sensiz olmaz
Kayıtlı Üye
Edirnede tahliye edilip yıkılan bir köşkün duvarları arasında bulunan bir zarfın içinden çıkan ve ilk sayfasında Pek vakitsiz terk-i diyar eyleyen talihsiz ve müteveffa Doktor Nazmi Beyin hatıratının son sayfaları. Tahrir eden: Nazmi Beylerin aile ahbabı Selim. 12 Eylül 317 (25.09.1901) yazan, herhangi bir defterden koparılmış birkaç sayfa. Tarihle haricinde elden geldiğince sadeleştirilerek yazıldı
Meçhul bir yazar.)
20 Ağustos 317 (2 Eylül 1901)
Edirneden ayrılalı bir hayli zaman geçti ki döndüğümde yine aynı buldum. Çocukluğumun gençliğimin geçtiği o bahçeleri, sokakları şu yaşımda, belki yılların tesiri ile eskimiş olarak da olsa tekrar görmek, hatıralarımı adeta yeniden yaşadığım hissiyatını uyandırdı.
Mekteb-i Tıbbiyeden mezun olduğum sene Yunan Harbi patlak verince Edirneye bile uğrayamadan bazı gönüllü tabip hocalarımız ve bizden önce tabip çıkmış birkaç üst devreden meslektaşlarımızla birlikte cepheye gitmiştik. Burada uzun uzun o kanlı harp hatıralarını anlatmaya lüzum yok zira vakti zamanında bu satırlarda sayısız kere bahsettim. Ailem benden ancak harp bittikten sonra haber alabilmişti ki onları telaşa düşürmemek için haber vermemiştim. Manastır Vilayetine getirilen Girit muhacirlerinin bulunduğu mahallerde de bu gönüllü hizmetimizi sürdürdükten sonra ihtiyaç hâsıl olduğundan Manastır Vilayetine yerleşmiştim.
Edirneye dönmemekteki bu ısrarım biraz da gönül meselesiydi. Tıbbiye talebeliğim müddetince Edirneye gelip gitmelerim esnasında tanıdığım ve uzaktan uzağa şairane bir aşkla tutulduğum meşhur Dankilo hanımın acı hatırası! Talebeliğim bitmeden onun eşraftan Hacıoğlu Mestan Beye tutulması ve Edirneden kaçamadan Hacıoğullarının kurşunlarıyla iki aşığın can vermesi! Edirneye avdetim esnasında o acı hatıranın mekânı olan taş köprüden geçerken nasıl da ürpermiştim! Ölüm! Sayısız ölüm görmeme, eşkıya baskınlarından harplere bir nice çeşidini görmeme rağmen halen korktuğum ölüm! Hayat dolu iki aşığın, iki genç bedenin akıbeti ölüm! İşte seneler boyu şehirden kaçmam bu acı hatıranın korkusuydu.
Seneler sonra beni Edirneye getiren ise Manastırda komitacıların dağı taşı tutması olmuştu. Her gün Manastıra basılan karakolların, vurulan postaların haberleri, ardından da yaralıları ve şehitleri gelmeye başlayınca o acıyı, o dehşeti daha fazla kaldıramamıştım. Maksadım köşkümüzün bir odasını muayenehane niyetine kullanmak. Belki daha az dehşetli hadiselerle karşılaşırım, Balkanlardan kalma korkularımı bir nebze de olsa dindirebilirim
21 Ağustos 317 (3 Eylül 1901)
Bugün ilk hastamı muayene etmeye muvaffak oldum! Mumcular Sokağının hemen başındaki tek göz dükkânında takkecilik yapan Süleyman Ağa, artık muhterem bey babamdan mı işitti bilinmez bizim fakirhaneye teşrif etti akşamüzeri. Sırt ağrılarından yakınınca hem ekseriyetle hareket etmesini salık verdim hem de ağrılarını dindirmesi için ağrı kesici bir tür bitkiden mamul, Manastırda kocakarılardan öğrendiğim bir merhem tarifi önerdim. Bu merhemi ilk işittiğimde faydalarını haliyle yabana atmıştım. Öyle ya ben ilmin ve fennin son harikalarından başkasına pek kulak asmazdım halen de öyleyimdir. Ama bu merhemin doksanlık ihtiyarların bile çeşitli uzuv ağrılarını dindirdiğini görünce ben de bazı şifalı merhemler ve ilaçlarla birlikte hastalara tavsiye etmekteydim. Fen ve ilmin tedrisatından geçtikten sonra kocakarı ilaçlarından zarar gelecek değil a?
22 Ağustos 317 (4 Eylül 1901)
Bizim muayenehanenin namı artık ebeveynlerimin sağda solda övmesinden mi yahut Süleyman Ağanın herkese yaymasından bilinmez Edirne içerisinde söylenir olmuş olmalı. Sabahtan akşama dek muhtelif zamanlarda ekserisi nevazilden mustarip altı hasta gelip gitti. Bu aralar hava pek bir soğudu, gelen hastalara civarlarındaki diğer kimseleri de sıkı giyinmeleri ve üşütmeleri halinde ıhlamur yahut nane limon kaynatmalarını salık verdim.
Gelenler nevazil olduğundan onlara da birkaç ecnebi şurubu önerdikten sonra Eczacı İzak Efendiye gönderdim. Bir tanesi daha fenaydı, ne olur ne olmaz diye Doktor Avram Efendinin Zindanaltındaki muayenehanesine gönderdim bir de o muayene etsin diye.
23 Ağustos 317 (5 Eylül 1901)
Ne acılı ve felaketlerle dolu bir gün! Bu satırları şu an misafir bulunmak zorunda kaldığım Ayşekadınlı bir ailenin mütevazı hanelerinde yazmaktayım. Öğle vakti evime dek gelen dört yavrunun acılı babasının söyledikleri üzerine muayene çantamı kapıp hanelerine gittim. Adamcağızın zavallı zevcesini pek bir üzüntülü gördüm ki yas tutar gibi bir hali vardı. Dört evladının ateşler içinde yattığını görür görmez hemen üzerlerindeki battaniyeyi kaldırıp attım. Çocukların ateşini düşürmek için evin kömürlüğündeki hamamlarına hep birlikte indirip sarnıçtan çektiğimiz soğuk sularla yıkayıp yeniden yataklarına çıkarıp bu kez üstleri açık bir şekilde yatırıp alınlarına soğuk suya batırılmış yağlıklar koyduk.
Sağolsun Avram Efendi de geldi, İzak Efendiden aldığı ateş düşürücü ilaçları getirdi. Şimdi yavrucakların başında adeta nöbet tutmaktayım. Tıpkı Yunan Harbinin o kanlı günlerinde olduğu gibi
24 Ağustos 317 (6 Eylül 1901)
Çocuklar biraz daha iyi gibiler ama nöbete devam ediyorum. Valide hanım eve gelen bir-iki hastayı da bir-iki gün sonra gelsinler diye geri göndermiş, akşama doğru komşumuzun oğlu Hasan verdi. Avram Efendi de yatsıdan evvel geldi, baktı gitti. Çok kötü olmayacaklarını, muhtemelen yarın daha iyi olabileceklerini söyledi. Yine de beklemekteyiz
25 Ağustos 317 (7 Eylül 1901)
Çocuklar bugün daha iyiler. Tam iyileşmiş sayılmasalar da sağlıkları sıhhatleri iyi, kendilerini toparlamaya başladılar. Avram Efendiyle birlikte son kez baktıktan sonra haneme geri geldim. Bir-iki hasta gelip gitti, onları muayene ettim, birisine yine ilaç tavsiye ettim. Bazı kimseler masum yavruları bir illetin pençesinden kurtardığımdan mütevellit akşam vakti kapı ziyaretime geldiler, dualarını eksik etmediler. Bu insanların duaları, temennileri olmasa ben bu mesleğin çilelerine, zorluklarına nasıl dayanırdım bilmem Yalnız valide hanımın tekinsiz halleri beni korkutuyor. Sanki benden bir şey saklamaya çalışır gibi haminnem ile kaş göz işareti yapmalarından, sırlı hallerinden bir şeyler olduğu anlaşılıyor. Yahut bana öyle geliyordur
26 Ağustos 317 (8 Eylül 1901)
Bugün sabahtan beridir dokuz hasta geldi gitti. Bey babam selamlıkta karşılaştığımızda: Haydi bakalım, şehirde de namın yürüdü sayılır! deyince pek bir mahcup oldum ama zannımca hakkı var. Hem Edirneye geldiğime ayriyeten seviniyorum doğrusu. Manastırın o komitaların cirit attığı karanlık gecelerine inat şehrin gecesi de gündüzü de pek bir aydınlık, pek bir iyi geliyor bana Bunun haricinde yine valide hanımla haminnemin sırlı halleri dikkatimi celp etti. Birkaç defa ağızlarını aradımsa da bir şey olmadığını söylediler ağız birliği etmişçesine.
27 Ağustos 317 (9 Eylül 1901)
Bugün epey tuhaf bir hadise yaşadım. Yatsı ezanından sonra kapımız çalındı. Biz de öyle alafranga usulü pek yoktur, yatsıdan sonra kapı çalındı mı ya bey babam yahut evde bulunan herhangi bir erkek açar kapıyı. Ben de indim açtım. Karşıma birden simsiyah heyula gibi bir gölge dikilince gayri ihtiyari ürperdim. Karşımda yüzü peçeli, kara çarşafa bürünmüş ama boyu gördüğüm çoğu kişiden gayetle uzun bir hanım vardı karşımda. Beni ürperten de zaten uzun boylu oluşu olmuştu. İnsanı ürküten haşmetli bir sesle: Bir-iki gündür sizi sordururdum evde yok derlerdi. Hunaşamzâde Hüsrev Bey hususi bir mevzuyla alakalı olarak bu mektubu gönderdi. diyerek elime isimsiz, yazısız bir zarf bırakıp gitti. Gecenin köründe kadın başına buraya kadar nasıl geldiğini anlayamamışken uzaktan uzağa duyduğum fayton sesleri merakımı dindirdi. Mektubu cebime sokup mabeyne çıktığımda haremlikten çıkıp gelen validemle haminnem kimin geldiğini sorunca, ben de onlara birkaç gündür beni sorduran Hüsrev Beyden haber getiren uzun hanımı sorduğumda suratları değişiverdi. Haminnem: Aman bırak şu uğursuzu, kapıya mı gelmiş yine? diye söylenince bir hayli şaşırdım. Validem: Hususi bir mesele deyip durdu ben de yok dedim. Ben de Hüsrev musibetinin ocağına yegâne evladımı gönderecek göz var mı? Ölürüm de bırakmam! diye bağırınca iyiden iyiye şaşırdım! ,
Bu Hüsrev Bey kimdir necidir? Dağda eşkıya mıdır, komitacı mıdır, şehrin şerir külhanbeyi midir de validem onun adını işitir işitmez böyle korkuyla bahsediyor? Hem tanımadığı bir hanım hakkında haminnem nasıl uğursuz diyebiliyor? Haminneme kadını tanıyıp tanımadığımı sorduğumda: Nereden tanıyayım kızanım musibeti? Hem tanımama ne hacet, Hüsrev uğursuzunun kapısından bir vakit hayırlı adam çıkmaz! deyince iş iyice tuhaflaştı. Bey babam bile aynı şekilde: Evladım hiç kafa yorma, pek tekin bir kimse değildir! deyince benim merakım da artmıştı.
Kimdi ki bu adamcağız bu denli korkuyla bahsedilsin? Ben nedenini sordukça bir şey demediler, ama gitmemem konusunda da ısrar ettiler. Neden gideceğim bir tarafa nereye gideceğim bile bilmediğim birilerinden muhafaza ediliyordum. Daha acayibi ise bunun sebebini bilmiyordum. Bey babam kaş göz işareti yapınca validemle haminnemden gizli olarak bu meseleyle ilgili bana bir şeyler söyleyeceğini tahmin ettim.
Hiçbir şey demeden odama çekildim. Kısa bir müddet sonra bey babam çıt ses çıkarmada odama gelip Hunaşamzâdelerden bahsetti. Bunlar yöremizdeki insanların kendilerinden çekindiği bir garip sülale imiş, onların konaklarının yakınında bile pek gezip dolaşan olmazmış, şehirden kimselerle bile pek içli dışlı değillermiş falan bir-iki bir şey söyledi gitti. Hafızamı yokladım, Hunaşamzâde gibi tuhaf bir ismi işitmek bir yana farklı isimlerle zikredilen pek çok konak ve çiftlik duymama rağmen böylesini dahi hiç işitmemiştim. Tam o anda aklıma cebime atıverdiğim mektup gelmesin mi? Hemen çıkarıp üzerinde koyu kırmızı renkteki mührün üzerindeki Hunaşamzâde Hüsrev yazısını gözlerim seçtikten sonra mührü kırıp zarfı açtım.
Mektup bozuk ancak okunabilen bir yazı ve kırmızı mürekkep ile kaleme alınmıştı: Nazmi Bey; Namınızı şehrin eşrafından işitmiş bulunmaktayım ve namınızın hakkını veren bir hekim olduğunuzu da öğrendim. Ailemden yadigâr yeğenim çoğu hekimin teşhis ve tarifinde aciz kaldığı meçhul bir hastalığa duçar olmuştur. Zatı âlinizin bize bu hususta muavenet edeceğinden zerre şüphem yoktur. Bu sebepten tez vakitte şehrin taşrasında, Bosnaköy tarafındaki koruda bulunan konağımızı ziyaret etmenizi beklemekteyim. Yeğenimin durumunun ağırlaşmasından endişe etmekteyim. Hunaşamzâde Hüsrev.
Konağın mıntıkasını öğrenir öğrenmez hayal meyal çocukken uzaktan baktığımız ancak yaklaşamadığımız, sadece bir kere uzaktan gördüğümüz büyükçe bir konağı hatırlamıştım. Muhtemelen orası olmalıydı. Peki, ama neden ailem bu aileden böylesine tedirginlik duymakta? Bizimkilerin ağzını bıçak açmıyor, en iyisi yarın gidip bizim Selimden meseleyi etraflıca öğrenmeli. Hem Edirneye geldim geleli görüşememiştik, vesile olur
28 Ağustos 317 (10 Eylül 1901)
Bu insanlar ne tuhaf. Bugün hastaları kabul ettikten sonra akşama doğru Selimi, Arastanın girişindeki küçük arzuhalci dükkânında ziyaret ettim. Uzun uzun muhabbet ettik, neticede senelerden beridir görüşmüyorduk. Ardından mevzuyu şu Hunaşamzâdelere getirdim. Evvela yüzü asıldı ardından nereden icap ettiğini sordu. Kulağıma şöyle böyle rivayetlerin geldiği yalanını uyduruverdim. Öyle ya ben senelerdir Edirneden uzaktayım, Hunaşamzâdeleri falan nasıl hatırlayayım? Aramızda şöyle tuhaf bir konuşma geçti, hatırladığım kadarıyla şöyle oldu:
Bre Nazım nereden icap etti bu Hunaşamzâdeler meselesi?
Hususi bir mesele değil. Hastalardan kulağıma çalındı.
Hiç şaşırmadım. Dur tahmin edeyim, kesin çocuklu kadınlardan duymuşsundur. Haşarı, çok ağlayan çocuklarını Seni Hunaşamzâdelerin bahçesine atarım!, Seni Hunaşamzâdelere veririm! diye korkutur ya bizim Edirne kadınları? Bizi bile korkuttular ya?
Ben hayal meyal hatırlıyorum birader, ta mektep zamanı ayrıldım şehirden mekânlar ve birkaç suret dışında hiçbir şey hatırlamıyorum.
Korkuturlardı be ya! Hani seneler önce sen, ben, verem illetinden vefat etmeden evvel Murat hep birlikte analarımızdan ninelerimizden duyduğumuz o yere gidelim demiştik ya? Bahçeye uzaktan uzağa baktık, girmeye korktuk. Sonra Murat girmeye kalktı da korkup vazgeçti?
Şimdi hatırladım! O konak ha? Pekiyi neden çekinir ahali onlardan?
Aslını neslini bilen yok ama onlardan Edirnede korkmayan yoktur. Eşkıyalar, komitacılar bile ilişemez onlara. Bazen konağın civarında ölü kimselere rastlanır. Boynu yaralanmış, kan kaybından öldükleri rivayet edilen kimseler. Ahali ölümleri bunlardan bilir. Kimi büyü yaparlar der kimi mahzeninde Bulgar vilayetinden getirdikleri karakoncolosları var der bir sürü rivayet uydurulur. Ben hiçbir Hunaşamzâdeliye şehirde rastlamadım pek insan içine çıkmazlar. Belki köylerle daha ziyade alışverişleri vardır ama Edirnenin köylülerinin bile pek yanaşabildiği bir yer değildir konakları.
İyi de o ölülerin masumların eşkıyaların, komitaların işi olmadığı ne belli? Ne diye bunlar mesul tutulmakta?
Eşkıya dediğin köy basar, adam keser, böyle sağda solda mevta bırakır mı? Doksanüç Harbinde ta Rumelinin neresinden bilinmez kalkıp Edirneye gelip o konağı yaptırmış bunlar. Konak yapıldı yapılalı da oranın civarından mevta eksilmez oldu. Ayda bir veya iki kişi, ya buralardan ya Meriçin öte köylerinden kimseler İşte ahaliyi korkutan budur. Bana sorsan aslı astarı yoktur
Pekiyi şimdi sana desem ki bu Hunaşamzâdelerden Hüsrev Bey beni konağına davet etti?
Hasbinallah! Nereden icap etti? Hem sen nereden tanırsın onları?
Bana mektup göndermiş, yeğeninin hastalığından bahsetmiş. Ne dersin?
Çağırmışsa git tabi. Ama şimdi gitme, sabah gidersin.
Niye? Yollarda beni umacılar mı bekler?
Yok, ondan değil. Güneş battıktan sonra o yana gidebilecek talika bulamazsın!
Bu insanlar ne tuhaf, ilmin ve fennin nice icatlar ve yeni mevzular keşfettiği bir vakitte eski zamanlardan kalma masallarla, korkularla örülü bir âlemde yaşamaktalar. Manastırda bulunduğum esnada hekim ve subay birçok arkadaşımdan işittiğim gibi insanımızın tahsil eksikliği hep böyle eski ve gülünç itikatların yaşamasını sağlamakta. Yarın bizimkilere söylemeden erkenden konağa gideceğim, bakalım neymiş bu o kadar korkulan Hunaşamzâdelerin esrarı?
29 Ağustos 317 (11 Eylül 1901)
Öyle tuhaf hisler içerisindeyim ki Sanırım gönlümü genç bir hanıma kaptırdım. Bu vakte kadar böyle bir şey yaşamamıştım desem yalan olmaz. Gerçi zamanında benim de yaşadığım bazı şeyler oldu. Ancak hissettiklerime benzemiyordu. Edirnede Dankilo Hanım ile olan habersiz sevdam ve seneler önce Manastıra yeni geldiğim vakitlerde yaşadığım ufak bir gönül sergüzeşti Manastıra ilk geldiğim senelerde bazı subay arkadaşlarla Askeri İdadide kalmamız sağlanmıştı, oradan da bizlerden cephe hatıralarımızı dinleyen genç talebe arkadaşlar edinmiştik. Onların dersleri bittiği sıra hep birlikte çıkar şehri dolaşırdık. Akşam saatleri Manastırın Cadde-i Kebirinde yol üzerinde bir konakta, istisnasız her akşam balkonda zuhur eden bir güzel Eleni Hanım vardı. Ona olan ilgim de gayet tabi karşılığı olmayan bir sevgiydi. Ailesinin kızlarının Müslüman ahaliden birisiyle olan ilgiye karşı çıkmaları bir yana, genç talebe arkadaşlarımızdan Selanikli Mustafa Kemal ilgi duyduğundan bu mevzuyu saklı tutmuştum.
İşte şimdi seneler sonra, bir gönül meselesi yüzünden tabiri caizse uzak durduğum Edirne, şimdi bir başka gönül meselesi nedeniyle beni kendine bağladı. Hislerimi yazıya dökebilir miyim bilmem Yine de yazmalı
Bugün sabah erkenden Karaağaçta bir ahbabımı görmeye gideceğim! bahanesiyle evden çıktım. Fil Yokuşunun başında denk geldiğim boş bir faytona atlayıp Hunaşamzâdelerin Konağına götürmesini söyleyince bana tuhaf tuhaf baktı. Kesenin ağzını açınca pek kurcalamadan beni konağa götürmeye razı geldi. Bosna Köyü epey uzaktayken ağaçlıklar içine giren bir patikanın başında durdu, daha ileriye gidemeyeceğini söyledi. Hakikaten bu Rumeli insanının tuhaf inanışları karşısında buralı olduğum halde ben bile şaşıyorum. Gerçi daha fenasını Manastırda kaldığım senelerde görmüştüm. Köylünün biri akrabasından birinin güya mezarından kalktığını iddia ederek kabrini kazmaya kalkmıştı da kadı ve mahkeme heyetinin gözünü korkutmasıyla bu iddiasından vazgeçmişti. Medeniyet ziyasının cihanı nura boğduğu Evropanın bağrında böylesi adetler, örfler kim bilir nasıl kalmıştır?
Faytoncuya beni patika başında beklemesi için yine biraz para verdikten sonra konağın yolunu takip ettim. Bir müddet sonra patikanın çatallandığını, sol taraftakinin daha uzaklara belki de köylere dek uzanan bir yola döndüğünü, sağdakinin de belli belirsiz duvarları görünen bir konağa doğru uzanan, üstünü yer yer yabani otların bürüdüğü daha ufak bir patika olduğunu görünce konak tarafına saptım. Ben yaklaştıkça koca konak gittikçe ağaçların arasından sıyrılarak ayan beyan göründü. Dört köşesi yüksekçe kule gibi bir yapı ve onun yanında yüksekçe taştan bir bina. Havanın tesiriyle dört bir yan sararmaya başlamış yapraklarla, kurumuş sarmaşıklarla kaplı ve kurumuş ağaçlarla, bahçesinde Frenklere has birkaç mermer heykel ve ufak kuş havuzlarıyla, sarmaşık kaplı duvarlarıyla kasvetli, yalnız bir yapı. Bahçede tek bir kuş cıvıltısı, rüzgâr esintisi yok, etrafta ölüm sessizliği hâkim, yüksek pencereler kalın kadife perdelerle sıkı sıkıya kapalı, sanki hiç açan olmamış gibi kimisinin üstüne sarmaşıkla yapışmış
Konağın kapısını hafifçe vurup koca kapıdan ses çıkmadığını görünce bu sefer tüm gücümle hızlıca birkaç kere vurdum, işitilmesini umdum içimden. Bir müddet sonra konağın kapısının yüzü peçeyle örtülü, evde dahi kara çarşafla gezen oldukça uzun boylu bir hanımın açtığını gördüm, bu evvelki gece hanemize gelip mektubu bırakan hanım olmalıydı. Kalın bir sesle: Ağabeyim de bugün yarın gelmenizi bekliyordu. Buyurun deyince içeriye girdim. Kâh eski kâh yeni mobilyalar, duvara asılı silahlar ve hayvan postları konağa sanki eski derebeylerinin, ayanların kasırlarının havasını taşıyordu. Ancak kasvetli havası ve yer yer mumlarla aydınlansa bile korkutucu hali, hafiften kadimin Bizans zindanlarını da andırmaktaydı adeta. Ben bu acayip konağı seyrederken merdivenlerden aşağıya yaşlıca bir adamın indiğini gördüm. Sırtında beyaz bir entari, belinde kırmızı kuşak, kafasında siyah renkte tuhaf görünüşlü bir takke, elindeki siyah bastona dayanarak topallayarak inen, Rumeli muhacirlerini andıran adam yanıma gelir gelmez selam faslını geçerek: Hele şükür gelebildiniz evladım. dedi. Sesinden yorgun olduğu anlaşılıyordu. Soluk benzi ve zayıf haliyle bir hastalık taşıyor gibiydi ancak nedenini öğrenemedim. Beni büyükçe bir odaya buyur etti. Duvarlarında kim bilir hani zamanlardan kalma kılıçların yatağanların asılı durduğu, yeşil renkli tozlu perdelerin sıkı sıkıya örtülmüş olduğu, ecnebi işi bir şöminenin üzerinde duvara dayalı büyükçe bir yağlı boya tablonun durduğu tuhaf bir odaydı. Tabloda ayakta durmuş, vakur ve asil görünen, üzerinde eski devirlerden kalma ecnebi resimlerinden çıkma Osmanlı beyleri gibi giyinmiş, beli kılıçlı eli kamçılı, kır renkli burma pala bıyıklı, sarıklı bir adamın resmi vardı. Ailenin ecdadından bir kimse olmalıydı. Batı tipi koltuklar da gördüğümden ailenin iyiden iyiye alafranga tarzın hâkim olduğu bir yerden göç ettiğini anlamıştım. Acaba Manastırdan mı gelmişlerdi yoksa Selanik tarafından mı? Hunaşamzadeye bu sualimi iletince kendilerinin Rusçuk taraflarından geldiğini söyleyince yerini haritada gördüğüm ancak gitmediğim, muhtemelen Frenk adetlerine aşina bir şehir olduğunu tahmin ettim. Ancak ailenin bu denli alaturka giyinmesi acayibime gelmişti. Hüsrev Bey bana ailelerinde yaygın olarak görünen bir tür anemiaya yakalandıklarını ve güneşe dahi çıkamadıklarını söylemişti. Yeğeninin de bu hastalığa yakalandığını ancak kendisinin dışarıda dolaşabildiğini, belki onun bu beladan kurtulabilme umudunun olduğunu ifade etmişti. Kendisini görüp göremeyeceğimi sorduğunda bahçede olduğunu söyledi. Bu esnada bahçe kapısında iki hanımın seslerini duydum münakaşa ediyorlardı. Tanıdığım bir ses: Senin için iyi olacak hepimiz için iyi olacak derken bana yabancı genç bir hanım sesinin de: Ölmek istemiyorum anladınız mı? diyerek uzaklaştığını işittim. Hunaşamzâde Hüsrev Bey: Biz bugün yarın göçer gideriz dar-ı dünyadan, yeğenim ne pahasına olursa olsun yaşamalı babında bir şeyler söyledi.
Yeğeni Elif Hanımı görmek için bahçeye çıktığımda olan olmuştu. Sararmış yaprakların yeri halı misali kapladığı, dallarda kalabilenlerinin de ortalığı kırmızılı sarılı bir renk cümbüşüne boğduğu bu bakımsız bahçede, izbe görünümlü bir çardağın altında bir peri kızı görmüştüm adeta. İnsanı vakarından ezecek denli asil duruşu, gün ışığının altında parıldayan soluk teni ve insana kendini bir tuhaf hissettiren donuk bakışlı gözleri. Aileyi mutaassıp zannetmiştim ancak bu hanımın böyle dışarıda bulunabilmesi el muhtemel ailesinin ananevi yapısını reddeden bünyesinden ileri gelmekte diye düşünüyorum. Zira yanına gidince de yabancı bir erkek olmama rağmen beni garipsemedi. Kısa bir konuşa geçti aramızda. Uykusuzluğunu, zaman zaman nükseden uyurgezerliğini anlattı, gün ışığının kendisini rahatsız ettiğini ancak dışarıya çıkabildiğini ifade etti. Kansızlık yaşadığının aşikâr olduğunu ancak evime dönerek durumu daha iyi teşhis edebileceğimi söyledim. Bana pek iyi bir gözle bakmıyordu, hastalığından mütevellit gelip geçici bir asabiyet haliydi belki de. Bahçeden ayrılmadan önce bir anlığına evin pencerelerinden birinden bana bakan korkunç bir surat gördüm. Aman yarabbi o ne dehşet şeydi! Bembeyaz suratlar ve öfkeyle bakan gözler! Suret bir anlığına pencereden çekilse de bunun Elif Hanımın halası olduğunu anladım. Evin içinde gezmesinin nedeni taassubundan değil a suretinden olacak! Allahın işine akıl sır ermez. Demek ki bu aile hastalığı ilerleyen yaşlarda insanı kemirip bu hale sokuyordu. Elif Hanımın öfkesi de muhtemelen bunaydı ve iyileştiremeyeceğimi düşündüğünden bana pek soğuk davranmıştı. Hüsrev Beye acil bir durum olması halinde bana haber ulaştırabileceğini söyleyerek konaktan ayrıldım. Eve geri döndüğümde bizimkilere konağa gitmediğimi belli etmeden doğrudan odama çıktım.
Umuyorum ki Elif Hanımın hastalığını iyileştirebileceğim ve yine umuyorum ki o soğuk bakışları değişecek ve hayata hep gülerek bakacak Buna olan itikadım nihayetsiz muhakkak iyileştireceğim onu. Ardından da çıkıp Hüsrev Beyden Allahın emriyle istetirim. Öyle ya Elif Hanımı görür görmez sevgisini kazanacağından şüphe duymayan ve onu iyileştiren benden iyi bir namzet mi bulacak? Tek mesele bu meseleyi bizimkilere açmak Acaba öğrenince nasıl karşılık verecekler?
30 Ağustos 317 (12 Eylül 1901)
Bugün evde kızılca kıyamet koptu. Hane halkı Hunaşamzâdelere gittiğimi öğrenmişler. Selimden mi duydular dedim ama beni taşıyan arabacıdan ahaliye dek yayılmış olmalıydı. Bu Edirne zaten böyledir en ufak bir fısıltı anında tüm şehri dolaşmaya başlar! Beni ikaz etmelerinden bahsedip neden o konağa gittiğimden yakınmalar, bana bir kötülük yapabileceklerine dair korkular, nazara uğrayabileceğime kadar bir dolu şey söylediler. Hastalarımı kabul etmeye başlayınca ortalıktan çekildiler gün akşam olunca yine kavga gürültü başladı. Hunaşamzâdelerden bu denli çekince duyuyorlarsa benim Elif Hanıma olan ilgimi öğrenseler ne buyrulacaktı? Ama olsun yine de bundan bahsetmeliyim. Yarına kadar sakinleşirler nasıl olsa
Bu arada acayip bir kâbus gördüm gece. Uzaktan Elif Hanıma benzettiğim bir kadın sesi. Bakıyorum mezarlık gibi bir yerin ortasında yarı beline dek toprağa gömülmüş bir kadın uzaktan aynı Elif Hanıma benzetiyorum. Yaklaştıkça dişleri taşra çıkmış, çürük toprak kokan bir mahlûka dönüşüyor. Ay ışığı altında toprakta debelenip taşlara kara tırnaklarını geçirerek çıkmasını seyrediyorum. Topraktan çıkan o şey boğazımı parçalayıp fışkıran kanlardan boğulacağım sıra uyandım. O korku ve dehşet halini tarif etmem imkânsız. O derece gerçekçiydi ki uyandığımda kanın tadını neredeyse ağzımda hissetmekteydim.
Elif Hanımın hastalığı için kitaplar karıştırma fırsatı buldum gece. Kansızlığa dair birkaç ilaç tarifi buldum. Ertesi gün de İzak Efendiye uğrayıp bu ilaçları temin edip konağa götüreceğim. Avram Efendiye de bir uğramak iyi olurdu ama muhtemelen aileye bir faydasının dokunsa benden önce onu çağırırlardı, bu nedenle ona uğramama gerek olacağını zannetmiyorum.
31 Ağustos 317 (13 Eylül 1901)
Ailemin Hunaşamzâdelerin konağına gidip geldiğimi duymalarından beridir evde bir huzursuzluk vardı zaten. Bugün Elif Hanıma olan ilgimi söyleyince üstüne yeniden konağa gittiğimi öğrenince daha da fena oldular. Ancak söylenmeliydi.
Bugün sabah erkenden ilaç tarifleriyle İzak Efendinin eczanesine gittim. İzak Efendi gerekenleri hazırlarken Avram Efendi de tesadüfen dükkâna geldi. Onunla konuşurken aldığım ilaçları sorunca Hunaşamzâdelerin hastalığından bahsettim. Yüzü kederli bir hale büründü. Daha önce kendisini çağırdıklarını, yağmurlu bir Nisan gecesinde yatağından kaldırıp çağırttıklarını söyledi. Kendine has aksanıyla: Halası dedikleri hanım bir hayli uzun yapılı, elleri de büyüktü pek bir garibime gitmişti diye kendince gördüğü bir acayipliği söyleyiverdi. Ailenin kurtulma ümidinin olmadığı, kızın da kurtulmasına imkân olmayacağı bir tuhaf illete tutulduklarını söyledi. İlaçlarımın bir nebze işe yarayabileceğini ancak en nihayetinde onların ailecek kurtarılamaz bir derde düştüklerini ifade etti. Canım bir hayli sıkıldı ama belli etmedim. İlaçları aldıktan sonra konağın yolunu tuttum. Yolda Elif Hanımı da göreceğimden mütevellit inceden bir sevinç de vardı içimde. Konağa gidince kapıyı Elif Hanımın halası açıp ilaçları aldı. Evde kendisinden başka kimsenin olmadığını, ağabeyinin yeğeniyle birlikte bir başka köydeki akrabalarını ziyarete gittiğini söyleyerek kapıyı kapattı. Ben de mecburen eve döndüm. Kendilerinden bir haber gelinceye kadar bekleyeceğim artık.
Benim konağa gidişimin dedikodusu daha ben konağa varmadan eve ulaşmış olmalıydı ki evde yine gürültü patırtı koptu. Haminnem: O yeğeni de onlar gibi musibetin tekidir! deyince, bir anlık asabilikle: Dikkatli konuşunuz! O musibet dediğiniz hanım benim müstakbel zevcem olacaktır! deyiverdim. Validem ayrı haminnem ayrı fenalık geçirdi ancak beybabamın kendilerini teskin etmesiyle kendilerine geldiler. Onlara ailenin geçirdiği hastalığı ve benim iyileştirme çabamı anlatınca biraz sıcak bakar gibi oldular ancak yine de yelkenleri suya indirmediler. Hala Hunaşamzâdelere dair Edirne halkının beslediği kör itikadı beslemektelerdi. Edirne ahalisinin bunu dedikodu haline getirip bizimkileri korkuya sevk etmesinin payı elbette büyüktü. Bu insanlar garptaki bu kadar ilmi ve fenni harikaya rağmen nasıl eski zamanların kör itikadıyla yaşayabiliyorlar anlaşılır değil. Hoş Rumelinin diğer yakaları çok mu farklı? Selanik dedikleri Manastır dedikleri yerlerde bile şehirden itibaren köylerin, dağ kazalarının ahalisi bizimkilerden daha beter değil mi? Mezar açıp cenaze yakmadan bazı arazileri uğursuz belleyip yanından geçerken istavroz çıkarmalarını kendi gözümle gördüm. Hatta bir seferinde Ohrideki hastaneyi ziyaretimizin ardından dönüşte sırf o yol üzerinde cadı olduğuna inanılan yaşlı bir kadının evi var diye komitacı tehlikesine rağmen dağ yollarından Manastıra inişimizi de halen hatırlarım.
Bu arada yediklerimden olacak yine bir kâbus gördüm. Bu sefer gece vakti konağa gitmişim güya. Konakta Elif Hanımın sesi geliyor onu arıyorum, en son bir mahzenden sesi geliyor. Açar açmaz Elif Hanımı görüyorum. Üzerinde kanlı kefenle toprak saçarak üzerime yürüyor. Tam bu esnada o çirkin görünüşlü halası zuhur ediyor karşımda, koca elleriyle boğazımı sıkarak öldürmeye çalışıyordu beni. Zaten ondan sonra kalkıp işte yukarıda yazdığım gündüz ve akşamki işlerimi hallettim ama bu korkulu rüyanın etkisinden bir türlü çıkamadım.
Aslında bu günlüğü yazmaya bile mecalim yoktu da yine bir kâbus görünce kalkıp bunları not aldım. Güya camıma Elif Hanım geliyor açmamı söylüyor. Ben camı açtıktan sonrasını hatırlamıyorum ancak korkunç bir başağrısı ve nedensiz bir korku hissiyle uyanıyorum. Tüm bu yaşadıklarım sinirlerimi harap etmiş olmalı
1 Eylül 317 (14 Eylül 1901)
Bugün yaşadığım bir hadise var ki öfkelenmeli miyim yoksa şaşırmalı mı bilemedim. Yine de her şeye rağmen yazmalı. Bugün akşam saatlerine kadar hastalar gelip gitti, son hastanın durumu müsait olmadığındann eline geçtiğimi zaman ücretini verebileceğini söyledim. Hastayı uğurladığım sıra kapıya bizim Selim gelmişti. Alelacele beni dükkânına çağırdı. Osmanağazade Şekip Beyle muhakkak konuşmam gereken bir mesele olduğunu söyledi. Bu isim bana yabancı gelmedi. Zira ta Şark-i Rumeliye dek dolaşıp bu havalinin tarihini yazdığı söylenen, destanlardan türkülere bir nice şeyi yazan çelebi bir kimseydi. Ailesi gibi ziraat ve ticaretle uğraşmak yerine kendini ilme vermiş bir kimseydi ki üzerinden yıllar geçmesine ve hiç görüşmememize rağmen adını hatırlamıştım. Üstelik Selim mevzunun Hunaşamzâdelerle alakalı olduğunu söyleyince merakımı celp etti. Kalktık gittik Selimin dükkânına.
Şekip Bey hoş sohbet biriydi, havadan sudan konuştuktan sonra Selim: Aga hani Hunaşamzâdelerin bahsi geçince tövbe estağfurullah çekip bir şeyler anlattın ya hadi yine anlat deyiverdi. Adamcağız sanki kan dökmüş eşkıya eskisi bir komitacıyı anlatır gibi Akşam akşam anlatılması, adlarının anılması iyi değildir ya anlatalım yine de dedi. Korkusunun sebebini sorunca aramızda aşağı yukarı şöyle uzunca bir konuşma geçti:
Bu Hunaşamzâdelere duyulan korkunun müsebbibi nedendir?
Edirne ahalisinin ve tabi benim de çok kerelere tesadüf ettiği cesetler. Boyunları parçalanmış, bembeyaz cesetler. Hepsi de o konak civarındadır. Yirmi beş sene evvel yaptırdıkları o uğursuz konağın! Siz uzun seneler Edirneden uzak kaldığınız için pek tabi tesadüf etmemişsinizdir.
İyi de Şekip Bey ben ta Manastırdan kalkıp gelmişim. Komitacılar, haydutlar Allahın her günü tavuk boğazlar gibi adam boğazlarlardı. Burada da öyle olmadığı ne malum? Hem ilmin ve fennin harikalarının zamanında yaşamıyor muyuz? Ne belli müsebbibinin mezkûr aile olduğu?
Şayet sülalenin mazisini tetkik etmesem ben de sizin gibi düşünecektim. Ancak üzülerek söylemeliyim ki o aile pek tekin değildir. Siz bilmezsiniz Nazmi Bey kardeşim. Bu ailenin mazisini, asıl namlarını pek kimse bilmez. Şayet bilseler yaşayacakları korku, duydukları çekincenin yanında devede kulak kalır.
Aileyi tetkik etme ihtiyacını neden duydunuz?
Belki malumatınız yoktur ben müverrihliğe meyilli ayıptır söylemesi biraz mütecessis bir kimseyimdir. Yani birçok mevzuya bilhassa geçmişe meraklıyımdır. Kendi mahalli tarih kitabımı telif etmekteyim. Bilhassa Edirnenin eski aileleri ve tarihiyle alakalı birçok köyleri ve şehirleri gezdim. Pek uzaklara gitmeye ihtiyacım olmadı. Yalnız Hunaşamzâdeleri yazmaya başlayınca çaresiz kaldım. Aileyle görüşemedim. Aile de buralardan olmadığından başka bir kimseden de öğrenemedim. Bu yüzden Meriçin öte köylerine geçip ailenin konakladığı yerleri aradım. Bulmam zor olmadı. Yirmi küsur sene geçmesine rağmen halen insanlar bir dönemler boğazı parçalanmış cesetler görünce ister istemez hatırlıyorlardı. Baktım izleri ta Koca Balkanların ötesine gidiyor ben de uzun bir seyahate çıkıp ta Rusçuka kadar gittim. Orada geçkin yaşlarına karşın halen yaşayan, kimi Müslüman kimi gayrimüslim pek çok kimseyle konuştum. Hatta bazı Bulgar müverrihlerden yardım gördüm. Bu melun ailenin adı ancak hakiki adı halen oralarda korkulu hikâyelerle anlatılmaktadır.
Ailenin adı dediniz. Hunaşamzâde zaten tuhaf bir isim, kan içen, kan döken gibi bir manaya geliyor hakkı-ı aliniz var. Ancak bu zannımca ailenin Rumelinin serhat cengâverlerinden kalma bir isim olmalı. Zira konaklarına gittiğimde duvarlarda asılı pek çok eski silah gördüm.
Hayır efendim alakası yoktur. Hem ailenin asıl adı farklıdır. Perioğulları olarak zikredilirler geldikleri yerde. Rumelinin eski ayan ailelerindendir. Ancak pek öyle tekin bir aile değillerdir. Rusçukun Mezarhisar diye çoktan tarihe karışmış bir mevkiinin sahibiymiş bu aile. Böyle bir yer artık ismen vardır, harp zamanı tahrip edilmiş tahrirlerde bile ya var ya yok bir mevki.
Ailenin korku uyandırmasının sebebi nedir peki?
Anlatacağım bey kardeşim. Perioğulları, Sultan Mahmud zamanında bu Mezarhisar mevkiinde türedi bir mütegallibe olan Perioğlu Kasım Beyin torunlarıymış bu sülale. Bu Perioğlu Kasım Bey o civarda halen beddualarla hatırlanan zalim bir kimseymiş. Gaddarlıkta had hudut tanımaz, yok pahasına vergi toplar, can almaktan çekinmezmiş. Kimsenin ilişemediği, korktuğu bir ayanmış. Emrinde sayısız adamı falan da yokmuş. Geldiği aileden çekinirlermiş. Bu şahsın babası söylenenlere bakılırsa Rüstem Beşe diye bir başka mütegallibe. Sultan Selim zamanında artık nasıl yaptı bilinmez Mezarhisarın ayanlığını elde etmiş yeniçerilikten gelme bir kimse. Bir gün avlanırken Tunanın karşısına geçmesi iktiza etmiş, dağlara vurmuş kendini. Güya orada bir peri kızıyla münasebet kurmuş. Fırtınalı bir gece Rüstem Beşenin kapısına zebella gibi kimseler dayanmış Mezarhisarın orta yerinden geçip kapısına bir çocuk bırakıp gitmişler. Rüstem Beşe de: Ben yediğim herzeyi bilirim! dercesine çocuğa sahip çıkmış, evladı olduğunu söylemiş. Buna orada denk geldiğim Rüstem Beşenin ilk hanımından olma oğlunun sülalesinden gelip hala Rusçukta yaşan torunlarından duydum. Ancak bu akrabalığı pek kabul etmezler: Onlara Perioğlu derler biz Rüstemoğluyuz! dediler. İşte Perioğlu Kasım Bey bu çocuktur. İnsanüstü bir yaradılışı olduğu söylenen, heybetli bir kimseymiş. Üvey ağabeyi ve evladı Rusçuka kaçmış sırf onunla yan yana kalmamak için o denli korkulur bir kimseymiş.
Sadece heybetli olduğundan, zalimliğinden korkulur değil a vardır bir sebebi?
Doğru buyurdunuz bey kardeşim. Ben Rusçuktayken duyduklarımı söylüyorum. Ağzımı açıp tek bir laf demememe rağmen o civardaki kimselerin Hunaşamzâde adını duyar duymaz: Kan içen melunlar! demelerini kendi kulağımla işittim. Hatta Rüstemoğlu ailesinin kendileri söylediler büyük dedelerinin bu yüzden Mezarhisardan kaçtıklarını. Bu bir şey değil. Seksenlik bir kilise papazı da bunu tasdiklemiş, kanlı cesetlere dair hikâyeleri çocukluğunda gençliğinde hep duyduğunu kendi de bazı cesetleri gördüğünü söylemiştir gözümün önünde. Demesine göre o mahallin ismi önceden sadece Hisar diye anılırken o cesetlerden sonra Mezarhisar diye anılır olduğunu da söyledi. Köyden hallice kasabadan ufak o harabeleri ben de gezdim, Rusçukun burnunun dibinde bir yer.
Ben bu Rumeli ahalisinden çok hikâye dinledim ama böylesini evvelden hiç işitmedim! Pekiyi, madem böylesine tehlikeli bir sülaleydi de yaşamalarına nasıl müsaade edilmiş?
Adam ayan bey kardeşim. Devlete kafa tutanından değil zaptiye gördüğü vakit boyun eğip köylüyü görende aslan kesilen cinsinden hem de! Böylesini devlete ne yüzle gidip şikayet edeceksin? Şimdi ileri geri konuştuk diye hafiyelik eden çıkar maazallah ama hakikaten o vakitler dar zamanlarmış. Daha acayibini söyleyeyim bey kardeşim bu Perioğlu Kasım Bey yüz yaşına kadar yaşamış. Yani çocukları, torunları falan hep yanındaymış bunun görmüşler, öldüğünü hiç işitmemişler bu aileden kimselerin. Kan içtikleri için ölmedikleri tuhaf bir ömür sürdüklerini söylerler. Bulgar gâvurunun upir dediği bizimkilerin cadı, hortlak dediği cinsten bir mahlûk mudur bilmem. Ama lanetlenmişler denilene göre, aile üyelerinden bir kimsenin öldüğünü duysalar bile canlı gibi gezip dolaştığını görmüşler, say ki hortlaklarla koyun koyuna yaşarlarmış. Bu nedenle aileye Farisi dilinde Hunaşam yani kan içen, kan içici anlamında Hunaşamzâdeler demişler. Doksanüç Harbinden evvel vefat etmiş Kasım Bey, cenazesini halen hatırlayanlar vardı anlattıkları kadarıyla. Doksanüç Harbinde bir kısım Moskof askerinin kanları çekilmiş cesetleri bulununca civarda Mezarhisarı talan etmişler, Hunaşamzadeler de o yandan kaçmış. İşte Edirneye gelene kadar bir sene zarfında Tırnovaya, oradan Eski Zağraya, oradan da Meriç boylarına inip Edirneye gelerek bugünkü o konağı yaptırıp yerleşmişler. Meriç köylerinden birinde bir siyah faytonla gider dört kişi görmüşler. Bunların ardı sıra da muhacir katarlarından kaybolup giden çocuklar, cesedi bulunan eşkıyalar almış yürümüş tabi.
Şayet konakta üç kişi varsa ve Hüsrev Bey, Elif Hanımın annesiyle babasının vefat ettiğini söylediğine bakılırsa hesap tutuyor! Pekiyi, bu aile bugün ayan değil bir şey değil neden devlet tedbir almıyor?
Bilinmez bey kardeşim. Artık rüşvet mi yediriyorlar yahut şeytanlardan ifritlerden yardım mı görüyorlar Allah bilir! İnsanlar da ilişemez bunlara kolay kolay. Zira bunlar bildikleri ecinnilere benzemez. Bu ailede lanet odur ki bir masum dahi olsa öldüklerinde hortlarlar! Ne yalan söyleyeyim ben de bu kabule katılmıyor değilim.
Yanılıyorsunuz efendim. Bu bir tür aile hastalığı olmalı zira yeğenini muayene ettim. Soya bağlı bir rahatsızlık. Ecnebilerin porfiriya dediği cinsten bir musibet. Bu hastalık henüz birkaç yıl öncesine kadar garplı alimler Feliks Hop-Seylır ve Berınd Stukvis tarafından teşhis edilmiştir. Bu hastalar sürekli kan kaybettikleri, ışığa duyarlı oldukları ve bazı sinir rahatsızlıkları geçirdiğinden, üstelik ciltlerindeki bozulmalarla meydana çıktığından eski zaman insanlarınca hortlak addedilmişlerdir. Bu ilim irfan devrinde kocakarı hurafelerine inanılır mı?
Sizi zorlayamam ama yine de bey kardeşim güneş battıktan sonra o civara sakın gitmeyin. Buralarda halen eşkıyalardan komitacılardan daha korkunç kimseler cirit atmaktadır! Ben o saydığınız âlimleri bilmem ama o kanlı cesetlerin bulunmasına şahitlik eden pek çok kimse sayabilirim!
Ne tuhaf bir mesele
Eski halk hikâyelerinin halen inanılmasına şaşırırdım ama bu anlatılanlarda korkutucu bir hakikat olduğunu hissediyorum. Ben tahsil görmüş bir kimseyim neticede böyle hurafelere gülüp geçerim ancak yine de içimi kemiren bir şüphe de var zira eve dönerken yolda rastladığım bir zaptiye ahbabım da benzeri bir ifadede bulundu.
Biliyorum ki bu amansız bir hastalık. Kim bilir zavallı Hunaşamzâdeler yıllarca bu hastalıkla nasıl uğraştılar? Ya ahalinin kendilerine karşı duydukları korku ve haklarında uydurdukları efsanelere nasıl dayanabildiler? Diğer yandan şu kanı çekilen cesetler meselesini nasıl açıklamalı? En iyisi Hunaşamzâdelerin konağına tekrar gittiğimde bunlardan bahsedip hiç canlarını sıkmamalı. Diğer yandan Elif Hanımın bu musibeti atlatamama ihtimali, tıpkı ailesinin öbür fertleri gibi hayatlarını yitirmeleri ya da güzelliğini yitirmesi
Ne pahasına olursa olsun Elif Hanımı yaşatmalıyım. Güzelliğini yitirse ne gam! Ona duyduğum bu ani his elbette alelade bir hoşlanma olmamalı.
His dünyamın derinliklerinde bir yerde onun bir parçam olduğunu hissediyorum. Hatta tuhaftır bazen yanı başımdaymış gibi hissediyorum.
2 Eylül 317 (15 Eylül 1901)
İnsan ömrü birçok tuhaf hakikate gebe Çoğumuz bunlara denk gelmeden yaşayıp gidiyoruz ama bazen yollarımız kesişebiliyor. Tıpkı bugün yaşadıklarım gibi.
Yine acayip kâbuslarla geçirdiğim bir gecenin sabahında validem uyandırdı. Rüyayı hatırlayamıyorum ama bölük pörçük kanlı kefenlere bürünmüş kimselerin peşime düştüğü, yine Elif Hanımın tıpkı halası gibi korkutucu bir siluetle arz-ı endam ettiği korkulu bir düş olmalı. Kapıya Hunaşamzâdelerden bir kimsenin geldiğini söylenince içeriye buyur etmelerini söyledim. Valide hanım Ben haneme tövbe billah sokmam o musibeti! deyince biraz bekletmesini söyleyerek aceleyle giyinip aşağıya indim. Tahmin ettiğim gibi Elif Hanımın halası kapıdaydı. Bir zamanların korku uyandıran ailesinin işte geldiği hal, bir uşakları yanaşmaları dahi yok bu kadıncağız her işe koşturmakta! Elif Hanımın rahatsızlandığını, acele gelmem gerektiğini söyleyince çantamı kapıp redingotumu sırtıma geçirir geçirmez hala hanımın ardına düştüm. Kiralamış olduğu faytonla konağa geldik.
Konağa gelir gelmez Hüsrev Bey beni Elif Hanımın odasına çıkardı. Sıklıkla midesinin bulandığını, zaman zaman da nefesinin kesilir gibi olduğunu söyledi. Son gördüğümden daha kötü bir haldeydi. Benzi solmuştu, gözlerini bazen açıyor hazin hazin baktıktan sonra kapatıyordu. Güçlükle nefes aldığı belliydi. Nabzını ölçtükten sonra Manastırda da sıklıkla kullandığım nefes darlığına iyi gelebilecek bir şurup hazırlattım. Elif Hanım şurubun iyi geldiğini söyleyerek uykuya dalınca Hüsrev Bey, Şehnaz sen yandaki odayı hazırla der demez Elif Hanımın halası odadan çıktı. O çıkar çıkmaz Hüsrev Bey: Birazdan Şehnazı size gönderir bizde kalacağınızı haber ederim. Yeğenimin hayatı söz konusu olduğundan bir müddet bizimle kalmanız iktiza eder dedi. Ona kalmamda hiçbir mesele olmayacağını söyledim. Kalmamı söylemeseler bile Elif Hanımın başından ayrılamazdım. Kendisi de bu ilgimi anlamış olmalı ki sanki zihnimi okumuşçasına: Yeğenime olan ilgi ve alakanızı anlıyorum. Niyetinizin ciddi olduğunu da biliyorum. Tüm bu fedakârlığa onun için katlanıyorsunuz. Ancak yine de kendinize dikkat etmenizi tavsiye ederim dedi. Bana tuhaf geldi haliyle böyle bir ikazda bulunması. İstemeden bir kusur mu işledim? diye sorunca yüzü daha da ciddileşti: Hayır bu bir tehdit değil. Yapılması iktiza eden bir ikaz Uzunca bir süre Edirnede bulunmadığınız anlaşılıyor. Zira hiçbir Edirneli öyle elini kolunu sallayarak hanemize gelemez. Ancak muhakkak bize dair bazı rivayetler işitmişsinizdir dedi. Ona ailesinin geldiği yerle ilgili duyduklarımı söyleyince önce şaşırdı. Ardından son derece ciddi bir ifadeyle kanımı donduran şu ifadede bulundu: Madem bu kadar şeyi biliyorsunuz bizi de tanıyorsunuz demektir. Size tavsiyem bu söylenenleri ciddiye almanızdır!
Bu kabul edilebilir bir şey değildi. Hakkında hortlak, cadı söylentileri uydurulan bir insanın kalkıp Evet söylenenler doğrudur! demesi akılla izah edilemezdi. Rivayetlerin tesirinde kalarak çocukluktan beridir bu önyargıyla büyüdüklerinden kendilerini hortlak zannedebileceklerini söyleyince yeryüzünde belki de görülebilecek en tuhaf şeyi gördüm. Gözleri kırmızılaşıp adeta kor gibi parıldamaya başladı, azı dişlerinin de taşra çıkıp dudaklarına dek uzadığını gördüm. Görünüşü değişmiş, o yorgun adam yerine heybetli bir kimse gelmiş gibiydi. Zihnim oyun oynuyor sandım ama gerçekti. Ardından yeniden eski haline dönüp: Ailemiz maalesef taşımak zorunda bırakıldığımız bir lanetin eziyetini çekmekte. Babam Kasım Bey bu lanetinden memnundu, ömrünü kan içerek geçirdi. Biz memnun değildik, acı çekiyorduk. İnsandan doğma olduğumuzdan topraktan olma kardeşlerimize böyle kıyılmasını hazmedemiyorduk. Çoğu kardeşim onun daha fazla kudret kazanması için hayatını feda etti, acımadan yavrularının bile kanını içti! Bir gün kardeşim Akifin de canını almak isteyince güç bela Rusçuktaki köşkümüzün mahzenine kapattık. Kansızlıktan öldü. Biz de kan içmek zorunda kaldık ancak babamız kadar değildi. Moskof yerimizi yurdumuzu yakınca geceleri mağaralarda, harabelerde konaklayarak emin bir yer aradık. Buraya yerleştiğimizde bu lanetten kurtulmanın çaresini çok aradık ama bulamadık. Akif ve hanımı öldü. Bizimle gelen diğer akrabamız, üvey kardeşlerimiz falan hep öldü. Biz de kana olan susuzluğumuzu az çok gidererek Şehnaz ile hayatta kalabildik. Tabi buna hayat denirse. Elif insan doğdu. Eğer onu kurtarabilirseniz bizim gibi olmayacaktır. Sizi kendi ellerimle evlendiririm! Ancak ölmemesi için çabalayın ne olur! Yeğenimin yaşamasını istiyorum. Ölümü eceliyle tatmalı, gençliğini yaşadıktan sonra
O da sizin gibi olsa yaşamaz mı?
Masum insanlarının ahını alarak canlarını çalarak yaşamak mı? Bu lanet eğer son bulacaksa yeğenimle son bulsun daha iyi Ona da razıyım
Ne acayip şey İlmin son harikalarının yaşandığı bu zamanda gazetecilerin ve ilimle uğraşanların gözünden kaçmış bir tuhaflık. Kanlı canlı hortlaklar hem de insan misali konuşan, yürüyen hortlaklar.
Bu satırları konakta, Elif Hanımın başucunda yazmaktayım. Onun ölmesine niyetim yok, elimden geldiğince onu yaşatmaya çabalayacağım. Şimdi vakit gece Dışarıdan ötücü gece kuşlarının sesleri geliyor, bazen de konağın içinden sebebi meçhul tahta gıcırtıları duyuluyor. Hortlaklarla koyun koyuna aynı çatı altında Haminnemin kış gecelerinde anlattığı korkulu masallar misali Aslında bu konakta gece vakti herhangi bir insan kalamaz, mümkün değil ürpermeden duramaz hele ki bir de içindekilerin ne olduğunu bildikten sonra. Elif Hanım olmasa, perde arasından süzülen ay ışığında onu görmesem mümkün değil kalamam burada. Beni gecenin korkularından koruyan onun varlığı sanki
3 Eylül 317 (16 Eylül 1901)
Yazmaya gücüm yok. Yine de yazmalıyım bu acıyı. Elif Hanımın öldüğünü, ellerimde can verdiğini defterime yazmak sanki derime yazıyormuşum gibi acı veriyor ancak tasavvur edilemez denli muazzam bir acı bu
Sabaha karşı nefesi kesilir gibi oldu. Camları açtım biraz iyi gelir gibi oldu ancak fenalaşması sürdü. Gün doğduğunda çoktan vefat etmişti. Halasıyla amcasının kanlı gözyaşları döktüklerine şahit oldum ancak bu acayipliğe şaşıramayacak denli acılara boğulmuş durumdayım.
Hortlak olduklarından mütevellit öyle imamlı dualı bir cenaze tertip edilemedi haliyle. Konağın bahçesindeki kümbet benzeri bir yeraltı türbesine indirdik onu. Üçü boş toplam on beş mezar vardı. Bazısı toprak hazneyle bilindik mezartaşlarıyla arzı endam etmekteydi. Bazıları ise lahit şeklindeydi. Üzerlerinde mezartaşlarına has yazıyla isimler vardı. Elifi boş bir lahde koyduktan sonra saçlarından bir bukle almak için amcasından müsaade istedim. O saç buklesini aldıktan sonra kendisinin adını taşıyan bir lahit kapağını lahdin üzerine örttük. Lahitteki Hunaşamzade Elif Hanım yazısı tabiri caizse beni mahvetti. Yağmurlu ve karanlık bir havada konaktan ayrıldım.
Odama çıktığımda ailem yüzümün kül rengi halinden korkuya kapıldıysa da ben pek konuşmayınca üzerime varmadılar. Şimdi odamdayım. Son karşılıksız sevdamı düşlüyorum, ölmeden evvel ona sevdiğimi söyleyemediğime yanıyorum. Elimdeki saç buklesi kor gibi yakıyor avcumu, damarlarımdan yürüyen alevler kalbimi sarıyor
4 Eylül 317 (17 Eylül 1901)
Hayatımda ilk defa meyhaneye gittim. Önceleri meyhanelere gidenlere pek sağlıklı kimse gözüyle bakmaz, kendilerine zarar vermelerinden ötürü kızardım bile. Şimdi anlıyorum ki o insanlar hakikaten de iyi şeyler yaşamış değiller. Şimdi anlıyorum ki böyle durumlarda kendine zarar verme isteği çok olağan bir şey.
Buna Elif Hanımla ilgili gördüğüm bir kâbus da sebep oldu. Güya camıma gelmiş, bana sarılıyor, hayal meyal görüyorum. Uyandığım da bunun düş olduğunu anlayınca üzüntümden ağladım. Ailesi belki de lanetin sona ermesi adına onun ölümünden mutluluk bile duymuştur kim bilir?
Kimseyi istemiyordum yanımda, engel olacakları çünkü. Meyhaneleriyle ünlü diye duyduğum Kaleiçi semtine geldim. Bir dükkândan acı müzik sesleri yükseliyordu, birileri Rumca şarkı söylüyordu. Şarkı sözlerine bazen Türkçe karışıyordu, insanın acısını deşeliyor ancak bir nebze de huzur veriyordu.
Meyhaneye girdiğimde çalgıcıların dibine oturdum. Karanlık bir mekân, insanın içine gam kasavet çörekleniveriyor. Şarap getirdi yaşı geçkince bir Rum saki: Buna ancak şarap iyi gelir dedi. Kaç bardak aktı, kaç şarkı değişti Sarhoşluk hali bambaşka, unutmak istedikçe unutmak istediğini hatırlıyorsun Ruhuna hüzün doluyor insanın, o derece ki ellerini uzatsan melankoliayı tutarsın!
İçtikçe ağladım, anlamını bilmediğim şarkıların tegannilerine ağladım, Elif Hanımın buklesi kor gibi yakıyordu bedenimi Eve nasıl döndüm, bu satırları nasıl yazdım bilmiyorum. Ancak Elif Hanımın buklesi hala acı veriyor
Ölümün soğuk kollarında yatan kaybettiğim sevdam, kâbuslarımda buluşabildiğim Elif! Keşke her gece kâbus görsem! Her gece Elifim zuhur etse kâbuslarımda da buluşsam
5 Eylül 317 (18 Eylül 1901)
Artık şaraptan mı Elifimin yokluğundan mı bilmem yataklara düştüm. Kıpırdamaya mecalim yok. Kimseyi kabul etmedim. Yazmaya bile mecalim yok. Yalnızca geceki birkaç kâbusta Elifimle buluştum. O kadar güzeldi ki onun varlığı korkmaya bile mecal bulamadım. Her uyku kâbus demek, her kâbus onunla buluşabilmem demek
6 Eylül 317 (19 Eylül 1901)
Ölümüm aşkın elinden olacaksa ne gam! Rahatsızlığım iki günde nasıl ilerledi, bana ne oldu bilmiyorum. Avram Efendi de anlayamadı, kan kusup kusmadığımı sordu. Kansızlık çektiğimi söyledi.
Umurumda değil. Elifimle kâbuslarda buluşacağımıza eminim. Onunla olduğumuz sürece ölmek, yaşamak benim için hiçbir şey ifade etmiyor.
13 Eylül 317 (26 Eylül 1901) (Tahrir eden: Selim)
Bunu rahmetlinin defterine yazmak ne denli doğru bilmiyorum ama bu esrarlı hadiselerin neticelenmesine dair yaşananları yazmalıyım. 7 Eylül sabahı Nazmi vefat etti. Kan kaybı dediler. Ancak hiç kan izi olmaması hem Avram Efendinin hem bizim dikkatimizi çekti.
Vefatından bir gece sonra Nazminin evlerinin penceresinde görüldüğü şayiası çıktı. Güya kanlı kefeniyle kalkıp ortalıkta yürümüş, sonra evin dışında görülmüş. Bu söylenti ertesi gece de çıkınca, bizim Osmanağazade Şekip Aga yeniden beni ziyaret etti. Rivayet onun kulağına kadar gelmiş. Meselede bir bit yeniği olduğunu söyledi.
Bir gece evin dışında nöbet tuttuğumuzda ikimiz de onun gelip gidişini, camlara, kapıya vurmasını gördük. Korkumuzdan seslenemedik bile zira sokak fenerleri altında kanlı kefeni, kıpkırmızı gözleri ve taşra çıkmış dişleriyle bir acayip görünüyordu. Hortlak meselini duyardık hep ama bu derece aşina olduğumuz bir mesele değildi.
Gündüz gözü eve gittiğimizde validesiyle haminnesini ağlarken bulduk. Rahmetlinin hatıratını bulmuşlar, bey babasına okutmuşlar Cadı soyları! Evladımıza büyü yaptılar! diye söylenmektelerdi. Hatıratı okuyunca karşımıza
Hunaşamzâdelerin çıkmasına pek de şaşırmadık.
Şekip Aga onu kurtarmak için kendisini hortlatan büyük hortlağın öldürülmesi gerektiğini iktiza etti. Ancak bu bizim hemen yapabileceğimiz bir iş değildi. Evvela Edirne Eski Camii İmamı Hafız Mehmed Efendiye gittik. Bu konuyla alakalı ağzını arayıp bir fetva var mıdır mevzusunu açtık. Oğlu Hafız Rakım bir fetvadan bahsetti ta Sultan Süleyman devri âlimlerinden Ebusuud Efendinin. Hortlak ve cadının defi için kalplerinden kazıklanıp kafalarının kesilip başka yere gömülmesine cevaz veriliyordu.
Biz de evvela Hunaşamzade konağını bastık. Hatıratta bahsi geçen halayla amcanın cesetlerini ele geçirip yaktık. Böylece o lanetli sülalenin kökü öylece kurutuldu. Nazmiyi de kazıkla kafa kesmeyle temize havale etmek zorunda kaldık.
Allah günah
20 Ağustos 317 (2 Eylül 1901)
Edirneden ayrılalı bir hayli zaman geçti ki döndüğümde yine aynı buldum. Çocukluğumun gençliğimin geçtiği o bahçeleri, sokakları şu yaşımda, belki yılların tesiri ile eskimiş olarak da olsa tekrar görmek, hatıralarımı adeta yeniden yaşadığım hissiyatını uyandırdı.
Mekteb-i Tıbbiyeden mezun olduğum sene Yunan Harbi patlak verince Edirneye bile uğrayamadan bazı gönüllü tabip hocalarımız ve bizden önce tabip çıkmış birkaç üst devreden meslektaşlarımızla birlikte cepheye gitmiştik. Burada uzun uzun o kanlı harp hatıralarını anlatmaya lüzum yok zira vakti zamanında bu satırlarda sayısız kere bahsettim. Ailem benden ancak harp bittikten sonra haber alabilmişti ki onları telaşa düşürmemek için haber vermemiştim. Manastır Vilayetine getirilen Girit muhacirlerinin bulunduğu mahallerde de bu gönüllü hizmetimizi sürdürdükten sonra ihtiyaç hâsıl olduğundan Manastır Vilayetine yerleşmiştim.
Edirneye dönmemekteki bu ısrarım biraz da gönül meselesiydi. Tıbbiye talebeliğim müddetince Edirneye gelip gitmelerim esnasında tanıdığım ve uzaktan uzağa şairane bir aşkla tutulduğum meşhur Dankilo hanımın acı hatırası! Talebeliğim bitmeden onun eşraftan Hacıoğlu Mestan Beye tutulması ve Edirneden kaçamadan Hacıoğullarının kurşunlarıyla iki aşığın can vermesi! Edirneye avdetim esnasında o acı hatıranın mekânı olan taş köprüden geçerken nasıl da ürpermiştim! Ölüm! Sayısız ölüm görmeme, eşkıya baskınlarından harplere bir nice çeşidini görmeme rağmen halen korktuğum ölüm! Hayat dolu iki aşığın, iki genç bedenin akıbeti ölüm! İşte seneler boyu şehirden kaçmam bu acı hatıranın korkusuydu.
Seneler sonra beni Edirneye getiren ise Manastırda komitacıların dağı taşı tutması olmuştu. Her gün Manastıra basılan karakolların, vurulan postaların haberleri, ardından da yaralıları ve şehitleri gelmeye başlayınca o acıyı, o dehşeti daha fazla kaldıramamıştım. Maksadım köşkümüzün bir odasını muayenehane niyetine kullanmak. Belki daha az dehşetli hadiselerle karşılaşırım, Balkanlardan kalma korkularımı bir nebze de olsa dindirebilirim
21 Ağustos 317 (3 Eylül 1901)
Bugün ilk hastamı muayene etmeye muvaffak oldum! Mumcular Sokağının hemen başındaki tek göz dükkânında takkecilik yapan Süleyman Ağa, artık muhterem bey babamdan mı işitti bilinmez bizim fakirhaneye teşrif etti akşamüzeri. Sırt ağrılarından yakınınca hem ekseriyetle hareket etmesini salık verdim hem de ağrılarını dindirmesi için ağrı kesici bir tür bitkiden mamul, Manastırda kocakarılardan öğrendiğim bir merhem tarifi önerdim. Bu merhemi ilk işittiğimde faydalarını haliyle yabana atmıştım. Öyle ya ben ilmin ve fennin son harikalarından başkasına pek kulak asmazdım halen de öyleyimdir. Ama bu merhemin doksanlık ihtiyarların bile çeşitli uzuv ağrılarını dindirdiğini görünce ben de bazı şifalı merhemler ve ilaçlarla birlikte hastalara tavsiye etmekteydim. Fen ve ilmin tedrisatından geçtikten sonra kocakarı ilaçlarından zarar gelecek değil a?
22 Ağustos 317 (4 Eylül 1901)
Bizim muayenehanenin namı artık ebeveynlerimin sağda solda övmesinden mi yahut Süleyman Ağanın herkese yaymasından bilinmez Edirne içerisinde söylenir olmuş olmalı. Sabahtan akşama dek muhtelif zamanlarda ekserisi nevazilden mustarip altı hasta gelip gitti. Bu aralar hava pek bir soğudu, gelen hastalara civarlarındaki diğer kimseleri de sıkı giyinmeleri ve üşütmeleri halinde ıhlamur yahut nane limon kaynatmalarını salık verdim.
Gelenler nevazil olduğundan onlara da birkaç ecnebi şurubu önerdikten sonra Eczacı İzak Efendiye gönderdim. Bir tanesi daha fenaydı, ne olur ne olmaz diye Doktor Avram Efendinin Zindanaltındaki muayenehanesine gönderdim bir de o muayene etsin diye.
23 Ağustos 317 (5 Eylül 1901)
Ne acılı ve felaketlerle dolu bir gün! Bu satırları şu an misafir bulunmak zorunda kaldığım Ayşekadınlı bir ailenin mütevazı hanelerinde yazmaktayım. Öğle vakti evime dek gelen dört yavrunun acılı babasının söyledikleri üzerine muayene çantamı kapıp hanelerine gittim. Adamcağızın zavallı zevcesini pek bir üzüntülü gördüm ki yas tutar gibi bir hali vardı. Dört evladının ateşler içinde yattığını görür görmez hemen üzerlerindeki battaniyeyi kaldırıp attım. Çocukların ateşini düşürmek için evin kömürlüğündeki hamamlarına hep birlikte indirip sarnıçtan çektiğimiz soğuk sularla yıkayıp yeniden yataklarına çıkarıp bu kez üstleri açık bir şekilde yatırıp alınlarına soğuk suya batırılmış yağlıklar koyduk.
Sağolsun Avram Efendi de geldi, İzak Efendiden aldığı ateş düşürücü ilaçları getirdi. Şimdi yavrucakların başında adeta nöbet tutmaktayım. Tıpkı Yunan Harbinin o kanlı günlerinde olduğu gibi
24 Ağustos 317 (6 Eylül 1901)
Çocuklar biraz daha iyi gibiler ama nöbete devam ediyorum. Valide hanım eve gelen bir-iki hastayı da bir-iki gün sonra gelsinler diye geri göndermiş, akşama doğru komşumuzun oğlu Hasan verdi. Avram Efendi de yatsıdan evvel geldi, baktı gitti. Çok kötü olmayacaklarını, muhtemelen yarın daha iyi olabileceklerini söyledi. Yine de beklemekteyiz
25 Ağustos 317 (7 Eylül 1901)
Çocuklar bugün daha iyiler. Tam iyileşmiş sayılmasalar da sağlıkları sıhhatleri iyi, kendilerini toparlamaya başladılar. Avram Efendiyle birlikte son kez baktıktan sonra haneme geri geldim. Bir-iki hasta gelip gitti, onları muayene ettim, birisine yine ilaç tavsiye ettim. Bazı kimseler masum yavruları bir illetin pençesinden kurtardığımdan mütevellit akşam vakti kapı ziyaretime geldiler, dualarını eksik etmediler. Bu insanların duaları, temennileri olmasa ben bu mesleğin çilelerine, zorluklarına nasıl dayanırdım bilmem Yalnız valide hanımın tekinsiz halleri beni korkutuyor. Sanki benden bir şey saklamaya çalışır gibi haminnem ile kaş göz işareti yapmalarından, sırlı hallerinden bir şeyler olduğu anlaşılıyor. Yahut bana öyle geliyordur
26 Ağustos 317 (8 Eylül 1901)
Bugün sabahtan beridir dokuz hasta geldi gitti. Bey babam selamlıkta karşılaştığımızda: Haydi bakalım, şehirde de namın yürüdü sayılır! deyince pek bir mahcup oldum ama zannımca hakkı var. Hem Edirneye geldiğime ayriyeten seviniyorum doğrusu. Manastırın o komitaların cirit attığı karanlık gecelerine inat şehrin gecesi de gündüzü de pek bir aydınlık, pek bir iyi geliyor bana Bunun haricinde yine valide hanımla haminnemin sırlı halleri dikkatimi celp etti. Birkaç defa ağızlarını aradımsa da bir şey olmadığını söylediler ağız birliği etmişçesine.
27 Ağustos 317 (9 Eylül 1901)
Bugün epey tuhaf bir hadise yaşadım. Yatsı ezanından sonra kapımız çalındı. Biz de öyle alafranga usulü pek yoktur, yatsıdan sonra kapı çalındı mı ya bey babam yahut evde bulunan herhangi bir erkek açar kapıyı. Ben de indim açtım. Karşıma birden simsiyah heyula gibi bir gölge dikilince gayri ihtiyari ürperdim. Karşımda yüzü peçeli, kara çarşafa bürünmüş ama boyu gördüğüm çoğu kişiden gayetle uzun bir hanım vardı karşımda. Beni ürperten de zaten uzun boylu oluşu olmuştu. İnsanı ürküten haşmetli bir sesle: Bir-iki gündür sizi sordururdum evde yok derlerdi. Hunaşamzâde Hüsrev Bey hususi bir mevzuyla alakalı olarak bu mektubu gönderdi. diyerek elime isimsiz, yazısız bir zarf bırakıp gitti. Gecenin köründe kadın başına buraya kadar nasıl geldiğini anlayamamışken uzaktan uzağa duyduğum fayton sesleri merakımı dindirdi. Mektubu cebime sokup mabeyne çıktığımda haremlikten çıkıp gelen validemle haminnem kimin geldiğini sorunca, ben de onlara birkaç gündür beni sorduran Hüsrev Beyden haber getiren uzun hanımı sorduğumda suratları değişiverdi. Haminnem: Aman bırak şu uğursuzu, kapıya mı gelmiş yine? diye söylenince bir hayli şaşırdım. Validem: Hususi bir mesele deyip durdu ben de yok dedim. Ben de Hüsrev musibetinin ocağına yegâne evladımı gönderecek göz var mı? Ölürüm de bırakmam! diye bağırınca iyiden iyiye şaşırdım! ,
Bu Hüsrev Bey kimdir necidir? Dağda eşkıya mıdır, komitacı mıdır, şehrin şerir külhanbeyi midir de validem onun adını işitir işitmez böyle korkuyla bahsediyor? Hem tanımadığı bir hanım hakkında haminnem nasıl uğursuz diyebiliyor? Haminneme kadını tanıyıp tanımadığımı sorduğumda: Nereden tanıyayım kızanım musibeti? Hem tanımama ne hacet, Hüsrev uğursuzunun kapısından bir vakit hayırlı adam çıkmaz! deyince iş iyice tuhaflaştı. Bey babam bile aynı şekilde: Evladım hiç kafa yorma, pek tekin bir kimse değildir! deyince benim merakım da artmıştı.
Kimdi ki bu adamcağız bu denli korkuyla bahsedilsin? Ben nedenini sordukça bir şey demediler, ama gitmemem konusunda da ısrar ettiler. Neden gideceğim bir tarafa nereye gideceğim bile bilmediğim birilerinden muhafaza ediliyordum. Daha acayibi ise bunun sebebini bilmiyordum. Bey babam kaş göz işareti yapınca validemle haminnemden gizli olarak bu meseleyle ilgili bana bir şeyler söyleyeceğini tahmin ettim.
Hiçbir şey demeden odama çekildim. Kısa bir müddet sonra bey babam çıt ses çıkarmada odama gelip Hunaşamzâdelerden bahsetti. Bunlar yöremizdeki insanların kendilerinden çekindiği bir garip sülale imiş, onların konaklarının yakınında bile pek gezip dolaşan olmazmış, şehirden kimselerle bile pek içli dışlı değillermiş falan bir-iki bir şey söyledi gitti. Hafızamı yokladım, Hunaşamzâde gibi tuhaf bir ismi işitmek bir yana farklı isimlerle zikredilen pek çok konak ve çiftlik duymama rağmen böylesini dahi hiç işitmemiştim. Tam o anda aklıma cebime atıverdiğim mektup gelmesin mi? Hemen çıkarıp üzerinde koyu kırmızı renkteki mührün üzerindeki Hunaşamzâde Hüsrev yazısını gözlerim seçtikten sonra mührü kırıp zarfı açtım.
Mektup bozuk ancak okunabilen bir yazı ve kırmızı mürekkep ile kaleme alınmıştı: Nazmi Bey; Namınızı şehrin eşrafından işitmiş bulunmaktayım ve namınızın hakkını veren bir hekim olduğunuzu da öğrendim. Ailemden yadigâr yeğenim çoğu hekimin teşhis ve tarifinde aciz kaldığı meçhul bir hastalığa duçar olmuştur. Zatı âlinizin bize bu hususta muavenet edeceğinden zerre şüphem yoktur. Bu sebepten tez vakitte şehrin taşrasında, Bosnaköy tarafındaki koruda bulunan konağımızı ziyaret etmenizi beklemekteyim. Yeğenimin durumunun ağırlaşmasından endişe etmekteyim. Hunaşamzâde Hüsrev.
Konağın mıntıkasını öğrenir öğrenmez hayal meyal çocukken uzaktan baktığımız ancak yaklaşamadığımız, sadece bir kere uzaktan gördüğümüz büyükçe bir konağı hatırlamıştım. Muhtemelen orası olmalıydı. Peki, ama neden ailem bu aileden böylesine tedirginlik duymakta? Bizimkilerin ağzını bıçak açmıyor, en iyisi yarın gidip bizim Selimden meseleyi etraflıca öğrenmeli. Hem Edirneye geldim geleli görüşememiştik, vesile olur
28 Ağustos 317 (10 Eylül 1901)
Bu insanlar ne tuhaf. Bugün hastaları kabul ettikten sonra akşama doğru Selimi, Arastanın girişindeki küçük arzuhalci dükkânında ziyaret ettim. Uzun uzun muhabbet ettik, neticede senelerden beridir görüşmüyorduk. Ardından mevzuyu şu Hunaşamzâdelere getirdim. Evvela yüzü asıldı ardından nereden icap ettiğini sordu. Kulağıma şöyle böyle rivayetlerin geldiği yalanını uyduruverdim. Öyle ya ben senelerdir Edirneden uzaktayım, Hunaşamzâdeleri falan nasıl hatırlayayım? Aramızda şöyle tuhaf bir konuşma geçti, hatırladığım kadarıyla şöyle oldu:
Bre Nazım nereden icap etti bu Hunaşamzâdeler meselesi?
Hususi bir mesele değil. Hastalardan kulağıma çalındı.
Hiç şaşırmadım. Dur tahmin edeyim, kesin çocuklu kadınlardan duymuşsundur. Haşarı, çok ağlayan çocuklarını Seni Hunaşamzâdelerin bahçesine atarım!, Seni Hunaşamzâdelere veririm! diye korkutur ya bizim Edirne kadınları? Bizi bile korkuttular ya?
Ben hayal meyal hatırlıyorum birader, ta mektep zamanı ayrıldım şehirden mekânlar ve birkaç suret dışında hiçbir şey hatırlamıyorum.
Korkuturlardı be ya! Hani seneler önce sen, ben, verem illetinden vefat etmeden evvel Murat hep birlikte analarımızdan ninelerimizden duyduğumuz o yere gidelim demiştik ya? Bahçeye uzaktan uzağa baktık, girmeye korktuk. Sonra Murat girmeye kalktı da korkup vazgeçti?
Şimdi hatırladım! O konak ha? Pekiyi neden çekinir ahali onlardan?
Aslını neslini bilen yok ama onlardan Edirnede korkmayan yoktur. Eşkıyalar, komitacılar bile ilişemez onlara. Bazen konağın civarında ölü kimselere rastlanır. Boynu yaralanmış, kan kaybından öldükleri rivayet edilen kimseler. Ahali ölümleri bunlardan bilir. Kimi büyü yaparlar der kimi mahzeninde Bulgar vilayetinden getirdikleri karakoncolosları var der bir sürü rivayet uydurulur. Ben hiçbir Hunaşamzâdeliye şehirde rastlamadım pek insan içine çıkmazlar. Belki köylerle daha ziyade alışverişleri vardır ama Edirnenin köylülerinin bile pek yanaşabildiği bir yer değildir konakları.
İyi de o ölülerin masumların eşkıyaların, komitaların işi olmadığı ne belli? Ne diye bunlar mesul tutulmakta?
Eşkıya dediğin köy basar, adam keser, böyle sağda solda mevta bırakır mı? Doksanüç Harbinde ta Rumelinin neresinden bilinmez kalkıp Edirneye gelip o konağı yaptırmış bunlar. Konak yapıldı yapılalı da oranın civarından mevta eksilmez oldu. Ayda bir veya iki kişi, ya buralardan ya Meriçin öte köylerinden kimseler İşte ahaliyi korkutan budur. Bana sorsan aslı astarı yoktur
Pekiyi şimdi sana desem ki bu Hunaşamzâdelerden Hüsrev Bey beni konağına davet etti?
Hasbinallah! Nereden icap etti? Hem sen nereden tanırsın onları?
Bana mektup göndermiş, yeğeninin hastalığından bahsetmiş. Ne dersin?
Çağırmışsa git tabi. Ama şimdi gitme, sabah gidersin.
Niye? Yollarda beni umacılar mı bekler?
Yok, ondan değil. Güneş battıktan sonra o yana gidebilecek talika bulamazsın!
Bu insanlar ne tuhaf, ilmin ve fennin nice icatlar ve yeni mevzular keşfettiği bir vakitte eski zamanlardan kalma masallarla, korkularla örülü bir âlemde yaşamaktalar. Manastırda bulunduğum esnada hekim ve subay birçok arkadaşımdan işittiğim gibi insanımızın tahsil eksikliği hep böyle eski ve gülünç itikatların yaşamasını sağlamakta. Yarın bizimkilere söylemeden erkenden konağa gideceğim, bakalım neymiş bu o kadar korkulan Hunaşamzâdelerin esrarı?
29 Ağustos 317 (11 Eylül 1901)
Öyle tuhaf hisler içerisindeyim ki Sanırım gönlümü genç bir hanıma kaptırdım. Bu vakte kadar böyle bir şey yaşamamıştım desem yalan olmaz. Gerçi zamanında benim de yaşadığım bazı şeyler oldu. Ancak hissettiklerime benzemiyordu. Edirnede Dankilo Hanım ile olan habersiz sevdam ve seneler önce Manastıra yeni geldiğim vakitlerde yaşadığım ufak bir gönül sergüzeşti Manastıra ilk geldiğim senelerde bazı subay arkadaşlarla Askeri İdadide kalmamız sağlanmıştı, oradan da bizlerden cephe hatıralarımızı dinleyen genç talebe arkadaşlar edinmiştik. Onların dersleri bittiği sıra hep birlikte çıkar şehri dolaşırdık. Akşam saatleri Manastırın Cadde-i Kebirinde yol üzerinde bir konakta, istisnasız her akşam balkonda zuhur eden bir güzel Eleni Hanım vardı. Ona olan ilgim de gayet tabi karşılığı olmayan bir sevgiydi. Ailesinin kızlarının Müslüman ahaliden birisiyle olan ilgiye karşı çıkmaları bir yana, genç talebe arkadaşlarımızdan Selanikli Mustafa Kemal ilgi duyduğundan bu mevzuyu saklı tutmuştum.
İşte şimdi seneler sonra, bir gönül meselesi yüzünden tabiri caizse uzak durduğum Edirne, şimdi bir başka gönül meselesi nedeniyle beni kendine bağladı. Hislerimi yazıya dökebilir miyim bilmem Yine de yazmalı
Bugün sabah erkenden Karaağaçta bir ahbabımı görmeye gideceğim! bahanesiyle evden çıktım. Fil Yokuşunun başında denk geldiğim boş bir faytona atlayıp Hunaşamzâdelerin Konağına götürmesini söyleyince bana tuhaf tuhaf baktı. Kesenin ağzını açınca pek kurcalamadan beni konağa götürmeye razı geldi. Bosna Köyü epey uzaktayken ağaçlıklar içine giren bir patikanın başında durdu, daha ileriye gidemeyeceğini söyledi. Hakikaten bu Rumeli insanının tuhaf inanışları karşısında buralı olduğum halde ben bile şaşıyorum. Gerçi daha fenasını Manastırda kaldığım senelerde görmüştüm. Köylünün biri akrabasından birinin güya mezarından kalktığını iddia ederek kabrini kazmaya kalkmıştı da kadı ve mahkeme heyetinin gözünü korkutmasıyla bu iddiasından vazgeçmişti. Medeniyet ziyasının cihanı nura boğduğu Evropanın bağrında böylesi adetler, örfler kim bilir nasıl kalmıştır?
Faytoncuya beni patika başında beklemesi için yine biraz para verdikten sonra konağın yolunu takip ettim. Bir müddet sonra patikanın çatallandığını, sol taraftakinin daha uzaklara belki de köylere dek uzanan bir yola döndüğünü, sağdakinin de belli belirsiz duvarları görünen bir konağa doğru uzanan, üstünü yer yer yabani otların bürüdüğü daha ufak bir patika olduğunu görünce konak tarafına saptım. Ben yaklaştıkça koca konak gittikçe ağaçların arasından sıyrılarak ayan beyan göründü. Dört köşesi yüksekçe kule gibi bir yapı ve onun yanında yüksekçe taştan bir bina. Havanın tesiriyle dört bir yan sararmaya başlamış yapraklarla, kurumuş sarmaşıklarla kaplı ve kurumuş ağaçlarla, bahçesinde Frenklere has birkaç mermer heykel ve ufak kuş havuzlarıyla, sarmaşık kaplı duvarlarıyla kasvetli, yalnız bir yapı. Bahçede tek bir kuş cıvıltısı, rüzgâr esintisi yok, etrafta ölüm sessizliği hâkim, yüksek pencereler kalın kadife perdelerle sıkı sıkıya kapalı, sanki hiç açan olmamış gibi kimisinin üstüne sarmaşıkla yapışmış
Konağın kapısını hafifçe vurup koca kapıdan ses çıkmadığını görünce bu sefer tüm gücümle hızlıca birkaç kere vurdum, işitilmesini umdum içimden. Bir müddet sonra konağın kapısının yüzü peçeyle örtülü, evde dahi kara çarşafla gezen oldukça uzun boylu bir hanımın açtığını gördüm, bu evvelki gece hanemize gelip mektubu bırakan hanım olmalıydı. Kalın bir sesle: Ağabeyim de bugün yarın gelmenizi bekliyordu. Buyurun deyince içeriye girdim. Kâh eski kâh yeni mobilyalar, duvara asılı silahlar ve hayvan postları konağa sanki eski derebeylerinin, ayanların kasırlarının havasını taşıyordu. Ancak kasvetli havası ve yer yer mumlarla aydınlansa bile korkutucu hali, hafiften kadimin Bizans zindanlarını da andırmaktaydı adeta. Ben bu acayip konağı seyrederken merdivenlerden aşağıya yaşlıca bir adamın indiğini gördüm. Sırtında beyaz bir entari, belinde kırmızı kuşak, kafasında siyah renkte tuhaf görünüşlü bir takke, elindeki siyah bastona dayanarak topallayarak inen, Rumeli muhacirlerini andıran adam yanıma gelir gelmez selam faslını geçerek: Hele şükür gelebildiniz evladım. dedi. Sesinden yorgun olduğu anlaşılıyordu. Soluk benzi ve zayıf haliyle bir hastalık taşıyor gibiydi ancak nedenini öğrenemedim. Beni büyükçe bir odaya buyur etti. Duvarlarında kim bilir hani zamanlardan kalma kılıçların yatağanların asılı durduğu, yeşil renkli tozlu perdelerin sıkı sıkıya örtülmüş olduğu, ecnebi işi bir şöminenin üzerinde duvara dayalı büyükçe bir yağlı boya tablonun durduğu tuhaf bir odaydı. Tabloda ayakta durmuş, vakur ve asil görünen, üzerinde eski devirlerden kalma ecnebi resimlerinden çıkma Osmanlı beyleri gibi giyinmiş, beli kılıçlı eli kamçılı, kır renkli burma pala bıyıklı, sarıklı bir adamın resmi vardı. Ailenin ecdadından bir kimse olmalıydı. Batı tipi koltuklar da gördüğümden ailenin iyiden iyiye alafranga tarzın hâkim olduğu bir yerden göç ettiğini anlamıştım. Acaba Manastırdan mı gelmişlerdi yoksa Selanik tarafından mı? Hunaşamzadeye bu sualimi iletince kendilerinin Rusçuk taraflarından geldiğini söyleyince yerini haritada gördüğüm ancak gitmediğim, muhtemelen Frenk adetlerine aşina bir şehir olduğunu tahmin ettim. Ancak ailenin bu denli alaturka giyinmesi acayibime gelmişti. Hüsrev Bey bana ailelerinde yaygın olarak görünen bir tür anemiaya yakalandıklarını ve güneşe dahi çıkamadıklarını söylemişti. Yeğeninin de bu hastalığa yakalandığını ancak kendisinin dışarıda dolaşabildiğini, belki onun bu beladan kurtulabilme umudunun olduğunu ifade etmişti. Kendisini görüp göremeyeceğimi sorduğunda bahçede olduğunu söyledi. Bu esnada bahçe kapısında iki hanımın seslerini duydum münakaşa ediyorlardı. Tanıdığım bir ses: Senin için iyi olacak hepimiz için iyi olacak derken bana yabancı genç bir hanım sesinin de: Ölmek istemiyorum anladınız mı? diyerek uzaklaştığını işittim. Hunaşamzâde Hüsrev Bey: Biz bugün yarın göçer gideriz dar-ı dünyadan, yeğenim ne pahasına olursa olsun yaşamalı babında bir şeyler söyledi.
Yeğeni Elif Hanımı görmek için bahçeye çıktığımda olan olmuştu. Sararmış yaprakların yeri halı misali kapladığı, dallarda kalabilenlerinin de ortalığı kırmızılı sarılı bir renk cümbüşüne boğduğu bu bakımsız bahçede, izbe görünümlü bir çardağın altında bir peri kızı görmüştüm adeta. İnsanı vakarından ezecek denli asil duruşu, gün ışığının altında parıldayan soluk teni ve insana kendini bir tuhaf hissettiren donuk bakışlı gözleri. Aileyi mutaassıp zannetmiştim ancak bu hanımın böyle dışarıda bulunabilmesi el muhtemel ailesinin ananevi yapısını reddeden bünyesinden ileri gelmekte diye düşünüyorum. Zira yanına gidince de yabancı bir erkek olmama rağmen beni garipsemedi. Kısa bir konuşa geçti aramızda. Uykusuzluğunu, zaman zaman nükseden uyurgezerliğini anlattı, gün ışığının kendisini rahatsız ettiğini ancak dışarıya çıkabildiğini ifade etti. Kansızlık yaşadığının aşikâr olduğunu ancak evime dönerek durumu daha iyi teşhis edebileceğimi söyledim. Bana pek iyi bir gözle bakmıyordu, hastalığından mütevellit gelip geçici bir asabiyet haliydi belki de. Bahçeden ayrılmadan önce bir anlığına evin pencerelerinden birinden bana bakan korkunç bir surat gördüm. Aman yarabbi o ne dehşet şeydi! Bembeyaz suratlar ve öfkeyle bakan gözler! Suret bir anlığına pencereden çekilse de bunun Elif Hanımın halası olduğunu anladım. Evin içinde gezmesinin nedeni taassubundan değil a suretinden olacak! Allahın işine akıl sır ermez. Demek ki bu aile hastalığı ilerleyen yaşlarda insanı kemirip bu hale sokuyordu. Elif Hanımın öfkesi de muhtemelen bunaydı ve iyileştiremeyeceğimi düşündüğünden bana pek soğuk davranmıştı. Hüsrev Beye acil bir durum olması halinde bana haber ulaştırabileceğini söyleyerek konaktan ayrıldım. Eve geri döndüğümde bizimkilere konağa gitmediğimi belli etmeden doğrudan odama çıktım.
Umuyorum ki Elif Hanımın hastalığını iyileştirebileceğim ve yine umuyorum ki o soğuk bakışları değişecek ve hayata hep gülerek bakacak Buna olan itikadım nihayetsiz muhakkak iyileştireceğim onu. Ardından da çıkıp Hüsrev Beyden Allahın emriyle istetirim. Öyle ya Elif Hanımı görür görmez sevgisini kazanacağından şüphe duymayan ve onu iyileştiren benden iyi bir namzet mi bulacak? Tek mesele bu meseleyi bizimkilere açmak Acaba öğrenince nasıl karşılık verecekler?
30 Ağustos 317 (12 Eylül 1901)
Bugün evde kızılca kıyamet koptu. Hane halkı Hunaşamzâdelere gittiğimi öğrenmişler. Selimden mi duydular dedim ama beni taşıyan arabacıdan ahaliye dek yayılmış olmalıydı. Bu Edirne zaten böyledir en ufak bir fısıltı anında tüm şehri dolaşmaya başlar! Beni ikaz etmelerinden bahsedip neden o konağa gittiğimden yakınmalar, bana bir kötülük yapabileceklerine dair korkular, nazara uğrayabileceğime kadar bir dolu şey söylediler. Hastalarımı kabul etmeye başlayınca ortalıktan çekildiler gün akşam olunca yine kavga gürültü başladı. Hunaşamzâdelerden bu denli çekince duyuyorlarsa benim Elif Hanıma olan ilgimi öğrenseler ne buyrulacaktı? Ama olsun yine de bundan bahsetmeliyim. Yarına kadar sakinleşirler nasıl olsa
Bu arada acayip bir kâbus gördüm gece. Uzaktan Elif Hanıma benzettiğim bir kadın sesi. Bakıyorum mezarlık gibi bir yerin ortasında yarı beline dek toprağa gömülmüş bir kadın uzaktan aynı Elif Hanıma benzetiyorum. Yaklaştıkça dişleri taşra çıkmış, çürük toprak kokan bir mahlûka dönüşüyor. Ay ışığı altında toprakta debelenip taşlara kara tırnaklarını geçirerek çıkmasını seyrediyorum. Topraktan çıkan o şey boğazımı parçalayıp fışkıran kanlardan boğulacağım sıra uyandım. O korku ve dehşet halini tarif etmem imkânsız. O derece gerçekçiydi ki uyandığımda kanın tadını neredeyse ağzımda hissetmekteydim.
Elif Hanımın hastalığı için kitaplar karıştırma fırsatı buldum gece. Kansızlığa dair birkaç ilaç tarifi buldum. Ertesi gün de İzak Efendiye uğrayıp bu ilaçları temin edip konağa götüreceğim. Avram Efendiye de bir uğramak iyi olurdu ama muhtemelen aileye bir faydasının dokunsa benden önce onu çağırırlardı, bu nedenle ona uğramama gerek olacağını zannetmiyorum.
31 Ağustos 317 (13 Eylül 1901)
Ailemin Hunaşamzâdelerin konağına gidip geldiğimi duymalarından beridir evde bir huzursuzluk vardı zaten. Bugün Elif Hanıma olan ilgimi söyleyince üstüne yeniden konağa gittiğimi öğrenince daha da fena oldular. Ancak söylenmeliydi.
Bugün sabah erkenden ilaç tarifleriyle İzak Efendinin eczanesine gittim. İzak Efendi gerekenleri hazırlarken Avram Efendi de tesadüfen dükkâna geldi. Onunla konuşurken aldığım ilaçları sorunca Hunaşamzâdelerin hastalığından bahsettim. Yüzü kederli bir hale büründü. Daha önce kendisini çağırdıklarını, yağmurlu bir Nisan gecesinde yatağından kaldırıp çağırttıklarını söyledi. Kendine has aksanıyla: Halası dedikleri hanım bir hayli uzun yapılı, elleri de büyüktü pek bir garibime gitmişti diye kendince gördüğü bir acayipliği söyleyiverdi. Ailenin kurtulma ümidinin olmadığı, kızın da kurtulmasına imkân olmayacağı bir tuhaf illete tutulduklarını söyledi. İlaçlarımın bir nebze işe yarayabileceğini ancak en nihayetinde onların ailecek kurtarılamaz bir derde düştüklerini ifade etti. Canım bir hayli sıkıldı ama belli etmedim. İlaçları aldıktan sonra konağın yolunu tuttum. Yolda Elif Hanımı da göreceğimden mütevellit inceden bir sevinç de vardı içimde. Konağa gidince kapıyı Elif Hanımın halası açıp ilaçları aldı. Evde kendisinden başka kimsenin olmadığını, ağabeyinin yeğeniyle birlikte bir başka köydeki akrabalarını ziyarete gittiğini söyleyerek kapıyı kapattı. Ben de mecburen eve döndüm. Kendilerinden bir haber gelinceye kadar bekleyeceğim artık.
Benim konağa gidişimin dedikodusu daha ben konağa varmadan eve ulaşmış olmalıydı ki evde yine gürültü patırtı koptu. Haminnem: O yeğeni de onlar gibi musibetin tekidir! deyince, bir anlık asabilikle: Dikkatli konuşunuz! O musibet dediğiniz hanım benim müstakbel zevcem olacaktır! deyiverdim. Validem ayrı haminnem ayrı fenalık geçirdi ancak beybabamın kendilerini teskin etmesiyle kendilerine geldiler. Onlara ailenin geçirdiği hastalığı ve benim iyileştirme çabamı anlatınca biraz sıcak bakar gibi oldular ancak yine de yelkenleri suya indirmediler. Hala Hunaşamzâdelere dair Edirne halkının beslediği kör itikadı beslemektelerdi. Edirne ahalisinin bunu dedikodu haline getirip bizimkileri korkuya sevk etmesinin payı elbette büyüktü. Bu insanlar garptaki bu kadar ilmi ve fenni harikaya rağmen nasıl eski zamanların kör itikadıyla yaşayabiliyorlar anlaşılır değil. Hoş Rumelinin diğer yakaları çok mu farklı? Selanik dedikleri Manastır dedikleri yerlerde bile şehirden itibaren köylerin, dağ kazalarının ahalisi bizimkilerden daha beter değil mi? Mezar açıp cenaze yakmadan bazı arazileri uğursuz belleyip yanından geçerken istavroz çıkarmalarını kendi gözümle gördüm. Hatta bir seferinde Ohrideki hastaneyi ziyaretimizin ardından dönüşte sırf o yol üzerinde cadı olduğuna inanılan yaşlı bir kadının evi var diye komitacı tehlikesine rağmen dağ yollarından Manastıra inişimizi de halen hatırlarım.
Bu arada yediklerimden olacak yine bir kâbus gördüm. Bu sefer gece vakti konağa gitmişim güya. Konakta Elif Hanımın sesi geliyor onu arıyorum, en son bir mahzenden sesi geliyor. Açar açmaz Elif Hanımı görüyorum. Üzerinde kanlı kefenle toprak saçarak üzerime yürüyor. Tam bu esnada o çirkin görünüşlü halası zuhur ediyor karşımda, koca elleriyle boğazımı sıkarak öldürmeye çalışıyordu beni. Zaten ondan sonra kalkıp işte yukarıda yazdığım gündüz ve akşamki işlerimi hallettim ama bu korkulu rüyanın etkisinden bir türlü çıkamadım.
Aslında bu günlüğü yazmaya bile mecalim yoktu da yine bir kâbus görünce kalkıp bunları not aldım. Güya camıma Elif Hanım geliyor açmamı söylüyor. Ben camı açtıktan sonrasını hatırlamıyorum ancak korkunç bir başağrısı ve nedensiz bir korku hissiyle uyanıyorum. Tüm bu yaşadıklarım sinirlerimi harap etmiş olmalı
1 Eylül 317 (14 Eylül 1901)
Bugün yaşadığım bir hadise var ki öfkelenmeli miyim yoksa şaşırmalı mı bilemedim. Yine de her şeye rağmen yazmalı. Bugün akşam saatlerine kadar hastalar gelip gitti, son hastanın durumu müsait olmadığındann eline geçtiğimi zaman ücretini verebileceğini söyledim. Hastayı uğurladığım sıra kapıya bizim Selim gelmişti. Alelacele beni dükkânına çağırdı. Osmanağazade Şekip Beyle muhakkak konuşmam gereken bir mesele olduğunu söyledi. Bu isim bana yabancı gelmedi. Zira ta Şark-i Rumeliye dek dolaşıp bu havalinin tarihini yazdığı söylenen, destanlardan türkülere bir nice şeyi yazan çelebi bir kimseydi. Ailesi gibi ziraat ve ticaretle uğraşmak yerine kendini ilme vermiş bir kimseydi ki üzerinden yıllar geçmesine ve hiç görüşmememize rağmen adını hatırlamıştım. Üstelik Selim mevzunun Hunaşamzâdelerle alakalı olduğunu söyleyince merakımı celp etti. Kalktık gittik Selimin dükkânına.
Şekip Bey hoş sohbet biriydi, havadan sudan konuştuktan sonra Selim: Aga hani Hunaşamzâdelerin bahsi geçince tövbe estağfurullah çekip bir şeyler anlattın ya hadi yine anlat deyiverdi. Adamcağız sanki kan dökmüş eşkıya eskisi bir komitacıyı anlatır gibi Akşam akşam anlatılması, adlarının anılması iyi değildir ya anlatalım yine de dedi. Korkusunun sebebini sorunca aramızda aşağı yukarı şöyle uzunca bir konuşma geçti:
Bu Hunaşamzâdelere duyulan korkunun müsebbibi nedendir?
Edirne ahalisinin ve tabi benim de çok kerelere tesadüf ettiği cesetler. Boyunları parçalanmış, bembeyaz cesetler. Hepsi de o konak civarındadır. Yirmi beş sene evvel yaptırdıkları o uğursuz konağın! Siz uzun seneler Edirneden uzak kaldığınız için pek tabi tesadüf etmemişsinizdir.
İyi de Şekip Bey ben ta Manastırdan kalkıp gelmişim. Komitacılar, haydutlar Allahın her günü tavuk boğazlar gibi adam boğazlarlardı. Burada da öyle olmadığı ne malum? Hem ilmin ve fennin harikalarının zamanında yaşamıyor muyuz? Ne belli müsebbibinin mezkûr aile olduğu?
Şayet sülalenin mazisini tetkik etmesem ben de sizin gibi düşünecektim. Ancak üzülerek söylemeliyim ki o aile pek tekin değildir. Siz bilmezsiniz Nazmi Bey kardeşim. Bu ailenin mazisini, asıl namlarını pek kimse bilmez. Şayet bilseler yaşayacakları korku, duydukları çekincenin yanında devede kulak kalır.
Aileyi tetkik etme ihtiyacını neden duydunuz?
Belki malumatınız yoktur ben müverrihliğe meyilli ayıptır söylemesi biraz mütecessis bir kimseyimdir. Yani birçok mevzuya bilhassa geçmişe meraklıyımdır. Kendi mahalli tarih kitabımı telif etmekteyim. Bilhassa Edirnenin eski aileleri ve tarihiyle alakalı birçok köyleri ve şehirleri gezdim. Pek uzaklara gitmeye ihtiyacım olmadı. Yalnız Hunaşamzâdeleri yazmaya başlayınca çaresiz kaldım. Aileyle görüşemedim. Aile de buralardan olmadığından başka bir kimseden de öğrenemedim. Bu yüzden Meriçin öte köylerine geçip ailenin konakladığı yerleri aradım. Bulmam zor olmadı. Yirmi küsur sene geçmesine rağmen halen insanlar bir dönemler boğazı parçalanmış cesetler görünce ister istemez hatırlıyorlardı. Baktım izleri ta Koca Balkanların ötesine gidiyor ben de uzun bir seyahate çıkıp ta Rusçuka kadar gittim. Orada geçkin yaşlarına karşın halen yaşayan, kimi Müslüman kimi gayrimüslim pek çok kimseyle konuştum. Hatta bazı Bulgar müverrihlerden yardım gördüm. Bu melun ailenin adı ancak hakiki adı halen oralarda korkulu hikâyelerle anlatılmaktadır.
Ailenin adı dediniz. Hunaşamzâde zaten tuhaf bir isim, kan içen, kan döken gibi bir manaya geliyor hakkı-ı aliniz var. Ancak bu zannımca ailenin Rumelinin serhat cengâverlerinden kalma bir isim olmalı. Zira konaklarına gittiğimde duvarlarda asılı pek çok eski silah gördüm.
Hayır efendim alakası yoktur. Hem ailenin asıl adı farklıdır. Perioğulları olarak zikredilirler geldikleri yerde. Rumelinin eski ayan ailelerindendir. Ancak pek öyle tekin bir aile değillerdir. Rusçukun Mezarhisar diye çoktan tarihe karışmış bir mevkiinin sahibiymiş bu aile. Böyle bir yer artık ismen vardır, harp zamanı tahrip edilmiş tahrirlerde bile ya var ya yok bir mevki.
Ailenin korku uyandırmasının sebebi nedir peki?
Anlatacağım bey kardeşim. Perioğulları, Sultan Mahmud zamanında bu Mezarhisar mevkiinde türedi bir mütegallibe olan Perioğlu Kasım Beyin torunlarıymış bu sülale. Bu Perioğlu Kasım Bey o civarda halen beddualarla hatırlanan zalim bir kimseymiş. Gaddarlıkta had hudut tanımaz, yok pahasına vergi toplar, can almaktan çekinmezmiş. Kimsenin ilişemediği, korktuğu bir ayanmış. Emrinde sayısız adamı falan da yokmuş. Geldiği aileden çekinirlermiş. Bu şahsın babası söylenenlere bakılırsa Rüstem Beşe diye bir başka mütegallibe. Sultan Selim zamanında artık nasıl yaptı bilinmez Mezarhisarın ayanlığını elde etmiş yeniçerilikten gelme bir kimse. Bir gün avlanırken Tunanın karşısına geçmesi iktiza etmiş, dağlara vurmuş kendini. Güya orada bir peri kızıyla münasebet kurmuş. Fırtınalı bir gece Rüstem Beşenin kapısına zebella gibi kimseler dayanmış Mezarhisarın orta yerinden geçip kapısına bir çocuk bırakıp gitmişler. Rüstem Beşe de: Ben yediğim herzeyi bilirim! dercesine çocuğa sahip çıkmış, evladı olduğunu söylemiş. Buna orada denk geldiğim Rüstem Beşenin ilk hanımından olma oğlunun sülalesinden gelip hala Rusçukta yaşan torunlarından duydum. Ancak bu akrabalığı pek kabul etmezler: Onlara Perioğlu derler biz Rüstemoğluyuz! dediler. İşte Perioğlu Kasım Bey bu çocuktur. İnsanüstü bir yaradılışı olduğu söylenen, heybetli bir kimseymiş. Üvey ağabeyi ve evladı Rusçuka kaçmış sırf onunla yan yana kalmamak için o denli korkulur bir kimseymiş.
Sadece heybetli olduğundan, zalimliğinden korkulur değil a vardır bir sebebi?
Doğru buyurdunuz bey kardeşim. Ben Rusçuktayken duyduklarımı söylüyorum. Ağzımı açıp tek bir laf demememe rağmen o civardaki kimselerin Hunaşamzâde adını duyar duymaz: Kan içen melunlar! demelerini kendi kulağımla işittim. Hatta Rüstemoğlu ailesinin kendileri söylediler büyük dedelerinin bu yüzden Mezarhisardan kaçtıklarını. Bu bir şey değil. Seksenlik bir kilise papazı da bunu tasdiklemiş, kanlı cesetlere dair hikâyeleri çocukluğunda gençliğinde hep duyduğunu kendi de bazı cesetleri gördüğünü söylemiştir gözümün önünde. Demesine göre o mahallin ismi önceden sadece Hisar diye anılırken o cesetlerden sonra Mezarhisar diye anılır olduğunu da söyledi. Köyden hallice kasabadan ufak o harabeleri ben de gezdim, Rusçukun burnunun dibinde bir yer.
Ben bu Rumeli ahalisinden çok hikâye dinledim ama böylesini evvelden hiç işitmedim! Pekiyi, madem böylesine tehlikeli bir sülaleydi de yaşamalarına nasıl müsaade edilmiş?
Adam ayan bey kardeşim. Devlete kafa tutanından değil zaptiye gördüğü vakit boyun eğip köylüyü görende aslan kesilen cinsinden hem de! Böylesini devlete ne yüzle gidip şikayet edeceksin? Şimdi ileri geri konuştuk diye hafiyelik eden çıkar maazallah ama hakikaten o vakitler dar zamanlarmış. Daha acayibini söyleyeyim bey kardeşim bu Perioğlu Kasım Bey yüz yaşına kadar yaşamış. Yani çocukları, torunları falan hep yanındaymış bunun görmüşler, öldüğünü hiç işitmemişler bu aileden kimselerin. Kan içtikleri için ölmedikleri tuhaf bir ömür sürdüklerini söylerler. Bulgar gâvurunun upir dediği bizimkilerin cadı, hortlak dediği cinsten bir mahlûk mudur bilmem. Ama lanetlenmişler denilene göre, aile üyelerinden bir kimsenin öldüğünü duysalar bile canlı gibi gezip dolaştığını görmüşler, say ki hortlaklarla koyun koyuna yaşarlarmış. Bu nedenle aileye Farisi dilinde Hunaşam yani kan içen, kan içici anlamında Hunaşamzâdeler demişler. Doksanüç Harbinden evvel vefat etmiş Kasım Bey, cenazesini halen hatırlayanlar vardı anlattıkları kadarıyla. Doksanüç Harbinde bir kısım Moskof askerinin kanları çekilmiş cesetleri bulununca civarda Mezarhisarı talan etmişler, Hunaşamzadeler de o yandan kaçmış. İşte Edirneye gelene kadar bir sene zarfında Tırnovaya, oradan Eski Zağraya, oradan da Meriç boylarına inip Edirneye gelerek bugünkü o konağı yaptırıp yerleşmişler. Meriç köylerinden birinde bir siyah faytonla gider dört kişi görmüşler. Bunların ardı sıra da muhacir katarlarından kaybolup giden çocuklar, cesedi bulunan eşkıyalar almış yürümüş tabi.
Şayet konakta üç kişi varsa ve Hüsrev Bey, Elif Hanımın annesiyle babasının vefat ettiğini söylediğine bakılırsa hesap tutuyor! Pekiyi, bu aile bugün ayan değil bir şey değil neden devlet tedbir almıyor?
Bilinmez bey kardeşim. Artık rüşvet mi yediriyorlar yahut şeytanlardan ifritlerden yardım mı görüyorlar Allah bilir! İnsanlar da ilişemez bunlara kolay kolay. Zira bunlar bildikleri ecinnilere benzemez. Bu ailede lanet odur ki bir masum dahi olsa öldüklerinde hortlarlar! Ne yalan söyleyeyim ben de bu kabule katılmıyor değilim.
Yanılıyorsunuz efendim. Bu bir tür aile hastalığı olmalı zira yeğenini muayene ettim. Soya bağlı bir rahatsızlık. Ecnebilerin porfiriya dediği cinsten bir musibet. Bu hastalık henüz birkaç yıl öncesine kadar garplı alimler Feliks Hop-Seylır ve Berınd Stukvis tarafından teşhis edilmiştir. Bu hastalar sürekli kan kaybettikleri, ışığa duyarlı oldukları ve bazı sinir rahatsızlıkları geçirdiğinden, üstelik ciltlerindeki bozulmalarla meydana çıktığından eski zaman insanlarınca hortlak addedilmişlerdir. Bu ilim irfan devrinde kocakarı hurafelerine inanılır mı?
Sizi zorlayamam ama yine de bey kardeşim güneş battıktan sonra o civara sakın gitmeyin. Buralarda halen eşkıyalardan komitacılardan daha korkunç kimseler cirit atmaktadır! Ben o saydığınız âlimleri bilmem ama o kanlı cesetlerin bulunmasına şahitlik eden pek çok kimse sayabilirim!
Ne tuhaf bir mesele
Eski halk hikâyelerinin halen inanılmasına şaşırırdım ama bu anlatılanlarda korkutucu bir hakikat olduğunu hissediyorum. Ben tahsil görmüş bir kimseyim neticede böyle hurafelere gülüp geçerim ancak yine de içimi kemiren bir şüphe de var zira eve dönerken yolda rastladığım bir zaptiye ahbabım da benzeri bir ifadede bulundu.
Biliyorum ki bu amansız bir hastalık. Kim bilir zavallı Hunaşamzâdeler yıllarca bu hastalıkla nasıl uğraştılar? Ya ahalinin kendilerine karşı duydukları korku ve haklarında uydurdukları efsanelere nasıl dayanabildiler? Diğer yandan şu kanı çekilen cesetler meselesini nasıl açıklamalı? En iyisi Hunaşamzâdelerin konağına tekrar gittiğimde bunlardan bahsedip hiç canlarını sıkmamalı. Diğer yandan Elif Hanımın bu musibeti atlatamama ihtimali, tıpkı ailesinin öbür fertleri gibi hayatlarını yitirmeleri ya da güzelliğini yitirmesi
Ne pahasına olursa olsun Elif Hanımı yaşatmalıyım. Güzelliğini yitirse ne gam! Ona duyduğum bu ani his elbette alelade bir hoşlanma olmamalı.
His dünyamın derinliklerinde bir yerde onun bir parçam olduğunu hissediyorum. Hatta tuhaftır bazen yanı başımdaymış gibi hissediyorum.
2 Eylül 317 (15 Eylül 1901)
İnsan ömrü birçok tuhaf hakikate gebe Çoğumuz bunlara denk gelmeden yaşayıp gidiyoruz ama bazen yollarımız kesişebiliyor. Tıpkı bugün yaşadıklarım gibi.
Yine acayip kâbuslarla geçirdiğim bir gecenin sabahında validem uyandırdı. Rüyayı hatırlayamıyorum ama bölük pörçük kanlı kefenlere bürünmüş kimselerin peşime düştüğü, yine Elif Hanımın tıpkı halası gibi korkutucu bir siluetle arz-ı endam ettiği korkulu bir düş olmalı. Kapıya Hunaşamzâdelerden bir kimsenin geldiğini söylenince içeriye buyur etmelerini söyledim. Valide hanım Ben haneme tövbe billah sokmam o musibeti! deyince biraz bekletmesini söyleyerek aceleyle giyinip aşağıya indim. Tahmin ettiğim gibi Elif Hanımın halası kapıdaydı. Bir zamanların korku uyandıran ailesinin işte geldiği hal, bir uşakları yanaşmaları dahi yok bu kadıncağız her işe koşturmakta! Elif Hanımın rahatsızlandığını, acele gelmem gerektiğini söyleyince çantamı kapıp redingotumu sırtıma geçirir geçirmez hala hanımın ardına düştüm. Kiralamış olduğu faytonla konağa geldik.
Konağa gelir gelmez Hüsrev Bey beni Elif Hanımın odasına çıkardı. Sıklıkla midesinin bulandığını, zaman zaman da nefesinin kesilir gibi olduğunu söyledi. Son gördüğümden daha kötü bir haldeydi. Benzi solmuştu, gözlerini bazen açıyor hazin hazin baktıktan sonra kapatıyordu. Güçlükle nefes aldığı belliydi. Nabzını ölçtükten sonra Manastırda da sıklıkla kullandığım nefes darlığına iyi gelebilecek bir şurup hazırlattım. Elif Hanım şurubun iyi geldiğini söyleyerek uykuya dalınca Hüsrev Bey, Şehnaz sen yandaki odayı hazırla der demez Elif Hanımın halası odadan çıktı. O çıkar çıkmaz Hüsrev Bey: Birazdan Şehnazı size gönderir bizde kalacağınızı haber ederim. Yeğenimin hayatı söz konusu olduğundan bir müddet bizimle kalmanız iktiza eder dedi. Ona kalmamda hiçbir mesele olmayacağını söyledim. Kalmamı söylemeseler bile Elif Hanımın başından ayrılamazdım. Kendisi de bu ilgimi anlamış olmalı ki sanki zihnimi okumuşçasına: Yeğenime olan ilgi ve alakanızı anlıyorum. Niyetinizin ciddi olduğunu da biliyorum. Tüm bu fedakârlığa onun için katlanıyorsunuz. Ancak yine de kendinize dikkat etmenizi tavsiye ederim dedi. Bana tuhaf geldi haliyle böyle bir ikazda bulunması. İstemeden bir kusur mu işledim? diye sorunca yüzü daha da ciddileşti: Hayır bu bir tehdit değil. Yapılması iktiza eden bir ikaz Uzunca bir süre Edirnede bulunmadığınız anlaşılıyor. Zira hiçbir Edirneli öyle elini kolunu sallayarak hanemize gelemez. Ancak muhakkak bize dair bazı rivayetler işitmişsinizdir dedi. Ona ailesinin geldiği yerle ilgili duyduklarımı söyleyince önce şaşırdı. Ardından son derece ciddi bir ifadeyle kanımı donduran şu ifadede bulundu: Madem bu kadar şeyi biliyorsunuz bizi de tanıyorsunuz demektir. Size tavsiyem bu söylenenleri ciddiye almanızdır!
Bu kabul edilebilir bir şey değildi. Hakkında hortlak, cadı söylentileri uydurulan bir insanın kalkıp Evet söylenenler doğrudur! demesi akılla izah edilemezdi. Rivayetlerin tesirinde kalarak çocukluktan beridir bu önyargıyla büyüdüklerinden kendilerini hortlak zannedebileceklerini söyleyince yeryüzünde belki de görülebilecek en tuhaf şeyi gördüm. Gözleri kırmızılaşıp adeta kor gibi parıldamaya başladı, azı dişlerinin de taşra çıkıp dudaklarına dek uzadığını gördüm. Görünüşü değişmiş, o yorgun adam yerine heybetli bir kimse gelmiş gibiydi. Zihnim oyun oynuyor sandım ama gerçekti. Ardından yeniden eski haline dönüp: Ailemiz maalesef taşımak zorunda bırakıldığımız bir lanetin eziyetini çekmekte. Babam Kasım Bey bu lanetinden memnundu, ömrünü kan içerek geçirdi. Biz memnun değildik, acı çekiyorduk. İnsandan doğma olduğumuzdan topraktan olma kardeşlerimize böyle kıyılmasını hazmedemiyorduk. Çoğu kardeşim onun daha fazla kudret kazanması için hayatını feda etti, acımadan yavrularının bile kanını içti! Bir gün kardeşim Akifin de canını almak isteyince güç bela Rusçuktaki köşkümüzün mahzenine kapattık. Kansızlıktan öldü. Biz de kan içmek zorunda kaldık ancak babamız kadar değildi. Moskof yerimizi yurdumuzu yakınca geceleri mağaralarda, harabelerde konaklayarak emin bir yer aradık. Buraya yerleştiğimizde bu lanetten kurtulmanın çaresini çok aradık ama bulamadık. Akif ve hanımı öldü. Bizimle gelen diğer akrabamız, üvey kardeşlerimiz falan hep öldü. Biz de kana olan susuzluğumuzu az çok gidererek Şehnaz ile hayatta kalabildik. Tabi buna hayat denirse. Elif insan doğdu. Eğer onu kurtarabilirseniz bizim gibi olmayacaktır. Sizi kendi ellerimle evlendiririm! Ancak ölmemesi için çabalayın ne olur! Yeğenimin yaşamasını istiyorum. Ölümü eceliyle tatmalı, gençliğini yaşadıktan sonra
O da sizin gibi olsa yaşamaz mı?
Masum insanlarının ahını alarak canlarını çalarak yaşamak mı? Bu lanet eğer son bulacaksa yeğenimle son bulsun daha iyi Ona da razıyım
Ne acayip şey İlmin son harikalarının yaşandığı bu zamanda gazetecilerin ve ilimle uğraşanların gözünden kaçmış bir tuhaflık. Kanlı canlı hortlaklar hem de insan misali konuşan, yürüyen hortlaklar.
Bu satırları konakta, Elif Hanımın başucunda yazmaktayım. Onun ölmesine niyetim yok, elimden geldiğince onu yaşatmaya çabalayacağım. Şimdi vakit gece Dışarıdan ötücü gece kuşlarının sesleri geliyor, bazen de konağın içinden sebebi meçhul tahta gıcırtıları duyuluyor. Hortlaklarla koyun koyuna aynı çatı altında Haminnemin kış gecelerinde anlattığı korkulu masallar misali Aslında bu konakta gece vakti herhangi bir insan kalamaz, mümkün değil ürpermeden duramaz hele ki bir de içindekilerin ne olduğunu bildikten sonra. Elif Hanım olmasa, perde arasından süzülen ay ışığında onu görmesem mümkün değil kalamam burada. Beni gecenin korkularından koruyan onun varlığı sanki
3 Eylül 317 (16 Eylül 1901)
Yazmaya gücüm yok. Yine de yazmalıyım bu acıyı. Elif Hanımın öldüğünü, ellerimde can verdiğini defterime yazmak sanki derime yazıyormuşum gibi acı veriyor ancak tasavvur edilemez denli muazzam bir acı bu
Sabaha karşı nefesi kesilir gibi oldu. Camları açtım biraz iyi gelir gibi oldu ancak fenalaşması sürdü. Gün doğduğunda çoktan vefat etmişti. Halasıyla amcasının kanlı gözyaşları döktüklerine şahit oldum ancak bu acayipliğe şaşıramayacak denli acılara boğulmuş durumdayım.
Hortlak olduklarından mütevellit öyle imamlı dualı bir cenaze tertip edilemedi haliyle. Konağın bahçesindeki kümbet benzeri bir yeraltı türbesine indirdik onu. Üçü boş toplam on beş mezar vardı. Bazısı toprak hazneyle bilindik mezartaşlarıyla arzı endam etmekteydi. Bazıları ise lahit şeklindeydi. Üzerlerinde mezartaşlarına has yazıyla isimler vardı. Elifi boş bir lahde koyduktan sonra saçlarından bir bukle almak için amcasından müsaade istedim. O saç buklesini aldıktan sonra kendisinin adını taşıyan bir lahit kapağını lahdin üzerine örttük. Lahitteki Hunaşamzade Elif Hanım yazısı tabiri caizse beni mahvetti. Yağmurlu ve karanlık bir havada konaktan ayrıldım.
Odama çıktığımda ailem yüzümün kül rengi halinden korkuya kapıldıysa da ben pek konuşmayınca üzerime varmadılar. Şimdi odamdayım. Son karşılıksız sevdamı düşlüyorum, ölmeden evvel ona sevdiğimi söyleyemediğime yanıyorum. Elimdeki saç buklesi kor gibi yakıyor avcumu, damarlarımdan yürüyen alevler kalbimi sarıyor
4 Eylül 317 (17 Eylül 1901)
Hayatımda ilk defa meyhaneye gittim. Önceleri meyhanelere gidenlere pek sağlıklı kimse gözüyle bakmaz, kendilerine zarar vermelerinden ötürü kızardım bile. Şimdi anlıyorum ki o insanlar hakikaten de iyi şeyler yaşamış değiller. Şimdi anlıyorum ki böyle durumlarda kendine zarar verme isteği çok olağan bir şey.
Buna Elif Hanımla ilgili gördüğüm bir kâbus da sebep oldu. Güya camıma gelmiş, bana sarılıyor, hayal meyal görüyorum. Uyandığım da bunun düş olduğunu anlayınca üzüntümden ağladım. Ailesi belki de lanetin sona ermesi adına onun ölümünden mutluluk bile duymuştur kim bilir?
Kimseyi istemiyordum yanımda, engel olacakları çünkü. Meyhaneleriyle ünlü diye duyduğum Kaleiçi semtine geldim. Bir dükkândan acı müzik sesleri yükseliyordu, birileri Rumca şarkı söylüyordu. Şarkı sözlerine bazen Türkçe karışıyordu, insanın acısını deşeliyor ancak bir nebze de huzur veriyordu.
Meyhaneye girdiğimde çalgıcıların dibine oturdum. Karanlık bir mekân, insanın içine gam kasavet çörekleniveriyor. Şarap getirdi yaşı geçkince bir Rum saki: Buna ancak şarap iyi gelir dedi. Kaç bardak aktı, kaç şarkı değişti Sarhoşluk hali bambaşka, unutmak istedikçe unutmak istediğini hatırlıyorsun Ruhuna hüzün doluyor insanın, o derece ki ellerini uzatsan melankoliayı tutarsın!
İçtikçe ağladım, anlamını bilmediğim şarkıların tegannilerine ağladım, Elif Hanımın buklesi kor gibi yakıyordu bedenimi Eve nasıl döndüm, bu satırları nasıl yazdım bilmiyorum. Ancak Elif Hanımın buklesi hala acı veriyor
Ölümün soğuk kollarında yatan kaybettiğim sevdam, kâbuslarımda buluşabildiğim Elif! Keşke her gece kâbus görsem! Her gece Elifim zuhur etse kâbuslarımda da buluşsam
5 Eylül 317 (18 Eylül 1901)
Artık şaraptan mı Elifimin yokluğundan mı bilmem yataklara düştüm. Kıpırdamaya mecalim yok. Kimseyi kabul etmedim. Yazmaya bile mecalim yok. Yalnızca geceki birkaç kâbusta Elifimle buluştum. O kadar güzeldi ki onun varlığı korkmaya bile mecal bulamadım. Her uyku kâbus demek, her kâbus onunla buluşabilmem demek
6 Eylül 317 (19 Eylül 1901)
Ölümüm aşkın elinden olacaksa ne gam! Rahatsızlığım iki günde nasıl ilerledi, bana ne oldu bilmiyorum. Avram Efendi de anlayamadı, kan kusup kusmadığımı sordu. Kansızlık çektiğimi söyledi.
Umurumda değil. Elifimle kâbuslarda buluşacağımıza eminim. Onunla olduğumuz sürece ölmek, yaşamak benim için hiçbir şey ifade etmiyor.
13 Eylül 317 (26 Eylül 1901) (Tahrir eden: Selim)
Bunu rahmetlinin defterine yazmak ne denli doğru bilmiyorum ama bu esrarlı hadiselerin neticelenmesine dair yaşananları yazmalıyım. 7 Eylül sabahı Nazmi vefat etti. Kan kaybı dediler. Ancak hiç kan izi olmaması hem Avram Efendinin hem bizim dikkatimizi çekti.
Vefatından bir gece sonra Nazminin evlerinin penceresinde görüldüğü şayiası çıktı. Güya kanlı kefeniyle kalkıp ortalıkta yürümüş, sonra evin dışında görülmüş. Bu söylenti ertesi gece de çıkınca, bizim Osmanağazade Şekip Aga yeniden beni ziyaret etti. Rivayet onun kulağına kadar gelmiş. Meselede bir bit yeniği olduğunu söyledi.
Bir gece evin dışında nöbet tuttuğumuzda ikimiz de onun gelip gidişini, camlara, kapıya vurmasını gördük. Korkumuzdan seslenemedik bile zira sokak fenerleri altında kanlı kefeni, kıpkırmızı gözleri ve taşra çıkmış dişleriyle bir acayip görünüyordu. Hortlak meselini duyardık hep ama bu derece aşina olduğumuz bir mesele değildi.
Gündüz gözü eve gittiğimizde validesiyle haminnesini ağlarken bulduk. Rahmetlinin hatıratını bulmuşlar, bey babasına okutmuşlar Cadı soyları! Evladımıza büyü yaptılar! diye söylenmektelerdi. Hatıratı okuyunca karşımıza
Hunaşamzâdelerin çıkmasına pek de şaşırmadık.
Şekip Aga onu kurtarmak için kendisini hortlatan büyük hortlağın öldürülmesi gerektiğini iktiza etti. Ancak bu bizim hemen yapabileceğimiz bir iş değildi. Evvela Edirne Eski Camii İmamı Hafız Mehmed Efendiye gittik. Bu konuyla alakalı ağzını arayıp bir fetva var mıdır mevzusunu açtık. Oğlu Hafız Rakım bir fetvadan bahsetti ta Sultan Süleyman devri âlimlerinden Ebusuud Efendinin. Hortlak ve cadının defi için kalplerinden kazıklanıp kafalarının kesilip başka yere gömülmesine cevaz veriliyordu.
Biz de evvela Hunaşamzade konağını bastık. Hatıratta bahsi geçen halayla amcanın cesetlerini ele geçirip yaktık. Böylece o lanetli sülalenin kökü öylece kurutuldu. Nazmiyi de kazıkla kafa kesmeyle temize havale etmek zorunda kaldık.
Allah günah
