takiben kaslar kas gevşetici ilaç ile felç haline sokulur Ameliyat sırasında hastanın solunumu kontrol altında tutulmalıdır ve anestezinin devamı için anestezik gazlar kullanılır Bu nedenle hastanın soluk borusuna “Endotrakeal Tüp” denilen bir tüp yerleştirilip bunun aracılığıyla hasta anestezi makinasına bağlanır Son yıllarda ‘Laringeal maske’de aynı amaç ile kullanılmaktadır’ bkz Şekil Makine aracılığıyla hastaya oksijen, hava ve anestezik gaz karışımı verilir Hastanın ameliyat boyunca tüm yaşamsal fonksiyonları ( Solunum, Kan Basıncı, Kalp Ritmi vb ) ve kanamalar, verilecek sıvılar anestezist tarafından izlenir ve yukarıda belirtilen fonksiyonların devamı sağlanır
[Linkleri görebilmek için kayıt olmanız gerekiyor. http://www.forumturka.net/forum/register.php link'ini alıp browser'ınıza yapıştırmanız yeterlidir.]
ANESTEZİDEN NASIL UYANILIR? Uyanma kullanılan anestezik ilacın tipi, ameliyatın süresi gibi birçok faktöre bağlıdır Ameliyat bittiğinde anestezik ilaçlar kesilir Hastada kas gevşetici ilaçların etkinliği ortadan kalktığında ve solunum yeterli olduğunda soluk borusundaki tüp çıkarılır Hastanın sözlü uyaranlara yanıtı olduğu zaman uyanma odasına alınır Tamamen uyanana kadar orada tutulur Yapılan cerrahi girişim ne kadar kısa da olsa genel anestezi alan her hasta 24 saat kadar yoğun dikkat ve refleks gerektiren işleri, örneğin otomobil kullanmak gibi yapmamalıdır
GENEL ANESTEZİ NE KADAR GÜVENLİDİR? Modern monitörler, daha iyi ilaçlar ve en önemlisi bunları kullanabilecek anestezi uzmanlarının varlığı anesteziyi gün geçtikçe daha güvenilir hale getirmektedir 1982’ de anesteziye bağlı ölümler 1/10000 iken günümüzde bu oran 1/200000 dir
GENEL ANESTEZİNİN YAN ETKİLERİ NELERDİR? En belirgin etkiler, kusma ve mide bulantısı %10, boğaz ağrısı % 10, düşük kan basıncı %3, ameliyat sonrası solunum desteği gereksinimi %3, anormal kalp ritmi %1, yüksek tansiyon %1, uzun dönem oryantasyon bozukluğu ve şuur bulanıklığı %05 dir
GENEL ANESTEZİYİ DAHA GÜVENİLİR KILMANIN YOLLARI
1-Ameliyat öncesi muayene: Hasta mutlaka ameliyatdan önce anestezi doktoru tarafından muayene edilmeli ve sorgulanmalıdır Muayenede, eşlik eden kalp, akciğer ve sistemik hastalıkları araştırılmalıdır Hastanın hergün mutlaka içtiği ilaç olup olmadığı, ilaç allerjisi varlığı, daha önceden genel anestezi alıp almadığı, eğer daha önce genel anestezi almışsa bununla ilgili öykü dikkatli bir şekilde sorgulanmalıdır
2-Sigarayı bırakmak: Sigara ameliyat sonrası solunum problemlerinin nedeni olarak gösterilmektedir Hasta sigarayı bıraktığında akciğerlerdeki düzelmenin tam olarak görülebilmesi 1 hafta ile 6 ay arasında zaman almaktadır
3-Şişmanlık: Şişman insanlarda ameliyat sonrası problemler daha sık gözlenmektedir
4-Midenin Boş Olması: Yaşa göre değişmekle birlikte erişkin hastalar için genel anestezi öncesinde enaz 8 saatlik açlık döneminin bulunmasi gereklidir Çünkü tokluğa bağlı kusma, mide içeriğinin akciğerlere kaçışı gibi problemler anestezi sırasında ve sonrasında çok önemli sorunlara yol açabilir Bu nedenle hasta, acil olmayan ameliyatlar için aç kalma konusunda anestezi doktorunun söylediklerini dikkatli bir şekilde uygulamalıdır
ÇOCUĞUN GENEL ANESTEZİSİ İLE ERİŞKİN ARASINDA FARK VAR MIDIR? Normal şartlarda genel anesteziye damar yolu açılarak başlanılır Çocuklar korku ve endişe duyduklarından dolayı genelde damar yolu açılmasına izin vermezler Bu nedenle çocuklarda anesteziye maske ile anestezik gazların solutulmasıyla veya anestezik madde katılmış meyve suyu içirilmesi veya kas içine yapılan anesteziklerle başlanır Ardından damar yolu açılıp yukarıda belirtilen tekilde anestezi verilir
Çocuklar oksijensizliğe, solunum yolu ile ilgili problemlere daha duyarlıdır Bu nedenle çocuklara anestezi verilirken daha dikkatli davranılmalıdır
ANESTEZİSTLERİN AMELİYATHANE DIŞINDA ÇALIŞMA ALANLARI
Anestezistler ameliyathane dışında Reanimasyon (Yeniden Canlandırma) adı verilen yoğun bakım ünitelerinde, ağrı tedavi ünitesinde ve akupunktur ünitesinde çalışır
Reanimasyon Ünitesinde, her türlü zehirlenmeler (mantar, ilaç, kimyasal madde, zehirli gazlar), intihar giritiminde bulunan hastalar, trafik kazaları, travmalar, solunum sisteminin de etkilendiği sinir-kas hastalıkları, enfeksiyon kaynaklı solunum hastalıkları anestezistler tarafından tedavi edilmektedir
Başta kanser ağrısı olmak üzere çeşitli ağrı tedavilerinde, ağrısız doğumda anestezistler görev alırlar Anestezistler ayrıca hastanın ameliyat sonrası ağrısının ortadan kaldırılmasında da görev alırlar Yeni geliştirilen Hasta Kontrollu Analjezi tekniğiyle hasta anestezi doktorunun verdiği ve kullanımını anlattığı makine ile kendi ilacını kendisi ağrı duyduğunda verebilmektedir
